Kluczowe kompetencje w konstruowaniu kariery dr Joanna Minta Konferencja Warszawskiego Systemu Doradztwa Zawodowego Kazimierz Dolny, 27-28 marca 2014 r.
Kluczowe umiejętności 2020 nadawanie znaczeń inteligencja emocjonalna sprawność adaptacyjna kompetencje międzykulturowe sprawność adaptacyjna projektowanie pracy praca z nowymi mediami interdyscyplinarność praca w szumie współpraca w przestrzeni wirtualnej Raport "Future Work Skills 2020" Institute for the Future, Kalifornia dla Instytutu Badawczego Uniwersytetu w Phoenix, 2011
Umiejętności konstruowania kariery refleksyjność (Giddens 2001, Beck 2002) umiejętność opanowania lęków i niepewności (Beck 2002) umiejętność podejmowania decyzji z uwzględnieniem perspektywy czasowej (Nota, Soresi 2010) umiejętność tworzenia mentalnego obrazu przeszłości, teraźniejszości i przyszłości (Savickas 1991) gotowość do radzenia sobie z przewidywalnymi zadaniami oraz z nieprzewidywalnymi sytuacjami (Savickas 1991) otwartość na niespodziewane zdarzenia (Krumboltz 2009)
Wskaźnik Kompetencji Kariery (Career Competencies Indicator) (Haase, Francis-Smythe 2005) umiejętność wyznaczania celów i planowania kariery zawodowej, umiejętność samopoznania, umiejętności związane z osiąganiem wydajności i efektywności w wykonywanych zadaniach, umiejętności związane z karierą (jak np., praca w zespole, rozwiązywanie problemów, zarządzanie czasem, dostosowywanie się do zmian lub nieprzewidzianych sytuacji itp.) umiejętność poznania polityki organizacji (struktur, formalnych i nieformalnych relacji, itp.), umiejętność budowania relacji w ramach sieci kontaktów oraz mentoringu, umiejętność autoprezentacji i zdobywania informacji zwrotnych.
W jakich obszarach możemy wspierać młodych ludzi, aby potrafili konstruować własną karierę? mocne strony ograniczenia zdolność do refleksji nadawanie znaczeń i sensów poczucie szczęścia poczucie własnej wartości wsparcie śmiałość i odwaga Rozumienie samego siebie Pozytywne nastawienie umiejętności informacje Wiedza zainteresowania opcje Savickas, 2011
Kluczowe kompetencje współczesnych pracowników (Savickas, 2011) Adaptacyjność odporność i radzenie sobie ze zmianą ryzyko vs. satysfakcja i nagroda Konstruowanie własnej tożsamości znaczenie i sens tożsamości znajomość i akceptacja samego siebie Refleksyjność rozumienie samego siebie, uwzględnianie swoich mocnych stron Umiejętność zbalansowania życia zawodowego i pozazawodowego Narracyjność Zatrudnialność zdolność i gotowość do bycia zatrudnionym
Model kompetencji zawodowych (Biuro Karier UMK, 2010) POTENCJAŁ - w jaki sposób myślę, analizuję i komunikuję się? MOTYWACJA - Dlaczego działam? ODPORNOŚĆ - Jak radzę sobie z trudnościami? LUDZIE - Jak współpracuję z ludźmi? ZADANIA - Jak wykonuję zadania /realizuję cele? NARZĘDZIA - W jaki sposób działam? Jak wykorzystuję znane metody i sposoby pracy?
