SZKOŁA MUZYCZNA I ST. NR 1 W KRAKOWIE IM. STAN ISŁAWA WIECHOWICZA SZKOŁA MUZYCZNA I STOPNIA NR 1 IM. STANISŁAWA WIECHOWICZA W KRAKOWIE PROGRAM NAUCZANIA dla SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA PRZEDMIOT GŁÓWNY - ALTÓWKA Opracowany przez mgr Danutę Popielak
PROGRAM NAUCZANIA DLA KLASY ALTÓWKI Opracowanie Danuta Popielak Klasa 1 Zadania techniczne i muzyczne dla cyklu cztero- i sześcioletniego. Wybór odpowiedniej wielkości instrumentu. Poznanie budowy instrumentu i smyczka. Porównanie altówki ze skrzypcami ( różnice w wielkości instrumentów i smyczków, żabki, nazwy strun, skale instrumentów, wydobycie dźwięków w dynamice od piano do forte - demonstracja). Rozśpiewywanie i umuzykalnianie uczniów ( początkowe lekcje śpiewu - otwieranie ust, wyobrażenie dźwięku ). Śpiewanie prostych piosenek z pamięci ( początkowo na la, la, później wprowadzenie tekstu). Po opanowaniu przez ucznia tekstu i melodii wprowadzić tekst nutowy (czytanie w kluczu altowym - porównanie z kluczem wiolinowym). Pierwsze próby transponowania melodii do innych tonacji. Rozluźnianie organizmu i oswajanie się z instrumentem. Rozwijanie wyobraźni i świadomości ruchowej - ruchy imitujące grę. Opanowanie układu gry lewej i prawej ręki ( ruchy świadomie kierowane ). Ręczne układy palców w pierwszej pozycji ( rozstaw wąski i szeroki - łatwe formy chromatyki). Właściwe prowadzenie smyczka ( prostopadle, równolegle do podstawka). Mocne i zdecydowane oparcie prawej ręki przy wydobywaniu dźwięków w dynamice forte (eliminowanie napięć mięśni) Wartości nut: półnuta, ćwierćnuta, ósemka. Artykulacja: detaché na jednej strunie i przez struny - elementy techniki przygotowawczej, legato do czterech nut. Umiejętność wykorzystywania całej długości smyczka, górnej i dolnej części smyczka. Wprowadzić schemat smyczkowania: cały smyczek - górna połowa - cały smyczek - dolna połowa. Gamy durowe i pasaże w obrębie 1 oktawy do 3 znaków przykluczowych. Gama C-dur i pasaże przez 2 oktawy. Gamy molowe rozpoczynane od pustych strun: D, G, C. MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Gamy T. Gonet - Gamy i pasaże na altówkę. 2. Szkoły i ćwiczenia Z. Feliński, F. Górski, J. Powroźniak - Szkoła gry na skrzypcach z.1 (transkrypcja na altówkę). Berta Volmer - Szkoła gry na altówce. 3. Etiudy F. Wohlfahrt - Etiudy op.45 ( łatwiejsze ). 2
4. Koncerty O. Rieding - Koncert h-moll op.35 (transkrypcja na altówkę). 5. Utwory z akompaniamentem Dawna muzyka na altówkę - zbiór tańców i melodii z XVII i XVIII wieku. 6. Duety na dwie altówki E. Sasmannshaus - Ćwiczenia i duety z.3 Klasa 2 Egzamin promocyjny do klasy 2 - Gama - Etiuda - Utwór z towarzyszeniem fortepianu ( z pamięci ). Dalsza praca nad prawidłowym układem rąk. Zaostrzenie wymagań w zakresie intonacji. Uwrażliwienie na jakość dźwięku ( wprowadzenie różnic dynamicznych piano i forte ). Pierwsze ruchy zmian pozycji na flażoletach naturalnych ( rozluźnienie kciuka lewej ręki ). Wprowadzenie zmian pozycji I - III, w drugim semestrze II - III. Rozpoczęcie pracy nad biegłością palców lewej ręki. Ćwiczenie chromatyki. Wartości nut: od całej nuty do szesnastek ( włącznie ). Artykulacja: legato do ośmiu dźwięków, portato, martelé. Schemat smyczkowania: cały smyczek - górna połowa - cały