OPIS KONCEPCJI PROGRAMOWO- PRZESTRZENNEJ ZAGOSPODAROWANIA ALEI PAPIEŻA JANA PAWŁA II I KWARTAŁÓW PRZYLEGŁYCH W REJONIE PLACU LOTNIKÓW I PLACU ŻOŁNIERZA POLSKIEGO W SZCZECINIE 512027 Wymiar Miasta Dwie osie Plac Żołnierza wpisany jest w dwie główne osie urbanistyczne Szczecina. Są kontrastowe w stosunku do siebie pod względem tak użytkowym jak i przestrzennym. Stanowią strukturalny zapis historycznych kierunków rozwoju miasta. Kontrast handlu i kultury otrzymał w procesie historycznego rozwoju przyporządkowaną ich specyfice odmienną strukturę przestrzenną. Komercja i biznes pnie się w górę, kultura i rekreacja potrzebuje otwartej przestrzeni. Oś Złotego Szlaku buduje rdzeń kultury, rekreacji i funkcji publicznych miasta. Jest ulubionym szlakiem spacerowym mieszkańców, łączącym rzekę z popularnym zespołem terenów zieleni, gdzie wielki trawnik Jasnych Błoni stanowi zielone forum spotkań - przestrzeń węzłową miasta. Oś przestrzennie ma wymiar horyzontalny, co podkreśla sieć przestrzeni publicznych, pełnione funkcje i forma architektoniczna budynków. Aleje Niepodległości i Wyzwolenia stanowią główną komercyjną oś miasta. Ulice tworzą szlak handlowo-usługowy. Sieć tramwajowa scala poszczególne miejsca węzłowe: centra handlu, finansów, rozrywki i pracy. W wymiarze przestrzennym oś ma charakter wertykalny. Budynki pną się tutaj w górę, kreując atrakcyjne zamknięcia osi widokowych. Ten styk przeciwieństw stał się punktem wyjścia dla projektu. Oś wertykalna przecina się z osią horyzontalną, obie wymagają podkreślenia - pogodzenia pionu z poziomem, komercji z kulturą, pracy z rekreacją, budynków z przestrzenią między nimi - jako miejscem do przebywania.
Wymiar Miejsca Powrót placu Tradycję miejsca budują dwie dawne funkcje placu Żołnierza Polskiego - pierwotnie bastionu na załamaniu przebiegających wokół miasta murów twierdzy, a po jej likwidacji reprezentacyjnego placu centralnego otwierającego nowy XIX-wieczny obszar rozwoju urbanistycznego Szczecina. Plac stanowił kompozycyjny i funkcjonalny zwornik łączący Stare Miasto z nowo powstającym. Pierwotne proporcje placu: ilości przestrzeni pieszych do ulicznych dalece odbiegały od obecnych. Projekt zakłada przywrócenie tych proporcji, poprzez kreację w tym miejscu faktycznego placu miejskiego, tak aby stał się sercem życia miejskiego. Projekt w swojej symbolice odwołuje się również do tradycji fortyfikacyjnej miejsca. Decyzja o cofnięciu południowo-wschodniej linii zabudowy kwartału A do linii istniejącego wieżowca wynikła właśnie z możliwości stworzenia w tym centralnym puncie miasta kompozycyjnie zdefiniowanej przestrzeni dla ludzi, a nie samochodów. Powstały w ten sposób plac oparty o aktywne usługowe partery istniejącej i projektowanej zabudowy pierzei kwartału A daje z jednej strony możliwość czytelnego rozgraniczenia przestrzeni publicznej od niepublicznej, co nie byłoby możliwe w sytuacji pozostawienia zabudowy przed budynkiem wieżowca, z drugiej pozwala wpisać w przestrzeń al. Jana Pawła II różnorodne funkcje publiczne i rekreacyjne, które są naturalne dla ciągu Złotego Szlaku. Martwy dotychczas odcinek alei znajdujący się pomiędzy pl Lotników, a pl Żołnierza Polskiego - przestrzennie i funkcjonalnie wyizolowany z ciągu Złotego Szlaku, stanie się wówczas