RYNEK FUNDUSZY POŻYCZKOWYCH

RYNEK FUNDUSZY POŻYCZKOWYCH w POLSCE RAPORT 2014

RYNEK FUNDUSZY POŻYCZKOWYCH w POLSCE RAPORT 2014

Copyright do wydania polskiego PZFP Recenzja: Prof. zw. dr hab. Beata Zofia Filipiak Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabronione jest kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie w jakimkolwiek celu oraz postaci bez pisemnej zgody autora i wydawcy. Opracowanie zbiorowe pod red. Prof. SGH dr hab. Agnieszki Alińskiej Maciej Gajewski, Marek Górecki, Maciej Kopytek, Marek Mika, Piotr Rogowiecki, Katarzyna Sabarańska, Jan Szczucki Współpraca: Julia Majer Raport powstał na podstawie zaktualizowanych danych przekazanych przez fundusze pożyczkowe według stanu na 31.12.2014 r. Publikacja finansowana ze środków Ministerstwa Gospodarki

Spis treści Słowo Wstępne Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Gospodarki Pana Janusza Piechocińskiego Wprowadzenie (Agnieszka Alińska, prof. SGH dr hab.) Rozdział I. Uwarunkowania makroekonomiczne działalności pożyczkowej w 2014 roku (Piotr Rogowiecki, Dyrektor Biura PZFP) 1. Wyniki finansowe przedsiębiorstw 2. Zapotrzebowanie przedsiębiorstw na zewnętrzne źródła finansowania 3. Wzrost gospodarczy Polski w 2014 roku a sytuacja w sektorze funduszy pożyczkowych 4. Prognoza i rekomendacje Rozdział II. Wartość kapitału pożyczkowego i aktywność funduszy pożyczkowych w układzie regionalnym (Piotr Rogowiecki, Dyrektor Biura PZFP) 1. Dynamika wartości kapitału pożyczkowego 2. Wpływ działalności funduszy pożyczkowych na rozwój przedsiębiorczości w poszczególnych regionach 3. Aktywność funduszy pożyczkowych w podziale na obszar miejski i wiejski ze względu na poziom zurbanizowania i liczbę mieszkańców Rozdział III. Sieć i zakres działalności funduszy pożyczkowych oraz ich zaplecze kadrowe (Katarzyna Sabarańska, Wiceprezes PZFP) 1. Wyposażenie kapitałowe funduszy pożyczkowych 2. Sieć oddziałów terenowych funduszy pożyczkowych 3. Polityka kadrowa oraz działalność inna niż pożyczkowa 5 7 11 11 13 14 15 18 18 19 23 25 25 28 29 Rozdział IV. Charakterystyka klientów funduszy pożyczkowych (Marek Górecki, Członek Zarządu PZFP) 1. Działalność funduszy pożyczkowych w zależności od okresu funkcjonowania przedsiębiorcy na rynku 2. Klienci kontynuujący współpracę z funduszami pożyczkowymi 3. Popyt na pożyczki w kontekście celu przeznaczenia pozyskanych środków 4. Popyt na ofertę funduszy w poszczególnych branżach 5. Pożyczki udzielone przez fundusze pożyczkowe według przedziałów wartości, w tym wraz z pomocą de minimis 33 33 35 39 41 45 3

Rozdział V. Jakość portfela pożyczkowego (Marek Mika, Prezes PZFP) 1. Terminowość spłaty pożyczek 2. Sposób dochodzenia należności przez fundusze pożyczkowe 50 50 55 Rozdział VI. Bariery prawno-instytucjonalne, finansowe oraz inne bariery ograniczające działalność funduszy pożyczkowych (Maciej Kopytek, Wiceprezes PZFP) 57 Rozdział VII. Tendencje rozwojowe sektora funduszy pożyczkowych w Polsce perspektywa długookresowa (Maciej Gajewski, Jan Szczucki Policy & Action Group Uniconsult) 60 Wnioski i zalecenia 66 Załączniki: 1. Podstawowe dane dotyczące funduszy pożyczkowych według kapitału pożyczkowego na tle liczby i wartości udzielonych pożyczek oraz średniej wartości pożyczki w 2014 roku. 2. Udział poszczególnych funduszy pożyczkowych w ogólnej sumie kapitału pożyczkowego, wartości i liczby udzielonych pożyczek na 31.12.2014 r. 3. Aktywność funduszy pożyczkowych wybrane informacje o funduszach pożyczkowych na 31.12.2014. 69 70 74 78 4

Słowo wstępne Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Gospodarki Pana Janusza Piechocińskiego Słowo wstępne Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Gospodarki Pana Janusza Piechocińskiego do Raportu pn. raport 2014 Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości stanowi jeden z priorytetów Ministerstwa Gospodarki. Większość naszych działań koncentruje się na kształtowaniu otoczenia regulacyjnego, które wpływa na sposób i efekty działania przedsiębiorstw ze wszystkich sektorów gospodarki i na każdym etapie ich rozwoju. Instrumentami finansującymi przedsiębiorczość, innowacyjność oraz konkurencyjność polskich przedsiębiorstw są m.in. produkty oferowane przez fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. Na przestrzeni ostatnich lat fundusze pożyczkowe zaprezentowały się jako instytucje działające efektywnie, konkurencyjne i z ogromnym potencjałem rozwojowym. 2014 r. był kolejnym okresem dynamicznego rozwoju tego sektora. Pozytywne tendencje odnotowano w najważniejszych wskaźnikach opisujących działalność funduszy, tj. we wskaźnikach dotyczących wzrostu, liczby i wartości udzielonych pożyczek. Dane te napawają optymizmem, gdyż świadczą m.in. o wiarygodności funduszy pożyczkowych wśród przedsiębiorców. W kontekście rozwoju przedsiębiorczości dwa aspekty działalności funduszy pożyczkowych wydają się szczególnie istotne: struktura odbiorców pożyczek oraz wartość kapitału pożyczkowego. Biorąc pod uwagę wielkość pożyczkobiorcy, trzy czwarte strumienia pożyczek udzielonych przez fundusze pożyczkowe w 2014 r. trafiło do mikrofirm. Co trzeci klient to podmiot dopiero rozpoczynający działalność. Kapitał pożyczkowy funduszy na koniec 2014 r. przekroczył 2,5 mld zł, z czego znaczna większość lokowana jest w przedsięwzięciach o charakterze inwestycyjnym. Kapitał ten stanowił ponad 10% ogólnych nakładów na środki trwałe firm o liczbie pracujących do 9 osób1 oraz ok. 17% salda kredytów inwestycyjnych udzielonych przedsiębiorcom indywidualnym przez sektor bankowy2. W tym miejscu trzeba za- 1. 24,1 mld zł w 2013 r. dane GUS 2. 14,4 mld zł na koniec 2014 r. dane NBP 5

