MAŁGORZATA WOJTATOWICZ ZSS nr 98, Warszawa WYKORZYSTANIE TABLICY INTERAKTYWNEJ W SZKOLE SPECJALNEJ CZĘŚĆ V. PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE NOTEBOOKA W PRACY Z DZIEĆMI WYBRANE PRZYKŁADY Fot. 1. Położenie wybranych państw Europy dobieranie nazw do flag Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną na każdym etapie edukacyjnym chętnie dobierają podpisy do ilustracji. W gimnazjum w klasie II można tę gotowość wykorzystać np. na lekcji geografii, przygotowując dla uczniów dobieranie podpisów do flag państw Europy. Młodzież uczy się położenia państw na mapie i poznaje ich flagi (fot. 1). Do przygotowania ćwiczenia pobrałam kontur Europy z zasobów Galerii, który uzyskałam wpisując w oknie Wpisz wyszukiwane terminy tutaj słowo: Europa. Poza konturem Europy w zasobach Galerii pojawiły się m.in. flagi państw, które przeciągnęłam do okna roboczego Notebooka, odpowiednio je zmniejszając przez ciągnięcie za prawy dolny róg i wstawiając we właściwych miejscach na mapie Europy. Następnie pod mapą wpisywałam kolejne nazwy państw, odpowiednio je formatując zmieniając wielkość i krój czcionki. Każdą nazwę państwa sklonowałam, rozwijając trójkąt w prawym górnym rogu nazwy. Jedną nazwę przesunęłam na odpowiednią flagę i ukryłam ją, rozwijając ponownie trójkąt w prawym górnym rogu i ustawiając kolejność: Przenieś na tył. To samo zrobiłam z każdą z 12 nazw państw, których flagi znalazły się na mapie. Należy pamiętać, że nazwa państwa, którą przenosiłam na tył, znalazła się nie tylko pod flagą, ale także pod mapą. Na końcu trzeba więc było zaznaczyć całą mapę i przenieść ją na tył. Pod flagami pozostały nazwy państw, które uprzednio klonowałam. Nad mapą napisałam polecenie dla uczniów. Na lekcji uczniowie otrzymali zadanie umieszczenia pod każdą flagą nazwy odpowiedniego państwa. Po zakończeniu pracy uczniów przesunęłam flagi i pokazałam poprawne odpowiedzi, które uczniowie mogli porównać ze swoimi. To zadanie pomaga uczniom w ćwiczeniu położenia państw i znajomości ich flag. Jest zarówno ćwiczeniem, jak i zabawą. Uczniowie, którzy nie pracują bezpośrednio przy tablicy, mogą kontrolować pracę kolegów i weryfikować własne umiejętności. Często używane jest, oprócz zwykłego klonowania, klonowanie nieskończo- 132
WYKORZYSTANIE TABLICY INTERAKTYWNEJ W SZKOLE SPECJALNEJ. CZ. V ne. Polega ono na tym, że uczeń ma możliwość wielokrotnie kopiować ten sam napis czy obrazek i przenosić go w dowolne miejsce. Oczywiście takie zadanie musi być poprzedzone pracą nauczyciela z uczniem. Posłużę się przykładem ćwiczeniem dla szkoły podstawowej Eurocenty (fot. 2, 3). Przeniosłam z Galerii (znów w oknie wyszukiwania wpisałam słowo: Europa) monety euro i eurocenty. Wstawiłam ramkę, do której uczniowie mieli włożyć monety. Wpisałam polecenie z zaznaczeniem, że każdą monetę można przenieść kilka razy. Zadaniem uczniów na lekcji było rozmienienie monety, która znajdowała się pod ramką. Różne warianty odpowiedzi różnych uczniów można zapisywać na tablicy lub dać uczniom polecenie samodzielnego wpisywania odpowiedzi do zeszytu uczniowskiego. Jest to zadnie typowo matematyczne, ćwiczące znajomość pieniędzy. Oczywiście w szkole specjalnej na pierwszym miejscu stawia się umiejętność posługiwania się polskimi pieniędzmi. