Raport z identyfikacji dobrych praktyk w obszarze Monitorowanie zaległości wynikających z podatku od nieruchomości w ramach przedsięwzięcia pn. Benchmarking Kontynuacja Sporządził: Marcin Smala Katowice, wrzesieo 2016 r. 1
1. Metodologia prowadzenia badao Analiza obszaru monitorowania zaległości z tytułu podatku od nieruchomości w przedsięwzięciu pn. Benchmarking Kontynuacja miała na celu identyfikację dobrych praktyk w zakresie maksymalizacji ściągalności podatku od nieruchomości poprzez optymalizację procesu działao prowadzących do uzyskania zapłaty podatku. W odniesieniu do roku 2015 w badaniu wzięło udział 29 jednostek, w tym 17 miast na prawach powiatu: Bielsko-Biała, Bydgoszcz, Bytom, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jaworzno, Kalisz, Krosno, Lublin, Mysłowice, Ruda Śląska, Rybnik, Tarnów, Tychy, Zabrze, Żory oraz 12 urzędów miast i urzędów gmin: Bieruo, Czechowice-Dziedzice, Czeladź, Jaworze, Kochanowice, Konopiska, Lędziny, Lubliniec, Radlin, Radzionków, Zbrosławice, Żarki. Wszystkie jednostki brały udział również w badaniu w 2014 r. Dane zbierano w okresie kwiecieo-maj 2016 r. za pomocą ustandaryzowanej ankiety, wypełnianej zdalnie przez wydelegowanych do tego celu pracowników urzędów. Dodatkowo 14 stycznia 2016 r. odbyło się spotkanie konsultacyjne dotyczące zmian w zestawie wskaźników, w którym uczestniczyli przedstawiciele następujących jednostek: 1) UM Bytom (Katarzyna Janoszczyk); 2) UM Czeladź (Dorota Domagała); 3) UM Gliwice (Maria Kubica, Tomasz Jasioski); 4) UM Krosno (Marcin Połomski) 5) UM Lędziny (Katarzyna Kudła) 6) UM Ruda Śląska (Aleksandra Borowik, Tomasz Magiera, Piotr Ramisz) 7) UM Rybnik (Aleksandra Ajdukiewicz-Maciejooczyk) 8) UM Tychy (Sylwia Uchnast-Gara) 9) UM Zabrze (Daria Pierooczyk) 10) UM Żory (Izabela Gruner) Przed analizą danych przeprowadzono szereg telefonicznych i mailowych konsultacji z pracownikami urzędów, w celu weryfikacji ich poprawności i wykluczenia pomyłek. Na podstawie najlepszych wyników wytypowano urzędy, wśród których przeprowadzono wywiady pogłębione oraz wizyty mające na celu identyfikację dobrych praktyk z omawianego zakresu. Podsumowaniem analizy było spotkanie, które odbyło się w dniu 23 września 2016 r. w Katowicach. W ramach niego przedstawiono zebrane dane wraz z porównaniem obliczonych wskaźników, jak również wysłuchano prezentacji dobrych praktyk wybranych jednostek, które stały się zaczątkiem do dalszej dyskusji (Rybnik, Żory, Czechowice-Dziedzice, Zbrosławice i Gliwice). 2
2. Analiza danych DEKLAROWANE ZANGAŻOWANIE ETATOWE Aby miarodajnie poddad analizie zaangażowanie etatowe w prace związane z podatkiem od nieruchomości, warto porównad je osobno dla wymiaru podatku, jak i dla monitorowania zaległości podatkowych. Dodatkowo porównanie wszystkich etatów zaangażowanych łącznie w prace związane z podatkiem od nieruchomości (wymiarem, monitorowaniem, księgowością i windykacją) umożliwia niwelowanie błędów wynikających z trudności w rozgraniczeniu podejmowanych działao przez pracowników działów podatkowych. Tabele 1 i 2 przedstawiają następujące dane: 1. Liczba etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości (razem os. prawne i fizyczne); 2. Liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości (razem os. prawne i fizyczne); 3. Liczba wszystkich etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru, księgowości oraz windykacji podatku od nieruchomości. W grupie miast i gmin średnia liczba etatów zajmujących się wymiarem podatku od nieruchomości w przypadku osób fizycznych wynosi 69%, a w przypadku osób prawnych 31%. Wśród miast na prawach powiatu stosunek ten wynosi odpowiednio 84% dla osób fizycznych i 16% dla osób prawnych. W zakresie monitorowania zaległości podatkowych w miastach i gminach średnia liczba etatów wynosi 59% dla osób fizycznych i 41% dla osób prawnych. Wśród miast na prawach powiatu 16% etatów zajmujących się monitorowaniem wykonywało czynności w stosunku do osób prawnych, a 84% osób fizycznych. 3
Żory Zabrze Tychy Tarnów Rybnik Ruda Śląska Mysłowice Lublin Krosno Kalisz Jaworzno Gliwice Dąbrowa Górnicza Częstochowa Bytom Bydgoszcz Bielsko-Biała Tabela 1. Deklarowana liczba etatów zajmujących się podatkiem od nieruchomości w 2015 r. - miasta na prawach powiatu Liczba etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości nieuwzględniająca naczelnika i osoby obsługującej sekretariat (razem os. prawne i fizyczne) Liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości (razem os. prawne i fizyczne) Liczba wszystkich etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru, księgowości oraz windykacji podatku od nieruchomości 8,5 12,5 12,37 10,5 9,05 12,25 9 9 3,15 18,33 6 8,9 7,5 4,5 9 6,53 1,88 2,5 7,75 7,1 9,5 1 1,75 7,5 3,5 1,14 6 5 1,7 2 4 4 1,9 2,75 16 21 25,07 22,5 22 19,25 20,5 14 5,81 33,83 12 10,85 16,75 11 26 10,8 4,63 4
Żarki Zbrosławice Radzionków Radlin Lubliniec Lędziny Konopiska Kochanowice Jaworze Czeladź Czechowice-Dziedzice Bieruo Tabela 2. Deklarowana liczba etatów zajmujących się podatkiem od nieruchomości w 2015 r. - urzędy miast i gmin Liczba etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości nieuwzględniająca naczelnika i osoby obsługującej sekretariat (razem os. prawne i fizyczne) 1,75 4 4 0,8 1 1 1,75 1,6 2 1,25 2,5 2 Liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości (razem os. prawne i fizyczne) Liczba wszystkich etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru, księgowości oraz windykacji podatku od nieruchomości 0,75 1,5 2 0,2 1 1 0,5 1,6 1,25 0,75 0,75 2 2,5 5,5 8 1,8 2 4 3,75 3,2 5,25 3,85 4 4 5
ZANGAŻOWANIE ETATOWE W STOSUNKU DO LICZBY PODATNIKÓW, LICZBY MIESZKAOCÓW I LICZBY POSTĘPOWAO PODATKOWYCH Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby podatników W miastach na prawach powiatu na 1 etat zajmujący się procesem wymiaru, monitorowania, windykacji podatku od nieruchomości przypada średnio 4 448 podatników. Wartośd tę przekraczają: Bydgoszcz (7 846 podatników / etat), Ruda Śląska (7 117 podatników / etat), Zabrze (6 673 podatników / etat), Bielsko-Biała (6 316 podatników / etat), Żory (5 555 podatników / etat) i Lublin (4 749 podatników / etat). W grupie miast i gmin na 1 etat przypada średnio 3 070 podatników. Wyższe wartości osiągnęły jednostki w: Bieruniu (5 508 podatników / etat), Lubliocu (4 567 podatników / etat), Jaworzu (4 291 podatników / etat), Czechowicach-Dziedzicach (3 740 podatników / etat) i Lędzinach (3 361 podatników / etat). Wykres 1. Liczba podatników / etat- miasta na prawach powiatu 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 4 448 2 287 2 586 2 956 3 023 3 099 3 271 3 580 3 777 3 941 4 392 4 453 4 749 5 555 6 316 6 674 7 118 7 846 0 Liczba podatników / etat Średnia 6