firm zarówno ze względu na skalę, jak i charakter swojej działalności. Jednak nawet abstrahując od konkretnych wskaźników, już samo funkcjonowanie funduszy pożyczkowych wśród instytu- cji otoczeniu biznesu przynosi pozy- tywne efekty gospodarcze w postaci zwiększonej konkurencji na rynku finansowym. Szansą dla najaktywniejszych funduszy oraz tych, które będą potrafiły zbudo- wać ponadregionalną współpracę i za- oferować jednolity spójny produkt finansowy, jest też niewątpliwie nowa perspektywa finansowa UE na lata 2014-2020. Zwłaszcza w nowym okre- sie programowania fundusze pożyczko- we powinny być bardziej rozpozna- walne wśród przedsiębiorców. Profil zadań obejmujący nową perspektywę finansową będzie miał na celu przede wszystkim systemowe dostosowanie tych instytucji do zmieniających się i zróżnicowanych potrzeb przedsiębior- ców. Zgodnie z zapisami regionalnych programów operacyjnych fundusze będą nadal pełniły kluczową rolę w finansowaniu zwrotnym działalności gospodarczej. uważyć, że od 2012 r. nastąpiło spowolnienie akcji kredytowania przedsiębiorców indywidualnych przez banki. By wejść w rolę kredytodawcy, na ogół oczekują one od kontrahenta przedstawienia historii kredytowej i wymagają relatywnie dużych zabezpieczeń. Co więcej, wymogi te są skorelowane z ogólną sytuacją gospodarczą nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Najmniejsze firmy, oraz te w początkowym okresie działalności, z jednej strony najczęściej nie są w stanie spełnić wymogów kredytowych, a z drugiej potrzebują nakładów inwestycyjnych, żeby móc rozwijać się i przetrwać w konkurencyjnym środowisku. Fundusze pożyczkowe pomagają zapełniać tę lukę atrakcyjnym cenowo finansowaniem. Przy tym wskaźniki dotyczące jakości obsługi pożyczek pokazują, że nie dzieje się to kosztem wzrostu ryzyka kredytowanych przedsięwzięć, a faktycznie służy rozwojowi rentownego biznesu. Powyższe dane dowodzą, że fundusze pożyczkowe są już istotnym źródłem kapitału dla najmniejszych polskich 6

Wprowadzenie We współczesnych gospodarkach światowych, przygotowanie oferty usług finansowych i dostarczanie podmiotom sfery realnej instrumentów w ramach dłużnego finansowania zewnętrznego odbywa się za pomocą różnego typu instytucji finansowych, w tym także instytucji mikrofinansowych. Kategoria instytucji mikrofinansowych jest stosunkowo nową, lecz coraz powszechniej wykorzystywaną formą ograniczenia zawodności rynku a nawet zawodności państwa. W Polsce do kategorii instytucji mikrofinansowych doskonale wpisują się fundusze pożyczkowe, które z sukcesem funkcjonują na rynku od początku lat 90-tych, gospodarując środkami publicznymi w postaci kapitału pożyczkowego. Ich utworzenie wynikało przede wszystkim z chęci dostarczenia zwrotnych źródeł finansowania dla rozwoju sektora mikro i małych przedsiębiorstw oraz zapewnienia dodatkowych kapitałów pożyczkowych dla tych klientów, którzy w przyszłości mogliby współpracować z instytucjami bankowymi. Fundusze pożyczkowe ze względu na charakter prowadzonej działalności oraz spełnianą misję, wynikającą z prowadzenia działalności nie nastawionej na maksymalizację zysków, dążą także do ograniczenia dysproporcji rozwojowych w ujęciu regionalnym, zapewnienia źródeł finansowania dla rozwoju przedsiębiorczości a także ograniczeniu skali wykluczenia finansowego. Szczególny rozwój i wzrost znaczenia funduszy pożyczkowych zarówno w polskiej gospodarce, jak i w systemie finansowym nastąpił w ostatniej dekadzie, a szczególnie w okresie znacznego wzrostu możliwości dokapitalizowania ich działalności z funduszy Unii Europejskiej. W warunkach kryzysu na rynkach światowych oraz okresie spowolnienia gospodarczego w Polsce szczególnego znaczenia nabiera problematyka zorganizowania sprawnego i bezpiecznie funkcjonującego systemu finansowego wraz z efektywnie funkcjonującymi, różnorodnymi instytucjami finansowymi, wyposażonymi w odpowiednie instrumenty, które mogą aktywnie pobudzać przedsiębiorczość, przede wszystkim na terenach o niższym poziomie rozwoju społeczno- -gospodarczego. Fundusze pożyczkowe stały się jedną z podstawowych grup pośredników finansowych, które koncentrują się na efektywnej alokacji kapitałów finansowych z programów Unii Europejskiej i dostarczają je do beneficjentów (przedsiębiorców) poszukujących dodatkowych źródeł finansowania prowadzonej działalności. Okazuje się bowiem, że pomimo rozwoju cywilizacyjnego, ekonomicznego i technologicznego na rynku usług finansowych występują takie zjawiska jak: luka finansowa, wykluczenie finansowe, niedostateczne efekty podejmowanych wysiłków na rzecz ograniczenia skali ubóstwa, czy nieoptymalna redystrybucja dochodów w gospodarce. To powoduje potrzebę zapewnienia alternatywnych form finansowania zewnętrznego dla przedsiębiorstw i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Tak więc rola i znaczenie sektora funduszy pożyczkowych w Polsce systematycznie wzrasta, co wynika zarówno 7

z coraz lepiej przygotowanej i dostarczonej oferty pożyczkowej dla klientów, jak również coraz większego zapotrzebowania lokalnych przedsiębiorstw na wykorzystywanie atutów i specyfiki oferty ze strony funduszy pożyczkowych. Raport RYNEK FUNDUSZY POŻYCZKOWYCH w POLSCE 2014 jest kolejną edycją, wydawanej co roku przez Polski Związek Funduszy Pożyczkowych publikacji przedstawiającej efekty działalności funduszy pożyczkowych w Polsce. Lektura niniejszego opracowania pozwoli na zdobycie kompleksowej wiedzy o wynikach, obszarach działalności, znaczeniu i profilu klientów funduszy pożyczkowych w 2014 roku. Struktura i zawartość merytoryczna niniejszego Raportu dość znacznie różni się od wcześniejszych opracowań. Różnice te wynikają przede wszystkim z chęci zaprezentowania aktualnego, szerszego i wieloaspektowego ujęcia problematyki funkcjonowania funduszy pożyczkowych w Polsce. Intencją władz Polskiego Związku Funduszy Pożyczkowych oraz autorów poszczególnych rozdziałów było zaprezentowanie mikro- i makroekonomicznych uwarunkowań prowadzenia działalności pożyczkowej przez fundusze z perspektywy oceny poziomu ich wyposażenia kapitałowego, aktywności inwestycyjnej, czy ryzyka prowadzonej działalności pożyczkowej. Uzyskane dla całego sektora funduszy pożyczkowych wyniki wskazują, że podmioty te odgrywają coraz większą rolę w dostarczaniu dla sektora MŚP finansowania zewnętrznego. W ubiegłym roku odnotowano zarówno wzrost liczby udzielonych pożyczek, jak i ich wartości, oznacza to, że rok 2014 to kolejny dynamiczny okres, w którym fundusze pożyczkowe zaprezentowały się jako instytucje efektywnie działające, konkurencyjne i z ogromnym potencjałem rozwojowym. Dobrym wynikom finansowo-ekonomicznym z zakresu dochodowości i zyskowności towarzyszyła także dobra jakość portfela pożyczkowego. Jest to o tyle dobra informacja, że klientami funduszy są przede wszystkim małe podmioty gospodarcze, które są w dużym stopniu narażone na trudności związane z utrzymaniem płynności finansowej. Oznacza to, że oferta ze strony funduszy pożyczkowych jest atrakcyjna, dopasowana do potrzeb klientów, a przy tym przy dostarczana przy stosunkowo niskich kosztach dostępu przedsiębiorcy do kapitału. Całość prowadzonych działań uzupełniona jest o bardzo dobrą atmosferą współpracy, wynikającą przede wszystkim z przestrzegania przyjętych norm i zasad opierających się na idei działalności non profit. W tym miejscu podkreślić należy ogromny wysiłek i wkład pracy funduszy pożyczkowych ukierunkowany na doradztwo i szkolenie przedsiębiorców oraz analizę wykonalności planowanych przez potencjalnych pożyczkobiorców przedsięwzięć biznesowych. Znaczna grupa funduszy pożyczkowych funkcjonuje w oparciu o wspólnie wypracowany, przy współudziale Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Standard Usługi Funduszy Pożyczkowych, a ponadto wszystkie podmioty działające w ramach Krajowego Systemu Usług funkcjonują zgodnie z systemem zarządzania jakością według normy PN EN ISO 9001. Rok 2014 nie był jednak okresem łatwy w działalności funduszy pożyczkowych, zwłaszcza w obliczu zmian, które miały miejsce zarówno na rynku usług finansowych, jak i w sferze realnej polskiej gospodarki. Spadek aktywności podmiotów gospodarczych z wielu sektorów i wzrostu ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej przyczynił się do konieczności uwzględnienia nowych realiów rynkowych w przyjętych strategiach działania. Był to także czas na dokonywanie podsumowań związanych z oceną wykorzystania środków z programów pomocowych Unii Europejskiej, zwłaszcza tych realizowanych w ramach RPO w poszczególnych województwach. 8