otwartą, atrakcyjną i żywą przestrzenią integracyjną. Nieznaczne podniesienie fragmentu środkowej części wlotu al JP II od strony pl Żołnierza Polskiego, w postaci trawiastego stoku z osiowo umiejscowionymi stopniami widokowymi odwołuje się do estetyki fortyfikacyjnej, dając jednocześnie możliwość ukrycia wyjazdu z podziemnego przejazdu i parkingu. Osiowość al. Jana Pawła II zostanie podkreślona, a u jej wylotu otwierać się będzie na strukturę nowego placu - ukształtowanego na zasadzie zwornika łączącego spotykające się w tym miejscu ciągi przestrzeni publicznych. Struktura i zagospodarowanie nowego placu sprzyja realizacji aktywności rekreacyjnych i nawiązywaniu kontaktów społecznych. Plac zamyka kompozycyjnie Plac Żołnierza Polskiego, znajdując się w osi tzw. Alei Kwiatowej. Kompozycja urbanistyczna Istniejąca kompozycja urbanistyczna terenu opiera się na osi al JP II, nie ma jednak czytelnego i spójnego zakończenia od strony pl. Żołnierza. Nie ma tym samym czytelnego powiązania z tzw. aleją kwiatową przebiegającą wzdłuż pl. Żołnierza. Istniejąca zabudowa skrzyżowania rozbija przestrzeń. Niemożliwe jest uzyskanie od tej strony symetrii, tak jak niemożliwe jest ukrycie istniejących wieżowców. Projekt je wykorzystuje. Wertykalna oś al. Niepodległości i Wyzwolenia uzyskuje podbudowę w postaci wysokościowca usytuowanego na osi wjazdowej do miasta. Projektowany u zbiegu al. Jana Pawła II i ul. Obrońców Stalingradu plac zamyka kompozycyjnie i widokowo oś placu Żołnierza podkreślając jednocześnie horyzontalny charakter Złotego Szlaku. Projektowany plac niczym zawias kompozycyjnie scala Strona 2
się i akcentuje przełamanie osi Złotego Szlaku, jednocześnie eksponując początek osi al. Jana Pawła II. Główna oś wjazdowa do miasta od strony Trasy Zamkowej przebiegająca wzdłuż północnej pierzei placu Żołnierza otrzymuje wyraziste podkreślenie i zamkniecie w postaci obiektu wysokościowego, który tylko z tej osi jest w pełni eksponowany. Natomiast już wzdłuż osi Złotego Szlaku przebiegającego od zamku i następnie wzdłuż zadrzewionej alei na pl Żołnierza wysokościowiec jest podbudowany ścianą alei drzew i zmienia proporcje. Południowa pierzeja tzw. Alei Kwiatowej jest w kameralna o późno barokowym wystroju. Zamknięciem osi widokowej tego pieszego bulwaru jest projektowany centralny plac wraz z jego spodkową formą zadaszenia. Zabudowa projektowana od strony placu Lotników poprzez swoją jednorodność i proporcje elewacji oddające XIX wieczną tektonikę fasad, akcentuje osiowość al. Jana Pawła II oraz scala przestrzennie plac Lotników, podkreślając jego centralny charakter. Istniejący wieżowiec położony na działce 12/6 zostaje od strony placu Lotników obudowany stopniowo na projektowanej od strony placu Żołnierza wysokiej zabudowie. Zabudowa ta od strony placu Lotników poprzez zabieg odsuwania kolejnych wyższych kondygnacji jest wtopiona w wysokość zabudowy o proporcjach kamienicznych. Architektura kontekstu Historyczna XIX wieczna zabudowa kamieniczna posiada charakterystyczne proporcje budujące pierzeję. Analiza i porównanie gęstości siatki podziałów elewacyjnych kamienic zachowanych w obrębie projektowanych kwartałów pozwoliły w drodze syntezy i indukcji wyznaczyć proporcje oddające tektonikę historycznych fasad, tożsamą