Regulacja sektora ciepłowniczego Bogusław Regulski
Rynek ciepła w liczbach Zapotrzebowanie na ciepło w Polsce : ~900 PJ* Około 30% (280 PJ) stanowi zużycie ciepła w przemyśle. Pozostałe 70% (620 PJ) konsumuje sektor komunalny pod postacią ogrzewania, ciepłej wody dla mieszkań, obiektów komunalnych, usług itp.. Regulacją objętych jest 540 przedsiębiorstw. Prezes URE reguluje rynek o wielkości zużycia ciepła około 300 PJ ( w roku 2007-270 PJ) czyli tylko około 30% rynku ogółem i około 43 % ciepła w sektorze komunalnym!!** *Analiza krajowego potencjału wysokosprawnej kogeneracji ICBEiOŚ PWar, ITC PŚl, ARE - styczeń 2007 ** Energetyka cieplna w liczbach 2007 Prezes URE 2008
Efekty regulacji - dekapitalizacja majątku trwałego [%]* 65,00 60,00 55,00 50,00 2002 2003 2004 2005 2006 2007 *Energetyka cieplna w liczbach 2007 Prezes URE 2008
Efekty regulacji - rentowność [%]* 2,5 2 1,5 1 0,5 0-0,5 2002 2003 2004 2005 2006 2007-1
Efekty regulacji - czas zatwierdzania taryfy Długotrwały proces taryfikacji 400 350 Czas średni 300 Czas maksymalny 250 200 150 100 50 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Czas od złożenia wniosku do zatwierdzenia taryfy w dniach wg danych IGCP
Dotychczasowa regulacja - ocena Formuła kosztów uzasadnionych stoi w sprzeczności z efektywnością - powoduje, że wysiłki firmy w kierunku zwiększenia efektywności i obniżki kosztów operacyjnych konsumowane są przez Regulatora jedynie w celu obniżenia cen kalkulowanych w taryfie i tym samym prowadzą do utraty korzyści z poprawy efektywności. Brak jest zatem motywacji do optymalizacji kosztów działalności. Redukcja kosztów nie ma więc najmniejszego sensu Obecny model praktycznie eliminuje współpracę rynkową pomiędzy przedsiębiorstwem a odbiorcą np. w zakresie negocjacji ilościowo cenowej, tym samym utrudniony jest rozwój systemów ciepłowniczych, a przecież większy rynek oznaczałby niższe ceny.
Dotychczasowa regulacja - ocena Obecny model sam w sobie jest cenotwórczy - generuje dodatkowy wzrost kosztów działalności przedsiębiorstw, związanych z przygotowywaniem taryf (dodatkowe zatrudnienie, narzędzia informatyczne, materiały biurowe, doradztwo, itp.). Uwaga kierownictwa przedsiębiorstwa jest bardziej skupiona na skonstruowaniu takiej taryfy, która musi uzyskać akceptację w procesie regulacji niż na rzeczywistym podnoszeniu efektywności oraz poprawie jakości obsługi odbiorców.
Dotychczasowa regulacja - ocena Formuła kosztowa skutecznie ogranicza możliwość rentownego działania - Utrzymująca się niska rentowność działalności w ciepłownictwie ogranicza pozyskiwanie środków własnych i obcych nie tylko na nowe inwestycje, ale i na odtworzenie istniejącego majątku (tzw. przejadanie amortyzacji).
Dotychczasowa regulacja - ocena Obecny model stanowi realne zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego - Brak inwestycji odtworzeniowych i nowych oznacza starzenie się systemów ciepłowniczych, czyli obniżanie ich sprawności. To natomiast pogarsza standard świadczonych usług, obniża bezpieczeństwo dostaw dla odbiorców i tworzy dodatkowe koszty, co w konsekwencji prowadzi do konieczności podnoszenia cen. W skrajnym scenariuszu może także prowadzić do utraty ciągłości dostaw ciepła.
Dotychczasowa regulacja - ocena Obecny model charakteryzuje się brakiem transparentności co wyraża się między innymi swobodą interpretacji i brakiem jednoznaczności co do pojęcia kosztów uzasadnionych, których definicja nie istnieje w PE a jest konsumowana przez regulatora, czy też zwrotu z kapitału, którego (na odwrót) definicja ekonomiczna jest powszechnie znana w ekonomii natomiast nie zawsze w regulacji.
Dotychczasowa regulacja - ocena Skomplikowana procedura i wspomniany brak transparentności powodują, że czas trwania samego procesu zatwierdzania taryf jest długi co widać, a to z kolei oznacza powstawanie wymiernych strat ekonomicznych po stronie przedsiębiorstwa ciepłowniczego.
Czas na zmiany aby! Długofalowo zabezpieczyć interesy wszystkich uczestników rynku ciepła poprzez poprawę bezpieczeństwa dostaw i podnoszenie jej standardów jakościowych Zapewnić trwałe i świadome bodźce do poprawiania efektywności Zagwarantować opłacalność prowadzenia działalności na zdrowych zasadach Zapewnić zdolności do efektywnego inwestowania Odtworzyć mechanizmy rynkowe i konkurencji
Jak to zrobić? poprzez: Ewolucyjne wprowadzenie mechanizmów rynkowych tempo liberalizacji zależy od Państwa Zwiększenie swobody działalności przedsiębiorstw przy zachowaniu zmodyfikowanych mechanizmów nadzoru ze strony regulatora Uproszczenie sposobu regulacji
Ideowa ilustracja nowego modelu regulacji ceny referencyjne granica pomiędzy obszarem liberalnym a regulowanym Ceny 65 zł/gj Cena ref. 26 zł/gj 50% 100% Liczba przedsiębiorstw
Podstawowe narzędzia - zmiana modelu regulacji cen Przedsiębiorstwo energetyczne, które ustali ceny na usługi objęte swoim zakresem działania w taki sposób, że określona na ich podstawie wskaźnikowa cena stosownej usługi jest niższa lub równa cenie referencyjnej na te usługi przedstawia odbiorcom taryfę, która podlega uproszczonej procedurze zatwierdzania taryf. W przypadku, gdy ustalona wskaźnikowa cena na usługi jest wyższa od wartości referencyjnej, przedsiębiorstwo energetyczne będzie zobowiązane do przedstawienia swoich propozycji w formie taryfy do weryfikacji i zatwierdzenia Prezesowi URE na zasadach określonych w odpowiednich przepisach.
Mechanizm ustalania cen referencyjnych powinien uwzględniać docelowe, całkowite zliberalizowanie rynku ciepła, co oznacza taki wieloletni program ustalania poziomów cen referencyjnych, aby po upływie przejściowego okresu, liberalizacją zostały objęte wszystkie przedsiębiorstwa ciepłownicze, wytwórcy i dystrybutorzy ciepła, w okresie przejściowym częściowe zachowanie wpływu regulatora na rynki lokalne, co oznacza coroczne ustalanie takiego poziomu cen referencyjnych, aby zwolnienie z procedury zatwierdzania taryf dotyczyło określonej części przedsiębiorstw objętych proponowanym systemem regulacji.