Tysiące Wykres 2. Liczba podatników / etat - urzędy miast i gmin 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 3 070 1 414 1 830 1 925 2 120 2 407 2 760 2 914 3 361 3 740 4 291 4 567 5 508 Liczba podatników / etat Średnia Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby mieszkaoców Wśród miast na prawach powiatu na każdy etat z zakresu wymiaru, księgowości i windykacji podatku od nieruchomości przypada średnio 9 230 mieszkaoców. Wyższą średnią uzyskały urzędy w: Bydgoszczy (15,99 tys.), Zabrzu (15,38 tys.), Żorach (12,77 tys.), Rudzie Śląskiej (12,39 tys.), Bielsku-Białej (10,57 tys.), Tarnowie (10.07 tys.), Częstochowie (9,99 tys.) i Lublinie (9,91 tys.). Wśród miast i gmin na każdy etat przypada średnio 4,6 tys. mieszkaoców. Średnią przekroczyły: Czechowice-Dziedzice (7,93 tys.), Bieruo (7,81 tys.) oraz Lubliniec (7,51 tys.). Wykres 3. Liczba mieszkaoców / liczba etatów - miasta na prawach powiatu 18,00 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 9,23 4,49 4,83 5,50 6,04 6,30 7,20 8,11 8,14 9,31 9,91 9,99 10,07 10,57 12,39 12,77 15,38 15,99 Liczba mieszkaoców / liczba etatow ŚREDNIA 7
Tysiące Wykres 4. Liczba mieszkaoców / liczba etatów - urzędy miast i gmin 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,60 7,51 7,81 7,93 4,00 3,00 2,00 1,00 2,13 2,70 3,38 3,54 3,73 3,90 3,95 4,31 4,37 0,00 Liczba mieszkaoców / liczba etatow ŚREDNIA WYSOKOŚD ZALEGŁOŚCI PODATKOWYCH Z TYTUŁU PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI 1 Kwota zaległości podatkowych z tytułu podatku od nieruchomości w badanej grupie urzędów miast i gmin w latach 2013-2015 rokrocznie spadała z 25 146 071 zł w roku 2013, do 20 362 583 zł w 2015r. Wysokośd kwot w podziale na zaległości osób prawnych i osób fizycznych w przeciwieostwie do miast na prawach powiatu rozkłada się w miarę równomiernie. Na całośd zaległości w 2015 r. składa się kwota 9 359 656 zł zaległości osób fizycznych (46% wszystkich zaległości podatku od nieruchomości) oraz kwota 11 002 925 zł zaległości osób prawnych (54%). W przypadku miast na prawach powiatu odnotowano w badanym okresie wzrost kwoty zaległości z 278 971 794 zł w 2013 r. do kwoty 292 364 030 zł w 2015 r. W 2015 r. aż 71% zaległości (na kwotę 208 465 181 zł) dotyczyło osób prawnych, a jedynie 29% (83 898 849 zł) obejmowało zaległości osób fizycznych. Średnia kwota zaległości z tytułu podatku od nieruchomości wg stanu na 31.12.2015 w miastach na prawach powiatu wynosiła 17,2 mln. Mniejsze zaległości odnotowały: Tychy (2,89 mln), Krosno (3,59 mln), Żory (5,55 mln), Tarnów (7,53 mln), Kalisz (7,91 mln), Mysłowice (8,77 mln), Dąbrowa Górnicza (11,13 mln), Ruda Śląska (13,64 mln), Rybnik (13,64 mln) oraz Bydgoszcz (13,88 mln). W miastach i gminach zaległości z tytułu podatku od nieruchomości wyniosły średnio 1,7 mln. Zaległości poniżej średniej odnotowały: Jaworze (0,16 mln), Kochanowice (0,22 mln), Konopiska (0,48 mln), Żarki (0,58 mln), Bieruo (0,97 mln), Zbrosławice (1,13 mln) oraz Radzionków (1,34 mln). 1 Podajemy sumę zaległości od osób fizycznych i prawnych wg stanu na 31 grudnia 2015 r. (nie uwzględniając kwot wyegzekwowanych w 2015 r.). Wszystkie zaległości oznaczają sumę zaległości od osób fizycznych i prawnych, zaległości firm, które ogłosiły upadłośd. Podawane zaległości pochodzą zarówno z roku 2015, jak i z lat poprzednich. 8
Miliony zł. Wykres 5. Zaległości z tytułu podatku od nieruchomości wg stanu na 31.12.2015 - miasta na prawach powiatu 80,00 70,00 68,88 60,00 50,00 40,00 51,43 30,00 20,00 10,00 0,00 17,20 11,46 9,98 9,58 7,90 7,74 4,71 5,25 6,36 4,02 1,46 1,42 0,56 1,53 2,83 2,66 2,41 3,39 3,66 4,06 5,97 6,74 3,03 2,89 3,59 5,55 7,53 7,91 8,77 11,13 18,20 13,88 13,64 13,64 20,13 18,24 1,90 21,03 14,75 6,28 24,13 13,90 10,23 25,82 25,65 19,64 19,01 6,00 6,81 17,45 os. fizyczne os. prawne ŚREDNIA wszystkie 9
Miliony zł. Wykres 6. Zaległości z tytułu podatku od nieruchomości wg stanu na 31.12.2015 - urzędy miast i gmin 5,00 4,50 4,29 4,33 4,00 3,50 3,00 2,22 2,50 2,19 2,26 2,43 3,20 2,00 1,70 0,23 1,50 1,00 0,50 0,00 0,16 0,22 0,12 0,03 0,00 0,22 1,13 0,97 0,48 0,58 0,48 0,69 0,07 0,06 0,41 0,51 0,49 0,44 1,34 0,52 0,82 1,96 1,86 0,40 1,63 0,80 2,07 1,13 os. fizyczne os. prawne ŚREDNIA wszystkie 10
Wykresy 7-8 prezentują stosunek kwoty zaległości z tytułu podatku od nieruchomości (osoby fizyczne) do liczby mieszkaoców. Umiejscowienie jednostek pod linią trendu wskazuje, że kwoty zaległości są niższe niż w podobnej wielkości jednostkach, jeśli przyjąd kryterium liczby mieszkaoców. Najlepsze wyniki wśród miast na prawach powiatu osiągnęły Lublin i Bydgoszcz, dodatkowo wyniki warte uwagi odnotowały Tychy, Jaworzno, Żory i Krosno. W miastach i gminach najlepsze wyniki odnotowano w Czechowicach-Dziedzicach, natomiast wśród jednostek mających niskie zaległości znalazły się również Bieruo, Lędziny, Kochanowice i Jaworze. 11
Kwota zaległości - os. fizyczne Miliony zł Wykres 7. Kwota zaległości z tytułu podatku od nieruchomości a liczba mieszkaoców - miasta na prawach powiatu 20 18 16 14 12 Częstochowa 10 8 6 4 2 0 Bytom Bielsko-Biała Zabrze Lublin Gliwice Bydgoszcz Dąbrowa Rybnik Górnicza Kalisz Ruda Śląska Mysłowice Tarnów Żory Jaworzno Tychy Krosno 0 50 100 150 200 250 300 350 400 Tysiące Liczba mieszkaoców 12
Kwota zaległości - os. fizyczne Miliony zł Wykres 8. Kwota zaległości z tytułu podatku od nieruchomości a liczba mieszkaoców - urzędy miast i gmin 3,0 2,5 2,0 Lubliniec Czeladź 1,5 1,0 0,5 0,0 Radzionków Radlin Zbrosławice Żarki Konopiska Lędziny Kochanowice Jaworze Bieruo Czechowice-Dziedzice 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Liczba mieszkaoców Tysiące 13