Dane statystyczne i informacje źródłowe zawarte w raporcie zostały przygotowane na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych wśród funduszy pożyczkowych prowadzących działalność w 2014 roku. Przekazane dane nie podlegały weryfikacji ze strony PZFP (Polski Związek Funduszy Pożyczkowych). Wypełnione ankiety przekazane zostały zarówno przez fundusze pożyczkowe zrzeszone w PZFP, jak i przez fundusze niezrzeszone. W 2014 roku działalność prowadziło 87 funduszy pożyczkowych i do wszystkich zostały skierowane ankiety sprawozdawcze za rok 2014. Niniejszy raport powstał na podstawie danych z 72 funduszy pożyczkowych, a więc 82,75% wszystkich, które prowadziły działalność operacyjną w 2014 roku. Podkreślić należy to, że wypełnianie ankiety nie ma charakteru obligatoryjnego. W incydentalnej liczbie przypadków fundusze nie przekazały pełnych danych ze względu na to, że nie prowadzą stosownych statystyk. Jednocześnie podkreślić należy, że tegoroczna edycja badań ankietowych miała charakter wyjątkowy, bowiem wiele zapytań zostało uzupełnionych o zagadnienia istotne z punktu widzenia rozwoju sektora funduszy pożyczkowych w Polsce w perspektywie długookresowej. Zaprezentowane informacje i dane statystyczne ujęte zostały w jednorodne, porównywalne grupy, co pozwoli czytelnikowi na dokonanie własnej analizy i oceny działalności funduszy pożyczkowych na rynku oraz sformułowanie wniosków i rekomendacji na przyszłość. Jednocześnie podkreślić należy, że aktualny, czytelny i przejrzysty obraz sektora funduszy pożyczkowych w Polsce jaki wynika z analizy zgromadzony danych i informacji źródłowych pozwala na stwierdzenie, że sektor funduszy pożyczkowych wpisał się na stałe jako element systemu finansowego w naszym kraju. Rozwój sektora funduszy pożyczkowych jest jednym z instrumentów realizacji polityki społeczno-gospodarczej kraju. Pozwala on na inwestowanie w obszarach, które są istotne z punktu widzenia społecznego i gospodarczego, a które ze względu na występujące na rynku różnorodne regulacje, wymogi czy przyjęte strategie działania mają utrudniony dostęp do źródeł zewnętrznego finansowania. Przyszłość i perspektywy rozwoju sektora funduszy pożyczkowych w Polsce opierać się powinny dalszym wykorzystaniu potencjału tych instytucji oraz eliminowaniu pojawiających się ograniczeń prawno-instytucjonalnych w ich otoczeniu, na które zwracają uwagę przedstawiciele PZFP. Jednocześnie w działalności funduszy pożyczkowych należy uwzględniać fakt, znacznych wartości środków jakie otrzymała Polska w ramach nowej perspektywy finansowej UE 2014 2020 i przeznaczenia znacznej ich części na instrumenty zwrotne. Jest to obszar działalności, na którym powinny skupić się przedstawiciele władz publicznych w Polsce, w tym między innymi Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Ministerstwo Gospodarki, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Bank Gospodarstwa Krajowego oraz marszałkowie poszczególnych województw, z którymi na stałe współpracuje Polski Związek Funduszy Pożyczkowych. Jest to niebywała okazja i możliwość zwiększenia kapitału pożyczkowego funduszy, optymalizacji ich otoczenia prawno-instytucjonalnego i dalszej poprawy efektywności funkcjonowania na rynku usług finansowych w Polsce. Agnieszka Alińska, prof. SGH dr hab. 9

10

Rozdział I Uwarunkowania makroekonomiczne działalności pożyczkowej w 2014 roku Analiza działalności funduszy pożyczkowych, aby była kompleksowa i aktualna, musi być osadzona w kontekście uwarunkowań makroekonomicznych jakie miały miejsce w danym przedziale czasowym. Dotyczy to zresztą badań każdej grupy podmiotów dostarczających przedsiębiorstwom finansowania zewnętrznego. Głównym przedmiotem działalności funduszy pożyczkowych jest finansowanie przedsięwzięć już istniejących przedsiębiorstw i dostarczanie kapitału niezbędnego do rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej. Do przedstawienia pełnego obrazu sytuacji funduszy i oceny ich wyników konieczne jest więc przedstawienie kontekstu makroekonomicznego, który warunkuje m.in. wielkość popytu przedsiębiorstw na kapitał. Można to zobrazować prostym przykładem. Trudno byłoby spodziewać się dobrych wyników funduszy w danym okresie gdyby był on czasem załamania gospodarczego połączonego z zakłóceniem płynności finansowej przedsiębiorstw. I odwrotnie, w czasach prosperity, gdy wskaźnik inwestycji jest wysoki, a przedsiębiorstwa zwiększają swoje moce wytwórcze tak aby móc skutecznie odpowiedzieć na rosnący portfel zamówień, należałoby spodziewać się wzrostu popytu na ofertę funduszy (oczywiście przy założeniu, że w otoczeniu regulacyjno instytucjonalnym tego sektora nie zaszły wydarzenia o charakterze nadzwyczajnym). Dlatego na początku niniejszego Raportu zaprezentowano tło gospodarcze w którym fundusze funkcjonowały w 2014 roku. Szczególną uwagę zwrócono na: wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych, apetyt przedsiębiorstw na kapitał oraz dynamikę wzrostu gospodarczego. Na koniec niniejszego rozdziału zaprezentowana zostanie prognoza na 2015 rok w omawianym obszarze oraz rekomendacje dla funduszy w przedmiotowym kontekście. 1. Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych Wyniki finansowe brutto i netto badanych przedsiębiorstw w 2014 roku były nieco słabsze od uzyskanych rok wcześniej. Wynik finansowy brutto obniżył się w ujęciu rok do roku o 2,2% (wynik netto był gorszy o 2,1%). Nieznacznemu pogorszeniu uległ także wskaźnik poziomu kosztów i wyniósł 95,7% (wzrost r./r. o 0,2 pkt proc.). Minimalnie słabsze odczyty zanotowano także w odniesieniu do wskaźnika rentowności obrotu brutto 4,3% (spadek r./r. o 0,2%) i netto 3,7% (spadek r./r. o 0,1%). Zmiany przytoczonych wskaźników były minimalne i nie należy na ich podstawie wnioskować, że w 2014 roku mieliśmy do czynienia z pogorszeniem wyników przedsiębiorstw w takim stopniu, który rzutowałby w znaczącym stopniu na możliwości operacyjne funduszy pożyczkowych. Jak zostanie wykazane poniżej, przedsiębiorstwa w 2014 roku odznaczały się dobrymi wskaźnikami płynności finansowej (co ma swoje dobre i złe strony z punktu 11

