Postępowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagroŝeń (poŝaru, awarii) w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku POSTĘPOWANIE W RAZIE WYPADKU obowiązki poszkodowanego Obowiązkiem poszkodowanego, jeŝeli stan zdrowia mu na to pozwala, jest niezwłoczne zawiadomienie o wypadku. Zawiadomienie o wypadku naleŝy zgłosić bezpośredniemu przełoŝonemu, a jeśli to niemoŝliwe do pracownika słuŝby BHP lub kadr.następnie pracodawca powołuje zespół powypadkowy, który bada okoliczności i przyczyny wypadku. obowiązki świadka wypadku KaŜdy pracownik będący świadkiem wypadku jest zobowiązany: udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy przedlekarskiej ( nie udzielenie tej pomocy jest objęte karą do 3 lat pozbawienia wolności), zawiadomić przełoŝonego o zauwaŝonym w zakładzie pracy wypadku albo zagroŝeniu zdrowia lub Ŝycia ludzkiego, zabezpieczyć miejsce wypadku. Wiele osób nie wie, jak zachować się w takiej sytuacji, poniewaŝ nie posiada wystarczającej wiedzy w tym zakresie. Wiele osób posiada wiedzę teoretyczną, ale mimo to obawia się udzielić pomocy, poniewaŝ sądzi, Ŝe jeśli poszkodowany nie przeŝyje, poniosą odpowiedzialność karną. Jednak kaŝdy pracownik, który zauwaŝył wypadek, ma obowiązek natychmiast udzielić pomocy poszkodowanym. TELEFONY ALARMOWE NUMERY SŁUśB RATOWNICZYCH 997 POLICJA 998 STRAś POśARNA 999 POGOTOWIE RATUNKOWE 112 telefonując z telefonu komórkowego połączenie jest bezpłatne i moŝna je zrealizować z dowolnego telefonu komórkowego nawet bez logowania się do sieci operatora. 601 100 100 numer Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, połączenie z kaŝdego telefonu komórkowego 1
SYSTEM PIERWSZEJ POMOCY Przebieg udzielania pomocy poszkodowanym w wyniku wypadków lub nagłych zachorowań jest określany mianem łańcucha ratunku i obejmuje udzielenie pomocy od pierwszej chwili po wypadku aŝ do momentu udzielania pomocy najbardziej kwalifikowanej, czyli pomocy lekarskiej. Pierwsza pomoc stanowią trzy pierwsze ogniwa łańcucha ratunku. Czynności doraźne Wezwanie pomocy Właściwa pierwsza pomoc Kwalifikowany transport medyczny Pomoc lekarska Do czynności doraźnych zalicza się te, które bezpośrednio ratują Ŝycie. Doraźnej pomocy wymaga poszkodowany, u którego zaburzenia waŝnych Ŝyciowo funkcji ciała (oddychania i krąŝenia krwi) juŝ wystąpiły lub mogą wystąpić w najbliŝszym czasie. Drugim ogniwem łańcucha ratunku jest wezwanie pomocy. Jeśli stan poszkodowanego jest powaŝny, naleŝy jak najszybciej wezwać słuŝby medyczne lub bezpośrednio po wypadku powiadomić o nim odpowiednie osoby, np. przełoŝonego. Właściwa pierwsza pomoc to asysta lub początkowe leczenie poszkodowanych, którzy wymagają pomocy na miejscu wypadku, obejmujące opatrzenie ran, złamań i zwichnięć oraz innych uszkodzeń ciała. W spółce PKP Polskie Linie Kolejowe, jak w kaŝdym innym zakładzie pracy, obowiązują ogólne zasady postępowania przy udzielaniu pierwszej pomocy, opracowane na podstawie obowiązujących przepisów BHP. 2