Zestaw kluczowych kompetencji kariery (M. A. C. T. Kuijpers, B. Schyns i J. Scheerens, 2006) zdolność aktualizacji kariery refleksyjność w odniesieniu do zasobów refleksyjność w odniesieniu do motywacji rozpoznanie zawodowe kontrolowanie rozwoju kariery tworzenie sieci kontaktów
Jak rozwijać kluczowe kompetencje kariery? umiejętność podejmowania decyzji z uwzględnieniem perspektywy czasowej propozycja włoska: warsztaty dla gimnazjalistów i ich rodziców Nadzieje i oczekiwania wobec przyszłości rozwijające myślenie perspektywiczne tworzenie mentalnego obrazu przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, adaptacyjność propozycja francuska: warsztaty edukacyjne związane z projektowaniem kariery oraz rozmowa doradcza w koncepcji samo-konstruującego się modelu kariery Jeana Guicharda; propozycja duńska: konstruowanie mapy przestrzeni życiowej i mapy przyszłości Vancea Peavyego;
Jak rozwijać kluczowe kompetencje kariery? gotowość do radzenia sobie z przewidywalnymi zadaniami oraz z nieprzewidywalnymi sytuacjami, otwartość na niespodziewane zdarzenia refleksyjność, narracyjność propozycja francusko/amerykańska: wywiad narracyjny, konstruowanie opowieści o życiu/karierze od aktora do autora własnej kariery propozycja polska: Narracyjna gra (auto)biograficzna Urszuli Tokarskiej
Kompas Kariery - propozycja holenderska Źródło: Career Compass. A toolkit for career professionals, Euroguidance Netherlandes, 2011, protokół dostępu: http://www.euroguidance.nl/uploads/career%20compass_web_20111206111717.pdf, [08.07.2012].
Kompetencje związane z konstruowaniem kariery - holenderski Kompas Kariery (Career Compass) Co potrafię? - refleksyjna ocena własnych zdolności w odniesieniu do własnej kariery - POTENCJAŁ Co chcę osiągnąć? Dlaczego działam? refleksyjne określenie własnej motywacji, przyglądanie się swoim pragnieniom, potrzebom i wartości w kontekście własnej kariery - MOTYWACJA Gdzie mogę robić to co chcę? poszukiwanie swojej przestrzeni zawodowej uwzględniającej potencjał i motywację jednostki- PRACA Jak mogę to zrobić? refleksyjne projektowanie i tworzenie własnej kariery, świadome podejmowanie decyzji KONSTRUOWANIE KARIERY Kto może mi w tym pomóc? określanie i budowanie sieci kontaktów - NETWORKING Career Compass. A toolkit for career professionals, 2011, Euroguidance, The Netherlands
Proces wsparcia w poradnictwie konstruowania życia ( life-design counselling ) 1. Wspólne (doradcy i radzącego się) zdefiniowanie problemu i oczekiwań wobec doradcy oraz sytuacji poradniczej. 2. Poprzez narrację tworzoną w trakcie spotkań z doradcą, wspólne rozpoznawanie systemu i subiektywnych form tożsamości radzącego się. 3. Poprzez opowiadanie o swojej karierze poznawanie dotąd niedostrzeganych elementów historii życia otwarcie nowych perspektyw. 4. Umiejscowienie problemu w nowej opowieści-narracji. 5. Określenie aktywności pomagających w rekonstruowanie i ko-konstruowanie nowej tożsamości radzącego się. 6. Wspólne określenie dalszych działań krótko i długoterminowych.
Narracja jako narzędzie pracy doradcy kariery W konstruowanej w trakcie spotkania poradniczego opowieści, doradca koncentruje się na pojawiających się w niej wątkach, istotnych w procesie konstruowania kariery, takich jak: optymizm i poczucie szczęścia, postrzeganie czasu, ambicja (zawodowa i życiowa), poczucie własnej wartości, przekonanie radzącego się o własnej skuteczności w osiąganiu celów i realizacji planów, podejmowanie decyzji, cele i wartości, pełnione role i miejsce w rzeczywistości społecznej, wsparcie.
Sposoby pracy w socjodynamicznym nurcie poradnictwa kariery Vance a Peavy ego Rozmowa skoncentrowana wokół pytań, które wywołują opisy doświadczeń życiowych, pokazują ich odmienności i znaczenie Metafory; Mapowanie przestrzeni życia; Analiza znaczących doświadczeń życiowych. Poszukiwanie alternatywnych wyjątków pomagających rozwiązać pojawiające się trudności w procesie konstruowania i realizowania kariery. (Peavy 1997, s. 84).