1. Uwarunkowania makroekonomiczne działalności pożyczkowej w 2014 roku widzenia funduszy), a także zwiększyły swoją aktywność inwestycyjną. Oceniając działalność funduszy pożyczkowych należy przeanalizować wyniki finansowe przedsiębiorstw w badanym okresie. Za źródło danych posłuży tu publikacja Głównego Urzędu Statystycznego z 20 marca 2015 roku Wyniki 3 finansowe przedsiębiorstw niefinansowych w 2014 r. Z punktu widzenia działalności funduszy pożyczkowych bardzo ważne są wskaźniki płynności przedsiębiorstw, zarówno I, jak i II stopnia. Wskaźnik płynności I stopnia osiągnął w 2014 roku poziom 38,9%, tj. o 3,9 pkt proc. więcej niż rok wcześniej. Przypomnijmy, że omawiany wskaźnik (tzw. cash ratio) określa zdolność przedsiębiorstwa do regulowania bieżących zobowiązań w bardzo krótkim okresie, najczęściej z dnia na dzień, a zatem do jego konstrukcji wykorzystuje się tylko aktywa o najwyższym stopniu płynności (gotówka i ekwiwalenty). Istnieją trudności z określeniem wzorcowej wartości tego wskaźnika, jednak praktyka stwierdza, że powinien on oscylować w granicach 10% do 20-30%. Zgodnie z zasadą, iż tylko kapitał pracujący przynosi zysk, poziom tego wskaźnika nie powinien przekraczać tejże granicy. Wskaźnik na poziomie 38,9% z którym mieliśmy do czynienia w 2014 roku wskazuje na nadpłynność, co w oczywisty sposób ogranicza skalę popytu na ofertę funduszy pożyczkowych. Wskaźnik płynności II stopnia (tzw. quick ratio) ukształtował się w 2014 roku na poziomie 102,5%, tj. o 4,7 pkt proc. wyższym niż w 2013 roku. Omawiany wskaźnik określa zdolność do pokrywania zobowiązań zgodnie z terminami ich zapadalności, gotówką i ekwiwalentami oraz innymi płynnymi aktywami tj. należności za sprzedaż towarów i usług. Za wzorcową wielkość tego wskaźnika uważa się poziom w granicach 100%. Świadczy to o zdolności przedsiębiorstwa do pokrywania zobowiązań w terminie ich wymagalności. W 2014 roku wartość ta została przekroczona. Oznacza to, że przedsiębiorstwa nie dość, że były zdolne do terminowej spłaty swoich zobowiązań to mamy tu kolejną przesłankę świadczącą o nadpłynności finansowej sektora przedsiębiorstw. Z jednej strony więc, jakość portfela pożyczkowego funduszy w 2014 roku nie powinna być zagrożona, z drugiej (jak już wspominano) popyt na pożyczki ulegał ograniczeniu przez omawiane czynniki. W tym miejscu trzeba podkreślić to, że przytaczane wartości dotyczą ogółu przedsiębiorstw, tymczasem klientami funduszy pożyczkowych są tylko te z sektora MŚP, gdzie te same wskaźniki mogłyby mieć inne odczyty (brakuje rzetelnych danych w tym zakresie). Niemniej jednak, poczynione wnioski są uprawnione. Analiza wskaźników płynności przedsiębiorstw I i II stopnia wskazuje na potencjalną nadpłynność finansową firm oraz ich dobrą sytuację jeśli chodzi o możliwości regulowania zobowiązań. Fundusze pożyczkowe w 2014 roku w bardzo dobry sposób poradziły sobie z potencjalnym (wynikającym z nadpłynności) ograniczeniem popytu ze strony przedsiębiorstw na finansowanie zewnętrzne. W stosunku do 2013 roku w zauważalny sposób wzrosła zarówno liczba udzielonych przez sektor pożyczek, jak i ich wartość. Szczegółowe dane zostaną przedstawione w dalszej części Raportu. Jednocześnie poprawia się kondycja portfela pożyczkowego. 79,67% wartości aktywnych pożyczek w 2014 roku była spłacana terminowo (wzrost o 6,03 pkt proc. w stosunku do 2013 roku). Jedynie 6,16 % wartości udzielonych pożyczek ogółem (kategoria szersza niż aktywne) było windykowanych, a zaledwie 0,68% wartości takich pożyczek można uznać za 3. Dane prezentowane w opracowaniu dotyczą 17022 podmiotów gospodarczych prowadzących księgi rachunkowe, w których liczba pracujących wynosi 50 i więcej osób. Dane nie obejmują rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa, działalności finansowej i ubezpieczeniowej oraz szkół wyższych. 12

1. Uwarunkowania makroekonomiczne działalności pożyczkowej w 2014 roku stracone. Taki stan rzeczy wynika przede wszystkim z dobrej pracy poszczególnych funduszy na etapie weryfikacji wniosków o udzielenie pożyczki. Nie bez znaczenia jest tu jednak także przytaczany poziom wskaźnika płynności finansowej II stopnia. Znaczącą część działalności funduszy pożyczkowych stanowi udzielanie pożyczek inwestycyjnych. W 2014 roku nakłady ogółem, badanych przez GUS, przedsiębiorstw wyniosły 120 mld zł i były (w cenach stałych) o 16,9% wyższe niż przed rokiem (w 2013 r. odnotowano wzrost o 6,1%, po 3 kwartałach 2014 r. wzrost o 15,0%). Nakłady na budynki i budowle zwiększyły się o 15,3%, natomiast na maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia oraz środki transportu wzrosły o 16,9%. Mieliśmy więc do czynienia ze wzrostem dynamiki aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw. Znalazło to odzwierciedlenie w strukturze aktywności pożyczkowej funduszy. W 2014 roku 70,11% wartości udzielonych pożyczek stanowiły pożyczki inwestycyjne. W stosunku do 2013 roku mieliśmy do czynienia ze wzrostem tego wskaźnika o 8 pkt proc. Widać więc wyraźnie to, że fundusze pożyczkowe elastycznie reagują na zjawiska gospodarcze i dostosowują swoją działalność do aktualnych potrzeb klientów. Jak wykazano powyżej poszczególne dane obrazujące działalność funduszy pożyczkowych są skorelowane z wynikami działalności ich klientów czyli przedsiębiorców. Należy podkreślić to, że przytoczone dane dotyczą firm zatrudniających niemniej niż 50 pracowników. Fundusze obsługują w przeważają części mniejsze podmioty gospodarcze, które co do zasady osiągają gorsze wskaźniki w omawianym zakresie. Tym bardziej należy docenić to, że fundusze pożyczkowe w 2014 roku po raz kolejny osiągnęły dobre wyniki na polu swojej działalności. 2. Zapotrzebowanie przedsiębiorstw na zewnętrzne źródła finansowania Ilość i wartość udzielonych przez fundusze pożyczkowe w 2014 roku pożyczek została zasygnalizowana poniżej w niniejszym rozdziale oraz opisana szczegółowo w dalszej części Raportu. Analizując jednak działalność funduszy pożyczkowych konieczne jest jednak przedstawienie sytuacji w obszarze apetytu przedsiębiorstw na kapitał pochodzący z kredytów bankowych. 4 Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego kredyty udzielone sektorowi niefinansowemu osiągnęły wartość 892,2 mld zł (wzrost r./r. o 6,8%), w tym kredyty dla przedsiębiorstw 301,0 mld zł (wzrost r./r. o 8,3%). Godne podkreślenia jest to, że kredyty dla przedsiębiorstw zostały w większości (58,4%) zaciągnięte przez firmy z sektora MŚP. Rozkład wartości kredytów ze względu na wielkość podmiotu gospodarczego wyglądał w 2014 roku następująco: duże przedsiębiorstwa 125 mld 310 mln zł (wzrost r./r. o 9,9%), sektor MŚP 175 mld 648 mln zł (wzrost r./r. o 7,2%). Udział tych wartości w ogóle kredytów dla sektora niefinansowego oraz instytucji rządowych i samorządowych wyniósł odpowiednio 12,7% i 17,8%. Z powyższych danych możemy wyciągnąć dwa podstawowe wnioski. Po pierwsze, wraz z przyspieszeniem dynamiki wzrostu gospodarczego (o czym poniżej) popyt przedsiębiorstw na kapitał w postaci kredytu bankowego rośnie. Po drugie, przedsiębiorcy stanowią ważną pozycję w portfelu kredytowym banków. Szczególnie ważne jest to, że sektor MŚP jest większym kredytobiorcą, niż duże przedsiębiorstwa. Jednak dla pełnego obrazu sytuacji w tym zakresie 4. Wyniki finansowe banków w 2014 r. Główny Urząd Statystyczny, 02.04.2015 r. Warszawa. 13

