Rolnictwo Dolnego Śląska przygotowane na przyszłość Tomasz Pilawka Wydział Obszarów Wiejskich Departament Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego tomasz.pilawka@umwd.pl
Region Dolnego Śląska Region o powierzchni zajmującej 19 947 km2 (6,4% powierzchni kraju); Zamieszkany przez 2,88 mln osób, w tym 29% to ludność terenów wiejskich (kraj 38%); Zaraz po małopolskim i śląskim, o najwyższym wskaźniku zaludnienia tj. 145 osób/km2;
Warunki agrometeorologiczne, klimat oraz stosunkowo duża urodzajność gleb (tab. 1) sprzyjają rozwojowi rolnictwa w regionie Tabela nr 1: Struktura klas bonitacyjnych użytków rolnych w województwie dolnośląskim Grunty orne Użytki zielone klasa bonitacyjna powierzchnia (ha) % udział klasa bonitacyjna powierzchnia (ha) % udział I 5 287 0,6 I 253 0,1 II 70 250 7,9 II 6 237 2,6 IIIa 174 715 19,6 III 57 680 22,9 IIIb 155 532 17,4 0 IVa 180 737 20,3 IV 113 482 45,1 IVb 131 826 14,9 0 0 0 V 129 813 14,6 V 58 377 23,2 VI 40 926 4,5 VI 14 455 5,7 VIRZ 1 672 0,2 VIZ 1 108 0,4 RAZEM 890 758 100,0 x 251 592 100,0 Źródło: Kutkowska B. za Drozd [2006] w: Charakterystyka rolnictwa i obszarów wiejskich w województwie dolnośląskim, Rozwój zrównoważony rolnictwa i obszarów wiejskich na Dolnym Śląsku IRWiR PAN, Warszawa 2010
Dolny Śląsk posiada bardzo korzystne warunki do produkcji roślinnej okres wegetacyjny wynosi 225 dni; Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 74,5
Wskaźniki waloryzacji przyrodniczej rolniczej przestrzeni produkcyjnej Dolnego Śląska w ujęciu powiatowym Źródło: Witek i inni, [1993].
Mapa 2. Waloryzacja warunków przyrodniczych produkcji roślinnej w województwie dolnośląskim. Źródło: Witek i inni, [1993].
Gospodarstwa rolne W 2007 roku na terenie Dolnego Śląska działało 115 tyś. gospodarstw, w tym 64% o areale powyżej 1 ha UR
W regionie dolnośląskim w roku 2007 (w stosunku do 2002) odnotowano spadek liczby gospodarstw o 18% Tabela nr 2: Liczba gospodarstw rolnych według grup obszarowych użytków rolnych Wyszczególnienie 2002 2007 ogółem w tym gosp. indywidualne ogółem w tym gosp. indywidualne tys. szt. % tys. szt. % tys. szt. % tys. szt. % do 1 ha 58,0 41,0 58,0 41,3 42,2 36,5 42,2 36,6 1 10 ha 65,1 46,0 65,0 46,2 56,1 48,5 56,1 48,7 10 20 ha 11,1 7,9 10,8 7,7 9,9 8,6 9,9 8,6 20 50 ha 5,1 3,6 5,0 3,6 4,9 4,2 4,8 4,2 powyżej 50 ha 2,1 1,5 1,8 1,3 2,6 2,2 2,2 1,9 Razem 141,4 100,0 140,6 100,0 115,7 100,0 100,0 100,0 Źródło: Wyniki badania struktury gospodarstw rolnych w woj. Dolnośląskim w 2007 roku, US we Wrocławiu, 2008, PSR 2002
Tabela nr 3: Użytkowanie gruntów według grup obszarowych użytków rolnych Wyszczególnienie 2002 2007 ogółem w tym gosp. indywidualne ogółem w tym gosp. indywidualne tys. szt. % tys. szt. % tys. szt. % tys. szt. % do 1 ha 23,8 2,3 23,8 2,9 18,4 1,9 18,4 2,4 1 10 ha 227,9 21,9 227,3 27,8 228,4 23,5 205,9 27,0 10 20 ha 151,3 14,6 150,8 18,4 144,9 14,9 137,3 18,0 20 50 ha 74,4 7,2 74,0 9,0 146,5 15,1 145,2 19,1 powyżej 50 ha 562,1 54,1 342,6 41,9 433,1 44,6 255,0 33,5 Razem 1039,5 100,0 818,5 100,0 971,3 100,0 761,8 100,0 Źródło: Wyniki badania struktury gospodarstw rolnych w woj. Dolnośląskim w 2007 roku, US we Wrocławiu, 2008, PSR 2002
Rozkład użytków rolnych w subregionach Dolnego Śląska [dolnośląskie = 100%]
Plony na Dolnym Śląsku na tle kraju [dt/ha] Wyszczególnienie 2007 Zboża - pszenica Dolny Śląsk 40,9 43,4 Polska 32,5 39,4 Ziemniaki 234,0 207,0 Buraki cukrowe 535,0 513,0 Rzepak i rzepik 25,8 26,7 Źródło: Rocznik statystyczny woj. dolnośląskiego 2008, US we Wrocławiu.