dla tego miejsca. Stworzony na bazie proporcji historycznego wystroju współczesny kanon podziałów elewacyjnych zastosowano do projektowanej zabudowy pierzei. Zastosowane rozwiązania elewacji pierzei od strony placu Lotników i wzdłuż al Jana Pawła II maja wysokość 18,5 metra do gzymsu głównego i 20 metrów do gzymsu wieńczącego fasadę. Dodaną, ostatnią kondygnację cofnięto w stosunku do linii fasady, na zasadzie i w proporcji dachów występujących w historycznych kamienicach, kształtując ją kontrastowo w stosunku do ściany tworzonej przez niższe piętra - jako transparentną. Projekt przewiduję również budowę od strony pl Żołnierza Polskiego 73 metrowej wysokości budynku, z liczbą 21-kondygnacji naziemnych i 2 podziemnych, który przeciwważy i scala zespół czterech istniejących wieżowców obudowujących plac, stanowiąc jednocześnie zamknięcie widokowe dla głównej osi wjazdowej do miasta oraz uzupełnienie dominant w jego sylwecie. W kreacji tego obiektu, w celu przestrzennego scalenia zabudowy o proporcjach kamienicznych z zabudową wysoką wykorzystano zabieg stopniowego odsuwania wyższych kondygnacji wzdłuż linii al Jana Pawła II, podkreślając wysokość 20 metrów pierzei od strony alei i pl. Lotników. Architektura podkreśla stykające się w tym miejscu osie: wertykalną z horyzontalną również poprzez zastosowanie układu wysuniętych przed elewację właściwą aluminiowych profili, w formie łagodnego przejścia od podziałów wertykalnych w elewacji placu Żołnierza Polskiego do podziałów horyzontalnych w elewacji alei i placu Lotników. Strona 3
Rys. 1. Analiza siatki podziałów elewacyjnych zachowanych kamienic. Równowaga funkcji Lokalizacja terenu opracowania na styku dwóch odmiennych osi funkcjonalnych determinuje projektowany program. Istniejącą dominującą funkcję handlową sąsiedniego Centrum Handlowego Kaskada uzupełniono funkcją naukowo - dydaktyczną, którą mieści projektowana zabudowa kwartału A, zlokalizowana na działce 12/6. Cztery dolne kondygnacje obiektu przeznacza się na lokalizacje Centrum Nauki, stanowiącego ośrodek dydaktyczno-rekreacyjny popularyzujący naukę wśród dzieci i młodzieży. Centrum nauki mieści sale ekspozycyjne, laboratoria, salę konferencyjną, restauracje i kawiarnie oraz zaplecze magazynowo-warsztatowe i administracyjne. Parter obiektu zajmują lokale gastronomiczne, kluby, galerie sztuki i oraz hole wejściowe i piony komunikacyjne Centrum Nauki oraz biurowca, który zajmuje wyższe kondygnacje. Na funkcje biurowe przeznacza się szóstą i wyższe kondygnacje obiektu. Na szóstej kondygnacji wyposażonej w otwarte tarasy istnieje możliwość lokalizacji usług gastronomiczno - konferencyjnych. Kondygnacje od 6 do 13 posiadają różną powierzchnię, każda kolejna jest mniejsza od niższej, zajmują od 996 m2 do 408 m2. Najwyższe kondygnacje od 14 do 21 posiadają stałą powierzchnię 262 m2. Zmienność powierzchni kondygnacji zwiększa elastyczność oferty najmu i sprzedaży powierzchni biurowych w zależności od potrzeb firm. Pod projektowaną zabudową kwartału A oraz przyległym fragmentem ulicy przewiduje się lokalizację 284 miejsc parkingowych rozmieszczonych na dwóch kondygnacjach. Wjazd i wyjazd na parking stanowi jednocześnie przejazd pod placem pieszym uwarzonym w al. Jana Pawła II. Zabudowę kwartału B stanowi zespół budynków 6-kondygnacyjnych dopełniających istniejące pierzeje ulic. Trzy projektowane budynki kwartału B przeznacza się na funkcje mieszane Strona 4