Poniższe wykresy przedstawiają udział zaległości osób fizycznych i prawnych. Wykres 9. Udział zaległości osób fizycznych i osób prawnych we wszystkich zaległościach w zakresie podatku od nieruchomości w 2015 r. - miasta na prawach powiatu 100% 90% 80% 70% 60% 50% 50,66% 84,44% 72,39% 62,48% 66,33% 72,54% 69,55% 73,18% 70,27% 56,95% 62,98% 90,58% 70,12% 57,60% 76,59% 73,63% 74,67% 40% 30% 20% 10% 0% 49,34% 15,56% 27,61% 37,52% 33,67% 27,46% 30,45% 26,82% 29,73% 43,05% 37,02% 9,42% 29,88% 42,40% 23,41% 26,37% 25,33% os. fizyczne os. prawne Wykres 10. Udział zaległości osób fizycznych i osób prawnych we wszystkich zaległościach w zakresie podatku od nieruchomości w 2015 r. - urzędy miast i gmin 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 22,10% 77,90% 0,28% 99,72% 14,64% 85,36% 10,91% 89,09% 49,26% 50,74% 60,83% 39,17% 39,02% 60,98% 10,56% 89,44% 82,43% 17,57% 67,08% 32,92% 51,79% 48,21% 74,01% 25,99% os. fizyczne os. prawne 14
Wykresy 11-12 prezentują porównanie kwot zaległości w zakresie podatku od nieruchomości w latach 2013-2015. W miastach na prawach powiatu największy spadek kwoty w roku 2015 względem roku 2013 odnotowała Dąbrowa Górnicza (16,5%) oraz Rybnik (15,85%). Spadek zanotowano również w Zabrzu (9,47%), Kaliszu (9,13%), Bydgoszczy (5%) oraz Gliwicach (5%). Wśród urzędów miast i gmin największy spadek zanotowały Lędziny (598%!) oraz Bieruo (51,26%), przy czym spadek kwoty w Bieruniu dotyczył roku 2015 względem 2014. W pozostałych jednostkach wysokie spadki wystąpiły w Radzionkowie (35%), Czeladzi (27%), Zbrosławicach (19%), Jaworzu (11,11%) oraz Czechowicach-Dziedzicach (2,48%). 15
Miliony zł Wykres 11. Kwota wszystkich zaległości w zakresie podatku od nieruchomości - miasta na prawach powiatu 2013-2015 30,0 25,0 20,0 ŚREDNIA - 17 15,0 10,0 5,0 0,0 2,89 2,48 2,77 3,59 3,73 3,47 5,55 5,23 5,47 7,53 6,69 5,63 7,91 9,11 8,76 8,77 7,95 7,76 11,13 9,86 13,33 13,64 11,88 11,91 13,64 22,05 16,21 13,88 15,29 14,61 18,20 19,33 16,32 20,13 19,30 18,59 21,03 21,69 22,14 24,13 22,12 19,95 25,65 21,07 18,71 25,82 25,12 28,52 68,88 60,88 64,83 2013 2014 2015 ŚREDNIA 2015 16
Miliony zł Wykres 12. Kwota wszystkich zaległości w zakresie podatku od nieruchomości - urzędy miast i gmin 2013-2015 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 ŚREDNIA - 1 696 882 1,5 1,0 0,5 0,0 4,33 4,46 4,44 4,29 4,62 4,56 2,43 2,47 2,37 2,26 4,14 8,24 2,19 2,15 1,82 1,34 1,75 1,68 1,13 1,01 1,32 0,97 1,99 Bd. 0,58 0,59 Bd. 0,48 0,44 0,40 0,22 0,21 0,15 0,16 0,21 0,18 2013 2014 2015 ŚREDNIA 2015 W miastach na prawach powiatu na 1 mieszkaoca przypadało średnio 113,56 zł zaległości z tytułu podatku od nieruchomości, przy czym niższe kwoty odnotowały: Tychy, Bydgoszcz, Tarnów, Krosno, Lublin, Kalisz, Dąbrowa Górnicza, Żory, Rybnik, Ruda Śląska oraz Bielsko-Biała. Średnia kwota zaległości z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkaoca miast i gmin wynosiła 81,23 zł. Niższe kwoty odnotowały: Jaworze, Kochanowice, Konopiska, Bieruo, Żarki, Zbrosławice oraz Radzionków. 17
Wykres 13. Kwota zaległości na 1 mieszkaoca - miasta na prawach powiatu 350,00 zł 300,00 zł 250,00 zł 306,52 200,00 zł 150,00 zł 100,00 zł 50,00 zł 0,00 zł 22,95 113,56 41,31 68,04 75,79 76,51 78,47 91,97 93,86 100,39 101,43 107,63 117,40 121,10 152,92 155,46 218,80 Kwota zaległości na 1 mieszkaoca Średnia Wykres 14. Kwota zaległości na 1 mieszkaoca - urzędy miast i gmin 160,00 zł 140,00 zł 120,00 zł 100,00 zł 80,00 zł 60,00 zł 40,00 zł 20,00 zł 0,00 zł 21,98 81,23 31,52 44,15 49,48 67,41 75,83 79,79 91,03 99,26 137,02 137,42 139,82 Kwota zaległości na 1 mieszkaoca Średnia 18
ZABEZPIECZENIE ZALEGŁOŚCI PODATKOWYCH Wskaźnik zabezpieczenia zaległości podatkowych wyliczany jest jako stosunek kwoty zaległości w zakresie podatku od nieruchomości (osoby fizyczne i prawne) zabezpieczonej hipotekami oraz zastawami skarbowymi na dzieo 31 grudnia 2015 r. do kwoty zaległości na dzieo 31 grudnia 2015 roku. Im wyższy wskaźnik zabezpieczenia tym wyższy poziom zabezpieczenia zaległości, które podlegają możliwości egzekucji. Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości (osoby prawne i fizyczne) zabezpieczona hipotekami i zastawami skarbowymi na dzieo 31 grudnia 2015 roku Odsetek kwoty zaległości zabezpieczonej hipotekami i zastawami skarbowymi Kwota wszystkich zaległości w zakresie podatku od nieruchomości na dzieo 31 grudnia 2015 roku (obejmująca również zaległości dotyczące poprzednich lat) x 100 % Wśród miast na prawach powiatu hipotekami i zastawami skarbowymi zabezpieczonych zostało na koniec 2015 r. 39,67% kwoty zaległości, przy czym najwyższe wskaźniki odnotowały: Częstochowa (40,8%), Krosno (42,8%), Ruda Śląska (44,3%), Bielsko-Biała (48,5%), Kalisz (51,5%), Tarnów (54,1%), Mysłowice (54,7%), Dąbrowa Górnicza (59,9%) oraz Gliwice (65,9%). Wskaźnik zabezpieczenia w grupie gmin i miast wyniósł średnio 30,46%. Najkorzystniej wypadł on w: Lubliocu (74,6%), Zbrosławicach (67%), Bieruniu (45,8%), Radzionkowie (40,9%) oraz Czechowicach-Dziedzicach (32,5%). 19
Wykres 15. Wskaźnik zabezpieczenia w 2015 r. - miasta na prawach powiatu 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 8,8% 39,67% 10,6% 20,4% 24,8% 34,2% 35,6% 37,7% 39,6% 40,8% 42,8% 44,3% 48,5% 51,5% 54,1% 54,7% 59,9% 65,9% 2015 ŚREDNIA Wykres 16. Wskaźnik zabezpieczenia w 2015 r. - urzędy miast i gmin 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 0,0% 30,46% 3,5% 9,1% 15,8% 24,0% 26,1% 26,2% 32,5% 40,9% 45,8% 67,0% 74,6% 2015 ŚREDNIA Wykresy 17-18 prezentują zmiany wartości wskaźnika zabezpieczenia w latach 2013-2015. W przypadku miast na prawach powiatu wzrost na przestrzeni tych trzech lat odnotowano w Rudzie Śląskiej (27,04%), Gliwicach (19,29%), Mysłowicach (16,83%), Tarnowie (16,67%) i Tychach (16,21%). Dodatkowo wskaźnik wzrósł w Żorach (13,9%), Lublinie (13,47%), Krośnie (10,44%), Dąbrowie Górniczej (7,97%), Bydgoszczy (4,28%), Jaworznie (4,25%) oraz niewiele w Bielsku-Białej (0,51%). W grupie urzędów miast i gmin wzrost odnotowano w Bieruniu (19,8%), jednak tylko względem 2014 r. (brak danych za rok 2013). Ponadto wskaźnik wzrósł w Czeladzi (7,66%), Lubliocu (6,38%) oraz Lędzinach (0,88%). 20
Wykres 17. Wskaźnik zabezpieczenia w latach 2013-2015 - miasta na prawach powiatu 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 8,81% 5,12% 4,53% 39,67% 10,63% 7,84% 6,38% 56,00% 68,43% 35,58% 35,93% 38,90% 34,24% 23,80% 17,75% 24,80% 10,52% 8,59% 20,41% 22,44% 19,31% 37,70% 35,14% 39,61% 41,71% 26,14% 40,80% 44,45% 44,21% 44,30% 17,26% 42,78% 41,17% 32,34% 48,54% 41,06% 48,03% 51,49% 45,71% 59,22% 54,69% 52,31% 54,14% 37,86% 42,48% 37,47% 59,94% 46,38% 51,97% 65,88% 58,56% 46,59% 2013 2014 2015 ŚREDNIA 2015 21