smyczek - żabka. Rytmy zróżnicowane: ćwierćnuta z kropką i ósemka, ósemka i dwie szesnastki, triola ósemkowa. Synkopa - ósemka, ćwierćnuta, ósemka. Pierwsze próby wibracji (łokciowej, wolnej, szerokiej - w III pozycji drugim i trzecim palcem). Gamy durowe, molowe i pasaże w obrębie jednej oktawy z wykorzystaniem II i III pozycji ( na strunach D i A) do 3 znaków przykluczowych oraz gama D-dur i pasaże przez dwie oktawy. Zwracać uwagę na rozluźnienie prawej ręki i jej przegubu ( ćwiczyć pracę przegubu na pustych strunach dolną częścią smyczka oraz kabzą. MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Gamy T. Gonet - Gamy i pasaże na altówkę. 2. Szkoły i ćwiczenia Z. Feliński, B. Górski, I. Powroźniak - Szkoła gry na skrzypcach z.1 (transkrypcja na altówkę). B.Volmer - Szkoła gry na altówce z.2 ( wybrane ćwiczenia, etiudy i duety ). M. Szaleski - Szkoła gry na altówce ( łatwiejsze ćwiczenia i etiudy ). O.Ševčik - Ćwiczenia na zmiany pozycji op.8 ( pozycje II i III ). 3. Etiudy F.Wohlfahrt - Etiudy op.45 H.E. Kayser - Etiudy op.30 J. Palaschko - Etiudy op.92 z.1 G. Bezrukow - Etiudy na altówkę ( etiudy na zmiany pozycji I, I i III - Nr 1-7). 3
4. Koncerty O. Rieding - Koncert skrzypcowy h-moll op.35 (transkrypcja na altówkę ). A. Havhaness - Koncert a-moll op.93 (cz. I). 5. Utwory biegłościowe M. Marais - Pięć dawnych tańców francuskich (,, Le Basque,, ). J. Medyn - Trzy miniatury na altówkę i fortepian,, Improwizacja,,. 6. Utwory różne D. Szostakowicz - Nokturn. G. Ph. Telemann - Sonata a-moll. L. Boccherini - Sonata c-moll ( cz. III,, Menuet,, ). Chrestomatia,, - zbiór utworów na altówkę z fortepianem ( J. Hasse -,, Bourrée i Menuet,,). D. Bononcini - Sonata Nr 1 cz. I,, Andante B. Sasmannshaus - Duety na dwie altówki z. 3 Klasa 3 Egzamin promocyjny do klasy 3 - Gama, trójdźwięki - Etiuda - I część koncertu lub utwór z towarzyszeniem fortepianu Program należy wykonać z pamięci. Utrwalanie II i III pozycji oraz wprowadzenie IV i V pozycji (na strunie D i A). Etiudy pasażowe detaché i legato. Rozwijanie biegłości: wprawki, etiudy i utwory biegłościowe. Wprowadzenie prostych dwudźwięków z pustymi strunami. Wprowadzenie akordów ( pizzicato i smyczkiem). Artykulacja: detaché, martelé, portato, legato, staccato. Rodzaje smyczkowań: detaché podwójne ( z zaznaczaniem pierwszej nuty z grupy ), legato przez struny, arpeggio (legato), staccato ( dwie nuty pod łukiem). Rozszerzenie dynamiki (piano, mezzoforte, forte ). Gamy durowe, molowe i pasaże w obrębie dwóch oktaw do 3 znaków przykluczowych w pozycjach i ze zmianami pozycji. Ćwiczenie chromatyki. Wprowadzenie trylu oraz różnych sposobów smyczkowań i rytmów. Próba strojenia maszynkami. MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Gamy T. Gonet - Gamy i pasaże na altówkę. 2. Szkoły i ćwiczenia B. Volmer - Szkoła gry na altówce z.2 (dokończenie). M. Szaleski - Szkoła gry na altówce ( ćwiczenia biegłościowe, ćwiczenia na tryl). O. Ševčik -Ćwiczenia na zmiany pozycji op.8 (pozycje od II do V). 3. Etiudy F. Wohlfahrt - Etiudy op.45 (wybrane etiudy biegłościowe Nr 18, 25, 29 Zbiór Börenreiter 6613-30 etiud na średnim poziomie trudności z.1 4
