GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI Tom 24 2008 Zeszyt 4/4 CEZARY BACHOWSKI*, JAN KUDE KO**, PIOTR BEDNARSKI*** Jak hossa na rynku metali nie elaznych wp³ywa na wielkoœæ bud etu prac poszukiwawczych na œwiecie Wprowadzenie Podstawowym kryterium warunkuj¹cym prawid³owe funkcjonowanie przedsiêbiorstwa bran y górniczej jest prowadzenie podstawowej dzia³alnoœci w sposób konkurencyjny w stosunku do pozosta³ych uczestników rynku, przy jak najni szym koszcie produkcji. Dla zapewnienia utrzymania sta³ego poziomu bilansowych zasobów geologicznych lub wrêcz ich powiêkszania, rozumianego jako odtwarzanie bazy zasobowej w miarê jej sczerpywania, ka da firma górnicza musi posiadaæ sprawnie zarz¹dzany zespó³ analityków rynku geologicznych projektów zasobowych. Ich zadaniem jest poszukiwanie wartoœciowych projektów na ró nym etapie ich zaawansowania, zgodnie z przyjêtymi przez firmê kryteriami inwestycyjnymi, rekomendacja wytypowanych celów oraz wskazanie Ÿróde³ finansowania ich realizacji. Zaanga owanie siê w takie dzia³ania powinno poprzedzaæ okreœlenie d³ugoterminowej strategii rozwoju przedsiêbiorstwa górniczego, co najmniej w zakresie jego podstawowej dzia³alnoœci. Jeœli w strategii firmy przyjêto prowadzenie dzia³alnoœci inwestycyjnej poza obszarem macierzystego kraju, to w pierwszej kolejnoœci nale a³oby ustaliæ jej podstawowe formy, obejmuj¹ce prowadzenie eksploracji geologicznej, nabywanie czêœciowo rozpoznanych lub rozpoznanych i przygotowanych do udostêpnienia z³ó oraz przejmowanie funkcjonuj¹cych ju kompleksów górniczych. Pozyskanie informacji na temat dzia³añ rynkowych prowadzonych przez wiod¹ce firmy bran y górniczej oraz zwi¹zanych z nimi wydatków, jest dzia³aniem skomplikowanym ze wzglêdu na utrudniony dostêp do wiarygodnych materia³ów Ÿród³owych. Najlepszym za- * Mgr in., ** Dr in., KGHM CUPRUM sp. z o.o. CBR, Wroc³aw. *** Mgr, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
12 sobem informacji w tym przypadku wydaj¹ siê byæ raporty roczne oraz sprawozdania z dzia³alnoœci operacyjnej i inwestycyjnej firm górniczych. Zauwa yæ te mo na, e informacje podawane przez firmy doradcze i konsultingowe oraz publikacje w periodykach specjalistycznych s¹ czêsto niekompletne, a zawarte w nich dane w sposób znacz¹cy ró ni¹ siê miêdzy sob¹. Taka sytuacja wymusza korzystanie ze specjalistycznych baz danych i opracowañ, np. publikowanych ka dego roku raportów Metals Economics Group (MEG), a dostêp do nich czêsto wymaga uiszczenia wysokich op³at. Równie i te informacje spotykaj¹ siê z licznymi zastrze eniami firm audytorskich, wykonuj¹cych przekrojowe sprawozdania i raporty, w których podkreœlaj¹ mankamenty i du ¹ dowolnoœæ interpretacji, przez firmy górnicze, danych Ÿród³owych w zakresie: standaryzacji przedstawianych informacji, metodyki obliczeñ i sposobu udostêpniania informacji na temat wielkoœci bogactw i zasobów mineralnych, nazewnictwa, kwalifikacji kosztów itp. Przyk³adem mo e tu byæ interpretacja kwalifikowania œrodków przeznaczanych przez korporacje górnicze na eksploracjê, w czêœci przedsiêbiorstw rozumian¹ jako wydatki na poszukiwania i rozpoznawanie z³ó, w innych jako wydatki na rozwój, w tym równie na udostêpnianie z³ó w istniej¹cych kopalniach. W jeszcze innych sprawozdaniach firm informacje te s¹ w ogóle pomijane. Dostêpne witryny internetowe firm górniczych oraz publikowane przez nie raporty roczne zawieraj¹ z regu³y informacje ogólne, adresowane do obecnych i potencjalnych udzia³owców, akcjonariuszy. S¹ to sprawozdania podsumowuj¹ce wyniki omawianego okresu, bez zag³êbiania siê w pomijane niekiedy œwiadomie szczegó³y, maj¹ce na celu przedstawienie firmy w jak najlepszym œwietle, co jest zrozumia³e i logiczne (Bachowski, Kude³ko 2008). 