Kraków, 22 lipca 2003 r. Nasz znak: OR VII.0036/2- /03 Szanowny Pan Kazimierz Czekaj Radny Województwa Małopolskiego W odpowiedzi na interpelację złożoną przez Pana podczas IX Sesji Sejmiku Województwa Małopolskiego w dniu 30.06.2003 r., dotyczącą systemu HACCP, przedstawiam następujące informacje: Doceniając troskę Pana Radnego o przyszłość małopolskich przedsiębiorstw w związku z projektem z dnia 29 maja 2003 nowelizacji ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z 11 maja 2001 roku (Dz. U. Nr 63 z 2001 r., poz. 634) przedstawiam poniżej opis sytuacji i propozycje działań możliwych do zainicjowania przez Urząd Marszałkowski. I. Opis sytuacji. 1. Dotychczasowe polskie regulacje prawne wymagają realizacji zasad GMP (Dobrej Praktyki Produkcyjnej) w całym przemyśle spożywczym, żywieniu zbiorowym i obrocie żywnością. Nakładają również obowiązek wdrożenia systemu HACCP w zakładach produkujących preparaty dietetyczne i odżywki (ustawa o warunkach
zdrowotnych żywności i żywienia z dnia 11 maja 2001r. - art. 10 ust. 3, art. 28 ust. 2, art. 3, art. 32, art. 36 ust. 6 i art. 48 ust. 1). Stosowne zapisy odnoszące się do obowiązku wdrożenia systemu HACCP w polskich przedsiębiorstwach produkujących żywność znalazły się już w tekście pierwotnym cytowanej ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z dnia 11 maja 2001 roku, określając termin ich wejścia w życie na dzień 1 stycznia 2004 roku. Jednak na skutek interwencji wyłączono z obowiązku posiadania systemu HACCP małe i średnie przedsiębiorstwa. Projekt z dnia 29 maja 2003 roku nakłada obowiązek wdrożenia systemu HACCP we wszystkich zakładach produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność z dniem 1 stycznia 2004r. (por. projekt pkt. 19 art. 27 ust. 1; pkt. 22 art.30 ust.2; pkt. 24 art.32 Projekt ustawy o zmianie ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia oraz niektórych innych ustaw wraz z projektami aktów wykonawczych, zostały przedstawione w Sejmie Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 2 lipca 2003 roku.) Opracowanie rozporządzenia określającego szczegółowy zakres, metody i zasady prowadzenia wewnętrznej kontroli zdrowotnej żywności z uwzględnieniem systemu HACCP jest w gestii Ministra Zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym ds. rolnictwa (pkt. 24 art.32). 2. Nowelizacja uwzględnia uwagi zgłoszone przez przedstawicieli Komisji Europejskiej na piśmie i w trakcie spotkań roboczych w dniach 25 i 26 lutego br. w Warszawie oraz nowe regulacje UE, które ukazały się po uchwaleniu ustawy przez Sejm lub są aktualnie opracowywane w UE. W kwestii kontroli żywności i jej jakości kraje UE od stycznia 1999 roku muszą stosować w Zakładach produkujących żywność niżej wymienione dyrektywy wraz z uzupełnieniami branżowymi: - Dyrektywę Rady 89/397/EWG z 14.06.1989r., dotyczącą urzędowej kontroli artykułów żywnościowych. Stwierdzono w niej, że najważniejszą rzeczą jest ochrona zdrowia ludzkiego oraz podano szczegóły dotyczące kontroli (inspekcji), pobierania prób, analiz i dokumentacji. - Dyrektywę Rady nr 93/43/EEC z dnia 10.06.1993r. Określa ona - prócz obligatoryjności stosowania w produkcji zasad HACCP, także wymogi dotyczące higieny, zakupów, dystrybucji i sprzedaży żywności. Innym ważnym elementem tej dyrektywy jest stwierdzenie, że osoby pracujące na rynku żywnościowym powinny analizować każdy krytyczny krok w postępowaniu celem zapewnienia
bezpieczeństwa żywności i potwierdzać, że stosują odpowiednie procedury postępowania w standardowych czynnościach podczas prowadzenia biznesu. 3. Jeśli chodzi o kwestię zastąpienia systemu HACCP przez inne dotychczasowe systemy takie jak GMP zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej, czy GHP system Dobrej Praktyki Higienicznej, to wg posiadanych informacji systemy te nie pokrywają się ze sobą i tak to zostało również ujęte w projekcie ustawy. Systemy GMP i GHP zgodnie z projektem ustawy (pkt.22 dot. art.30 ust. 2) są obowiązujące i wystarczające jedynie w przypadku producentów na etapie produkcji pierwotnej (tj. bezpośrednio u rolników). Po skierowaniu tego pytania do specjalistów w zakresie ww. systemów rozważone zostanie podjęcie działań interwencyjnych w toczącym się procesie legislacyjnym ustawy. 