K O D E K S Y S T E M C H BECK

K O D E K S Y S T E M KC EDYCJA TRZECIA C H BECK

K O D E KSS Y S T E M KODEKS CYWILNY

Polecamy następujące publikacje z tej serii: E. Skibińska KSH. EDYCJA CZWARTA F. Prusak KKS. EDYCJA PIERWSZA www.sklep.beck.pl

KODEKS CYWILNY Edycja trzecia Magdalena Rozwadowska-Herrmann WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2011

Stan prawny: 25 lipca 2011 r. (zawiera zmiany wchodzące w życie 23.10.2011 r.) Redaktor prowadzący: Natalia Adamczyk Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie w systemie TEX: Wydawnictwo C.H. Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-2168-4 ISBN e-book 978-83-255-2328-2

SPIS TREŚCI Wprowadzenie............................................. VII Objaśnienia................................................ VIII Informacje o autorze......................................... X Wykaz skrótów............................................. XI Tabele analityczne........................................... XVII Kodeks cywilny............................................ 1 Aneks.................................................... 931 Tabele analityczne........................................... 933 Indeks rzeczowy............................................ 977 V

WPROWADZENIE Założeniem serii wydawniczej jest zapewnienie czytelnikowi prawnikowi dostępu do aktualnie obowiązujących aktów prawnych, literatury i orzecznictwa w danej dziedzinie prawa, szczególnie w sytuacji, kiedy dostęp do publikacji elektronicznej jest niemożliwy lub utrudniony. KC, którego przedmiotem są przepisy ustawy Kodeks cywilny, jest jedną z trzynastu pozycji wydanych w ramach tej serii. Podobnie jak inne jej opracowania zawiera: przepisy Kodeksu w wersji aktualnie obowiązującej, a w razie dalszego obowiązywania, także w brzmieniu sprzed nowelizacji; treść wybranych przepisów innych aktów prawnych, precyzujących instytucje i pojęcia występujące w komentowanym artykule; bogate, tematycznie pogrupowane i opatrzone redakcyjnymi hasłami orzecznictwo Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądów Apelacyjnych i Trybunału Konstytucyjnego; obszerny wybór literatury z zakresu prawa cywilnego; odsyłacze do innych aktów prawnych; oraz aneks zawierający przepisy wprowadzające Kodeks cywilny, obowiązujące nadal, w stosunku do niektórych stanów faktycznych, przepisy prawa rzeczowego i spadkowego w ich dotychczasowej wersji, a także wyciągi z treści ważniejszych ustaw zmieniających KC. Pierwsza edycja KC ukazała się w kwietniu 2004 r., druga w roku 2007. Obecne, trzecie wydanie uwzględnia wszystkie zmiany przepisów Kodeksu cywilnego oraz przepisów innych aktów prawnych powiązanych z prawem cywilnym, które miały miejsce od dnia ukazania się drugiej edycji KC do dnia 1 stycznia 2011 r. Na nowo opracowane zostały m.in. przepisy dotyczące umowy ubezpieczenia, dziedziczenia ustawowego, przepis art. 442 1 KC oraz instytucje służebności przesyłu, przekazania nieruchomości i gwarancji zapłaty w umowie o roboty budowlane. Wprowadzone do trzeciego wydania nowe orzecznictwo obejmuje okres jego publikacji do listopada 2010 r., piśmiennictwo zaś okres do czerwca 2011 r. Stan prawny zamieszczonych w opracowaniu przepisów ustawy Kodeks cywilny uwzględnia zmiany wprowadzone ustawą z 18.3.2011 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 85, poz. 458), która wchodzi w życie 23.10.2011 r. Wydawnictwo C. H. Beck i autorka wyrażają nadzieję, że trzecia edycja KC wzbudzi podobne zainteresowanie czytelników jak jej poprzednie wydania. Monachium, lipiec 2011 r. Magdalena Rozwadowska-Herrmann VII