1. Rynek projektów geologicznych i górniczych Bazuj¹c na dostêpnych materia³ach stwierdzono, e podstawowym, równoleg³ym z prowadzeniem dzia³alnoœci operacyjnej, sposobem na trwanie i rozwój firmy górniczej jest w d³u szym horyzoncie czasowym uzupe³nianie bazy zasobowej w miarê jej sczerpywania. Ten fakt t³umaczy ogromne zainteresowanie projektami geologicznymi i górniczymi. Na podstawie analizowanych materia³ów mo na okreœliæ udzia³ wydatków na odtwarzanie potencja³u zasobowego rud metali, w odniesieniu do wyników finansowych uzyskiwanych przez œwiatowych liderów w bran y. Przytoczono sumaryczne zestawienie 92 najwiêkszych projektów, dotycz¹ce szeœciu metali podstawowych 1 oraz platynowców, które czêœciowo lub w ca³oœci by³y przedmiotem transakcji w okresie lipiec 2007 sierpieñ 2008 (rys. 1). Wydatki ponoszone przez œwiatowych producentów metali dotyczy³y projektów o ró nym stopniu zaawansowania. 1 Zgodnie z angielskim terminem base metals i przyjêtym na rynku miêdzynarodowym podejœciem, do grupy metali podstawowych autorzy zaliczyli srebro, miedÿ, moibden, nikiel, cynk i o³ów.
13 2% 4% 20% 14% 3% 14% 43% Ag - 13 Cu - 39 Ni - 18 Pb- 2 Pt - 4 Zn - 13 Mo - 3 Rys. 1. Transakcje nabycia i sprzeda y projektów górniczych dla metali podstawowych i platynowców Fig. 1. Purchase and sale transactions of mining projects for base metals and PGM Z analizy wykresu przedstawiaj¹cego siedem metali podstawowych wynika, e najwiêcej projektów dotyczy³o miedzi. Zgodnie z najnowszym raportem Pricewaterhouse- Coopers (MEG 2008), czerwony metal jest obecnie dominuj¹cym Ÿród³em dochodów dla 40 najwiêkszych œwiatowych producentów bran y surowcowej i stanowi 28% ca³kowitej wielkoœci dochodów górnictwa, plasuj¹c siê przed rudami elaza i wêglem (ka de z nich po 12%). W d³ugofalowej strategii firma Rio Tinto zak³ada podwojenie wielkoœci swojej produkcji miedzi w ci¹gu najbli szych 15 lat, poniewa popyt bêdzie rós³ równoczeœnie z postêpuj¹c¹ urbanizacj¹, przede wszystkim w krajach rozwijaj¹cych siê. Wed³ug Toma Albanese, Dyrektora Wykonawczego Rio Tinto, cytowanego przez MEG (2008), œwiat bêdzie potrzebowa³ w tym czasie produkcji miedzi na poziomie obecnych 12 kopalñ Escondida. Wyliczenia analityków tej firmy wskazuj¹, e w ci¹gu najbli szych 30 lat zu yte zostanie dwa razy wiêcej miedzi, ni iloœæ jak¹ zu yto dotychczas na œwiecie od zarania ludzkoœci. Taka sytuacja t³umaczy ogromne zainteresowanie tym metalem i jego rekordowo wysokie ceny na rynkach œwiatowych. Czy przek³ada siê to na wzrost wielkoœci bud etów eksploracyjnych wiod¹cych operatorów bran y górniczej? 2. Wydatki na eksploracjê z³ó rud metali Analizuj¹c proces realizacji prac eksploracyjnych ³atwo zauwa yæ, e prowadzone s¹ one etapami. Pocz¹tkowa faza powinna uwzglêdniaæ szczegó³owe studium dostêpnych informacji. Po stwierdzeniu, e istniej¹ przes³anki wystêpowania mineralizacji z³o owej, lub po etapie wstêpnego rozpoznania obszaru z³o owego, nale y opracowaæ harmonogram i bud et dalszych inwestycji. Wydatki na te prace, przewidywane przez firmy geologiczne i górnicze, s¹ wypadkow¹ posiadanych funduszy (w³asnych lub udzia³owców), strategii korporacyjnej i zak³adanych opcji finansowania. Od kilku lat utrzymuje siê hossa na wszystkich rynkach metali nie elaznych, a ich ceny gie³dowe bij¹ kolejne rekordy. Wiêkszoœæ dostêpnych obszarów górniczych wzbudza ywe zainteresowanie inwestorów, a dzia³ki górnicze bez trudu znajduj¹ nabywców, którzy bez