Wzywanie pomocy Pamiętaj, aby jak najszybciej wezwać pomoc. JeŜeli jest co najmniej dwóch ratujących, jeden z nich udaje się po pomoc zaraz po stwierdzeniu, Ŝe poszkodowany nie oddycha. Gdy na miejscu wypadku jest tylko jeden ratujący, a poszkodowany jest osobą dorosłą, która nie oddycha prawdopodobnie w wyniku choroby serca, naleŝy natychmiast wezwać pomoc. W przypadku prawdopodobieństwa utraty przytomności w wyniku braku oddechu, np. spowodowanego urazem, tonięciem, zadławieniem, zatruciem, oraz gdy poszkodowanym jest niemowlę lub dziecko, ratujący powinien przez blisko 1 minutę wykonywać zabiegi przywracające podstawowe czynności Ŝyciowe (oddech, praca serca). Meldunek o wypadku powinien zawierać następujące dane (dotyczy wszystkich numerów ratunkowych): CO? rodzaj wypadku (np. zderzenie samochodów, upadek z drabiny, utonięcie, itp.), GDZIE? miejsce wypadku, ILE? liczba poszkodowanych, JAK? stan poszkodowanych, CO ROBISZ? informacje o udzielonej dotychczas pomocy, KIM JESTEŚ? dane personalne osoby wzywającej pomoc (numer telefonu, z którego dzwonisz). Gdy istnieje dodatkowe niebezpieczeństwo (np. cysterna) poinformuj o tym! Nigdy pierwszy nie odkładaj słuchawki!!! SPOSOBY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY OSOBOM POSZKODOWANYM Zranienie KaŜdą ranę pozostawiamy w stanie, w jakim ją zastaliśmy, przykrywając jedynie, moŝliwie szybko, jałowym materiałem opatrunkowym. W czasie opatrywania ranny powinien leŝeć lub przynajmniej siedzieć. Nie naleŝy usuwać ciał obcych tkwiących w ranie, gdyŝ zapobiegają krwawieniu. Złamania Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu dwóch stawów sąsiadujących ze złamaną kością lub dwóch sąsiednich kości, jeŝeli uszkodzony jest staw. Jeśli kość przebiła skórę i rana obficie krwawi, zatamuj krwawienie, ale nie próbuj nastawiać kości ani oczyszczać rany. ZałóŜ jałowy opatrunek i natychmiast wezwij pogotowie. Nie przesuwaj ofiary, jeśli ma uszkodzony kręgosłup, szyję lub miednicę. Krwotok z nosa KaŜ pacjentowi usiąść z głową pochyloną do przodu i siedzieć spokojnie przez dłuŝszy czas. PołóŜ mu na nasadzie nosa i karku zimny, mokry ręcznik lub lód. Jeśli krwawienie nie ustaje, włóŝ w obie dziurki od nosa tampony z gazy. Omdlenie UłóŜ taką osobę na plecach. Upewnij się, Ŝe oddycha. Najpierw unieś jej nogi. Rozepnij jej ubranie, otwórz okno lub wynieś ją do chłodnego miejsca. Jeśli omdlenie trwa dłuŝej niŝ minutę lub dwie, przykryj poszkodowanego i wezwij karetkę pogotowia. 3
Oparzenie Drobniejsze oparzenia jak najszybciej ozięb zimną wodą lub przyłóŝ kostki lodu i trzymaj, dopóki ból nie ustąpi. Nie stosuj Ŝadnych maści ani tłuszczów. Pęcherze na skórze przykryj sterylnym opatrunkiem. Nie przebijaj ich ani nie wyciskaj. Zatrucia Jeśli kogoś bardzo boli brzuch, ma biegunkę, wymioty lub zawroty głowy albo gorączkę, wezwij natychmiast lekarza. Poinformuj, czym najprawdopodobniej ofiara się zatruła nim przyjedzie, powie Ci, co robić. Nie wywołuj wymiotów, jeśli ofiara połknęła substancję Ŝrącą, a takŝe jeśli śpi lub ma drgawki. Jeśli jest to zatrucie pokarmowe, postaraj się dostarczyć lekarzowi próbkę podejrzanej potrawy, jej analiza moŝe przyśpieszyć leczenie. Przy zatruciu czadem wynosimy poszkodowanego z zagazowanego pomieszczenia uwaŝając na własne bezpieczeństwo. Ciała obce Ciała obce mogą być usuwane z rany tylko przez lekarza i ta czynność nie wchodzi w zakres pierwszej pomocy. Niewprawne próby usuwania groŝą pozostawieniem w ranie fragmentów ciała obcego, a takŝe stanowią niebezpieczeństwo wprowadzenia dodatkowego zakaŝenia. Większe