Wykres 18. Wskaźnik zabezpieczenia w latach 2013-2015 - urzędy miast i gmin 80,00% 70,00% 60,00% 63,34% 65,57% 73,71% 66,96% 68,22% 69,43% 74,61% 50,00% 55,34% 55,14% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Bd. 35,96% 0,00% 30,46% Bd. 2,65% 3,53% 13,81% 9,88% 9,14% 17,63% 15,83% 15,80% 34,74% 33,26% 23,99% 45,33% 37,35% 26,14% 18,50% 17,11% 26,16% 28,50% 32,52% 40,91% Bd. 25,99% 45,79% 2013 2014 2015 ŚREDNIA 2015 22
EFEKTYWNOŚD ZAANGAŻOWANIA ETATOWEGO W MONITOROWANIE ZALEGŁOŚCI PODATKOWYCH Efektywnośd zaangażowania etatowego w monitorowanie zaległości podatkowych można porównad za pomocą liczby wystawionych tytułów wykonawczych 2, jak i ilości upomnieo 3 do liczby etatów zaangażowanych w monitorowanie zaległości podatkowych z tytułu podatku od nieruchomości. Poniższa tabela przedstawia porównanie następujących wskaźników z zakresu efektywności: 1. Liczba wystawionych tytułów wykonawczych w stosunku do osób prawnych w 2015 r. w zakresie podatku od nieruchomości / liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości osoby prawne; 2. Liczba wystawionych tytułów wykonawczych w stosunku do osób fizycznych w 2015 r. roku w zakresie podatku od nieruchomości / liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości osoby fizyczne; 3. Liczba wystawionych w 2015 r. upomnieo w stosunku do osób prawnych/ liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości - osoby prawne; 4. Liczba wystawionych w 2014 r. upomnieo w stosunku do osób fizycznych / liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości osoby fizyczne. 2 Chodzi o liczbę wszystkich TW wystawionych w 2015 r, a zatem tych wyegzekwowanych i niewyegzekwowanych od 1.01.2015 do 31.12 2015. Nie chodzi o stan na 31.12.2015, ale o liczbę wszystkich TW w 2015 roku (odpowiednio w zakresie osób fizycznych i osób prawnych). 3 Chodzi o upomnienia dotyczące podatku od nieruchomości. Chodzi o liczbę wszystkich upomnieo w 2015 r, a zatem tych wyegzekwowanych i niewyegzekwowanych do 31.12 2015. Nie chodzi o stan na 31.12.2015, ale o liczbę wszystkich upomnieo w 2015 roku, czyli wystawionych od 1.01.2015 do 31.12.2015, o ile dotyczą podatku od nieruchomości (odpowiednio w zakresie osób fizycznych i osób prawnych). 23
Żory Zabrze Tychy Tarnów Rybnik Ruda Śląska Mysłowice Lublin Krosno Kalisz Jaworzno Gliwice Dąbrowa Górnicza Częstochowa Bytom Bydgoszcz 397 470 237 87 310 433 178 526 155 528 202 730 2556 121 601 388 501 2105 574 319 2274 1234 562 1327 507 611 393 3348 3153 131 771 318 629 2350 524 256 962 743 309 981 1603 1068 246 1684 3528 467 463 1424 895 5946 1720 1757 10532 4396 947 2379 4377 1347 715 6858 6173 332 1074 1211 Tabela 3. Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby wystawionych tytułów wykonawczych i upomnieo w 2015 r. - miasta na prawach powiatu Liczba tytułów wykonawczych na 1 etat - osoby prawne Liczba tytułów wykonawczych na 1 etat - osoby fizyczne Liczba wystawionych upomnieo na 1 etat - osoby prawne Liczba wystawionych upomnieo na 1 etat - osoby fizyczne 24
Żarki Zbrosławice Radzionków Radlin Lubliniec Lędziny Konopiska Kochanowice Jaworze Czeladź Czechowice-Dziedzice Bieruo Tabela 4. Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby wystawionych tytułów wykonawczych i upomnieo w 2015 r. - urzędy miast i gmin Liczba tytułów wykonawczych na 1 etat - osoby prawne Liczba tytułów wykonawczych na 1 etat - osoby fizyczne Liczba wystawionych upomnieo na 1 etat - osoby prawne Liczba wystawionych upomnieo na 1 etat - osoby fizyczne 192 104 32 280 0 6 32 143,3333 72 124 88 2 570 1813 405 710 50 526 556 551,5385 602,6667 498 976 56 72 232 121 110 0 54 132 573,3333 34 184 204 12 3700 5137 2822 5590 806 3732 3960 1689,231 1526,667 1990 4356 1175 25
SKUTECZNOŚD WINDYKACJI Drugim, poza efektywnością, obszarem porównao urzędów w zakresie monitorowania zaległości podatkowych była skutecznośd wyrażana za pomocą procentowego objęcia zaległości podatkowych tytułami wykonawczymi 4. Porównanie wykonano odrębnie dla podatku od nieruchomości w zakresie osób fizycznych i prawnych. Kwota objęta tytułami wykonawczymi w zakresie podatku od nieruchomości (osoby prawne/fizyczne) - stan na dzieo 31 grudnia 2015 r. Odsetek kwoty zaległości objętej tytułami wykonawczymi Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości (osoby prawne /fizyczne) na dzieo 31 grudnia 2015 r. (obejmująca również zaległości dotyczące poprzednich lat) X 100% W przypadku miast na prawach powiatu średni wskaźnik windykacji dla osób prawnych wyniósł 55,35%. Wartośd tę przekroczyły jednostki w Rybniku (83,64%), Dąbrowie Górniczej (83,34%), Gliwicach (79,41%), Rudzie Śląskiej (77,59%), Bielsku-Białej (74,76%), Tychach (74,17%), Jaworznie (63,75%), Żorach (63,71%) i Bytomiu (60,86%). Odnośnie osób fizyczny średnia wartośd wskaźnika osiągnęła 64,7%. Wartośd powyżej średniej osiągnęły Bytom (87,93), Dąbrowa Górnicza (87,5%), Kalisz (86,56%), Tychy (84,72%), Ruda Śląska (80,48%), Rybnik (79,15%), Krosno (78,9%), Jaworzno (74,26%), Gliwice (69,89%) i Żory (65,41%). Wśród urzędów miast i gmin średnia dla osób prawnych wyniosła 56,1%. Najlepsze wyniki zanotowano w Radlinie (99,14%), Radzionkowie (96,79%), Lędzinach (90,93%), Zbrosławicach (89%), Czechowicach-Dziedzicach (83,99%) oraz Czeladzi (78,77%). Dla osób fizycznych średni wskaźnik miał wartośd 59,7%. Powyżej średniej wskaźniki osiągnęły Radlin (97,57%), Czechowice-Dziedzice (92,92%), Zbrosławice (89,67%), Czeladź (80,27%), Bieruo (76,2%), Jaworze (68,69%) oraz Lubliniec (60,98%) 4 Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości to kwota zaległości w zakresie osób fizycznych i prawnych wg stanu na 31 grudnia 2015 r. Powinna byd ona równa sumie podanych w ankiecie zaległości w zakresie osób fizycznych i prawnych. Przez wszystkie zaległości rozumied należy całośd zaległości w zakresie podatku od nieruchomości, również zaległości firm, które ogłosiły upadłośd, niezapłacone kwoty objęte decyzją o odroczeniu płatności do 31 grudnia, zaległości zabezpieczone i niezabezpieczone hipotekami itd. 26