14 wahania oferuj¹ za nie czêsto zawy one kwoty pieniê ne. Z prognoz specjalistów wynika, e hossa mo e jeszcze potrwaæ nawet kilkanaœcie lat. Do roku 2002 r. wydatki œwiatowych firm górniczych na eksploracjê mia³y tendencjê spadkow¹, natomiast od roku 2003, w ci¹gu kolejnych piêciu lat odnotowuje siê ich systematyczny wzrost. W roku 2007 osi¹gnê³y poziom 10,0 mld USD i by³y znacznie wiêksze ni w latach poprzednich co przedstawiono w tabeli 1 (MEG 2008). Rok Szacunkowa wielkoœæ bud etu na prace eksploracyjne w latach 1997 2006 Kwota pieniê na bud etu [mld USD] Estimated exploration budgets (1997 2006) Zmiana procentowa w stosunku do roku poprzedniego TABELA 1 TABLE 1 Zmiana kwotowa w stosunku do roku poprzedniego [mld USD] 2007 10,0 +40,0 +2,9 2006 7,1 +44,9 +2,2 2005 4,9 +28,9 +1,1 2004 3,8 +58,3 +1,4 2003 2,4 +26,3 +0,5 2002 1,9 13,6 0,3 2001 2,2 15,4 0,4 2000 2,6 7,1 0,2 1999 2,8 24,3 0,9 1998 3,7 28,8 1,5 1997 5,2 +13,0 +0,6 Zwraca uwagê 40% wzrost bud etu w 2007 roku, przek³adaj¹cy siê odpowiednio na zmianê kwotow¹ wynosz¹c¹ 2,9 mld USD. Przedstawione dane obejmuj¹ bud ety 1821 firm (kompanii) górniczych. Jako doln¹ granicê wydatków eksploracyjnych przyjêto 100 tys. USD, co pozwoli³o na uwzglêdnienie oko³o 95% wszystkich firm zajmuj¹cych siê t¹ form¹ dzia³alnoœci geologiczno-górniczej. Dynamikê wydatków eksploracyjnych przedstawia rysunek 2. Bior¹c pod uwagê wydatki na eksploracjê, nietrudno zauwa yæ, e ich wzrost zwi¹zany jest ze zwiêkszonym zapotrzebowaniem na okreœlone prace (np. wiercenia geologiczne, badania terenowe i laboratoryjne, przygotowanie infrastruktury) oraz odpowiednich specjalistów bran owych. Taka sytuacja powoduje wzrost kosztów prac eksploracyjnych, a co za tym idzie wp³ywa na koñcow¹ wartoœæ projektów. Firmy górnicze musz¹ byæ na to przygotowane i systematycznie zwiêkszaæ swoje bud ety w tym zakresie. Istotny wk³ad w znacz¹cy wzrost bud etów eksploracyjnych w latach 2005 2007 mia³y firmy typu junior. Posi³kuj¹c siê zgromadzonym ad hoc kapita³em, pochodz¹cym ze sprzeda y akcji,
15 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 USD mld 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Rys. 2. Dynamika wydatków na eksploracjê (MEG 2008) Fig. 2. Dynamics of exploration expenditures (MEG 2008) potrafi³y szybko nakrêciæ koniunkturê. Fundusz eksploracyjny firm typu junior od roku 2002 wzrós³ o ponad 900%, osi¹gaj¹c w 2007 roku oko³o 50% ca³oœci bud etu wszystkich firm prowadz¹cych eksploracjê. Znacznie bardziej wstrzemiêÿliwe by³y firmy typu senior. Zwi¹zane jest to z faktem, e nie zawsze du e wydatki przek³adaj¹ siê na pozyskanie znacznych zasobów (rys. 3). Na zmiany trzeba patrzeæ z ostro noœci¹ i nale y pamiêtaæ o ich wzglêdnym charakterze. Wed³ug MEG (2008) najwiêksi œwiatowi producenci miedzi, w czasie ostatnich dziesiêciu lat, poprzez po³¹czenie opcji nabycia i eksploracji, prawie trzykrotnie odtworzyli swoje zasoby utracone na skutek bie ¹cego wydobycia, za œredni¹ cenê 119 $ za tonê rudy. W latach 1997 2006 grupa spó³ek stanowi¹ca oko³o 70% œwiatowego rynku miedzi zwiêkszy³a produkcjê o ponad 40%, posiadaj¹c jeszcze zasoby ( przy obecnym