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby je wstawić do naszej prezentacji z Internetu. Tę czynność wykonuje się według znanego schematu: Ctrl+C, Ctrl+V. Fot. 2 i 3. Ćwiczenie umiejętności rozmieniania pieniędzy jako przykład klonowania nieskończonego Kolejnym ciekawym przykładem wykorzystania możliwości notatnika jest zasłanianie podpisów pod ilustracjami kolorem tła i umieszczanie tych podpisów pod znakami zapytania. Jeśli uczeń odpowie na pytanie, co znajduje się na ilustracji, może po prostu zetrzeć gumką znak zapytania, pod którym ukrywa się poprawna odpowiedź. To ćwiczenie stwarza uczniowi możliwość natychmiastowej weryfikacji swojej odpowiedzi. Posłużę się przykładem zadania dla I klasy i powtarzanego w III klasie gimnazjum na lekcji geografii. Przygotowując zadanie dla uczniów, najpierw wstawiłam kolorowe tło (klikałam na pustym obszarze roboczym prawy klawisz myszy i zaznaczyłam Ustaw tło). Następnie z Galerii przeciągnęłam kontury kontynentów, zablokowałam każdy z nich na miejscu przez rozwinięcie i wybranie opcji blokowanie i podpisałam je, blokując na miejscu także podpisy. Każdy podpis zamalowałam grubym piórem w kolorze tła i na tym miejscu wpisałam znak zapytania. Zadaniem ucznia na lekcji było podpisanie każdego kontynentu lub tylko ustne podanie jego nazwy, a następnie sprawdzenie wytarcie gumką znaku zapytania (fot. 4). 133
Fot. 4. Jaki to kontynent? Zetrzyj gąbką pytajnik i sprawdź odpowiedź Fot. 5. Dobieranie słów do definicji przykład wypełniania tabeli Fot. 6. Umieszczanie nazw geograficznych na mapie i podpisywanie map Dość typowym ćwiczeniem dla uczniów jest dobieranie w pary. Można przesuwać i układać odpowiadające sobie słowa, słowa dobierać do obrazków lub, jak w przytoczonym przykładzie z lekcji geografii w klasie I gimnazjum, dobierać hasło do odpowiedniej definicji. Prostą tabelę narysowałam korzystając z przycisku Linie, następnie wypełniłam jej prawą stronę. Słowa do przesunięcia umieściłam pod tabelą. Zadaniem ucznia na lekcji było dobranie słowa do definicji (fot. 5). Podobne możliwości Notebooka wykorzystałam w innym ćwiczeniu geograficznym dla klasy III gimnazjum. Na lekcję powtórzeniową przygotowałam dwie mapy pobrane z Galerii. Zadaniem ucznia na lekcji było podpisanie przedstawionych na nich obszarów i przeciągnięcie podpisów z dołu strony na odpowiednie miejsca na mapach. Poprawność wykonywanego ćwiczenia kontrolował nauczyciel i wszyscy uczniowie, niepracujący bezpośrednio przy tablicy (fot. 6). Ćwiczenie to przede wszystkim służy utrwaleniu położenia omawianych na lekcji obiektów geograficznych, ale także pomaga w koncentracji uwagi i uczy dokładności wykonywanych poleceń, staranności pisania na tablicy interaktywnej, co wielu uczniom sprawia trudność. Jeśli chcemy, by uczeń szczególnie zwrócił uwagę na konkretny punkt, możemy posłużyć się piórem magicznym. Rysując w odpowiednim miejscu koło, otrzymujemy obiekt podświetlony reszta naszej tablicy jest zaciemniona. Jeśli tym samym Magic Pen narysujemy prostokąt, wybrany przez nas obiekt zostanie powiększony (fot. 7, 8). Przesuwając zaznaczonym i powiększonym obiektem możemy zobaczyć inne obszary podświetlone lub powiększone. Te możliwości tablicy są szczególnie przydatne w pracy z dziećmi upośledzony- 134