Wykres 19. Wskaźnik windykacji - miasta na prawach powiatu 100% 90% 80% 70% 60% 50% 64,70% 55,35% 86,56% 64,30% 78,90% 60,86% 87,93% 63,71% 65,41% 63,75% 74,26% 74,17% 84,72% 74,76% 62,99% 77,59% 80,48% 79,41% 69,89% 83,34% 87,50% 83,64% 79,15% 40% 30% 20% 43,66% 29,27% 32,17% 35,14% 36,54% 37,70% 36,64% 41,23% 41,54% 46,54% 49,58% 10% 0% 18,80% 8,73% os. prawne os. fizyczne Średnia - os. prawne Średnia - os. fizyczne 27
Wykres 20. Wskaźnik windykacji - urzędy miast i gmin 100% 90% 80% 70% 60% 50% 59,70% 56,10% 60,98% 68,69% 76,20% 78,77% 80,27% 83,99% 92,92% 89,00% 89,67% 90,93% 96,79% 99,14% 97,57% 40% 30% 42,86% 47,22% 47,44% 36,36% 42,23% 20% 10% 0% 0,00% 22,81% 5,20% 17,20% 17,53% 5,83% os. prawne os. fizyczne Średnia - os. prawne Średnia - os. fizyczne 28
PRZEDAWNIENIA NALEŻNOŚCI PODATKOWYCH Kolejną porównywaną grupą wskaźników w obrębie tzw. skuteczności były udziały przedawnionych należności podatkowych od osób fizycznych i prawnych w kwotach zaległości na dzieo 31 grudnia 2015 r. Odsetek kwot należności przedawnionych Kwota odpisanych należności przedawnionych (w odniesieniu do osób fizycznych i prawnych) w zakresie podatku od nieruchomości Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości na dzieo 31 grudnia 2015 roku osoby fizyczne i prawne (obejmująca również zaległości dotyczące poprzednich lat) X 100% W miastach na prawach powiatu średnia kwota należności przedawnionych wyniosła 0,29 mln. W Jaworznie i Żorach kwota ta była marginalna (poniżej 10 tys.). W urzędach miast i gmin średnia kwota odpisanych należności przedawnionych wynosiła 103 tys. Najniższe wartości osiągnęły Jaworze, Kochanowice, Lędziny, Zbrosławice i Żarki, osiągając wartości bliskie zeru. Poniżej średniej znalazły się również Czeladź (4,38 tys.), Lubliniec (34,64 tys.) oraz Bieruo (97,91 tys.). 29
Tysiące zł. Miliony zł. Wykres 21. Kwoty odpisanych należności przedawnionych ogółem i w podziale na osoby fizyczne i prawne w 2015 r. - miasta na prawach powiatu 1,20 1,14 1,00 0,80 0,64 0,79 0,60 0,40 0,20 0,00 0,29 0,00 0,00 0,01 0,01 0,03 0,10 0,12 0,13 0,18 0,27 0,31 0,37 0,43 0,45 os. prawne os. fizyczne średnia razem Wykres 22. Kwoty odpisanych należności przedawnionych ogółem i w podziale na osoby fizyczne i prawne w 2015 r. - urzędy miast i gmin 600 500 400 333,24 572,97 300 200 100 0,00 103,43 0,00 0,00 0,00 0,00 4,38 11,37 34,64 97,91 186,67 0 os. prawne os. fizyczne średnia razem 30
3. Identyfikacja dobrych rozwiązao Identyfikacja dobrych praktyk dokonywana była w pierwszej kolejności w jednostkach, w których wszystkie lub większośd porównywanych wskaźników osiągnęła wartości przekraczające średnią w grupie porównawczej. W części z tych jednostek osiągnięte wyniki są konsekwencją organizacji pracy realizowanej konsekwentnie od wielu lat, w części na wyniki wpłynęły nowe działania podejmowane w 2015 r. lub w latach je bezpośrednio poprzedzających. Ostatecznie do prezentacji praktyk zaproszono następujące jednostki: Czechowice-Dziedzice; Zbrosławice; Gliwice; Rybnik; Żory. W poniższych tabelach zaprezentowano porównanie wskaźników najwyższych i przekraczających średnią we wszystkich jednostkach biorących udział w analizie, a dalszej części raportów szczegółowo omówiono warte odnotowania rozwiązania poszczególnych jednostek. Przyjęty system oznaczeo: +++ wartości najwyższe w grupie porównawczej ++ wartości bardzo wysokie (wśród pierwszych pięciu najwyższych w grupie porównawczej) + wartości przekraczające średnią w grupie porównawczej 31
Żory Zabrze Tychy Tarnów Rybnik Ruda Śląska Mysłowice Lublin Krosno Kalisz Jaworzno Gliwice Dąbrowa Górnicza Częstochowa Bytom Bydgoszcz Bielsko-Biała Tabela 5. Zestawienie wskaźników w odniesieniu do średniej wartości wskaźników w 2015 r. - miasta na prawach powiatu Wskaźnik zabezpieczenia ++ + +++ +++ ++ + ++ + ++ Wskaźnik efektywności - os. prawne ++ ++ +++ ++ + + Wskaźnik efektywności os. fizyczne + +++ +++ + + ++ ++ Wskaźnik skuteczności przedawnienia - os. prawne ++ +++ +++ ++ ++ ++ +++ +++ + ++ +++ Wskaźnik skuteczności przedawnienia os. fizyczne ++ + +++ ++ ++ ++ +++ + + +++ ++ ++ +++ Wskaźnik windykacji - os. prawne ++ + +++ ++ + ++ +++ ++ + Wskaźnik windykacji - os. fizyczne ++++ ++++ + ++ ++++ +++ ++++ +++ ++++ + stopa bezrobocia +++ + ++ + + ++ + 32
Żarki Zbrosławice Radzionków Radlin Lubliniec Lędziny Konopiska Kochanowice Jaworze Czeladź Czechowice- Dziedzice Bieruo Tabela 6. Zestawienie wskaźników w odniesieniu do średniej wartości wskaźników w 2015 r. - urzędy miast i gmin Wskaźnik zabezpieczenia ++ + +++ + +++ Wskaźnik efektywności - os. prawne ++ + +++ + + Wskaźnik efektywności - os. fizyczne + +++ +++ +++ +++ +++ ++ +++ +++ +++ Wskaźnik skuteczności przedawnienia - os. prawne ++ +++ +++ +++ ++ +++ ++ +++ +++ +++ Wskaźnik skuteczności przedawnienia - os. fizyczne +++ + Wskaźnik windykacji - os. prawne ++ + ++ +++ +++ ++ Wskaźnik windykacji - os. fizyczne ++ +++ ++ + + +++ ++ Stopa bezrobocia + +++ ++ +++ ++ ++ ++ ++ +++ 33
Bezkasowa obsługa urzędu, w tym poprzez opłatomaty w Urzędzie Miasta Żory Urząd, mieszczący się w dwóch budynkach, nie prowadzi własnej kasy. W jednym budynku obsługę kasową prowadzi bank. Klient w banku może dokonywad różnych płatności na rzecz Gminy i nie tylko. Realizacja płatności z tytułu podatków lokalnych odbywa się na podstawie decyzji podatkowych klient po okazaniu decyzji uiszcza należny gminie podatek w banku. W drugim budynku urzędu umieszczone są dwa opłatomaty, które są własnością banku obsługującego budżet gminy. W uzgodnieniu z bankiem opracowany został wygląd panelu służącego klientom do dokonywania opłat. Panel może byd modyfikowany, aby dostosowywad go do potrzeb i oczekiwao klientów. Zasadą jest możliwośd intuicyjnego wyboru poszczególnych rodzajów opłaty, np. po wyborze opłaty skarbowej klient może dokonad dalszego wyboru np. USC w celu dokonania opłaty skarbowej związanej z czynnościami Urzędu Stanu Cywilnego. Dla ułatwienia, na panelu zdefiniowane są kwoty za poszczególne czynności. Urząd może ustalid na jakie rachunki bankowe trafiają poszczególne rodzaje należności (np. na inne trafiają opłaty komunikacyjne, a na inne podatki). Schemat funkcjonalności opłatomatu przedstawiono poniżej. W opłatomacie możliwe jest skanowanie kodów 2D, które umieszczane są na decyzjach podatkowych (w nich ukryte są indywidualne dane identyfikujące podatnika). Takie kody można generowad również dla innych dokumentów, nie tylko decyzji podatkowych. Po zeskanowaniu kodu i dokonaniu opłaty, środki