- etiudy pasażowe Nr od 1 do 5 - etiudy na chromatykę Nr 7 i 11 - etiudy na tryl Nr 8 i 15 - etiuda na arpeggio Nr 12 - etiuda biegłościowa Nr 22 J. Palaschko - Etiudy melodyczne op.92 Nr 1 - etiudy na różnice dynamiczne i jakość dźwięku Nr 1 i 2 - etiudy biegłościowe Nr 3 i 4 G. Bezrukow - Etiudy na zmiany pozycji Nr 9, 11 i 12. 4. Koncerty A. Vivaldi - Koncert C-dur. A. Havhaness - Koncert a-moll op.93 (cz. II i III). F. X. Brixi - Koncert C-dur ( cz. III). 5. Utwory różne I. Medyn - Trzy miniatury na altówkę (,,Humoreska,, - arpeggio). M. Marais - Pięć dawnych tańców francuskich. - Nr 2,, La Provençale,, - rytm punktowany i dwudźwięki. - Nr 4,, La Matelotte,, - dwudźwięki. M. Reger - Sześć ćwiczeń z Orgeltrios op.47 - Nr 1,, Kanon,, - ćwiczenie trylowe. - Nr 2,, Gigue,, - ćwiczenie na chromatykę. J. W. Kalliwoda - Sześć nokturnów op.186 na altówkę i fortepian. - Nr 2 - rytm trójkowany. - Nr 3 - ćwiczenie wibracji i staccato. 6. Sonaty Franz Schubert - Sonatina D-dur op.1 3. G. Ph. Telemann - Sonata B-dur. L. van Beethoven - Sonatina d-moll. 7. Duety G. Ph. Telemann - Koncert G-dur na dwie altówki i fortepian. P. Nardini - Sześć duetów na dwie altówki (Nr 5). Egzamin promocyjny do klasy 4 - Gama przez dwie oktawy, pasaże. - Etiuda. - Koncert część I lub III. Program należy wykonać z pamięci. Klasa 4 Utrwalanie pozycji IV i V oraz wprowadzenie pozycji VI ( na strunie D i A). Próba wibracji ( kiściowej ) pierwszym i drugim palcem w I i III pozycji. Z miany pozycji grupami dźwiękowymi. Ćwiczenia i etiudy dwudźwiękowe. Wprowadzenie dwudźwięków: tercje, seksty, 5
6 oktawy do III pozycji - sposobem przygotowawczym, w II semestrze sposobem: po dwie portato. Łamanie akordów. Artykulacja: martelè, podwójne detachè, staccato pod łukiem ( do czterech nut), legato przez struny oraz wprowadzenie spiccato. Dynamika: piano, mezzopiano, mezzoforte, forte. Pizzicato prawą ręką. Flażolety naturalne. Gamy durowe, molowe i pasaże do 4 znaków przykluczowych ( dwuoktawowe ) z uwzględnieniem IV pozycji. Wprawki, etiudy i utwory biegłościowe. Ćwiczenie chromatyki. MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Gamy T. Gonet - Gamy i pasaże na altówkę. 2. Szkoły i ćwiczenia M. Szaleski - Szkoła gry na altówce (ćwiczenia biegłościowe i spiccato). O. Ševčik - Ćwiczenia na zmiany pozycji ( od IV do VI ). P. Lukacs - Ćwiczenie Nr 7 - na dwudźwięki. - ćwiczenie Nr 10 - na chromatykę. 3. Etiudy F. Wohlfahrt - Etiudy op.45 - Nr 28 dwudźwękowa. Zbiór Börenreiter 6613-30 etiud z.1. - etiuda Nr 18 spiccato. - etiuda Nr 24 biegłościowa. - etiuda 26 - na wzmocnienie 4 palca lewej ręki. G. Bezrukow - Etiudy na zmiany pozycji Nr 9, 13, 14. - etiuda Nr 20 biegłościowa. - etiuda Nr 22 - detaché i legato. F. Mazas - Etiudy op.36 od Nr 1 do 19. I. Palaschko - Etiudy melodyjne op.92 z. 1 od Nr 5 do 12. J. Palaschko - 12 ćwiczeń na altówkę op.55 (ćwiczenia o zróżnicowanych problemach technicznych prawej i lewej ręki). Mogill - Etiudy na altówkę zbiór. 4. Koncerty A. Vivaldi - Koncert g-moll. G. Benda - Koncert F-dur ( cz. III ). 5. Sonaty J. B. Vanhal - Sonata Es-dur. G. Ph. Telemann - Sonata G-dur. F. W. Rust - Sonata C-dur. A. Corelli - 2 sonaty z op.5 Nr 7 i 8. A. Diabelli - Sonatina C-dur. K. D. von Dittersdorf- Sonata Es-dur ( dwudźwiękowa). 6. Utwory różne G. Fauré - 4 melodie na altówkę i fortepian. A. Borodin Serenada.