Pogłowie inwentarza żywego na Dolnym Śląsku (2007) Wyszczególnienie Ogółem W tym sektor prywatny Na 100 Razem W tym ha UR gospodarstwa indywidualne sztuki fizyczne % obsady krajowej Lokata Dolnego Śląska według województw W sztukach fizycznych: Bydło 114 507 110 470 88 427 11,8 34,0 13 Trzoda chlewna 464 287 464 287 360 215 60,7 55,0 14 Owce 12 296 11 879 10 868 1,3 62,0 10 Konie 13 054 13 021 12 554 1,3 65,0 12 Źródło: Wyniki badania struktury gospodarstw rolnych w województwie dolnośląskim w 2007 roku, US, Wrocław, 2008.
Źródła dochodów w gospodarstwach agroturystycznych(2008 r.) L.p. Źródła dochodów Dochód z rolnictwo agroturystyka działalność Praca renty i agroturystyki gospodarcza zarobkowa emerytury Dochód osobist y % dochodu osobistego zł/rok 1 61 39 11250 28500 2 12 31 56 15125 48700 3 18 7 75 2900 41825 4 34 8 26 32 6000 76000 5 12 20 67 7400 36652 Ogółem 23 18 11 18 30 7734 42550 Źródło: I. Kurtyka (2010), Agroturystyka jako forma przedsiębiorczości na terenie Parku krajobrazowego Doliny Baryczy Warszawa s. 4
Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich Województwa Dolnośląskiego W ramach strategii region podzielono na regiony funkcjonalne (subregiony)
Funkcje wsi w sferze konsumpcji - miejsce zamieszkania - rekreacja - usługi turystyczne, socjalne - udostępnienie zasobów przyrody - tworzenie i upowszechnianie kultury Pozarolnicze funkcji produkcyjne Produkcja rolna: czas - dobra żywnościowe - surowce przemysłowe - surowce energetyczne Źródło: Wilkin J. Wielofunkcyjność rolnictwa i obszarów wiejskich
Cele dla poszczególnych subregionów
Do realizacji wizji wyodrębniono cele z podziałem na poszczególne subregiony tj.: Modernizacja kompleksu gospodarki żywnościowej region I Rozwój turystyki i rekreacji region II 1. Podniesienie poziomu życia ludności wiejskiej 2. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich Kształtowanie krajobrazu przyrodniczego region III Odbudowa krajobrazu przyrodniczego region V Podnoszenie dochodu ludności wiejskiej region IV
Wielofunkcyjny rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich Wielofunkcyjność rolnictwa jest zagadnieniem społeczno ekonomicznym i kategorią analityczną. Stała się ona stosunkowo niedawno przedmiotem badań ekonomicznych zarówno w Polsce jak i innych krajach. W polskiej literaturze dyskutuje się o wielofunkcyjności wsi czy też obszarów wiejskich, która polega głownie na dywersyfikacji ekonomicznej wsi tj. zwiększaniu możliwości zatrudnienia w działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich.
Przyszłość rolnictwa i obszarów wiejskich. Społeczno-ekonomiczna modernizacja obszarów wiejscich Obszary wiejskie Dolnego Śląska w 2020 roku miejscem życia i pracy szeroko akceptowanym i przez to świadomie wybieranym przez społeczeństwo Źródło: Wizja obszarów wiejskich Dolnego Śląska w 2020 r. zawarta w Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich Województwa Dolnośląskiego przyjętej przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego w dniu 25 maja 2001 roku Uchwała Nr XXXV/583/2001
Wielofunkcyjność a rynek pracy
Źródło: Rosner A., Stany M. Wykorzystanie zasobów pracy na wsi uwarunkowania, bariery, nowe rozwiązania instytucjonalne
Źródło: Rosner A., Stany M. Wykorzystanie zasobów pracy na wsi uwarunkowania, bariery, nowe rozwiązania instytucjonalne
Świadome kreowanie polityki wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich pozwoli kreować ją (wielofunkcyjny rozwój) jako ujęcie przeciwstawne migracjom do miast wiejskich nadwyżek pracy. Nadwyżki te miały swoje uzasadnienie w okresie industrializacji lat 70tych, obecnie przyczyniłyby się wyludnienia obszarów wiejskich czy też do zaburzenia lokalnych struktur demograficznych.
Dziękuję za uwagę