poziomie wydobycia) na 30 lat. Rysunek 3 obrazuje relacjê pomiêdzy przyrostem zasobów rud miedzi z du ych projektów eksploracyjnych (z³o a powy ej 500 tys. Mg Cu) w kolejnych latach a wielkoœci¹ nak³adów na eksploracjê (projekty realizowane od podstaw i w koñcowej fazie przygotowania) na tle wielkoœci produkcji miedzi. Graniczny rok 1997 stanowi prze³om silnego trendu wzrostowego i rozpoczyna proces sukcesywnego spadku przyrostu wielkoœci nowoodkrytych zasobów rud Cu. Pomimo ponad 2,5-krotnego wzrostu nak³adów na eksploracjê w roku 2007 w stosunku do roku 1997, rezultat prac jest 4,5-krotnie s³abszy. Analiza rynku przeprowadzona przez MEG (2008) zidentyfikowa³a dwa potencjalne s³abe obszary, które mog¹ wp³yn¹æ na kondycjê przemys³u miedziowego w d³u szej perspektywie czasu: rosn¹ce koszty na wszystkich etapach rozwoju projektów oraz brak odkryæ nowych du ych z³ó rud miedzi, które by kompensowa³y przewidywany wysoki wskaÿnik sczerpania zasobów. Przy sta³ej tendencji wzrostowej konsumpcji tego czerwonego metalu czytelny staje siê lawinowy wzrost jego ceny na gie³dzie LME (rys. 4). Dane z roku 2006 i 2007, mówi¹ce o wydatkach na eksploracjê odpowiednio 7,1 mld i 10,0 mld USD (tab. 1), œwiadcz¹ ju o wyraÿnym trendzie wzrostowym i przekonaniu
16 Rys. 3. Zasoby rud Cu pozyskane w nowych odkryciach w relacji do wielkoœci œwiatowej produkcji miedzi (MEG 2008) Fig. 3. Copper ores resources in major new discoveries in realtion to world copper production (MEG 2008) Cena miedzi [USD/Mg] 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 2287 2276 1653 1574 1814 1578 1558 1780 2868 3684 6727 7126 8109 1000 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 I-VI 2008 Lata Rys. 4. Œrednie ceny miedzi na LME w latach 1996 2008 (I pó³rocze) Fig. 4 Average copper prices on LME in the period 1996 2008 (first half)
o d³ugoterminowej hossie na rynku metali. Szacuje siê, e dla roku 2008 mog¹ one wynieœæ nawet 14 miliardów USD (MEG 2008). Z dostêpnych materia³ów (Mining Journal, Metal Bulletin, MEG) wynika, e z³oto, metale podstawowe, diamenty, PGM (platynowce) i uran utrzymuj¹ bardzo wysokie poziomy cen, osi¹gniête w roku 2006 lub 2007 (rys. 4-7). Najwiêcej œrodków przeznaczono na rozpoznanie z³ó zawieraj¹cych metale podstawowe (36%) i z³oto (41%, rys. 8). 17 3500 3272 3250 3000 Cena cynku [US D/Mg] 2500 2000 1500 1000 1025 1317 1023 1077 1128 886 779 828 1048 1382 2269 500 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 I-VI 2008 Lata Rys. 5. Œrednie ceny cynku na LME w latach 1996 2008 (I pó³rocze) Fig. 5. Average zinc prices on LME in the period 1996 2008 (first half) W informacjach z lat wczeœniejszych prognozy na lata 2005 2007 by³y raczej ostro ne, a przewidywane wzrosty zamyka³y siê w przedziale od 15 do 25%. W 2005 r. wydatki na eksploracjê mia³y wynieœæ nie wiêcej ni 4,6 mld USD, czyli nadal mia³y byæ mniejsze ni w rekordowym 1997 r. W optymistycznym raporcie MEG z listopada 2005, prognoza podnosi³a wartoœæ szacunkowego, sumarycznego bud etu na eksploracjê do kwoty 5,1 mld $, zbli aj¹c siê tym samym do rekordowego 1997 r., w którym bud et ten wyniós³ 5,2 mld $. W materiale tym mówiono o znacz¹cym wzroœcie œrodków przeznaczonych na eksploracjê z³ó rud miedzi, natomiast rekordowe wzrosty w stosunku do roku 2004 prognozowane by³y dla cynku o 90% i niklu o 65%. W rzeczywistoœci bud et eksploracyjny roku 2005 zamkn¹³ siê kwot¹ 4,9 mld USD, a w roku 2006 kwot¹ 7,1 mld USD.