przekazywane są na indywidualne konta podatników. Płatnośd może byd dokonywana gotówką (opłatomat wydaje resztę) lub kartą. Urząd posiada aktualnie 2 takie urządzenia, co minimalizuje ryzyko związane z awarią jednego z nich i utrudnieniem w uiszczeniu opłaty. Urząd zrezygnował również z inkasentów zaangażowanych w pobór podatków (pozostali jedynie inkasenci opłat, np. opłaty targowej), co nie skutkowało uzyskiwaniem niższych wpływów podatkowych. Likwidacja typowej kasy nastąpiła już w 2009 r. Do 2015 r. roku obsługę kasową prowadziły dwa różne banki (w każdym budynku inny). Od 2016 r. obsługę kasową w jednym budynku prowadzi bank, a w drugim budynku płatności realizują opłatomaty będące własnością tego banku. Bank ten wygrał przetarg na bankową obsługę budżetu. Jednym z warunków przetargu było umiejscowienie dwóch opłatomatów w urzędzie. Wdrożenie opłatomatów nie zwalnia jednak urzędu z konieczności dokonywania modyfikacji służących przede wszystkim zwiększeniu czytelności i intuicyjności panelu. W początkowej fazie realizacji wymaga również asysty pracowników urzędu, którzy pomagają klientom w dokonywaniu opłaty za pomocą nowego urządzenia. Pracochłonne jest przygotowanie stosownej specyfikacji istotnych warunków zamówienia na obsługę bankową gminy, uwzględniającą możliwośd dokonywania płatności na rzecz gminy w budynkach urzędu (punkt kasowy lub opłatomat), należyte zabezpieczenie gminy, zarówno ze względów organizacyjnych, finansowych jak i technicznych (prowadzenie kasy, obsługa opłatomatów, czynności 34
reklamacyjne). Uwzględnienie opłatomatów, jako jednej z opcji w postępowaniu przetargowym, zdaniem przedstawicieli urzędu, niweluje potencjalny zarzut podmiotów, które nie zamierzają otworzyd punktu kasowego w budynku urzędu. Wdrożenie tego rozwiązania zasadniczo zmienia sposób obsługi kasowej poprzez zrezygnowanie z punktu kasowego w jednym z budynków urzędu poprzez całkowitą likwidację kasy prowadzonej przez urząd. Realizacja projektu nie wymaga bezpośredniego zaangażowania kierownictwa wyższego szczebla. Wymaga jednak zaangażowania i nadzoru kierownictwa średniego szczebla, głównie przy kontakcie z bankiem, czy to z powodu reklamacji zgłaszanych przez klientów, czy też z powodu modernizacji panelu opłatomatu. Efekty wdrożenia: obniżenie kosztów funkcjonowania urzędu; przeniesienie na bank ryzyka związanego z obsługą kasową klientów Urzędu Miasta, przeniesienie na bank ryzyka i kosztów związanych np. ze zmianami nominałów banknotów (w przeciwieostwie do urzędów, które samodzielnie dokonały zakupu opłatomatu); 35
Schemat panelu opłatomatu w UM Żory. PANEL OPŁATOMATU I poziom II poziom III poziom IV poziom (podano przykładowe sprawy) opłata skarbowa Urząd Stanu Cywilnego sporządzenie aktu małżeństwa 84,00 wydanie odpisu skróconego z akt USC 22,00 Sprawy Obywatelskie prawa jazdy zezwolenie na podstawie przepisów o ruchu drogowym 17,00 wpis do rejestru - prawo o ruchu drogowym 412,00 ewidencja ludności pełnomocnictwo 17,00 zaświadczenie 17,00 rejestracja pojazdów pełnomocnictwo 17,00 inna decyzja 10,00 Zespół Spraw Społecznych pełnomocnictwo 17,00 zmiana decyzji na przeprowadzenie imprezy masowej 41,00 opłata komunikacyj na prawa jazdy wydanie prawa jazdy 100,50 wydanie prawa jazdy międzynarodowego 35,00 rejestracja pojazdu 1 100,50 1 100,50 581,50 581,50 wycofanie czasowe pojazdu decyzja o wycofaniu czasowym 80,00 3 miesiące 4,00 kod 2D inne opłaty udostępnienie danych 31,00 duplikat Karta Duża Rodzina 9,21 36
Weryfikacja prawidłowości opodatkowania gruntów z wykorzystaniem dodatkowych warstw podatkowych w systemie informacji przestrzennej w Urzędzie Miasta Żory Na podstawie porównania dwóch baz danych bazy informacji przestrzennej oraz bazy podatkowej dokonywana jest weryfikacja prawidłowości opodatkowania nieruchomości. Prace te rozpoczęto od weryfikacji gruntów. Porównanie bazy geodezyjnej z danymi podatkowymi prezentowane jest graficznie na mapach informacji przestrzennej w postaci dodatkowych warstw tejże mapy. Na fioletowo oznaczono grunty opodatkowane podatkiem od nieruchomości jako związane z prowadzoną działalności gospodarczą, na żółto grunty pozostałe, na zielono objęte podatkiem rolnym, na niebiesko grunty pod wodami powierzchniowymi, jeziorami i zbiornikami itd. Rys. 1. Porównanie bazy geodezyjnej z danymi podatkowymi prezentowane na mapie informacji przestrzennej (źródło: prezentacja Urzędu Miasta Żory z dn. 23 września 2016 r.) Porównanie takiej mapy z ortofotomapą pozwoliło wskazad działki, które nie zostały opodatkowane lub zostały opodatkowane niewłaściwą stawką. Jednak nie zawsze wskazanie na mapie działki jako nieopodatkowanej jest zgodne z prawdą. Sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy nieprawidłowo w systemie podatkowym zostanie wprowadzony nr identyfikacyjny działki. Po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających doprowadzamy do zgodności systemu geodezyjnego z systemem podatkowym, a w efekcie do prawidłowego opodatkowania działki. Projekt realizowany jest bez zaangażowania podmiotów zewnętrznych, tzw. własnymi siłami pracowników zajmujących się podatkami oraz geodezją, właściwie bez dodatkowych kosztów finansowych. Projekt znajduje się w początkowej fazie realizacji, rozpoczętej w 2015 r. i ze względu na inne czynności wykonywane przez pracowników brak jest wymiernych efektów. Projekt wymaga bowiem zaangażowania ze strony osób biorących udział w realizacji i testach. Na obecnym etapie wiąże się z dodatkowym obciążeniem czasowym pracowników. 37
Do prawidłowej realizacji projektu wymagane jest zaangażowanie i inicjatywa kierownictwa i pracowników zajmujących się podatkami oraz obsługą baz geodezyjnych. Efekty wdrożenia: ze względu na początkową fazę realizacji projektu trudno jest na tym etapie wskazad konkretne efekty finansowe wdrożenia systemu. Potencjalnie przyczynid się on może do usprawnienia procesu weryfikacji danych i prawidłowości opodatkowania podatkiem od nieruchomości poszczególnych gruntów, a co za tym idzie zwiększenia wpływów podatkowych; przyspieszenie dokonywania czynności sprawdzających bez konieczności pracy w terenie na wstępnym etapie weryfikacji; możliwośd podziału pracy wg. rejonu lub wg. planu ulic; dodatkowym efektem jest weryfikacja prawidłowości i aktualności danych zawartych w poszczególnych rejestrach (np. uaktualnienie bazy podatkowej o identyfikatory gruntów). 38