OBJAŚNIENIA VIII

Objaśnienia Zob. także ustawę Prawo prywatne międzynarodowe IX

INFORMACJE O AUTORZE Magdalena Rozwadowska-Herrmann LL. M. jest adwokatem w Monachium. X

WYKAZ SKRÓTÓW 1. Źródła prawa BezpProdU........ ustawa z 12.12.2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. Nr 229, poz. 2275 ze zm.) CenyU........... ustawa z 5.7.2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97, poz. 1050 ze zm.) DzGospRolnR...... rozporządzenie Rady Ministrów z 12.12.1990 r. w sprawie warunków dziedziczenia ustawowego gospodarstw rolnych (Dz.U. Nr 89, poz. 519 ze zm.) GospGruntU........ ustawa z 29.4.1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) GospNierU........ ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) KC.............. ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KH.............. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) KK.............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKW............ ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja........ ustawa z 2.4.1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP.............. ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, KPA poz. 94 ze zm.)............. ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC............. ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO............. ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KrRejSU.......... ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) KSH............. ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KształtUstrRolnU.... ustawa z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. Nr 64, poz. 592 ze zm.) KWU............ ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) XI

Wykaz skrótów KZ.............. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.) NajLokU.......... ustawa z 2.7.1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787 ze zm.) OchrKonkurU...... ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) OchrKonsU........ ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) OchrLokU......... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) OchrZwierzU...... ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 106, ObInFinU poz. 1002 ze zm.)......... ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.) PodpisElektrU...... ustawa z 18.9.2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.) POPC............ ustawa z 18.7.1950 r. Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34, poz. 311 ze zm.) PPU............. ustawa z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.) PrAut............ ustawa z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) PrBank........... ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrCzek........... ustawa z 28.4.1936 r. Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.) PrGeod........... ustawa z 17.5.1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 240, poz. 2027 ze zm.) PrNot............ ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) PrPras........... ustawa z 26.1.1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) PrPrywM......... ustawa z 4.2.2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) PrRzecz........... dekret z 11.10.1946 r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm.) PrSpad............ dekret z 8.10.1946 r. Prawo spadkowe (Dz.U. Nr 60, poz. 328 ze zm.) PrSpółdz.......... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) PrUkł PrUp............ rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo o postępowaniu układowem (Dz.U. Nr 93, poz. 836 ze zm.)............ rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) XII

Wykaz skrótów PrUpadNapr....... ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.) PrywPPU......... ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.) PrWeksl.......... ustawa z 28.4.1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) PrzUżytkU........ ustawa z 29.7.2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz.U. Nr 175, poz. 1459 ze zm.) PWKC............ ustawa z 23.4.1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) SpółdzMieszkU..... ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) SprzedKonsU....... ustawa z 27.7.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz. 1176 ze zm.) SwobDzGospU...... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej UbezpU (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.).......... ustawa z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.) UbezpU z 1990 r...... ustawa z 28.7.1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 59, poz. 344 ze zm.) WłLokU.......... ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) ZastRejU.......... ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.) ZmKCU z 1982 r. ZmKCU z 1990 r. ZNKU.... ustawa z 26.3.1982 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. Nr 11, poz. 81 ze zm.).... ustawa z 28.7.1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321 ze zm.)........... ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.) ZmGospGruntU..... ustawa z 29.9.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) 2. Organy orzekające ETS.............. Europejski Trybunał Sprawiedliwości GSK............. Główna Komisja Arbitrażowa NSA............. Naczelny Sąd Administracyjny NSA (7)........... Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów SA.............. Sąd Apelacyjny XIII