4. Reasumując należy stwierdzić, że wszystkie stosowane w procesie produkcji żywności technologie, techniki i metody pracy, zalecenia dotyczące higieny produkcji, kwalifikacji i stanu zdrowia pracowników oraz techniki sposobu zarządzania powinny być opisane w odpowiednich procedurach lub instrukcjach. Wobec faktu wzrostu zagrożeń zdrowia i życia człowieka z tytułu możliwych zanieczyszczeń żywności, wszystkie podmioty nawet małe lub słabo rozwinięte przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego, winny podjąć zadanie tworzenia prawidłowej struktury zarządzania jakością, w tym zapewnienia bezpieczeństwa wyrobów, za cel do którego będą konsekwentnie i planowo zmierzać. W najbliższej przyszłości, na mocy nowelizowanej ustawy przepisy w zakresie dotyczącym systemu HACCP obowiązywać będą od 1 stycznia 2004 roku. System HACCP stanie się obligatoryjny we wszystkich zakładach produkcji i przetwórstwa i obrotu żywnością w Polsce. Dla małych i średnich przedsiębiorstw będzie to stanowić dodatkowe obciążenie finansowe, jak również powodować trudności czasowe w realizacji obowiązku ustawowego. II. Działania planowane do zainicjowania i realizacji przez Urząd Marszałkowski: 1. Powołanie zespołu interdyscyplinarnego z udziałem przedstawicieli Departamentu Gospodarki i Infrastruktury Urzędu Marszałkowskiego, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Weterynaryjnej i Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych, przedstawicieli MARR (ew. TARR), Korporacji Producentów
Żywności przy IPH. Z początkiem września po powołaniu Komisji Wspólnej Samorządów Terytorialnych i Gospodarczych powinno nastąpić również włączenie przedstawiciela Komisji. Celem tego zespołu byłoby: - zanalizowanie szczegółowych warunków zawartych w nowelizowanej ustawie, odnoszących się do przedsiębiorców produkujących żywność i wprowadzających ją do obrotu; - wyjaśnienie zgłoszonych przez Pana Radnego i przedstawicieli przedsiębiorców wątpliwości dotyczących zapisów ustawy (w ramach kompetencji Departamentów lub poprzez zwrócenie się o ich wyjaśnienie do właściwego ministerstwa Ministerstwa Zdrowia i ew. Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ), - wystąpienie do parlamentarzystów małopolskich, w kwestii zapewnienia przez Rząd środków na wdrożenie wymaganego ustawą systemu HACCP i ewentualnego wprowadzenia okresu przejściowego dla MSP. - opracowanie planu szerokiej kampanii informacyjnej w celu zwrócenia uwagi producentów i handlowców na konieczność podjęcia pilnych działań w zakresie przygotowania firm do funkcjonowania zgodnie z nowymi przepisami. 2. Przygotowanie wystąpienia do Ministra Zdrowia w celu uzyskania wyjaśnienia następujących zagadnień: czy dla MSP przewiduje się okres przejściowy na wdrożenie HACCP, jak należy rozumieć sformułowanie zawarte w ustawie: powstaje obowiązek wdrożenia HACCP (czy oznacza on obowiązek rozpoczęcia wdrożenia czy posiadania systemu HACCP) oraz jakie organy będą określać wdrożenie HACCP. 3. Rozpoznanie rodzaju i ilości przedsiębiorstw, których dotyczyć będzie ustawa oraz rozpoznanie możliwych źródeł finansowania pomocy dla MSP na wdrożenie systemu HACCP oraz na inwestycje związane z modernizacją wymuszoną przez system HACCP. Szczególnie chodzi tu o: - środki z funduszy strukturalnych na modernizację rolnictwa: Sektorowy Program Operacyjny- Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich. Oferowane wsparcie skierowane na poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych dotyczyć będzie m.in. poprawy warunków sanitarno-higienicznych produkcji. Program będzie dostępny po wejściu Polski do UE.
- fundusze Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Gospodarki lata 2004-2006 (SPO-WKG). Zakładają one w ramach projektów doradczych dofinansowanie w zakresie uzyskiwania certyfikatów zgodności dla wyrobów oraz dostosowania do norm i wymogów prawodawstwa unijnego. Natomiast z linii projektów inwestycyjnych przewiduje się dotacje na inwestycje m.in. na dostosowanie technologii i produktów do wymogów unijnych, zwłaszcza norm zharmonizowanych. Wśród sektorów, z których będą wspierane projekty znalazł się przemysł spożywczy. Wnioski do powyższych programów będzie można składać dopiero po wejściu Polski do UE (a więc po 1 maja 2004 roku). - środki z programu Sapard na działanie I. Przetwórstwo i Marketing Artykułów Rolnych, prawdopodobnie będzie kolejna transza jeszcze w bieżącym roku. Na poziomie regionalnym programem zarządza: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział w Krakowie, - środki z programu Phare 2001 Wstęp do jakości na szkolenia w zakresie programu HACCP są już dostępne. Informacji udzielają przedsiębiorcom Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. oraz Punkty Konsultacyjno-Doradcze dla MSP. Departament GI zwróci się do MARR o przygotowanie informacji ukierunkowanej na producentów żywności. 4. Zainicjowanie przygotowania pilotażowej grupy przedsiębiorców do projektu certyfikacji grupowej w systemie HACCP, co pozwoliłoby na znaczne obniżenie kosztów szkolenia i opracowania procedur. Powyższe ustalenia i propozycje działań wymagają dalszego dopracowania, jednak już w chwili obecnej pozwalają zarówno na podjęcie pewnego lobbingu, jak też konkretnych inicjatyw, zgodnie z kompetencjami poszczególnych komórek, instytucji i departamentów. Niezbędny wydaje się udział w powyższych działaniach samorządu gospodarczego, a szczególnie wspomnianej już Komisji Samorządów Terytorialnych i Gospodarczych.