Windykacja zaległości podatkowych zabezpieczonych przymusową hipoteką 2 ścieżki zabezpieczenia przedawnieniom zaległości w Urzędzie Miasta Gliwice Gliwice osiągnęły w 2015 r. i latach wcześniejszych wysokie wskaźniki objęcia zaległości hipotekami przymusowymi, stosowanymi w celu zabezpieczenia przedawnieniu zaległości oraz daje uprzywilejowanie w zaspokajaniu należności. Jednak w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 października 2013 r. potwierdzały kolejne wyroki sądów administracyjnych. skutecznośd tej formy zabezpieczenia została istotnie ograniczona, co Możliwym sposobem wyjścia z tego niewątpliwego utrudnienia są dwie praktykowane przez Gliwice ścieżki postępowania: Ścieżka A. Równoległe prowadzenie egzekucji z nieruchomości i egzekucji z pozostałych praw majątkowych. Z dniem 21.11.2013 r. uchylono art. 110 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej u.p.e.a.), który uzależniał wszczęcie egzekucji administracyjnej od stwierdzenia bezskuteczności innych środków egzekucyjnych. Miasto na prawach powiatu może oprócz prowadzenia jako organ egzekucyjny egzekucji administracyjnej, równocześnie wystąpid do naczelnika urzędu skarbowego o wszczęcie egzekucji z nieruchomości w oparciu o dalszy tytuł egzekucyjny art. 26c u.p.e.a. Ścieżka B. Dochodzenie zaległości podatkowej zabezpieczonej hipoteką przymusową od osoby trzeciej na gruncie prawa cywilnego. Stosowana może byd w dwóch przypadkach. Po pierwsze w sytuacji zaległości, za które odpowiada nabywca przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa (art. 112 O.p.), czyli sytuacja gdy możemy orzec odpowiedzialnośd osoby trzeciej, gdy dochodzenie należności od pierwotnego dłużnika okazało się bezskuteczne (np. przed ogłoszeniem upadłości przeniesiono majątek dłużnika do innej powiązanej spółki). Po drugie, w sytuacji zaległości, do których nie mają zastosowania art. 112 O.p (nie jest to przedsiębiorstwo, ale osoba fizyczna). W takim przypadku podstawą egzekucji jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Tytuł egzekucyjny to prawomocne orzeczenie sądu. Ścieżka A generuje koszty w postaci zaliczki dla urzędu skarbowego w wysokości 5% egzekwowanej zaległości i odsetek nie więcej niż 11 400 zł - zgodnie z art. 110 4 u.p.e.a. Zaliczka zwracana jest przy podziale kwot uzyskanych z egzekucji. Ścieżka B wiąże się z kosztami: odpisem zupełnym z księgi wieczystej 60 zł; opłatą stosunkową za pozew - 5% wartości dochodzonej należności (nie więcej niż 100 000 zł) art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; 39
zaliczką dla komornika sądowego na poczet wydatków egzekucyjnych art. 40 ust. 1 ustawa o komornikach sądowych i egzekucji. Czynności związane z egzekucją zaległości z nieruchomości ze swej natury są trudne i długotrwałe. Trzeba liczyd się też z postępowaniami odwoławczymi i zarzutami podnoszonymi na wniosek dłużnika. W przypadku dochodzenia zaległości podatkowej zabezpieczonej hipoteką przymusową od osoby trzeciej na gruncie prawa cywilnego (sytuacja B) wymagane jest: 1. Wezwanie dłużnika rzeczowego do zapłaty zaległości zabezpieczonej hipoteką przymusową. 2. W przypadku braku reakcji, pozew o zapłatę do sądu rejonowego (okręgowego gdy wartośd dochodzonej należności głównej przekracza 75 000 zł art. 17 pkt 4 w związku z art. 19 i 20 KPC). 3. Wniosek o rozpoznanie pozwu w trybie postępowania nakazowego - art. 485 1 KPC dochodzone jest roszczenie pieniężne, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu dokumentem urzędowym (odpisem pełnym księgi wieczystej, w której ustanowiono hipotekę). Zadanie (wstępne przygotowanie dokumentacji) wykonywane jest przez zespół pracowników przy wsparciu kancelarii prawnej, z którą podpisana jest umowa na obsługę wydziału (pozwy, reprezentacja spraw przed sądem). Efekty wdrożenia: W obu przypadkach postępowania przed sądami cywilnymi, możliwe jest windykowanie zaległości podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową, ograniczając w pewnym zakresie skutki niekorzystnej interpretacji przepisów prawnych traktujących przedawnienia zaległości na korzyśd dłużnika. W ścieżce A wierzyciel w przypadku braku zainteresowania potencjalnych nabywców nieruchomością ma prawo do przejęcia nieruchomości za 70% jej wartości po bezskuteczności drugiej licytacji (art. 111i u.p.e.a) lub za 65% wartości po bezskuteczności trzeciej licytacji (art. 111j). Po bezskutecznej trzeciej licytacji następuje umorzenie egzekucji. Ponowne wszczęcie nowej egzekucji i zastosowanie środka egzekucyjnego powodującego przerwanie biegu terminu przedawnienia może nastąpid po upływie 12 miesięcy od dnia uchylenia zajęcia nieruchomości art. 111k u.p.e.a. Należy dodad, że w przypadku przejęcia egzekucji z nieruchomości przez komornika sądowego i umorzenia egzekucji z powodu bezskuteczności (art. 985 KPC) ponowne wszczęcie przez komornika sądowego egzekucji z nieruchomości nie powoduje przerwania biegu terminu przedawnienia, gdyż nie jest środkiem egzekucyjnym. 40
Roznoszenie zawiadomieo o opłacie za użytkowanie wieczyste przy okazji doręczania mieszkaocom decyzji podatkowych przez Urząd Miasta Gliwice Aby nie dochodziło do sytuacji, w której klient opłacając podatek od nieruchomości zapominał o jednoczesnym dokonaniu opłaty za użytkowanie wieczyste, w UM Gliwice zaczęto stosowad praktykę roznoszenia przez pracowników w osobnych kopertach, przy okazji roznoszenia decyzji podatkowych, również zawiadomieo o wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste na te same adresy (bezpośrednio do mieszkaoców bez konieczności potwierdzenia). Zawiadomienia roznoszą pracownicy urzędu wraz z decyzjami podatkowymi (ok. 40 tys. zawiadomieo rocznie). Stosowanie tego rozwiązania nie wiąże się ze znaczącymi dodatkowymi kosztami finansowymi (m.in. koszt kopert i wydruku zawiadomieo, wynagrodzenie z tytułu ewentualnych nadgodzin pracowników przygotowujących zawiadomienia). Stosowane rozwiązanie nie wiąże się również z istotnym dodatkowym nakładem pracy i czasochłonnością związanymi z doręczaniem decyzji podatkowych, jednak w zakresie przygotowywania zawiadomieo o wysokości opłaty wymaga dodatkowych nakładów pracy. Realizacja praktyki nie wymaga także zaangażowania kierownictwa wyższego szczebla. Na poziomie kierownictwa średniego szczebla zadanie nadzorowane jest przez naczelnika wydziału Podatków i Opłat w zakresie doręczania decyzji podatkowych i przez naczelnika Wydziału Gospodarki Nieruchomościami w zakresie doręczania zawiadomieo o wysokości opłaty za wieczyste użytkowanie. Efekty wdrożenia: roznoszenie dodatkowych zawiadomieo spotkało się z pozytywną reakcją mieszkaoców; możliwa była aktualizacja danych adresowych; częśd z mieszkaoców dotychczas zalegających z tymi opłatami uregulowała zobowiązania, co powoduje oszczędnośd czasu i kosztów prowadzenia dalszych postępowao w tym zakresie. 41