1. Uwarunkowania makroekonomiczne działalności pożyczkowej w 2014 roku potrzebna byłaby jeszcze analiza jaka część z tych przedsiębiorstw to start upy, mikro- i małe firmy. Działalność funduszy pożyczkowych w 2014 roku charakteryzują zmiany wartości podobne do tych jakie miały miejsce w sektorze bankowym. Chodzi tu przede wszystkim o wzrost wartości i ilości udzielonych przez fundusze pożyczek. Oznacza to, że ich działalność jest w podobnym stopniu determinowana przez czynniki makroekonomiczne i zachowania przedsiębiorców, jak aktywność banków. Powyższe dowodzi ponadto tego, że fundusze pożyczkowe we właściwy sposób reagują na sytuację rynkową i poprzez swoją ofertę oraz działania wychodzą naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców. 3. Wzrost gospodarczy Polski w 2014 roku a sytuacja w sektorze funduszy pożyczkowych Działalność funduszy pożyczkowych należy rozpatrywać także w kontekście ogólnych wyników gospodarki w danym okresie. Posłużymy się tu dynamiką 5 wzrostu gospodarczego. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego produkt krajowy brutto (PKB) w 2014 r. był realnie wyższy o 3,4% w porównaniu z 2013 r. (w cenach stałych roku poprzedniego). Znacznie umocnił się pozytywny wpływ popytu krajowego na wzrost PKB przy ujemnym wpływie popytu zagranicznego: 1) Wartość dodana brutto w gospodarce narodowej w 2014 r. wzrosła o 3,2% w porównaniu z 2013 r., wobec wzrostu o 1,8 % w 2013 r. 2) Spożycie ogółem w 2014 r. przekroczyło poziom z 2013 r. o 2,7%, w tym spożycie w sektorze gospodarstw domowych o 1,8% (w 2013 r. odpowiednio wzrost: o 1,1% oraz o 0,7%). 3) Akumulacja brutto w 2014 r. w porównaniu z rokiem poprzednim zwiększyła się realnie o 11,4%, w tym nakłady brutto na środki trwałe wzrost o 9,2% (w 2013 r. zanotowano odpowiednio spadek o 3,5 %, oraz wzrost o 1,1). Stopa inwestycji w gospodarce narodowej (relacja nakładów brutto na środki trwałe do produktu krajowego brutto w cenach bieżących) w 2014 r. wyniosła 19,6%, wobec 18,8% w 2013 r. W 2014 roku mieliśmy więc do czynienia z dwukrotnym przyspieszeniem dynamiki PKB (w 2013 r. wzrost gospodarczy wyniósł 1,7%). Powyżej przedstawione dane należy przeanalizować pod kątem wpływu dynamiki PKB na aktywność funduszy pożyczkowych ogółem. W 2013 roku przy wzroście gospodarczym na poziomie 1,7% liczba udzielonych przez fundusze pożyczek spadła w stosunku do 2012 r. o 2%, natomiast wartość wzrosła o 20%. W 2014 roku, gdy wzrost gospodarczy wyraźnie przyspieszył powyższe wskaźniki w stosunku do roku 2013 były dodatnie i wynoszą odpowiednio: 5,7% i 16,46%. Potwierdza się więc to, że ogólna koniunktura gospo-darcza, mierzona dynamiką wzrostu gospodarczego, determinuje wielkość popytu na ofertę funduszy pożyczkowych. Wraz z przyspieszeniem dynamiki PKB wzrosła liczba klientów funduszy pożyczkowych. Jak jednak widać, ten przyrost miał miejsce dopiero wtedy gdy wzrost gospodarczy osiągnął poziom ponad 3%. Ciekawsza jest natomiast analiza dotycząca łącznej wartości udzielanych przez fundusze pożyczek w 2013 r. mieliśmy do czynienia z większym 5. Informacja Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie zaktualizowanego szacunku PKB według kwartałów za lata 2013-2014 Główny Urząd Statystyczny, 17.04.2015 r. Warszawa. 14

1. Uwarunkowania makroekonomiczne działalności pożyczkowej w 2014 roku przyrostem wartości udzielonych pożyczek, niż w 2014 r., który odznaczał się wyraźnie lepszą dynamiką PKB. Po pierwsze trzeba zauważyć to, że wzrost PKB w 2012 roku wyniósł 1,8%. Punkt odniesienia dla wyników za 2013 rok był więc bardzo podobny. Przedsiębiorcy posiadali już jednak, po 2012 roku, doświadczenie w funkcjonowaniu w warunkach słabszej koniunktury. Klienci funduszy rozpoczynali co prawda mniej nowych projektów, jednak dojrzałość polskich firm połączona z wysiłkiem kadr funduszy ukierunkowanym na bezpieczeństwo środków publicznych spowodowała to, że nawet w warunkach silnego spowolnienia gospodarczego sektor funduszy pożyczkowych zanotował w 2013 roku wyraźny wzrost wartości dostarczonego grupie MŚP finansowania zewnętrznego. Nie inaczej było w 2014 roku. Nastąpił co prawda spadek dynamiki przyrostu wartości udzielonych pożyczek w ujęciu r./r. Jednak po pierwsze chodzi tu zaledwie o 4 pkt proc. Po drugie, jak wynika z przedstawionych danych, fundusze z każdym rokiem dostarczają coraz więcej kapitału na rynek. Dokonując analizy otoczenia ekonomicznego sektora funduszy pożyczkowych należy przyjrzeć się także uwarunkowaniom związanym z poziomem stóp procentowych. Chodzi tu zarówno o koszt pieniądza dyktowany decyzjami Rady Polityki Pieniężnej, jak i poziom stopy referencyjnej ustalanej Komunikatem Komisji Europejskiej, która jest podstawą oprocentowania pożyczek udzielanych przez fundusze pożyczkowe. Od 4 lipca 2013 roku do 8 października 2014 roku stopa referencyjna NBP wynosiła 2,50%. 9 października 2014 roku została obniżona o 50 punktów bazowych i 5 marca 2015 roku o kolejne 50 punktów bazowych i obecnie wynosi 1,50% co oznacza najniższy poziom w historii i według przewidywań analityków nie zmieni się do końca roku. Poziom stopy referencyjnej jest jednym z głównych determinantów oprocentowania kredytów bankowych. W 2014 roku mieliśmy do czynienia z bardzo niskim poziomem stóp procentowych. W praktyce oznacza to, że banki mogły oferować tańsze kredyty, niż choćby jeszcze rok wcześniej. Mogło to w pewnym stopniu ograniczyć akcję pożyczkową sektora funduszy pożyczkowych. Stopa referencyjna ustalana Komunikatem Komisji Europejskiej wynosiła przez cały 2014 rok 2,75 % i była niższa niż w 2013 roku (1.04.2013-30.06.2013 3.90%, 1.07.2013-31.12.2013 3,18%). Ta zmiana pozwoliła sektorowi funduszy pożyczkowych na kształtowanie bardziej atrakcyjnej oferty z punktu widzenia potencjalnych pożyczkobiorców. Z drugiej strony, środowisko niskich stóp procentowych (i co za tym idzie niższe oprocentowanie pożyczek) potęguje problem związany z pozyskiwaniem środków na pokrycie kosztów funkcjonowania funduszu. Jak wynika z powyższego, 2014 rok był okresem kolejnego, dynamicznego wzrostu wartości udzielonych pożyczek. Jest to dowodem na to, że sektor funduszy pożyczkowych spełnia coraz ważniejszą rolę w zapewnieniu sektorowi MŚP dostępu do finansowania zewnętrznego. 4. Prognoza i rekomendacje Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy budżetowej na rok 2015 w bieżącym roku: 6 1) Dynamika PKB wyniesie 3,4%. 6. Taką samą prognozę zawiera przyjęty 28.04.2015 r. przez Radę Ministrów Wieloletnie Plan Finansowy Państwa (WPFP) na lata 2015-2018. 15