18 40000 37147 35000 Cena niklu [US D/Mg] 30000 25000 20000 15000 10000 5000 7504 6925 4624 6003 8688 5948 6770 9630 13846 14733 24262 27284 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 I-VI 2008 Lata Rys. 6. Œrednie ceny niklu na LME w latach 1996 2008 (I pó³rocze) Fig. 6. Average nickel prices on LME in the period 1996 2008 (first half) 3000 2602 2601 2500 Cena o³owiu[usd/mg] 2000 1500 1000 500 774 623 527 502 454 476 452 514 882 976 1287 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 I-VI 2008 Lata Rys. 7. Œrednie ceny o³owiu na LME w latach 1996 2008 (I pó³rocze) Fig. 7. Average lead prices on LME in the period 1996 2008 (first half)
19 41% 3% 10% 36% Diamenty Metale podstawowe Z³oto PGM Rys. 8. Wydatki na eksploracjê 1821 czo³owych firm górniczych (2007) Fig. 8. Exploration expenditures of 1821 leading mining companies (2007) 3. Kierunki inwestowania Kierunki inwestowania uwzglêdniaj¹ce szereg ró nych czynników, w tym ryzyko pora ki prac eksploracyjnych oraz wielkoœæ niezbêdnych wydatków, rozpatrywane s¹ na ogó³ w trzech aspektach geograficznym, rynkowym i górniczym. Na podstawie raportów z kolejnych lat przeœledzono kierunki inwestowania w okresie 2002 2006 (rys. 9). Rys. 9. Wydatki na eksploracjê w poszczególnych regionach (MEG) (Rok 2006 1624 firm, bud et ³¹czny 7,13 mld USD) Fig. 9. Exploration budgets per regions (MEG) (2006 1624 companies, total of 7,13 billion US$) Kierunki inwestowania 1821 firm górniczych w roku 2007, w poszczególnych regionach przedstawiono na rysunku 10. Wiêkszoœæ inwestycji by³a lokowana w Ameryce aciñskiej (Meksyk, Peru, Chile, Brazylia, Argentyna) oraz w Kanadzie. Na miejscu trzecim znalaz³y siê tzw. pozosta³e kraje (g³ównie Rosja, Chiny i Mongolia), natomiast Afryka uplasowa³a siê na czwartym miejscu. W czêœci azjatyckiej trzy czwarte wydatków dotyczy³y trzech krajów Filipin, Indonezji i Papui Nowej Gwinei. Najwiêksz¹ dynamikê odnotowano w grupie tzw. pozosta³ych krajów. Wœród krajów afrykañskich, dwie trzecie wszystkich œrodków na eksploracjê zainwestowano w RPA, Kongo, Angoli, Tanzanii, Botswanie i Ghanie.
