Autor: Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości
Treści nauczania Kreowanie własnego wizerunku, znaczenie pierwszego wrażenia, prezentacja niewerbalna, prezentacja werbalna. Po zakończonych zajęciach uczeń powinien Uzasadnić znaczenie pierwszego wrażenia, omówić, co składa się na efekt pierwszego wrażenia, wyjaśnić związki między pierwszym wrażeniem a zachowaniem drugich osób oraz nawiązaniem dobrych relacji interpersonalnych, podejmować próby samoobserwacji i refleksji nad sobą, rozpoznawania oczekiwań innych. Konsultant i informacje dodatkowe przedstawiciel lokalnego biznesu, wizażysta, psycholog, doradca do spraw wizerunku, przedstawiciel Szkoły Liderów, aktor. Cele: kształtowanie umiejętności kreowania własnego wizerunku, ćwiczenie umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, budowania pozytywnych relacji, uświadomienie znaczenia pierwszego wrażenia, jakie wywieramy na nowo poznanych osobach. Pojęcia: pierwsze wrażenie, prezentacja niewerbalna: mowa ciała, ruchów, gestów, mimiki itd., prezentacja werbalna. 2
Adresat: uczniowie szkół gimnazjalnych. Oczekiwane rezultaty Po zajęciach uczeń: rozumie znaczenie pierwszego wrażenia, wie, jakie są związki między wywartym pierwszym wrażeniem a zachowaniem drugich osób, nawiązaniem dobrych relacji interpersonalnych, podejmuje próby samoobserwacji, rozpoznawania oczekiwań innych, refleksji nad sobą, potrafi kreować swój wizerunek, wie, co się składa na efekt pierwszego wrażenia. Materiały: materiał pomocniczy nr 1 instrukcje dla uczniów, duże arkusze papieru, flamastry, kartki. Przebieg zajęć 1. Poinformuj uczniów, że celem tych zajęć jest zastanowienie się, w jaki sposób tworzy-my nasz własny wizerunek, co wpływa na to, jak inni nas postrzegają i jak się do nas odnoszą. Rozpocznij od krótkiej rozmowy z uczniami. Zapytaj, na jakich podstawach inni wyrabiają sobie o nas zdanie, co wpływa na ich myślenie na nasz temat. Wypowiedzi zapiszcie na tablicy, pogrupujcie w kategorie: gesty, ubiór, postawa, mi-mika, głos, sposób wypowiedzi, kultura osobista. Zwróćcie uwagę na to, jak wiele tych uwag dotyczy niewerbalnego przekazu. Podkreśl, że ludzie najpierw odbierają komunikaty niewerbalne, później treść słów. Dlatego tak ważne jest, aby gesty, mimika, ton głosu były zgodne ze słowami, jakie wypowiadamy. 3
2. Wybierz pięciu uczniów, którzy odegrają scenki zgodnie z instrukcją w materiale pomocniczym. Z każdym uczniem omów szczegółowo, jak ma odegrać swoją rolę. Wytłumacz, że każda rola jest reprezentatywna dla różnych zachowań, postaw, które prezentują ludzie. Uczniowie przygotowują się do odegrania swoich ról poza klasą. Pozostałych podziel na cztery zespoły. Wyjaśnij, że zadaniem każdego z nich będzie uważna obserwacja, na której podstawie podejmą próbę wyrażenia opinii o wchodzących osobach, w których rolę wcielą się ich koleżanki czy koledzy. 3. Uczniowie odgrywają kolejne scenki, każda z nich trwa około 30 sekund. Kieruj czasem, informuj każdego aktora o rozpoczęciu i zakończeniu scenki. Wyprowadzasz po kolei każdą osobę za drzwi sali, informujesz, żeby policzyła do pięciu i może rozpocząć granie swojej roli. Zamykasz drzwi, obserwujesz scenkę z boku. Kończysz scenkę, kiedy usłyszysz wypowiedziane słowa: Przejdźmy do rzeczy ; Ja...yyy... przyszłam porozmawiać ; Tak więc jestem, co chce Pan wiedzieć? ; Cieszę się z naszego spotkania. Aktorów warto nagrodzić brawami. Dajesz czas na krótkie omówienie w grupach obejrzanej sytuacji. Nie komentujesz tego, co uczniowie obserwowali. Po kilku minutach poproś następną osobę do odegrania scenki. Po każdej scence uczniowie w zespołach dzielą się spostrzeżeniami i zapisują je: co myślą o odegranej postaci, jak chcieli się zachować wobec niej? Ważne są pierwsze myśli, uwagi; czas na pracę zespołów ok. 3-4 minut. Po zaprezentowaniu wszystkich scenek podziękuj aktorom, nie zapomnij odczarować uczniów z ról, jakie odgrywali. Pozwól im krótko podzielić się z innymi uczuciami, jakich doświadczyli, udziel im informacji zwrotnych. Zaproś zespoły, by przedstawiły swoją pracę, podzieliły się na forum spostrzeżeniami. Scharakteryzujcie pięciu bohaterów zaprezentowanych scenek. 4