1. Uwarunkowania makroekonomiczne działalności pożyczkowej w 2014 roku 2) Wzrost popytu krajowego osiągnie tempo 3,8%. 3) Nakłady na środki trwałe brutto wzrosną o 7,4%. 4) Przeciętne wynagrodzenie brutto będzie wyższe o 4,2%, a stopa bezrobocia na koniec roku wyniesie 11,8%. Przykładowe prognozy innych ośrodków w zakresie dynamiki PKB w 2015 roku prezentują się następująco: 1) Narodowy Bank Polski 3,4%. 2) Agencja Bloomberg 3,3%. 3) Bank Światowy 3,2%. 4) Komisja Europejska 3,2%. 5) Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową 3,5%. W 2015 roku fundusze pożyczkowe będą więc funkcjonować w otoczeniu makroekonomicznym zbliżonym do tego jakie miało miejsce rok wcześniej. Co ważne, rok 2015 będzie okresem wdrażania projektów realizowanych już w ramach perspektywy finansowej 2014 2020. Dla funduszy pożyczkowych oznacza to szerszy, niż w 2014 rok dostęp do kapitału pożyczkowego. Polska gospodarka znajduje się w fazie stabilnego rozwoju. Jego dynamika nie jest taka jakiej byśmy sobie wszyscy tego życzyli, jednak na tle Europy i świata wyróżniamy się in plus. 2015 rok powinien być więc czasem dalszej poprawy wyników działalności sektora funduszy pożyczkowych i kolejnym okresem wzrostu znaczenia sektora mikropożyczkowego. 7 Pozytywne prognozy posiada polski sektor bankowy. Banki komercyjne planują stabilny rozwój akcji kredytowej w 2015 r., czego przejawem jest wzrost sumy bilansowej o 5,1%. Jednym z istotnych czynników wzrostu sumy bilansowej banków mają być kredyty sektora niefinansowego. Banki spodziewają się także wzrostu portfela kredytowego o 9,3%, w tym dla przedsiębiorstw o 14,4% (14,8% dla dużych firm, 14,0% dla sektora MŚP). Poprawa sytuacji ma mieć miejsce także w obszarze kredytów konsumpcyjnych (o 13,6%). Co do jakości portfela przewidywane jest nieznaczne pogorszenie w ujęciu globalnym, przede wszystkim z powodu starzenia się kredytów mieszkaniowych (wzrostu odsetka kredytów niepracujących). Fundusze pożyczkowe działają w dynamicznym otoczeniu zewnętrznym jeśli chodzi o konkurencję, której muszą sprostać. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na takie instrumenty jak: dotacja z urzędu pracy na założenie działalności gospodarczej, oferta akademickich inkubatorów przedsiębiorczości, pożyczki udzielane przez firmy pożyczkowe, crowdfunding, oferta funduszy venture capital, czy też pożyczki społecznościowe (social lending). Te stosunkowo nowe formy finansowania przedsiębiorstw będą stanowić dla funduszy pożyczkowych rosnącą konkurencję. Odpowiadać na nie należy m.in. poprzez wykorzystywanie nowoczesnych rozwiązań technicznych i informatycznych. Posiadanie własnej witryny internetowej jest w dzisiejszych czasach standardem. Jednak jak wynika z naszych obserwacji, przejrzystość stosownych witryn i kompleksowość zamieszczonych na nich informacji nie zawsze jest zadowolona. Wykorzystywać należy także media społecznościowe. O ile profile w serwisie Facebook są już powszechnie wykorzystywane w sektorze fundusze to nadal do zagospodarowania pozostaje komunikacja z interesariuszami za pośrednictwem platformy Twitter oraz blogów 7. Plany Finansowe Banków na 2015 r. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego. Warszawa, 2015 r. 16

1. Uwarunkowania makroekonomiczne działalności pożyczkowej w 2014 roku traktujących o przedsiębiorczości, gospodarce regionu, czy też zarządzaniu przedsiębiorstwem. Oczywiście przedstawione prognozy mogą ulec weryfikacji przy wystąpieniu szoków w otoczeniu zewnętrznym naszej gospodarki. Przykładem może być tu potencjalne bankructwo Grecji, które z pewnością przełożyłoby się na spadek wartości kursu złotego. Z jednej strony to korzystne zjawisko dla eksporterów, z drugiej wzrost obciążeń dla kredytobiorców hipotecznych zadłużonych w walutach obcych może odbić się negatywnie na popycie krajowym. Innym potencjalnym zagrożeniem jest dalsza eskalacja konfliktu ukraińskiego. Ewentualne zbliżanie się działań wojennych do polskiej granicy oznaczałoby nie tylko deprecjację złotego, lecz rodziłoby także możliwość tego, że inwestorzy zagraniczni zaczęliby masowo wycofywać się z naszego kraju. Przy założeniu, że żaden z powyższych scenariuszy się nie spełni, fundusze pożyczkowe będą mogły w 2015 roku w dalszym ciągu harmonijnie rozwijać swoją działalność. Mówimy tu oczywiście o otoczeniu makroekonomicznym. Aspektom prawnym i organizacyjnym zostanie poświęcona dalsza część opracowania. 17

Rozdział II Wartość kapitału pożyczkowego i aktywność funduszy pożyczkowych w układzie regionalnym Zadaniem funduszy pożyczkowych jest wspieranie rozwoju sektora MŚP przede wszystkim poprzez udzielanie niskooprocentowanych pożyczek. Skala tego wsparcie może być tym większa, im wyższa będzie wartość kapitału pozostająca w dyspozycji funduszy. 1. Dynamika wartości kapitału pożyczkowego Na koniec 2014 roku fundusze pożyczkowe dysponowały łącznie kapitałem w wysokości 2 mld 537 mln 844 tys. zł. Taka pula środków pozwala już na odgrywanie znaczącej roli w całym systemie zasilania sektora przedsiębiorstw kapitałem zewnętrznym. 3 000,00 2537,84 2 500,00 2 000,00 1983,10 2166,71 1 500,00 1614,90 1674,60 1 000,00 500,00 558,20 714,11 823,20 946,40 960,80 0,00 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wykres 1. Zmiany wartości poziomu wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych w Polsce w latach 2005-2014 (w mln zł). Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w stosunku do roku 2014 obejmujących sytuację finansową funduszy pożyczkowych oraz informacji zamieszczonych w raportach: Rynek Funduszy Pożyczkowych w Polsce, Raport 2011, PZFP Warszawa 2012, Rynek Funduszy Pożyczkowych w Polsce, Raport 2012, PZFP Warszawa 2013, Rynek Funduszy Pożyczkowych w Polsce, Raport 2013, PZFP Warszawa 2014. 18