M. Reger Romans. J. W. Kalliwoda - 6 nokturnów op. 186 na altówkę i fortepian Nr 1, 4 i 5. M. Reger - 6 ćwiczeń z Orgeltrios op.47 Nr 4 i 6 (legato przez struny ). 7. Duety G. Donizetti - Concertino d-moll na skrzypce, altówkę i fortepian. C. Stamitz - Duet G-dur na skrzypce i altówkę. Egzamin promocyjny do klasy 5 - Gama i pasaże w obrębie III pozycji. - Etiuda z uwzględnieniem III pozycji. - Koncert część I lub II i III. Program należy wykonać z pamięci. Klasa 5 Utrwalanie VI pozycji (na strunach G, D, A). Wejścia do pozycji VII ( na strunie D i A). Etiudy na zmiany pozycji i etiudy pasażowe detaché i legato. Wprawki, etiudy i utwory biegłościowe (detaché, legato, soutillé ). Ćwiczenie chromatyki. Ćwiczenia i etiudy dwudźwiękowe z oktawami. Dwudźwięki mieszane. Utwory z dwudźwiękami i akordami. Różnicowanie wibracji (szybka, wolna). Smyczkowanie: sul tasto, sul ponticello. Wprowadzenie utworów z różnych epok: barok, klasycyzm, romantyzm. Zróżnicowania dynamiczne. Różnicowanie wibracji w zależności od ekspresji (wolna, szybka). Rozmach prawej ręki. Gamy durowe, molowe i pasaże do 4 znaków przykluczowych oraz gama C-dur, pasaże, tercje, seksty przez 3 oktawy. Oktawy w gamie C-dur przez 2 oktawy. Wprowadzenie ozdobnika: mordent. MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Gamy T. Gonet - Gamy i pasaże na altówkę. 2. Szkoły i ćwiczenia M. Szaleski - Szkoła gry na altówce. O. Ševčik - Ćwiczenia na zmiany pozycji. H. Schradieck - Trójdźwięki durowe i molowe oraz pasaże septymowe na altówkę. 3. Etiudy G. Bezrukow - 30 etiud na altówkę - etiuda Nr 24 - zróżnicowanie rytmiczne i dynamiczne - frazowanie - etiuda Nr 25 - ornamentyka i melizmaty - etiudy Nr 26, 27 i 28 - dwudźwięki i akordy. H. E. Kayser - 36 etiud op.20 - etiudy Nr 4 i 9 - biegłościowe - etiuda Nr 10 - arpeggio - etiuda Nr 17 - podział smyczka - etiuda Nr 20 - dwudźwiękowa F. Mazas - Etiudy op.36 z. 1 7
- etiuda Nr 20 - zmiany pozycji grupami dźwiękowymi. - etiuda Nr 21 - na elastyczność przegubu prawej ręki. L. Fuchs - 16 fantazyjnych etiud na altówkę - etiuda Nr 1 - na chromatykę i biegłość lewej ręki - etiuda Nr 4 - akordowa. 4. Koncerty A. Rolla - Koncert F-dur. G. Ph. Telemann - Koncert G-dur. 5. Sonaty G. B. Grazioli - Sonata F-dur. F. Kreisler -,, Allegretto w stylu Boccheriniego C. Ph. E. Bach - Sonata g-rnoll. B. Vanhal - Sonata F-dur op.5 Nr 3. 6. Utwory różne A. Skrjabin -,, Mazurek,, op.40 Nr 2. C. M. von Weber -,, Serenada,, op.3 Nr 1. Chrestomatia - zbiór różnych utworów na altówkę z akompaniamentem. T. Sárai -,, Humoreska,,. Miniatury na altówkę z.1. C. Debussy - Walc B-dur C. Reinecke - Phantasiestücke na altówkę i fortepian op.43. 