ciała obce o gładkich brzegach często tamponują ranę i zapobiegają tym samym powstaniu duŝego krwawienia. Udławienia Zastosuj manewr Heimlicha: stojąc z tyłu, obejmujemy poszkodowanego na wysokości brzucha, kładziemy nasadę złączonych dłoni między pępkiem a dolnymi Ŝebrami. Ściskając do siebie, lekko w górę, wypychamy powietrze z dolnej części płuc poszkodowanego. Wykonuje się 5 serii po 5 razy. PoraŜenie prądem Pamiętaj, aby ratując poraŝonego samemu nie zostać poraŝonym. Odetnij dopływ prądu najszybciej jak to moŝliwe. Zadzwoń po pogotowie i straŝ poŝarną. Nie dotykaj poraŝonego, dopóki dopływ prądu nie zostanie odcięty. Dopiero wtedy sprawdź, czy oddycha. Jeśli to konieczne, zastosuj sztuczne oddychanie lub masaŝ serca. Upewnij się, czy nie ma złamań lub obraŝeń wewnętrznych. Padaczka Choremu grozi niebezpieczeństwo zachłyśnięcia oraz uraz głowy, który moŝe doznać, padając na ziemię lub w wyniku nieskoordynowanych ruchów w czasie napadu. Klękamy od strony głowy chorego, a rękoma i udami przytrzymujemy jego głowę, aby zapobiec jej urazom. W jeden kącik ust moŝemy włoŝyć chusteczkę, zapobiegając przygryzaniu sobie przez chorego języka i warg. Nie wolno w czasie ataku chorego unieruchamiać siłą. Urazy głowy Przy uderzeniu w głowę istnieje niebezpieczeństwo urazu mózgowego i późniejszych powaŝnych komplikacji. Jeśli głowa krwawi, załóŝ opatrunek, zabandaŝuj i kaŝ rannemu leŝeć, dopóki nie przyjedzie lekarz. Atak serca Najczęstsze objawy ataku serca to ból w klatce piersiowej i okolicach, czasem promieniujący do szyi i ramion. Ofiara moŝe się pocić i tracić przytomność. Wezwij pogotowie. Jeśli chory ma kłopoty z oddychaniem, pomóŝ mu przybrać wygodną pozycję. Rozepnij obcisłe ubranie. Zachowaj spokój i spróbuj go uspokoić. W przypadku utraty przytomności sprawdź oddech, gdy trzeba, podejmij czynności reanimacyjne. 4
PRZYCZYNY POWSTAWANIA I ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POśARÓW Przyczyny powstawania poŝarów mogą być róŝne. Bardzo często są uzaleŝnione od działania człowieka i wynikają z niedbalstwa, nieostroŝności i lekcewaŝenia przepisów przeciwpoŝarowych. Najczęściej spotykane przyczyny powstawania źródeł poŝarów to: nieostroŝność przy posługiwaniu się otwartym ogniem (papierosy, ognisko, lampy naftowe) nieostroŝność przy posługiwaniu się substancjami łatwopalnymi, nieostroŝność przy prowadzeniu prac poŝarowo niebezpiecznych (np. wykonywanie prac remontowo-budowlanych z uŝyciem ognia w pobliŝu materiałów palnych), wady urządzeń i instalacji elektrycznych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja, wady elektrycznych urządzeń ogrzewczych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja, wady oraz nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe, ciekłe i gazowe, wady urządzeń mechanicznych oraz nieprawidłowa ich eksploatacja (np. pozostawianie pracujących urządzeń bez opieki i fachowego nadzoru), nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych, wady procesów oraz nieprzestrzeganie reŝimów technologicznych, samozapalenie się materiałów, wyładowania elektryczności, podpalenia. Do czynników mających istotny wpływ na rozprzestrzenianie się poŝaru zaliczyć moŝna: zwartą zabudowę oraz występowanie palnych elementów w budynku lub instalacji, brak