2. Wartość kapitału pożyczkowego i aktywność funduszy pożyczkowych w układzie regionalnym Analiza zebranych danych z sektora funduszy pożyczkowych pokazuje, że z każdym rokiem fundusze zarządzają kapitałem o wyższej wartości. Choć dynamika wzrostu w poszczególnych latach była zróżnicowana, to trend wzrostowy pozostaje niezachwiany. Oznacza to, że fundusze pożyczkowe potrafią zdobywać środki potrzebne do swojej działalności (przede wszystkim skutecznie aplikować o środku unijne), a po drugie są wiarygodnym partnerem dla podmiotów, które decydują o przyznawaniu pieniędzy, które mają być przeznaczone na instrumenty zwrotne. 80 70 68,08 60 50 40 30 20 10 0 27,93 15,28 14,97 18,42 17,13 9,25 1,52 3,7 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wykres 2. Dynamika zmian wartości wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych w Polsce w latach 2005-2014 roku ( rok do roku, w %) Dynamika przyrostu kapitału pożyczkowego w poszczególnych latach ma charakter nierównomierny. Jest to związane przede wszystkim ze zróżnicowaniem liczby i wartości konkursów o dofinansowanie funduszy pożyczkowych. Na przestrzeni ostatnich 8 lat zdecydowanie wyróżnia się rok 2010, który był okresem skokowego przyrostu wartości kapitału pożyczkowego funduszy. W 2014 roku wartość zarządzanego kapitału pożyczkowego funduszy wzrosła o 17,13%. Taki wynik należy uznać za bardzo dobry z dwóch powodów. Po pierwsze omawiany okres był czasem zamykania perspektywy finansowej 2007 2013 i co za tym idzie konkursów o dofinansowanie było stosunkowo niewiele. Co ciekawe, dynamika przyrostu kapitału pożyczkowego była wyższa niż w roku 2013, niewiele niższa niż w 2012 i kilkukrotnie lepsza, niż w 2011. Dynamika wzrostu odnotowanego w 2014 roku wynika przede wszystkim z przypływem kapitału zarządzanego przez fundusze w związku z realizacją Inicjatywy JEREMIE. Abstrahując od tego trzeba podkreślić, że zmiany w zakresie wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych są w bardzo wysokim stopniu determinowane przez politykę dystrybucji środków prowadzoną przez ich dysponentów. 2. Wpływ działalności funduszy pożyczkowych na rozwój przedsiębiorczości w poszczególnych regionach Fundusze pożyczkowe odgrywają coraz większą rolę w dostarczaniu finansowania zewnętrznego sektorowi MŚP. Powyższego dowodzą dane przedstawione na wykresie nr 3. 19

2. Wartość kapitału pożyczkowego i aktywność funduszy pożyczkowych w układzie regionalnym 8 600 8 599 8 500 8 400 8 300 8 200 8 138 8 100 8 000 2013 2014 Wykres 3. Porównanie liczby pożyczek udzielonych w roku 2013 i 2014. W 2014 roku fundusze pożyczkowe udzieliły 8 599 pożyczek, tj. o 461 (5,7%) więcej niż rok wcześniej. Można oczywiście zastanawiać się, czy ten przyrost nie jest zbyt mały. Jednak lepszym zobrazowaniem rosnącej aktywności funduszy pożyczkowych są dane dotyczące dynamiki wartości udzielanych pożyczek. 940 000 900 000 893 801 860 000 820 000 780 000 767 490 740 000 700 000 2013 2014 Wykres 4. Wartość udzielonych pożyczek w roku 2013 i 2014 (w tys. zł.). Łączna wartość udzielonych przez fundusze pożyczkowe w 2014 roku pożyczek wyniosła 893 mln 801 tys. 371,20 zł. Oznacza to, że w stosunku do 2013 roku wartość wypłaconych przedsiębiorcom środków wzrosłao 16,46 %. Tak znaczący wzrost jest dowodem na to, że fundusze pożyczkowe odniosły w 2014 roku sukces poprzez to, że wsparły sektor MŚP kapitałem o znacznie większej wartości. Jeżeli ta dynamika zostanie utrzymana, to już w 2015 roku akcja pożyczkowa funduszy może oscylować wokół 1 mld zł. Globalne wyniki funduszy pożyczkowych osiągnięte w 2014 roku pozwalają stwierdzić, że podmioty te są ważnym i na stałe już wpisanym ogniwem systemu zasilania finansowego przedsiębiorstw. Jest to szczególnie ważne w kontekście nowej perspektywy finansowej UE. Podmioty dostarczające sektorowi MŚP w ciągu jednego roku niemal 900 mln zł kapitału, posiadające niejednokrotnie ponad 20 lat doświadczenia oraz dogłębną znajomość lokalnych i regionalnych rynków, powinny siłą rzeczy być naturalnym partnerem przy wdrażaniu instrumentów finansowych przewidzianych w ramach perspektywy 2014-2020. 20

2. Wartość kapitału pożyczkowego i aktywność funduszy pożyczkowych w układzie regionalnym Tabela 1. Przestrzenne rozmieszczenie funduszy pożyczkowych według województwa*, w którym udzielano pożyczek, liczby udzielanych pożyczek w układzie przestrzennym, wartości tych pożyczek oraz średniej wartości pożyczki udzielonej w poszczególnych regionach. Wyszczególnienie Liczba Liczba Udział w % Wartość Średnia funduszy pożyczek w wartości pożyczek wartość udzielających pożyczek pożyczki pożyczek ogółem na terenie danego województwa* Woj. Dolnośląskie 4 850 12,22% 109 261 243,62 zł 128 542,64 zł Woj. Kujawsko Pomorskie 5 421 3,29% 29 375 959,87 zł 69 776,63 zł Woj. Lubelskie 5 543 4,06% 36 274 109,20 zł 66 803,15 zł Woj. Lubuskie 6 445 2,68% 23 940 721,25 zł 53 799,37 zł Woj. Łódzkie 8 356 6,41% 57 296 281,84 zł 160 944,61 zł Woj. Małopolskie 11 548 5,13% 45 877 375,00 zł 83 717,84 zł Woj. Mazowieckie 9 664 7,20% 64 322 286,98 zł 96 870,91 zł Woj. Opolskie 2 150 2,95% 26 351 073,81 zł 175 673,82 zł Woj. Podkarpackie 9 776 5,98% 53 452 385,00 zł 68 881,94 zł Woj. Podlaskie 5 172 2,09% 18 684 294,74 zł 108 629,62 zł Woj. Pomorskie 7 1082 9,04% 80 792 191,83 zł 74 669,31 zł Woj. Śląskie 8 425 6,04% 54 005 615,80 zł 127 072,04 zł Woj. Świętokrzyskie 5 384 6,56% 58 593 558,81 zł 152 587,39 zł Woj. Warmińsko-Mazurskie 9 690 7,56% 67 552 735,55 zł 97 902,50 zł Woj. Wielkopolskie 6 658 13,11% 117 176 044,20 zł 178 079,09 zł Woj. Zachodniopomorskie 5 435 5,69% 50 845 494,00 zł 116 886,19 zł Razem 104 8599 100% 893 801 371,20 zł 103 942,48 zł * fundusze z siedzibą główną na terenie danego regionu oraz fundusze posiadające oddziały w danym województwie. W 2014 roku wzrosła średnia wartość pożyczki i wyniosła 103 942,48 zł. Pokazuje to, że fundusze pożyczkowe są coraz mocniej obecna w świadomości także większych podmiotów gospodarczych, których przedsięwzięcia potrzebują finansowania o wyższej wartości. Nie zmienia to jednak faktu, że fundusze pożyczkowe z taką samą starannością współpracują z pożyczkobiorcami potrzebującymi pożyczki w wysokości np. 8 000 zł, jak z tymi zaciągającymi zobowiązanie o wartości 100 000 zł. Najwyższa średnia wartość pożyczki miała miejsce w województwie wielkopolskim (178 079,09 zł), najniższa w regionie lubuskim (53 799,37 zł). W ujęciu generalnym w poszczególnych województwach sytuacja jest zróżnicowana zarówno jeśli chodzi o średnią wartość pożyczki, jak i o ich liczbę oraz łączną wartość. Fundusze pożyczkowe na bieżąco reagują na zmieniające się potrzeby klientów. Są jednak ograniczone uwarunkowaniami stawianymi przez dysponentów środków. Podkreślić należy także to, że wzrost wartości pożyczki spowodowany jest głównie warunkami realizacji Inicjatywy JEREMIE. 21