20 17% 8% 4% USA Azja AmerykaP³d. Kanada Australia Afryka Pozosta³ekraje 16% 12% 19% 24% Rys. 10. Wydatki na eksploracjê w poszczególnych regionach w 2007 r. (Bachowski, Kude³ko 2007) Fig. 10. Geographical diversification of exploration expenditures in 2007 (Bachowski, Kude³ko 2007) Istotna jest równie kwestia rodzajów projektów górniczych i podzia³ œrodków wydatkowanych w poszczególnych grupach. W pracach Metals Economics Group wyró niono trzy ich rodzaje projekty realizowane od podstaw (grassroots), projekty w ostatniej fazie realizacji, poprzedzaj¹cej uruchomienie eksploatacji (late stage) oraz projekty w istniej¹cych kopalniach (minesite). W analizowanym okresie do 2006 r. udzia³y finansowania poszczególnych rodzajów projektów by³y podobne. W roku 2007 w projektach w póÿnej fazie realizacji i projektach w istniej¹cych kopalniach odnotowano niewielkie, kilkuprocentowe wzrosty w stosunku do poprzedniego okresu. Wielkoœæ wydatków na projekty realizowane od podstaw pomimo tendencji spadkowej w stosunku do roku 2006 pozosta³a nadal na wysokim oko³o 40% poziomie (rys. 11). Wynika to z dwóch faktów: znacz¹cego wzrostu cen metali oraz trudnoœci zwi¹zanych z odkrywaniem nowych z³ó (nak³ady i czas). Wzrost cen sprawi³, e siêgniêto po rozwi¹zania proste i szybkie. Dokonano niezbêdnych modernizacji w ju dzia³aj¹cych kopalniach. Wdro ono te do realizacji projekty dot¹d nierentowne, lecz opracowane i zakoñczone. Natomiast w wypadku projektów od podstaw (grassroots) utrzyma³a siê normalna dynamika, podyktowana obiektywnym czynnikiem, jakim jest szansa odkrycia nowego z³o a. 41% 39% Grassroots Mines ite Latestage 20% Rys. 11. Podzia³ wydatków na rodzaje projektów górniczych (2007) (grassroots od podstaw, late stage ostatnia faza realizacji, minesite w istniej¹cych kopalniach) Fig. 11. Expenditures in different types of mining projects (2007) Taka relacja procentowego udzia³u trzech podstawowych rodzajów realizowanych projektów w niewielkim stopniu ró ni siê od zestawieñ z lat ubieg³ych. Œwiadczy to o ustabilizowanej tendencji rynku.
21 Uwagi koñcowe W œwietle przytoczonych w artykule faktów nasuwa siê wniosek, e kierownictwa firm bran y surowcowej musz¹ byæ œwiadome koniecznoœci prowadzenia z³o owych prac eksploracyjnych, bêd¹cych czêœci¹ dzia³alnoœci górniczej. Dzia³ania te maj¹ na celu odtwarzanie wielkoœci zasobów sczerpywanych w trakcie eksploatacji lub wrêcz ich powiêkszanie. Wydatki na eksploracjê powinny byæ traktowane jako niezbêdne inwestycje w przysz³oœæ i konkurencyjnoœæ firmy. Stosunkowo prostym sposobem pozyskania wiedzy o œwiatowych projektach eksploracyjnych jest bie ¹ce gromadzenie dostêpnych informacji, a nastêpnie dokonywanie analiz zgodnie z przyjêtymi standardami oceny. Okaza³o siê, e przeprowadzenie analizy kierunków inwestowania jest zadaniem trudnym do zrealizowania, a wiarygodnoœæ dostêpnych danych budzi szereg w¹tpliwoœci. Nie bez znaczenia jest tu sposób udostêpniania informacji przez firmy górnicze. Wydaje siê, e to w³aœnie in ynierowie powinni odgrywaæ w tym wzglêdzie znacz¹ca rolê, znaj¹c i doceniaj¹c zalety standaryzacji. Nie ma jej jednak w raportach rocznych, które czêœæ korporacji traktuje jak oficyny reklamowe. Zdarza siê te, e ogólnie obowi¹zuj¹ce formy sprawozdañ s¹ zniekszta³cane. Najwiêcej uwag krytycznych pojawia siê wtedy, gdy mamy do czynienia z informacjami o charakterze fakultatywnym. Do informacji nieobowi¹zkowych mo na zaliczyæ dane na temat wydatków na eksploracjê. W wiêkszoœci sprawozdañ rocznych temat