urządzeń przeciwpoŝarowych w tym stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych, urządzeń wczesnego wykrywania poŝarów, urządzeń oddymiających, niewłaściwe składowanie materiałów oraz brak porządku i czystości dotyczy to zagęszczenia magazynowych materiałów w obiekcie, a w tym składowania go na drogach komunikacyjnych, przy ścianach, na zewnątrz itp., brak sprzętu i środków gaśniczych, nieumiejętność uŝycia podręcznego sprzętu gaśniczego (np. uŝycie niewłaściwej gaśnicy), brak środków alarmowania i łączności, niewłaściwe prowadzenie akcji gaśniczej brak współpracy, podporządkowania, panika, niesprzyjające warunki atmosferyczne (susza, wiatr, mróz). Do obowiązków kaŝdego pracownika naleŝy przestrzeganie przepisów ochrony przeciwpoŝarowej. W szczególności pracownik powinien: niezwłocznie zaalarmowanie innych pracowników i straŝ poŝarną w przypadku wystąpienia poŝaru uczestniczyć w szkoleniach z zakresu ochrony przeciwpoŝarowej, zapoznać się z instrukcjami bezpieczeństwa poŝarowego, zapobiegać powstawaniu czynników wywołujących poŝar, znać zasady alarmowania i postępowania na wypadek poŝaru, znać miejsce rozmieszczenia, przeznaczenie oraz obsługę podręcznego sprzętu gaśniczego, znać zasady gaszenia poŝarów w zarodku przy uŝyciu podręcznego sprzętu gaśniczego, znać zasady prowadzenia ewakuacji. 5
Do obowiązków pracownika naleŝy takŝe: poinformowanie bezpośredniego przełoŝonego w przypadku wystąpienia zagroŝenia poŝarowego lub utrudnień w ewakuacji. Podstawowe procedury ochrony przeciwpoŝarowej Właściciele i uŝytkownicy budynków maja obowiązek ustalić i umieścić w widocznych miejscach instrukcje postępowania na wypadek poŝaru wraz z wykazem telefonów alarmowych. Powinny być równieŝ oznakowane: drogi wyjścia i kierunki ewakuacji, miejsca usytuowania urządzeń alarmowych przeciwpoŝarowych (ręcznych przycisków poŝarowych), lokalizacje przeciwpoŝarowego wyłącznika prądu elektrycznego, miejsca, w których znajduje się podręczny sprzęt gaśniczy oraz hydranty. W przypadku powstania poŝaru pracownik zobowiązany jest, zachowując spokój i nie dopuszczając do paniki, zaalarmować współpracowników, naciskając ręczny sygnalizator poŝaru, a następnie zaalarmować straŝ poŝarną. 998- numer alarmowy z telefonu stacjonarnego 112- numer alarmowy z telefonu komórkowego 6
Po uzyskaniu połączenia ze straŝą poŝarną naleŝy zgłosić: co się pali (rodzaj pomieszczenia lub jaki budynek, które piętro), gdzie się pali (adres, dogodny dojazd, czy w obiekcie znajdują się ludzie, jakie obiekty są w sąsiedztwie), kto zgłasza. Równolegle z alarmowaniem straŝy poŝarnej naleŝy przystąpić do akcji ratowniczo-gaśniczej przy pomocy podręcznego sprzętu gaśniczego znajdującego się w budynku, o ile nie zagraŝa to zdrowiu i Ŝyciu osoby podejmującej próbę gaszenia poŝaru. GASZENIE POśARÓW W ZARODKI PRZEZ PRACOWNIKÓW ZAKŁADU w pierwszej kolejności przystąpić do ratowania ludzi, przeprowadzając ewakuację z zagroŝonych pomieszczeń, wyłączyć dopływ prądu elektrycznego do strefy poŝaru (poza dopływem prądu do urządzeń niezbędnych do ewakuacji i prowadzenia działań ratowniczych), pozamykać drzwi oddzielające pomieszczenia objęte poŝarem od pomieszczeń sąsiednich, zlikwidować drogi rozszerzania się poŝaru przez odcięcie powietrza podsycającego