2. Wartość kapitału pożyczkowego i aktywność funduszy pożyczkowych w układzie regionalnym W 2014 roku najwięcej pożyczek udzielono w województwie pomorskim (1082), jednak największą łączną wartość pożyczek odnotowano w regionie wielkopolskim (117 176 044,20 zł). Przedsiębiorcy z tego województwa realizują przedsięwzięcia o jednostkowo wyższej wartości. Najmniejszą liczbę pożyczek odnotowano natomiast w województwie podlaskim (172), ich łączna wartość była najniższa ze wszystkich 16 regionów (18 684 294,74 zł). Jest to, jak można sądzić, związane ze stosunkowo słabym poziomem rozwoju gospodarczego tego województwa, a co za tym idzie ograniczonym popytem na ofertę funduszy. 12 11 11 10 9 8 7 6 5 4 4 5 5 6 8 9 9 5 7 8 5 9 6 5 3 2 2 1 0 województwo dolnośląskie województwo kujawsko-pomorskie województwo lubelskie województwo lubuskie województwo łódzkie województwo małopolskie województwo mazowieckie województwo opolskie województwo podkarpackie województwo podlaskie województwo pomorskie województwo śląskie województwo świętokrzyskie województwo warmińsko-mazurskie województwo wielkopolskie województwo zachodniopomorskie Wykres 5. Liczba funduszy pożyczkowych (fundusze z siedzibą główną na terenie danego regionu oraz oddziały funduszy spoza województwa) udzielających pożyczek na terenie poszczególnych województw. Jak pokazuje wykres nr 5 najwięcej funduszy działało na terenie województwa małopolskiego, przy czym nie mówimy tu tylko o funduszach zarejestrowanych w tym regionie, lecz także o podmiotach posiadających siedzibę główną w innym województwie, ale prowadzące swój oddział (oddziały) na terenie danego regionu. Na drugim miejscu znajdują się województwa: mazowieckie, warmińskomazurskie i podkarpackie. Można postawić tezę, że aktywność funduszy jest związana z poziomem rozwoju gospodarczego regionu i fundusze pożyczkowe są szczególnie aktywne tam gdzie przedsiębiorczość wymaga szczególnego wsparcia. Taki stan rzeczy wpisuje się w samą ideę funduszy pożyczkowych. 22

2. Wartość kapitału pożyczkowego i aktywność funduszy pożyczkowych w układzie regionalnym 14 12 12,22 13,11 10 9,04 8 6 4,06 7,20 6,41 6,56 5,98 6,04 5,13 7,56 5,79 4 2 3,29 2,68 2,95 2,09 0 województwo dolnośląskie województwo kujawsko-pomorskie województwo lubelskie województwo lubuskie województwo łódzkie województwo małopolskie województwo mazowieckie województwo opolskie województwo podkarpackie województwo podlaskie województwo pomorskie województwo śląskie województwo świętokrzyskie województwo warmińsko-mazurskie województwo wielkopolskie województwo zachodniopomorskie Wykres 6. Udział pożyczek udzielonych w poszczególnych regionach w pożyczkach ogółem w roku 2014 według wartości (w %). Największy udział w ogólnym dobrym wyniku funduszy pożyczkowych w 2014 roku jeśli chodzi o łączną wartość udzielonych pożyczek miały fundusze posiadające swoje siedziby i oddziały na terenie województw: wielkopolskiego, dolnośląskiego i pomorskiego. Szczególnie dwa pierwsze z wymienionych regionów wyróżniały się na tle pozostałych. Łącznie na ich terenie udzielono pożyczek przekraczających wartość 25% wszystkich. Na przeciwległym biegunie znajdują się województwa: podlaskie, lubuskie i opolskie. 3. Aktywność funduszy pożyczkowych w podziale ze względu na poziom zurbanizowania i liczbę mieszkańców Na potrzeby Raportu wydzielono dwa rodzaje obszarów. Wiejski obejmuje gminy wiejskie i wiejsko miejskie oraz miasta o liczbie mieszkańców mniejszej niż 25 tys. Natomiast w skład obszaru miejskiego wchodzą miasta o liczbie mieszkańców wyższej niż 25 tys. Niestety część ankietowanych funduszy nie prowadzi statystyki działalności pożyczkowej w tym zakresie co utrudnia przedstawienie właściwej analizy. 23

2. Wartość kapitału pożyczkowego i aktywność funduszy pożyczkowych w układzie regionalnym Tabela 2. Pożyczki udzielone przez fundusze pożyczkowe w 2014 roku według miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Wyróżnienie Obszar wiejski (gminy wiejskie, wiejsko-miejskie oraz miasta poniżej 25 tys. mieszkańców) Obszar miejski (miasta powyżej 25 tys. mieszkańców) * Pożyczki niesklasyfikowane Liczba 3706 4307 586 Wartość 360 100 439,66 zł 480 929 782,46 zł 52 771 149,09 zł * Pożyczki niesklasyfikowane liczba i wartość pożyczek udzielonych przez dwa fundusze, które nie zostały przypisane do żadnej kategorii. Większość pożyczek jest udzielana na terenach miejskich, co za tym idzie wyższa jest także ich wartość. Zwraca jednak uwagę fakt, że różnica w aktywności pożyczkowej pomiędzy typami obszarów nie jest wielka. Fundusze w miarę równomiernie wspierają rozwój przedsiębiorczości zarówno na terenach bardziej, jak i mniej zaludnionych. Wynika to ze specyfiki i zadań funduszy pożyczkowych. Jest to szczególnie ważne dla przedsiębiorstw z mniejszych ośrodków gdzie dostęp do finansowania bankowego jest utrudniony i mniej konkurencyjny (mniejsze nasycenie placówkami bankowymi). Takie firmy, jak widać, nie będą miały problemu ze skorzystaniem z oferty funduszy pożyczkowych, które działają, zgodnie ze swoją misją i zadaniami nie tylko w skali regionalnej, lecz także lokalnej. Tym samym pełnią funkcję aktywizującą małe społeczności w zakresie rozwoju gospodarczego i podnoszenia jakości życia. obszar wiejski 40,29% pożyczki niesklasyfikowane* 5,90% obszar miejski 53,81% Wykres 7. Struktura wartości udzielonych pożyczek według miejsca prowadzenia działalności gospodarczej z podziałem na obszary wiejskie i miejskie. * Pożyczki niesklasyfikowane udział w wartości pożyczek udzielonych przez dwa fundusze, które nie zostały przypisane do żadnej kategorii. Powyższe potwierdza wykres nr 7. Zakładając równomierny rozkład pożyczek niesklasyfikowanych. Na obszarach miejskich wartość wypłaconych zostało niemal 54% wartości pożyczek. Widać więc wyraźnie, że fundusze są w bardzo podobnym stopniu bez względu na liczbę mieszkańców danego ośrodka (oczywiście trzeba brać pod uwagę to, że mamy do czynienia z pewnym przedziałem). Jest to kolejna przesłanka tego, że fundusze pożyczkowe są ważnym partnerem dla sektora MŚP wychodzą z ofertą do przedsiębiorców w nawet bardzo małych ośrodkach i dodatkowo wykazują się dobrą znajomością uwarunkowań panujących na lokalnych rynkach. 24