WAŻNE Zaznacz, że chociaż uczniowie pracowali w różnych zespołach, mają podobne uwagi, myśli, spostrzeżenia, opinie. Podkreśl, że już po kilkudziesięciu sekundach, zgodnie ze swoimi obserwacjami, potrafili ocenić każdego bohatera. Uwzględniali przede wszystkim sygnały niewerbalne. Wpłynęło to na ich sposób myślenia o każdej z tych osób. Pod wpływem zachowania się prezentowanych postaci pojawiały się u każdego z nich jakieś uczucia. Zgodnie z emocjami, jakie pojawiały się podczas kolejnych scenek, mieli różne odruchy i reakcje wobec postaw poszczególnych bohaterów (np.: jeśli poczuli złość, irytację, to mieli ochotę powiedzieć coś niemiłego tej osobie). Podczas tego ćwiczenia uczniowie mogą różnie reagować, np. wobec osoby nieśmiałej jedni doznają współczucia i chcą jej pomóc, a inni czują irytację. Należy akceptować wszystkie wypowiedzi. Uczniowie powinni uświadomić sobie, że wywoływanie ambiwalentnych uczuć u rozmówcy nie zawsze sprzyja realizacji celu, w jakim przyszliśmy do tej osoby, budowaniu pozytywnych relacji i naszej wiarygodności. W omówieniu tego ćwiczenia zastanówcie się, dlaczego tak ważne jest pierwsze wrażenie. Dla różnych ludzi inne rzeczy są istotne. Są jednak pewne kanony (wygląd, postawa ciała, mimika twarzy, zwroty grzecznościowe, ton głosu...), które powinny być respektowane przez wszystkich. Psychologowie uważają, że pierwsze kilkadziesiąt sekund spotkania może zaważyć na tym, jak inni będą się do nas odnosić, jak będą do nas usposobieni, czy pomyślą o nas to miła osoba lub też jaki niesympatyczny, nijaki człowiek. Każdy z nas oceniany jest przez otoczenie na podstawie przekazów niewerbalnych, jakie wysyła. Nie zawsze będziemy mogli wykazać się wiedzą, umiejętnościami, gdy rozmówca będzie do nas nieprzychylnie nastawiony w wyniku pierwszego wrażenia, jakie wywarliśmy. Może wcale nie zechce nas wysłuchać lub nie będzie w stanie skupić się na tym, co do niego mówimy. Jednakże prawdą też jest, że nie wystarczy się tylko dobrze zaprezentować (postawa, ton głosu, uśmiech, ubiór), kiedy nie możemy poprzeć tego wiedzą, umiejętnościami, których oczekuje nasz rozmówca. 4. Powiedz, żeby uczniowie dobrali się w pary i opowiedzieli sobie, kiedy oni oceniali kogoś na podstawie pierwszych kilku chwil kontaktu. Zachęć, aby kilka osób o tym opowiedziało. Następnie zapiszcie na tablicy, w jakich sytuacjach pierwsze wrażenie ma zasadnicze znaczenie. WAŻNE Często oceniamy innych na podstawie pierwszego wrażenia. Przy kolejnych spotkaniach towarzyszą nam wspomnienia z pierwszego kontaktu. Zauważ, że ludzie często mówią: Pamiętasz jak X przyszedł tu pierwszy raz... lub Od pierwszej chwili wiedziałam, że z nim będą kłopoty... albo Jak ją tylko ujrzałam, poczułam, że ją polubię.... Wielu starań potrzeba, żeby zmienić na lepsze myślenie o nas osób drugich. Słyszymy też nieraz wypowiedzi: Nie zrobiła na mnie dobrego wrażenia, ale później zmieniłam o niej zdanie, gorzej, gdy mówią: Wydawał się taki miły, ale jak go lepiej poznałem, okazało się, że to straszny pozer. Tak więc pierwsze wrażenie, chociaż ma swoją moc, może być czasami mylne. 5