7. Duety G. Jacob - Sonatina C-dur na dwie altówki. P. Nardini - 6 duetów na dwie altówki. Klasa 6 Egzamin promocyjny do klasy 6 - Gama chromatyczna przez dwie oktawy. - Gama i pasaże z uwzględnieniem IV pozycji różnymi rodzajami smyczkowań. - Dwudźwięki: tercje i seksty do III pozycji. - Etiuda. - Koncert część I lub II i III. - Sonata ( dwie części kontrastujące ). Program należy wykonać z pamięci. Utrwalanie: VII pozycji (na strunie D i A) VI pozycji ( na strunie G) V pozycji ( na strunie C) Wymagany dźwięk nasycony, energiczny z szeroką i wąską wibracją. Wprowadzenie utworu współczesnego i zwracanie uwagi na prawidłową intonację. Doskonalenie ozdobników: tryl, mordent. Dwudźwięki po dwie portato i dwie legato. Akordy łamane. Smyczkowanie: arpeggio legato i skaczące. Gamy durowe, molowe i pasaże do 4 znaków z wykorzystaniem VI pozycji w obrębie dwóch oktaw. Gama D-dur pasaże, tercje, seksty przez 3 8
oktawy. Oktawy w gamie D-dur przez 2 oktawy. MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Gamy T. Gonet - Gamy i pasaże na altówkę. 2. Szkoły i ćwiczenia M. Szaleski - Szkoła gry na altówce. O. Ševčik - Ćwiczenia na zmiany pozycji. H. Schradieck - Trójdźwięki durowe i molowe oraz pasaże septymowe. 3. Etiudy Franz Schubert - 9 etiud op.3 - etiuda Nr 2 - dwudźwiękowa - etiuda Nr 3 - staccato lotne - etiuda Nr 4 - na zmiany pozycji - etiuda Nr 5 - saltato i staccato - etiuda Nr 9 - akordowa. R.Kreutzer - 42 etiudy na altówkę - etiuda Nr 10 - pasażowa - etiuda Nr 4 - staccato pod łukiem - etiuda Nr 9 - na rozwijanie biegłości lewej ręki - etiuda Nr 13 - arpeggio legato - etiuda Nr 16 - na tryl - etiuda Nr 25 - dwudźwiękowa ( oktawy). 4. Koncerty C. F. Zelter - Koncert Es-dur. C. Dittersdorf- Koncert F-dur. A. Starnitz - Koncerty F-dur i B-dur. J. Schubert - Koncert C-dur. 5. Sonaty J. Feld -,, Mała sonatina na altówkę i fortepian N. Paganini - Sonata D-dur. F. Zeyringer - Wariacje na altówkę solo op.2 J. Haydn - Temat z wariacjami z kwartetu op.20 Nr 4. 6. Utwory różne B. Bartok - Dwa tańce z. 1. F. Liszt -,, Zapomniany romans,,. Ch. de Beriot - Serenada D-dur op. 124. A. Tanéiew - Feuillet d'album op.33. W. Gawroński Nokturn,,W noc księżycową,, op.26 Nr 1. S. Rachmaninow - Melodia E-dur na altówkę i fortepian. S. Rachmaninow - Serenada op.3 Nr 5. 7. Duety W. F. Bach - Trzy duety na dwie altówki. 9
W. A. Mozart - 12 duetów na skrzypce i altówkę. Egzamin końcowy Szkoły Muzycznej I stopnia. - Gama i pasaże w obrębie trzech oktaw różne smyczkowania. - Dwudźwięki: tercje, seksty do III ( VI) pozycji detaché, portato. - Etiuda zawierająca pasaże dwudźwiękowe lub akordowe. - Koncert część I lub II i III. - Sonata ( dwie części kontrastujące ). - Utwór dowolny z towarzyszeniem fortepianu. Program należy wykonać z pamięci. 10