usługowo-mieszkaniowe. Partery zabudowy kwartału B przeznacza się na usługi i gastronomię. Pod dwoma budynkami zlokalizowanymi na działkach 7/14, 7/15 i 7/16 lokalizuje się parking podziemny jednokondygnacyjny mieszący 29 miejsc parkingowych przeznaczony dla mieszkańców. Wjazd na parking lokalizuje się od strony al. Jana Pawła II. Proponuje się scalenie podział działek w zakresie: scalenie działek 7/14, 7/15 i 7/16 oraz włączenie fragmentu działki 7/13. Pod budynkiem zlokalizowanym na działce 7/5 i 7/4 tworzącym narożnik pl Lotników lokalizuje się parking podziemny jednokondygnacyjny mieszczący 43 miejsca parkingowe przeznaczony dla mieszkańców. Wjazd na parking lokalizuje się od strony ul. Małopolskiej. L.P. NUMER DZIAŁKI POWIERZCHNIA ZABUDOWY (M2) POWIERZCHNIA CAŁKOWITA (M2) KUBATURA (M3) Kwartał A 1 12/6 1 414 14 356 50 317 2 127 0 0 0 3 129 0 0 0 4 130 0 0 0 Kwartał B 5 7/4 14 70 280 6 7/5 1 023 6 000 23280 7 7/10 13 78 303 8 7/11 0 0 0 9 7/13 0 0 0 10 7/14 149 892 3461 Strona 5
L.P. NUMER DZIAŁKI POWIERZCHNIA ZABUDOWY (M2) POWIERZCHNIA CAŁKOWITA (M2) KUBATURA (M3) 11 7/15 144 991 3845 12 7/16 267 1595 6212 Tab. 1 Nowe propozycje zagospodarowania i zabudowy. Układ komunikacyjny Projekt przewiduje przeniesienie naziemnego ruchu samochodowego wraz z miejscami parkingowymi z południowej nitki al. Jana Pawła II na odcinku od pl. Lotników do pl. Żołnierza Polskiego do podziemia w połączeniu z lokalizacją wjazdu i wyjazdu z parkingu podziemnego znajdującego się pod projektowaną zabudową kwartału A na działce 12/6. Wjazd i wyjazd z tunelu przejazdowego i parkingu podziemnego wyznaczono w miejscu obecnej jezdni południowej nitki al. JP II. Cała część naziemna środkowego pasa alei oraz obecnej południowej nitki i przyległego chodnika al JP II została przeznaczona do ruchu pieszego. Północna nitka alei pozostaje w obecnym układzie, przy czym przekształca się parking uliczny zmniejszając jego szerokość, dostosowując do parkowania wzdłuż jezdni. Uzyskana przestrzeń zwiększa szerokość przyległego chodnika. Drożność al. Jana Pawła II i pozostałych ulic zostaje nie zmieniona. Nie zmienia się liczby i rozmieszczenia przejść dla pieszych. Trasę rowerową w alei Jana Pawła II projektuje się szerokości 3 metrów po południowej stronie alei, wzdłuż projektowanego w osi alei trawiastego pasa rekreacyjnego oraz po południowej stronie nowego placu. Wymiar Mieszkańców Życie miejskie Szczecin nie posiada sieci przestrzeni publicznej w centrum miasta. Nie ma rynku, ani systemu pieszych ulic. Miejskie przestrzenie piesze są fragmentaryczne i wyizolowane. Brakuje miejsc spotkań. Mieszkańcy miasta nie posiadają placów zdefiniowanych do przebywania, przystosowanych do tego, aby rozwinęło się życie miejskie. Znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie placu Centrum Handlowe Kaskada przyciąga olbrzymie rzesze użytkowników, niestety brak przyjaznej przestrzeni otwartej u jej frontów i jej martwe pierzeje nie dają możliwości zatrzymania tych ludzi w mieście. Wchodzą i wychodzą z Kaskady, nie mając alternatywy do przebywania w przestrzeni otwartej, życie miejskie nie ma szans w tej sytuacji zaistnieć. Stąd zrodził się pomysł otwarcia al. Jana Pawła na ludzi i dania im szansy podejmowania aktywności rekreacyjnych w otaczających plac ogródkach lokali gastronomicznych jak i na samym placu, który daje możliwość spotkań, zabawy, wypoczynku, organizacji jarmarków, a centralny układ zagospodarowania od strony pl Żołnierza pozwala na zaistnienie tak spontanicznych jak i zorganizowanych wydarzeń kulturalnych i rekreacyjnych. Strona 6
