Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych Komentarz Mateusz Pacak Wydanie 1 Stan prawny na 1 grudnia 2012 roku Warszawa 2013
Redaktor prowadzący: Katarzyna Gierłowska Opracowanie redakcyjne: Anna Dudzik Redakcja techniczna: Grzegorz Janowski Projekt okładki i stron tytułowych: Anna Gogolewska Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2012 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autora i wydawcy. ISBN 978-83-7806-781-8 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 Infolinia: 22 572 99 99 Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.lexisnexis.pl, e -mail: biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści Wykaz skrótów................................................ 7 Wprowadzenie................................................. 9 Informacja o stanie prawnym................................... 13 Dyrektywa EMD II.............................................. 15 USTAWA z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1232)... 21 ROZDZIAŁ 1. Przepisy ogólne (art. 1 7).......................... 21 ROZDZIAŁ 2. Agent rozliczeniowy i akceptant (art. 8 13).......... 50 ROZDZIAŁ 3. Karty płatnicze (art. 14 28)......................... 62 ROZDZIAŁ 4. Usługi bankowości elektronicznej (art. 29 35)......... 78 ROZDZIAŁ 5. Wydawcy pieniądza elektronicznego (art. 36 54)..... 79 ROZDZIAŁ 6. Instrument pieniądza elektronicznego (art. 55 64).... 111 ROZDZIAŁ 7. Przepisy szczególne (art. 65 70)..................... 117 ROZDZIAŁ 8. Przepisy karne (art. 71 73)......................... 129 ROZDZIAŁ 9. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe (art. 74 79).................. 136 Wykaz cytowanej literatury..................................... 141 Akty prawne................................................... 145 Dokumenty urzędowe.......................................... 148 Źródła internetowe............................................. 149 5
Wykaz skrótów ATM ang. Automated Teller Machine, bankomat CD ang. Cash Dispenser dyrektywa 2000/46/WE dyrektywa 2000/46/WE z 18 września 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością (Dz.Urz. WE 2000 L 275/39 akt uchylony) dyrektywa dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/48/WE z 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe (Dz.Urz. UE L 177/1) Dz.U. Dziennik Ustaw Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Dz.Urz. WE Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich EMD II ang. Electronic Money Directive II, dyrektywa 2009/110/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 września 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością, zmieniająca dyrektywy 2005/60/WE i 2006/48/WE oraz uchylająca dyrektywę 2000/46/WE (Dz.Urz. UE 2009 L 267/7) EOG Europejski Obszar Gospodarczy (państwa UE oraz Norwegia, Islandia i Lichtenstein) k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) k.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) k.p.a. ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) k.p.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) k.s.h. ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KNF Komisja Nadzoru Finansowego Konstytucja RP Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.) KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego 7
Wykaz skrótów Lex system informacji prawnej Wydawnictwa Wolters Kluwer LexPolonica Serwis Prawniczy LexisNexis MPrB Monitor Prawa Bankowego NBP Narodowy Bank Polski OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych PB Prawo Bankowe PiP Państwo i Prawo PPH Przegląd Prawa Handlowego pr.bank. ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) projekt ustawy projekt ustawy z 12 czerwca 2012 r. o zmianie ustawy o usługach implementującej płatniczych oraz niektórych innych ustaw PSD ang. Payment Services Directive dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylającej dyrektywę 97/5/WE (Dz.Urz. UE 2007 L 319/1 ze zm.) PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego SEPA Jednolity Obszar Płatności w Euro (ang. Single Euro Payments Area) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wersja skonsolidowana (Dz.Urz. UE 2010 C 83/1) u.e.i.p. ustawa 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1232) u.f.p. ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) u.nbp ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) u.n.r.fin. ustawa z 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1149 ze zm.) u.o.d.o. ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926) u.o.r.s.p. ustawa z 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 112, poz. 743 ze zm.) u.rach. ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.) u.u.p. ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U. z 2011 r. Nr 199, poz. 1175 ze zm.) WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny Uwaga: Artykuły powołane w Komentarzu bez bliższego oznaczenia lub tylko z oznaczeniem ustawa są artykułami ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1232) 8
Wprowadzenie Polska jako pierwsze państwo europejskie wprowadziła ustawę całoś ciowo regulującą funkcjonowanie kart płatniczych, pieniądza elektronicznego oraz podmiotów systemów płatności i ich wzajemnej relacji (R. Kaszubski, Ł. Obzejta, Karty płatnicze w Polsce, Warszawa 2012, s. 169). Obecnie Polska posiada jedną z najlepszych w Europie infrastruktur systemów płatniczych, w tym np. terminali zbliżeniowych jest ich obecnie około 80 tys., a organizacja Visa szacuje, że w 2015 r. będzie ich około 200 tys. (W. Szpringer, Społeczna odpowiedzialność banków. Między ochroną konsumenta, a osłoną socjalną, Warszawa 2009, s. 168; dane statystyczne za P. Poznański, Czy karta kredytowa to przeżytek, Gazeta Wyborcza, 10 lipca 2012 r., s. 1). Ustawa z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1232) stanowiła pierwszą w Europie implementację nieobowiązującej dyrektywy 2000/46/WE z 18 września 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością (Dz.Urz. WE 2000 L 275/39), nazywanej dyrektywą EMD (ang. E-money Directive). W ciągu przeszło 10 lat obowiązywania ustawy pojawiło się wiele publikacji dotyczących przede wszystkim cywilnoprawnych aspektów pieniądza elektronicznego, jego nośników, umowy o elektroniczny instrument płatniczy. Stosunkowo niewiele było natomiast publikacji, które dotyczyły instytucji pieniądza elektronicznego, co zapewne wynikało z faktu wadliwej regulacji, która stworzyła zbyt wiele barier 9