palenie, wyłączyć instalacje transportowe i grzewcze, zamknąć zawory gazowe, przy pomocy podręcznego sprzętu podjąć działania gaśnicze. Podręczny sprzęt gaśniczy przeznaczony jest do gaszenia poŝarów w pierwszej fazie ich powstania. Do sprzętu gaśniczego zalicza się m.in.: wszelkiego rodzaju gaśnice (pianowe, proszkowe, śniegowe), małe agregaty gaśnicze (do 25 kg środka gaśniczego), koce gaśnicze. Grupy poŝarów według rodzaju palącego się materiału i sposobu jego spalania: A- poŝar ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko spalania Ŝarowego (np. drewna, papieru, tkanin), B- poŝar cieczy palnych i substancji stałych topiących się pod wpływem temperatury (benzyna, alkohol, oleje, tłuszcze, lakiery), C- poŝar gazów palnych (np. propanu, acetylenu, gazu ziemnego), D- poŝar metali (magnez, sód, uran itd.), F- poŝar tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych. 7
W zaleŝności od grup poŝarów stosuje się odpowiednie środki gaśnicze Gaśnice pianowe (agregaty pianowe) Zastosowanie poŝary grupy A, B. Zalety: - tworzy powłokę odcinającą wydzielanie par palnych cieczy i uniemoŝliwia ponowne zapalenie, - moŝe być uŝyta do gaszenia urządzeń elektrycznych, jeŝeli posiadają informacje o dopuszczeniu. Przeciwwskazania: Nie naleŝy gasić przy jej uŝyciu ciał reagujących z wodą, palących się w postaci Ŝaru w wysokich temperaturach oraz instalacji i urządzeń elektrycznych pod napięciem. Gaśnice śniegowe (agregaty śniegowe) Zastosowanie poŝary grupy B i C oraz urządzenia i instalacje pod napięciem do 1 kv. Zalety: - nie pozostawia śladów po uŝyciu, - stosuje się do gaszenia urządzeń pod napięciem wg wskazań producenta. Przeciwwskazania: Nie naleŝy gasić przy jej uŝyciu palących się ludzi, silnie rozgrzanych elementów konstrukcji urządzeń oraz poŝarów siarki, węgla i metali lekkich. Przeciwwskazania: Gaśnice proszkowe (agregaty proszkowe) Zastosowanie: - proszki fosforanowe gaszą poŝary grupy A, B, C, - proszki węglanowe gaszą poŝary grupy B, C, - urządzenia elektryczne pod napięciem do 1 kv, - poŝary grupy D (proszek D). Zalety: - nietoksyczność, neutralność, - moŝliwość gaszenia urządzeń elektrycznych wg wskazań producenta oraz poŝarów gazów, - tworzenie warstwy izolacyjnej przed ogniem. Nie moŝna gasić przy jej uŝyciu aparatury i urządzeń precyzyjnych, poniewaŝ proszek moŝe spowodować zatarcie elementów ruchomych. 8
METODY GASZENIA POśARÓW Gaszenie poŝaru w zarodku, naleŝy rozpocząć przede wszystkim od zebrania odpowiedniej ilości przenośnego sprzętu gaśniczego. Po ostroŝnym otwarciu drzwi do pomieszczenia, w którym wybuchł poŝar, naleŝy przystąpić do gaszenia, uŝywając zebranego sprzętu jednocześnie przez kilka osób uczestniczących w akcji. Podczas gaszenia, w miarę moŝliwości, naleŝy ustawiać się plecami do kierunku wiatru, pamiętając zawsze o drodze odwrotu. Gaśnicę naleŝy trzymać pionowo i gasić strumieniem skierowanym od dołu do góry. Strumień gaśniczy powinien być kierowany w taki sposób, aby rozpocząć od czoła palącego się materiału. NaleŜy starać się dotrzeć moŝliwie blisko źródła ognia i atakować Ŝar a nie płomienie. Nie wolno pozostawiać palących się lub niedogaszonych przedmiotów. Posuwać się dalej moŝna tylko wtedy, kiedy ugasi się najbliŝsze otoczenie. Ewakuacja ludzi z pomieszczeń