ten jest uwzglêdniany, ale sam termin eksploracji i sposób kwalifikowania wydatków na ten cel jest interpretowany bardzo ró nie. Uwzglêdnienie tematu to jedno, a zupe³nie czym innym jest wype³nienie go zawartoœci¹. Wiele korporacji górniczych ujawnia kwoty pieniê ne przeznaczone na eksploracjê. Czyni tak np. Anglo American, Antofagasta i Codelco. Inne zasypuj¹ czytelnika szczegó³owymi opisami projektów. Dane o wydatkach na eksploracjê musz¹ byæ dedukowane. Formê tak¹ preferuj¹ np. BHP Billiton, Grupo Mexico czy Rio Tinto. Zdarza siê równie, e temat jest w zasadzie pomijany, a o prowadzonej dzia³alnoœci eksploracyjnej dowiadujemy siê z innych czêœci sprawozdañ. Uwagi krytyczne dotycz¹ nie tylko zagadnienia eksploracji. Odnosi siê wra enie, e publikowane w sprawozdaniach prognozy s¹ zbyt jednostronne. Zapomina siê w nich o nieodleg³ej przesz³oœci, a dominuj¹ sformu³owania wynikaj¹ce z istniej¹cej obecnie hossy na rynkach. Padaj¹ te stwierdzenia, e hossa powinna potrwaæ kilkanaœcie lat. W tym wypadku przewidywania specjalistów z Metals Economics Group s¹ ostro niejsze. Nie koreluj¹ one jednak z informacjami na temat wielkoœci rozpoznanych zasobów i bogactw mineralnych. LITERATURA B a c h o w s k i C., K u d e ³ k o J., 2008 Œwiatowe projekty geologiczne i górnicze metali nie elaznych. Rudy i Metale Nie elazne nr 7, p. 407 411.
22 B a c h o w s k i C., K u d e ³ k o J., 2007 Charakterystyka dzia³alnoœci eksploracyjnej w œwiatowym przemyœle górniczym. Kopaliny nr 3 4, p. 53 57. B a c h o w s k i C., K u d e ³ k o J., 2007 Kierunki inwestowania górnictwa rud metali na œwiecie. Szko³a Eksploatacji Podziemnej, Wyd. IGSMiE PAN Kraków, p. 107 114. Metal Economics Group, Press Release, Record-Setting Exploration Continues, November 2007. Metals Economics Group, Acquisitions Services Weekly Update, August 15th 2008. www.metalseconomics.com (sierpieñ 2008) www.metalmarket.net (sierpieñ 2008) www.indexmundi.com-commodities (sierpieñ 2008) JAK HOSSA NA RYNKU METALI NIE ELAZNYCH WP YWA NA WIELKOŒÆ BUD ETU PRAC POSZUKIWAWCZYCH NA ŒWIECIE S³owa kluczowe Rynek metali nie elaznych, eksploracja, projekty geologiczne i górnicze Streszczenie Przedstawiono rynek metali nie elaznych i jego wp³yw na wielkoœæ bud etów eksploracyjnych obejmuj¹cych projekty na ró nym etapie zaawansowania. Omówiono kierunki inwestowania w bran y tych metali w rozbiciu na kraje i regiony. Bior¹c pod uwagê ryzyko zwi¹zane z dzia³alnoœci¹ eksploracyjn¹, ka dy etap takiego przedsiêwziêcia wymaga wykonania technicznego i ekonomicznego studium, które pozwoli na podjêcie decyzji inwestycyjnej. Przeanalizowano wielkoœæ wydatków eksploracyjnych firm górniczych w okresie kilkunastu lat z uwzglêdnieniem rodzajów projektów górniczych i regionów bêd¹cych w centrum zainteresowania inwestorów. INCREASING THE WORLD EXPLORATION BUDGETS AS A RESULT OF THE NON FERROUS METALS MARKET BOOM Key words Non ferrous metals market, exploration, geological and mining projects Abstract The market of non ferrous metals and its influence on budget sizes of exploration projects on different levels of advancement is presented. The investment trends in metals industry, taking into consideration countries and regions, are discussed. Due to the risk of exploration projects, each their stage requires the technical and economic study, which helps to make an investment decision. The amount of exploration expenses within dozen or so years, for different regions and targets being under the investors interest, are presented.