WYKORZYSTANIE TABLICY INTERAKTYWNEJ W SZKOLE SPECJALNEJ. CZ. V Fot. 7. Wyróżnienie obiektu przez podświetlenie magicznym piórem Fot. 8. Drugi sposób wyróżnienia obiektu przez powiększenie magicznym piórem mi, gdyż, jak wspomniałam w I części niniejszej pracy, uczniowie ci mają duże trudności w skupieniu uwagi dowolnej. Dobrym ćwiczeniem dla uczniów jest zamienianie tekstu pisanego na druk. Uczniowie, którzy piszą niestarannie, nie będą mogli tego uczynić, gdyż komputer nie rozpozna tekstu napisanego niewyraźnie lub rozpozna go niewłaściwie. Jest to, oprócz ćwiczenia starannego pisania, chwila wesołej zabawy. Komputer potrafi bowiem dzielić słowa tam, gdzie litery nie są ze sobą połączone i tworzyć zupełnie inne słowa od tych, które uczeń napisał. Takie zadania można wykonywać z uczniami już w pierwszym etapie edukacji. Dotyczą one jednak tylko uczniów, którzy już dość dobrze posługują się piórami dołączonymi do tablicy i potrafią pisać. Aby uczeń mógł skorzystać z funkcji rozpoznawania tekstu (czyli zamieniania pisma odręcznego na tekst drukowany), musi napisać słowo lub kilka słów, a następnie zamknąć warstwę pisania (klikając na pasku narzędziowym strzałkę) i zaznaczyć napisany tekst. Już wówczas uczeń może się przekonać, czy dobrze połączył litery w słowach. Jeśli nie komputer podzieli słowo na tyle części, ile wykrył nieprawidłowości. Aby komputer rozpoznał słowa, uczeń musi rozwinąć prawy górny róg ramki i zaznaczyć rozpoznanie. W ten sposób można także uczyć dziecko kształtnego odręcznego rysowania figur geometrycznych i różnych kształtów. Należy jednak pamiętać o tym, że każdą figurę trzeba rysować i rozpoznawać osobno. Komputer może bowiem scalić figury nawet dwie narysowane obok siebie figury mogą być przez Smarta potraktowane razem i nierozpoznane. Rozpoznawanie przez program kształtów jest dla uczniów nie tylko nauką, ale i rozrywką. Cała klasa może się na takiej lekcji wesoło bawić. Znacznej precyzji wymaga też dokładne pisanie po śladzie lub w liniach. W zasobach Galerii jest cały alfabet i wszystkie cyfry napisane w liniach, także w formie pojedynczych punktów. Niestety, litery i ich połączenia nie zawsze nadają się na lekcje w młodszych klasach ze względu na to, że nasz polski alfabet wygląda nieco inaczej różni się od tego, który znajduje się w zasobach Galerii. Oto przykład litery,,a i różnych jej wersji w zasobach Galerii (fot. 9). Na wielu lekcjach można stosować porządkowanie obrazków według określonej zasady. Przykładem może być przygotowane przeze mnie ćwiczenie dotyczące cyklu rozwojowego żaby, przeznaczone dla V klasy szkoły podstawo- 135
wej. Po omówieniu rozwoju żaby uczniowie mieli za zadanie ułożyć obrazki (przeciągnięte z Galerii) w cykl rozwojowy, połączyć je odpowiednimi strzałkami i podpisać każde stadium rozwojowe. Ćwiczenie to uczy nie tylko rozwoju żaby, ale i dostrzegania różnic, porządkowania, logicznego myślenia, a więc sfer szczególnie zaburzonych u dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. W nagrodę za dobrze wykonaną pracę uczniowie mogli kliknąć jedną z trzech żab na dole strony i odsłuchać jej głosu (fot. 10). Na kolejnym slajdzie układali puzzle (zdjęcie skopiowane z Internetu i jego kolejnych 6 fragmentów przechwyconych przyciskiem Przechwytywanie ekranu), odgadywali nazwę żaby, sprawdzali poprawność odpowiedzi, wycierając zamalowaną flamastrem nazwę (fot. 11). Na takiej lekcji wszyscy uczniowie chcą podchodzić do tablicy i wszyscy chcą wykonywać zadanie. Lekcja z tablicą interaktywną staje się dla dzieci nie tylko czasem nauki, ale i przyjemnej rozrywki intelektualnej. Fot. 9. Znajdujące się w zasobach Galerii pomoce do kreślenia litery A Fot. 10. Interakcja cykl rozwojowy żaby Fot. 11. Lekcja o żabie w klasie V 136