i budynków Zasady poruszania się w warunkach ewakuacji: NaleŜy kierować się na poziome drogi ewakuacyjne (korytarze), a następnie zgodnie z kierunkami określonymi przez znajdujące się na ścianach i drzwiach budynków znaki ewakuacyjne prowadzące poza obszar zagroŝony. Przy silnym zadymieniu dróg ewakuacyjnych naleŝy poruszać się w pozycji pochylonej, starając się trzymać głowę jak najniŝej, ze względu na niŝszą temperaturę i mniejsze zadymienie w dolnych partiach pomieszczeń i korytarzy. Usta i drogi oddechowe naleŝy w miarę moŝliwości zasłaniać chustką zmoczoną w wodzie sposób ten ułatwia oddychanie. Podczas ruchu przez mocno zadymione odcinki dróg ewakuacyjnych naleŝy poruszać się wzdłuŝ ścian, by nie stracić orientacji, co do kierunku ruchu. Po zakończeniu ewakuacji osób naleŝy sprawdzić, czy wszyscy opuścili poszczególne pomieszczenia w przypadku niezgodności stanu osobowego i podejrzenia, Ŝe ktoś pozostał w zagroŝonej strefie, naleŝy natychmiast fakt ten zgłosić jednostkom ratowniczym przybyłym na miejsce akcji i przeprowadzić ponowne sprawdzenie pomieszczeń w budynku. 9
Przykładowe pytania po szkoleniu okresowym z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników administracyjno-biurowych Pytania TAK NIE 1.Czy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie? 2. Czy pracodawca moŝe zapoznać pracownika z przepisami BHP dopiero po zakończeniu okresu próbnego, a przed rozpoczęciem właściwego okresu pracy związanego z umową na czas nieokreślony? 3. Czy pracownik moŝe odmówić udziału w szkoleniu BHP? 4. Czy pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, jeŝeli wykonywana przez niego praca moŝe grozić niebezpieczeństwem innym pracownikom? 5. Czy pracodawca moŝe nałoŝyć na pracownika karę pienięŝną za nie przestrzeganie przepisów przeciwpoŝarowych? 6. Czy przy tzw. pracy dorywczej kobiety mogą ręcznie przenosić cięŝary o masie do 20 kg? 7. Czy kobiety w ciąŝy mogą bez ograniczeń pracować przy komputerze? 8. Czy kobieta w okresie ciąŝy moŝe wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych? 9. Czy pracodawca moŝe odmówić udzielenia urlopu wychowawczego? 10. Czy wypadek zaistniały w trakcie wykonywania czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia przełoŝonego moŝna zaliczyć do grupy wypadków przy pracy? 11. Czy pracodawca ponosi koszty związane z ustaleniem okoliczności wypadku przy pracy? 12. Czy zebrania informacji od świadków wypadku dokonuje tzw. zespół powypadkowy? 13. Czy pracodawca ma obowiązek przechowywania dokumentacji powypadkowej przez okres 15 lat? 14. Czy jednym ze świadczeń przysługujących osobie, która uległa wypadkowi przy pracy moŝe być renta szkoleniowa? 15. Czy pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzania badań czynników szkodliwych w miejscu pracy? 16. Czy pracodawca jest zobowiązany udostępnić wyniki badań czynników szkodliwych kaŝdemu pracownikowi? 17. Czy badania okresowe przeprowadzane są na koszt pracodawcy? 18. Czy drogi przemieszczania się pracowników w zakładzie pracy np.: schody podlegają ocenie pod względem zagroŝenia dla zdrowia pracowników administracyjno-biurowych? 19. Czy temperatura w pomieszczeniach biurowych moŝe być niŝsza niŝ 18 o C? 20. Czy gaśnicą proszkową moŝna gasić urządzenia pod napięciem do 1 kv? 10