Obniżenie nawierzchni placu w tym miejscu może tez służyć zimą utworzeniu lodowiska. Projekt zakłada również wykorzystanie przekształcenia obszaru do stworzenia tutaj placu miejskiego przylegającego do zwartej zabudowy, która oferuje zróżnicowane funkcjonalnie żywe partery. Elementy zagospodarowania Mieszkańcy Szczecina poszukują dzisiaj tożsamości swojego miasta, która po II Wojnie Światowej nie rozpoznana przez przybyłych osadników, w istotnym stopniu została zatracona, poprzez zniszczenie wielu ikon tego miasta. Dzisiaj rzeczywista identyfikacja mieszkańców z miastem jest wielką wartością. Projekt odnosi się do jednego z zaistniałych w najnowszej historii wydarzeń, które ukazują emocjonalny związek mieszkańców z ich miastem. Pojawianie się w przestrzeni miasta napisu Kocham Szczecin obudziło niespodziewanie wielkie i różne emocje u mieszkańców. Napis nabrał znamion symbolu i jako taki posłużył w projekcie jako element zagospodarowania przestrzeni. Napis adaptowano do funkcji mebla miejskiego, który rozmieszony na trawiastej nawierzchni placu nie jest czytelny w pierwszym odbiorze. Stanowi rodzaj kodu, który można odkrywać i który opowiada własną historie, co ważne historię nietypową, zapisaną w membranie znaczeniowej miasta. Meble utworzone z poszczególnych przetransformowanych liter znamiennego napisu są wykonane z tworzyw sztucznych o tym samym kolorze, ale o różnych właściwościach twardości i różnej wysokości, dając efekt zaskoczenia i możliwość rozmaitych form zabawy w przestrzeni publicznej, służąc też naturalnie jako siedziska. W osi alei umiejscowiono w sposób rytmiczny 6 form przestrzennych pełniących funkcje oświetlenia oraz zadaszenia. Nowy plac zlokalizowany na zamknięciu placu Żołnierza Polskiego wyposażono w siedziska z bloków egzotycznego drewna rozmieszczone amfiteatralnie na fragmencie wokół centralnej formy obniżonej o 20 cm pełniącej rolę forum dla wydarzeń. Pierścieniowy układ kamiennych siedzisk rozwinięto w formie rysunku nawierzchni placu, wyróżnionych czarną bazaltową kostką. Zieleń i rekreacja Zachowuje się istniejący układ i formę zieleni wysokiej. Aleja lip wzdłuż al. Jana Pawła II pełni rolę układu dominującego w kompozycji zieleni i w kompozycji ulicy. Teren środkowego pasa alei Jana Pawła II zlokalizowany pomiędzy szpalerami lip szerokości 16 metrów przeznacza się na trawnik rekreacyjny. Na końcu w miejscu otwarcia na plac Żołnierza Polskiego trawnik się rozszerza i łagodnie wznosi kończąc się od strony placu schodami widokowymi. Wewnątrz kwartału B, na działkach 12/6 i 127 projektuje się nasadzenia z formowanych lip i wiśni piłkowanej wys. 12 metrów w formie regularnych boskietów, podkreślające wejście do części biurowej budynku projektowanego jednocześnie porządkujące przestrzeń powstałego dziedzińca. Strona 7