Wykaz skrótów SN.............. Sąd Najwyższy SN (PS)........... Sąd Najwyższy w pełnym składzie SN (PSIC)......... Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Cywilnej SN (PSICiA)....... Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Cywilnej i Administracyjnej (w latach 1982 1989) SN (7)............ Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów SO.............. Sąd Okręgowy SW.............. Sąd Wojewódzki TK.............. Trybunał Konstytucyjny WSA............. Wojewódzki Sąd Administracyjny ZA.............. Zespół Arbitrów 3. Czasopisma AUWr............ Acta Universitatis Wratislaviensis CPH............. Czasopismo Prawno-Historyczne EP.............. Edukacja Prawnicza Gl............... Glosa GP.............. Gazeta Prawnicza GS.............. Gazeta Sądowa Jur............... Jurysta KPP............. Kwartalnik Prawa Prywatnego KSP.............. Krakowskie Studia Prawnicze MoP............. Monitor Prawniczy NP.............. Nowe Prawo NPN............. Nowy Przegląd Notarialny OG.............. Orzecznictwo Gospodarcze OSA............. Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSP............. Orzecznictwo Sądów Polskich Pal............... Palestra PNUŚ............ Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego PB.............. Prawo Bankowe PG.............. Prawo Gospodarcze PL.............. Przegląd Legislacyjny PN.............. Przegląd Notarialny PiM.............. Prawo i Medycyna PiP.............. Państwo i Prawo PiZS............. Prawo i Zabezpieczenie Społeczne PP.............. Przegląd Podatkowy PPH............. Przegląd Prawa Handlowego PPiA............ Przegląd Prawa i Administracji PPW............. Prawo Papierów Wartościowych Pr. Sp............. Prawo Spółek Pr. Pracy.......... Prawo Pracy XIV

Wykaz skrótów Pr. Przeds.......... Prawo Przedsiębiorcy Probl. Praw......... Problemy Praworządności Prok. i Pr.......... Prokuratura i Prawo PS.............. Przegląd Sądowy PUG............. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Rej............... Rejent R. Pr............. Radca Prawny RPEiS............ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rzeczp............ Rzeczpospolita SC.............. Studia Cywilistyczne SI............... Studia Iuridica SIS.............. Studia Iuridica Silesiana SP.............. Studia Prawnicze SPE............. Studia Prawno-Ekonomiczne SPP.............. Studia Prawa Prywatnego TPP.............. Transformacja Prawa Prywatnego ZNUGd.......... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego ZNUJ............ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ZNUŁ............ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego ZNUŚ............ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 4. Inne skróty AC.............. auto casco art............... artykuł Dz.U............. Dziennik Ustaw jgu.............. jednostka gospodarki uspołecznionej ks............... księga ks. pam........... księga pamiątkowa m.in.............. między innymi M.P.............. Monitor Polski nast.............. następne NBP............. Narodowy Bank Polski PBN............. Państwowe Biuro Notarialne np............... na przykład Nr.............. numer NW............. nieszczęśliwy wypadek OC.............. odpowiedzialność cywilna orz.............. orzeczenie PCK............. Polski Czerwony Krzyż pkt.............. punkt poz.............. pozycja PZU............. Państwowy Zakład Ubezpieczeń r................ rok XV

Wykaz skrótów red.............. redakcja RM.............. Rada Ministrów rozp............. rozporządzenie r.s.p.............. rolnicza spółdzielnia produkcyjna sprost............ sprostowanie t................ tom t.j............... tekst jednolity UFG............. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny vol............... Volumen w zw............. w związku wyd.............. wydanie z................ zeszyt zd............... zdanie ze zm............. ze zmianami zob.............. zobacz ZUS............. Zakład Ubezpieczeń Społecznych XVI

TABELE ANALITYCZNE Art. 1 2 3 Kodeks cywilny Księga pierwsza. Część ogólna 1 125 2 Tytuł I. Przepisy wstępne 1 7 3 Tytuł II. Osoby 8 43 10 18 Dział I. Osoby fizyczne 8 32 18 Rozdział I. Zdolność prawna i zdolność do czynności 8 24 18 prawnych Rozdział II. Miejsce zamieszkania 25 28 38 Rozdział III. Uznanie za zmarłego 29 32 40 Dział II. Osoby prawne 33 43 42 Dział III. Przedsiębiorcy i ich oznaczenia 43 1 43 10 51 Tytuł III. Mienie 44 55 4 59 Tytuł IV. Czynności prawne 56 109 9 77 Dział I. Przepisy ogólne 56 65 77 Dział II. Zawarcie umowy 66 72 1 100 Dział III. Forma czynności prawnych 73 81 109 Dział IV. Wady oświadczenia woli 82 88 117 Dział V. Warunek 89 94 125 Dział VI. Przedstawicielstwo 95 109 9 127 Rozdział I. Przepisy ogólne 95 97 127 Rozdział II. Pełnomocnictwo 98 109 132 Rozdział III. Prokura 109 1 109 9 139 Tytuł V. Termin 110 116 143 Tytuł VI. Przedawnienie roszczeń 117 125 145 Str. XVII