5. Podsumowanie Istotą pierwszego kontaktu jest właściwe zaprezentowanie siebie. Twoje ciało może wysyłać informacje o pewności siebie lub jej braku, pozytywnym, negatywnym lub obojętnym nastawieniu do drugiej osoby, zaniepokojeniu, spokoju czy niepewności. Pierwsze wrażenie możesz zrobić tylko raz, a ludzie są podatni na jego działanie. Na budowanie pozytywnych relacji z innymi także wpływają: normy społeczno-obyczajowe: wygląd zewnętrzny (strój, schludność, włosy, zapach), sposób zwracania się do osoby, kultura bycia, zwyczaje środowiskowe, mowa ciała postawa, kontakt wzrokowy, zachowanie odpowiedniego dystansu, ruchy ciała, sposób poruszania się, gestykulacja, mimika, używanie stosownego do sytuacji słownictwa, intonacja, dykcja, barwa, natężenie głosu, tempo wypowiedzi, uśmiech, wyraźne przedstawienie się, zwroty grzecznościowe. Opracujcie dekalog Co sprzyja pozytywnemu kreowaniu własnego wizerunku? W grupach uczniowie mogą wykonać plakat, mapę myślową, komiks. Zwróć uwagę, aby uczniowie nie pominęli poniższych zaleceń: wyglądaj pewnie podnieś wzrok i uśmiechaj się, wykaż zainteresowanie patrz prosto w oczy, jednak nie rób tego natarczywie, okaż szacunek wyjmij ręce z kieszeni, mów miłym tonem, od samego początku zwracaj się do osoby, używając tytułu lub funkcji, zwrotu pan, pani, nazwiska lub imienia w zależności od okoliczności, aby pokazać, że jest to dla ciebie ważne, że masz zamiar je zapamiętać, traktuj wszystkich w ten sam sposób nikogo nie wyróżniaj, nie zapomnij o dobrych manierach: pochylenie głowy, uścisk dłoni, postawa, używaj stosownego, poprawnego języka, mów wyraźnie, starannie dobieraj słowa, zadbaj o wygląd zewnętrzny, zwracaj uwagę na tempo, ton wypowiedzi. 6
6. Na zakończenie zajęć zaproś uczniów, aby podczas rundki podzielili się refleksjami dotyczącymi tych zajęć oraz powiedzieli, jaką wynieśli z nich korzyść dla siebie. Zamiast rundki możesz uczniom rozdać karteczki, aby zapisali na nich swoje wrażenia z zajęć. Ci uczniowie, którzy zechcą, mogą je głośno odczytać. Uwaga! Zajęcia te można rozbudować i zastosować kamerę wideo do nagrywania uczniów po stworzeniu dekalogu (można ćwiczyć korzystny pierwszy kontakt z drugą osobą). Każde nagranie trzeba omówić wskazując pozytywne elementy oraz usterki i błędy które należy wyeliminować. 7
Materiał pomocniczy nr 1 Osoba pierwsza Wielokrotnie głośno pukasz. Po usłyszeniu proszę wchodzisz szybko, energicznie, niechcący trzaskasz drzwiami, bardzo głośno mówisz Dzień dobry! Wyciągasz rękę pierwszy, potrząsasz dłonią rozmówcy przy powitaniu. Siadasz na krześle, zaraz wstajesz. Wyłamujesz palce dłoni. Siadasz ponownie, przesuwasz się razem z krzesłem bliżej rozmówcy. Klepiesz dłonią w kolana, mówiąc Przejdźmy do rzeczy!. Osoba druga Nieśmiało, cicho pukasz, wchodzisz po usłyszeniu proszę. Wolno, starannie zamykasz drzwi. Stajesz przy nich, z pochyloną głową, mówiąc prawie szeptem Dzień dobry. Wzrok masz utkwiony w podłogę. Niepewnie podchodzisz nieco bliżej. Nie dostrzegasz podanej na powitanie ręki. Na słowa proszę usiąść przysiadasz nieśmiało na brzegu krzesła, w dalszym ciągu nie patrzysz na rozmówcę. Skubiesz rękaw. Po chwili mówisz Ja... yyy... przyszłam porozmawiać. Osoba trzecia Masz podwinięte rękawy, rozpięte guziki. Pukasz i od razu wchodzisz luzackim krokiem. Trzymasz ręce w kieszeni, żujesz gumę. Mówisz głośno... obry, niedbale podajesz rękę na powitanie i nie czekając na zaproszenie, odstawiasz krzesło. Siadasz w niedbałej pozie, przyglądasz się swoim butom, odzywając się Tak więc jestem, co chce Pan wiedzieć?. Osoba czwarta Pukasz zdecydowanie (nie za głośno). Spokojnie czekasz na słowo proszę. Wchodzisz wyprostowany. Spokojnie zamykasz drzwi. Z uśmiechem mówisz, Dzień dobry, patrząc na rozmówcę. Krótki, mocny uścisk wyciągniętej do ciebie dłoni. Podczas powitania podajesz swoje nazwisko. Po wskazaniu ci miejsca siadasz zdecydowanie, prosto, utrzymujesz kontakt wzrokowy. Mówisz: Cieszę się z naszego spotkania albo Miło mi Pana poznać. Osoba piąta Siedzisz za stołem, gdy słyszysz pukanie. Spokojnie mówisz: Proszę. 8
Odpowiadasz na usłyszane dzień dobry. Wstajesz, podchodzisz do rozmówcy i podajesz rękę na powitanie. Wskazujesz miejsce, mówiąc Proszę usiąść. (Może się zdarzyć, że ktoś nie poda ci ręki na powitanie.) Cały czas jesteś spokojny, opanowany, uśmiechasz się do rozmówcy. 9
www.nbp.pl