Wywiad narracyjny Marka L. Savickasa (2011) Zaproszenie osoby radzącej się do konstruowanie opowieści o własnej karierze z perspektywy trzech ról - sposobów działania w świecie: odgrywającego różnorodne role społeczne aktora, podmiotu podejmującego różnorodne działania (agent) autora projektującego swoje życie.
Perspektywa roli aktora Uczestnictwo w życiu społecznym jednostka rozpoczyna od roli aktora. Dzieci przychodząc na świat, wchodzą w rodzinę, w której obowiązuje pewna dramaturgia, przyjmują w niej rolę kształtowaną przez kulturę danego społeczeństwa. Analizując perspektywę roli aktora, w trakcie rozmowy doradczej doradcy koncentrują się m. in. na: stosowanych przez radzącego się kategoriach obowiązujących w świecie, który opisuje w swojej opowieści lub wybranej przez nas obiektywnej kategorii pojęciowej (jak np. typy osobowości zawodowej J. Hollanda).
Perspektywa podmiotu sprawczego (Agent) Analizując opowieść o karierze z perspektywy podmiotu sprawczego, doradcy przysłuchują się temu jak radzący się regulują i kontrolują swoje zawodowe zachowanie. Mark Savickas zaleca, aby doradcy wsłuchiwali się i wspierali 4 obszary: skupienie uwagi na przewidywanych przejściach-tranzycjach ze świadomością tych, które powinny być zrealizowane (np. ukończenie edukacji, podjęcie pracy itp.), poczucie kontroli i sumienność w wykonywaniu zadań, zainteresowanie możliwościami i inicjatywami jakie można podejmować poszukując pracy, pewność siebie i wysoką samoocenę w radzeniu sobie z procesami różnorodnych tranzycji (Savickas 2011).
Perspektywa autora Doradcy wysłuchując historii o karierze radzących się z perspektywy autora powinni być szczególnie uważni na fragmenty opowieści ukazujące unikalność osoby, której pomagają, świadczące o jej wyjątkowości, a jednocześnie pokazują jej zdolności do samodzielnego budowania swojej kariery. Doradcy mogą zachęcać radzących się do tworzenia opowieści zarówno o tym: czego do tej pory doświadczyli w swojej karierze, czego chcieli doświadczyć, ale dotąd im się to nie udało, czego chcieliby doświadczyć w przyszłości.
Wywiad narracyjny Marka L. Savickasa (2011) Konstrukcja narracyjnego wywiadu doradczego osadzona jest na czterech głównych pytaniach, dzięki którym w rozmowie z doradcą wyłaniają się mikro-narracje ukazujące: 1. role społeczne, znaczące dla osoby radzącej się - pytania dotyczące ról wzorcowych, ulubionych bohaterów, osób podziwianych itp.; 2. preferowane sposoby działania - pytania odnoszące się do interesujących miejsc, także w przestrzeni wirtualnej; 3. aktualne lub preferowane scenariusze i schematy narracyjne, znaczące dla osób radzących się - pytania dotyczące ulubionych historii, książek, gier czy filmów; 4. strategię samoregulacji radzącego się pytania dotyczące ulubionej sentencji lub powiedzenia.
Wywiad narracyjny Marka L. Savickasa (2011) 1. Pytania dotyczące ról społecznych znaczących dla osoby radzącej się (role wzorcowe, ulubieni bohaterowie, podziwiane osoby itp.). 2. Pytania dotyczące preferowanych sposobów działania (interesujące radzących się miejsca, także w przestrzeni wirtualnej). 3. Pytania pomagające określić scenariusze, pewne schematy narracyjne, znaczące dla osób radzących się (ulubiona historia, książka, gra, film). 4. Pytanie o ulubioną sentencję lub powiedzenie, które ujawnia pewną strategię samoregulacji radzącego się.
dr Joanna Minta Zakład Pedagogiki Społecznej i Poradoznawstwa Instytut Pedagogiki, Dolnośląska Szkoła Wyższa ul. Strzegomska 55, 53-611 Wrocław e-mail: jminta@vp.pl