Tabele analityczne 1 2 3 Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe 126 352 160 Tytuł I. Własność 126 231 160 Dział I. Przepisy ogólne 126 139 160 Dział II. Treść i wykonywanie własności 140 154 161 Dział III. Nabycie i utrata własności 155 194 183 Rozdział I. Przeniesienie własności 155 171 183 Rozdział II. Zasiedzenie 172 178 196 Rozdział III. Inne wypadki nabycia i utraty własności 179 194 210 Dział IV. Współwłasność 195 221 215 Dział V. Ochrona własności 222 231 244 Tytuł II. Użytkowanie wieczyste 232 243 266 Tytuł III. Prawa rzeczowe ograniczone 244 335 282 Dział I. Przepisy ogólne 244 251 282 Dział II. Użytkowanie 252 284 286 Rozdział I. Przepisy ogólne 252 265 286 Rozdział II. Użytkowanie przez osoby fizyczne 266 270 1 290 Rozdział III. Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie 271 282 291 produkcyjne Rozdział IV. Inne wypadki użytkowania 283 284 293 Dział III. Służebności 285 305 4 293 Rozdział I. Służebności gruntowe 285 295 294 Rozdział II. Służebności osobiste 296 305 300 Rozdział III. Służebność przesyłu 305 1 305 4 302 Dział IV. Zastaw 306 335 303 Rozdział I. Zastaw na rzeczach ruchomych 306 326 303 Rozdział II. Zastaw na prawach 327 335 306 Tytuł IV. Posiadanie 336 352 308 Księga trzecia. Zobowiązania 353 921 16 320 Tytuł I. Przepisy ogólne 353 365 1 321 Tytuł II. Wielość dłużników albo wierzycieli 366 383 353 XVIII

Tabele analityczne 1 2 3 Dział I. Zobowiązania solidarne 366 378 353 Dział II. Zobowiązania podzielne i niepodzielne 379 383 360 Tytuł III. Ogólne przepisy o zobowiązaniach umownych 384 396 361 Tytuł IV. (skreślony) 397 404 389 Tytuł V. Bezpodstawne wzbogacenie 405 414 389 Tytuł VI. Czyny niedozwolone 415 449 404 Tytuł VI 1. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez 449 1 449 11 506 produkt niebezpieczny Tytuł VII. Wykonanie zobowiązań i skutki ich niewykonania 450 497 509 Dział I. Wykonanie zobowiązań 450 470 509 Dział II. Skutki niewykonania zobowiązań 471 486 524 Dział III. Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań 487 497 550 z umów wzajemnych Tytuł VIII. Potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu 498 508 557 Tytuł IX. Zmiana wierzyciela lub dłużnika 509 526 568 Dział I. Zmiana wierzyciela 509 518 568 Dział II. Zmiana dłużnika 519 526 580 Tytuł X. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności 527 534 584 dłużnika Tytuł XI. Sprzedaż 535 602 596 Dział I. Przepisy ogólne 535 555 1 596 Dział II. Rękojmia za wady 556 576 606 Dział III. Gwarancja jakości 577 582 622 Dział IV. Szczególne rodzaje sprzedaży 583 602 627 Rozdział I. Sprzedaż na raty 583 588 627 Rozdział II. Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej. 589 592 628 Sprzedaż na próbę Rozdział III. Prawo odkupu 593 595 629 Rozdział IV. Prawo pierwokupu 596 602 630 Tytuł XII. Zamiana 603 604 638 Tytuł XIII. Dostawa 605 612 638 XIX