MINIMUM MATERIAŁU DO OPRACOWANIA W CIĄGU ROKU SZKOLNEGO Klasa I cykl czteroletni i klasy 1 i 2 cykl sześcioletni : gamy i pasaże z pamięci cztery etiudy o zróżnicowanych problemach technicznych dwa koncerty z pamięci dwa utwory z towarzyszeniem fortepianu Klasa II cykl czteroletni i klasy 3 i 4 cykl sześcioletni : gamy i pasaże do czterech znaków w obrębie dwóch oktaw sześć etiud o zróżnicowanych problemach technicznych dwa koncerty ( pierwsze części ) z pamięci dwa utwory z towarzyszeniem fortepianu duet Klasa III cykl czteroletni i klasa 5 cykl sześcioletni : gamy chromatyczne gamy durowe i molowe oraz pasaże w obrębie pięciu pozycji różnymi rodzajami smyczkowań dwudźwięki tercje i seksty sposobem przygotowawczym sześć etiud o zróżnicowanych problemach technicznych dwa koncerty ( głównie pierwsza lub trzecia część ) z pamięci dwie sonaty ( dwie części kontrastujące ) z towarzyszeniem fortepianu duet Klasa IV cykl czteroletni i klasa 6 cykl sześcioletni : gamy chromatyczne gamy durowe i molowe oraz pasaże przez trzy oktawy, różnymi rodzajami smyczkowań ( detache, legato, portato, staccato ) dwudźwięki tercje, seksty, oktawy do trzeciej pozycji osiem etiud ( w tym dwudźwiękowe i biegłościowe ) dwa koncerty ( głównie pierwsza lub trzecia część ) z pamięci dwie sonaty ( dwie części kontrastujące ) z towarzyszeniem fortepianu duet 11
Kryteria oceniania Podstawowymi kryteriami ocen jest: spełnienie wymagań programowych dla danego roku postępy w zdobywaniu umiejętności technicznych i muzycznych opanowanie repertuaru systematyczność i pilność ucznia wykonanie programu z pamięci Pracę ucznia ocenia się według następujących kryteriów: ocenę celującą otrzymuje uczeń, będący laureatem konkursów i przesłuchań, prezentuje grę bezbłędną muzycznie i technicznie oraz ciekawą artystycznie. Ponadto wykazuje się nienaganną i wzorową postawą w zakresie kultury osobistej oraz poszanowania instrumentów i mienia szkolnego. ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który, prezentuje grę bezbłędną technicznie i muzycznie, opanował zakres materiału obowiązujący w danej klasie ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował materiał nauczania danej klasy według obowiązującego programu, i prezentuje grę poprawną techniczne i muzyczne ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który, wykonał program z niedociągnięciami muzyczno technicznymi, intonacyjnymi i pamięciowymi lecz opanował grę na instrumencie umożliwiającą postępy w dalszej nauce przy systematycznej pracy, ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który nie opanował minimum programowego w danej klasie, jego wykonanie utworów charakteryzuje się brakami techniczno muzycznymi, jednak nie wykluczającymi postępów przy dalszej systematycznej pracy, ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował minimum materiału przewidzianego w programie nauczania danej klasy oraz nie rokuje nadziei na dalszy rozwój muzyczno artystyczny nawet przy intensywnej pracy Uczeń wykonuje program egzaminacyjny z pamięci. W przypadku niespełnienia tego wymagania jego ocenę obniża się o jedną notę niżej. 12