Integracja systemu podatkowego z systemem geodezyjnym i systemem informacji przestrzennej, jako narzędzie efektywnego monitorowania podatku od nieruchomości w Urzędzie Miasta Rybnika Elementem integrującym systemy podatkowy i geodezyjny jest Rybnicki System Informacji Przestrzennej (RSIP). Poprzez wypisanie przez pracownika jednostki rejestrowej nazwy obrębu automatycznie pobierane są numery działek do systemu ewidencji podatkowej. W celu bieżącej aktualizacji RSIP codziennie wykonywane są repliki danych, tak aby RSIP spełniał funkcje integrującą poszczególne systemy, w tym ewidencję podatkową i ewidencję gruntów i budynków. W RSIP możliwa jest wizualizacja warstwowa na mapie, która stanowi punkt wyjścia do dokonywania dalszej weryfikacji. Kolorem czerwonym oznaczone są nieruchomości z zaległościami, kolorem żółtym nieruchomości ujęte w ewidencji podatkowej, a kolorem białym nieruchomości nie ujęte w ewidencji podatkowej. Po oznaczeniu odpowiedniej działki na mapie wyświetlane są dodatkowe informacje, np. saldo zaległości konkretnej działki, pobrane z ewidencji podatkowej. Ponadto można w ten sposób uzyskad dane z ewidencji gruntów i budynków np. funkcja i powierzchnia budynku. Dodatkowo utworzono warstwę roboczą weryfikacji, w której kolorem zielonym oznaczane są nieruchomości opodatkowane prawidłowo, a kolorem czerwonym nieruchomości wymagające dalszej weryfikacji (np. wyjaśnienie czy budowa budynku została zakooczona). Rys. 2. warstwy podatkowe (źródło: prezentacja Urzędu Miasta Rybnika z dn. 23 września 2016 r.) 42
Dodatkowo, aby zweryfikowad zgodnośd danych z ewidencji gruntów i budynków z danymi ewidencji podatkowej zlecono porównanie zdjęd satelitarnych (ortofotomapa) z bazą egib. Weryfikacji poddano wykryte różnice w budynkach i sposobie użytkowania działek. Zidentyfikowano obiekty nie znajdujące się w bazie egib, różnice w powierzchni zabudowy, obiekty usunięte oraz tereny, które nie są użytkowane rolniczo lecz na prowadzenie działalności gospodarczej itd. Rybnicki System Informacji Przestrzennej (RSIP) - to projekt informatyczny realizowany przez Miasto Rybnik w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 (Działanie 2.2. Rozwój elektronicznych usług publicznych). Projekt obejmował budowę innowacyjnego systemu GIS integrującego dane pochodzące z różnych systemów wykorzystywanych w Urzędzie Miasta, Jednostkach Organizacyjnych Miasta i Służbach Publicznych. Całkowita wartośd projektu to 2.625.195,95 zł brutto, a wartośd dofinansowania stanowiła 85% wartości projektu, tj. 2.231.416,55 zł. Warto jednak mied na uwadze, że element prezentowany jako tzw. dobra praktyka, stanowił jedynie jeden z wielu komponentów realizowanych w ramach kompleksowego projektu informatycznego. Wymiarem podatku od nieruchomości zajmuje się w UM Rybnik 7 etatów, którym przyporządkowane są poszczególne dzielnice. Specjalnie do weryfikacji i związanymi z nią postępowaniami podatkowymi zatrudniona była 1 osoba. Ze względu na wymierne skutki finansowe od lipca br. zatrudniono jeszcze jedną osobę zajmującą się weryfikacją. Od strony informatycznej pracochłonne były prace początkowe, polegające na analizie poszczególnych systemów. Dodatkowo konieczne było utworzenie nowych warstw mapowych (zarówno pochodzących z integracji systemów jak i zleconej analizy) i ich konfiguracja. Obecnie dzięki automatycznie wykonywanej replice danych, wymagana jest jedynie okresowa kontrola poprawności wykonywania procedur. Wykorzystanie systemu informacji przestrzennej zintegrowanego z bazą podatkową oraz bazą ewidencji gruntów i budynków do monitorowania podatków było wynikiem strategicznej decyzji władz miasta i elementem szerszego projektu informatycznego Rybnickiego Systemu Informacji Przestrzennej. Celem głównym projektu RSIP było usprawnienie procesów administracyjnych w poszczególnych wydziałach Urzędu Miasta Rybnika poprzez stworzenie innowacyjnego, zintegrowanego i interoperacyjnego systemu wspomagania zarządzania w administracji publicznej na poziomie 43
lokalnym typu back-office (wykorzystującego technologię GIS/SIT), wraz z włączeniem do niego podległych Miastu wybranych jednostek miejskich oraz służb publicznych. Na poziomie kierownictwa średniego szczebla, monitorowanie zaległości podatkowych i prowadzenie postepowao wynikających z przeprowadzonej weryfikacji na podstawie danych ze zintegrowanych systemów nadzoruje Naczelnik Wydziału Podatków w ramach swojego zakresu obowiązków. Po etapie decyzji i wdrożenia systemu informacji przestrzennej, bieżące monitorowanie zaległości nie wymaga specjalnego zaangażowania kierownictwa wyższego szczebla. Od strony podatkowej wdrożony system jest dużym ułatwieniem i przyspiesza prace oraz ułatwia komunikację pomiędzy pracownikami. Dodatkowe efekty wdrożenia to: zapewnienie możliwości bieżącego analizowania stanu opodatkowania dzięki integracji systemów informatycznych dostarczających dane z różnych źródeł; usystematyzowanie procesu weryfikacji danych o nowych budynkach, o użytkowaniu terenu, o nieopodatkowanych nieruchomościach; możliwośd graficznego przedstawienie zadłużenia mieszkaoców w podatku od nieruchomości, z podziałem na poszczególne części miasta, dzielnice, stanowiący dalszy materiał analityczny w procesie zarządzania miastem; zwiększenie dostępności informacji o przestrzeni dla mieszkaoców Rybnika; dzięki poddaniu weryfikacji rocznie ok. 300 działek uzyskano faktyczny przychód ok. 720.000 zł rocznie, a przez 27 miesięcy stosowania systemu weryfikacji uzyskano dodatkowe realne wpływy podatkowe w wysokości 1.623.363 zł. Ponadto zwiększa się kwota podstawy opodatkowania poszczególnych nieruchomości co daje realne szanse na zwiększenie wpływów z tego tytułu kolejnych latach. 44