Starożytność
Epoka literacka (kulturowa) Jest to okres w historii literatury powszechnej lub narodowej, w którym dominują pewne zbliżone do siebie, prądy lub kierunki literackie.
Starożytność Starożytność okres w historii Bliskiego Wschodu, Europy i Afryki Północnej obejmujący dzieje tych regionów od powstania pierwszych cywilizacji do politycznego upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Ok. 4000 p.n.e. 476 r. n.e. (powstanie pisma) (upadek cesarstwa zachodniorzymskiego)
Starożytność - gdzie? Grecja, Rzym, Bliski Wschód, Egipt
Pochodzenie nazwy antyk z łac. antiquus (stary, dawny, zamierzchły)
Sztuka Trzy cechy sztuki starożytności: piękno symetria harmonia
W rzeźbach przedstawiano bogów, sportowców i herosów (pięknych, młodych, zdrowych).
Greckie wazy - jedne z najdoskonalszych wyrobów ceramicznych starożytności. Czerwonofigurowe Czarnofigurowe
W architekturze dominowała symetria. Budowle były wielkie świątynie, rotundy, amfiteatry i łuki triumfalne.
Partenon (Akropol, Ateny, Grecja) Świątynia ku czci bogini Ateny
Panteon (Pole Marsowe, Rzym, Włochy) Świątynia ku czci wszystkich bogów
Koloseum (Rzym, Włochy) Amfiteatr Flawiuszów, miejsce walk gladiatorów, polowań, igrzysk
Trzy źródła kultury europejskiej W starożytności powstały trzy monumentalne dzieła, które miały wielki wpływ na kulturę europejską stały się jej fundamentem. Epos o Gilgameszu Mitologia Biblia
Epos o Gilgameszu słynne dzieło opisujące poszukiwanie przez legendarnego Gilgamesza, władcę sumeryjskiego miasta Uruk, tajemnicy nieśmiertelności.
Mitologia grecka - zbiór mitów przekazywanych przez starożytną tradycję grecką. Opowieści o bogach, boginiach i herosach, wyjaśniające miejsce człowieka w świecie oraz samo funkcjonowanie świata, jego stworzenie i historię. Źródła naszej wiedzy o mitach greckich: Iliada i Odyseja Homera, Theogonia Hezjoda, dramaty Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa i Arystofanesa liryka.
Powstanie świata wg mitologii Na początku był Chaos, z którego wyłonili się Gaja (Ziemia) i Uranos (Niebo). Dali początek pokoleniom bogów tytanom, cyklopom i sturękim. Uranos strącił ich do Tartaru nie podobało mu się potomstwo.
Drzewo genealogiczne bogów greckich Mity, które należy sobie przypomnieć: o powstaniu świata, o Prometeuszu, o Dedalu i Ikarze, o Syzyfie, o Dionizosie, o Demeter i Korze, o Heraklesie, o Orfeuszu i Eurydyce, o jabłku niezgody, o wojnie trojańskiej, o powrocie Odyseusza do Itaki. Źródło: bibliotekawszkole.pl
Starożytna Grecja - kolebka teatru Teatr pochodzi od Dionizji świąt w starożytnej Grecji organizowanych na cześć Dionizosa boga wina, urodzajów, a także narodzin i śmierci. Wielkie Dionizje dały początek tragedii, Małe Dionizje z nich narodziła się komedia. W ich trakcie urządzano procesję, a młodzieńcy ubrani w koźle skóry śpiewali dytyramby - pieśni ku czci Dionizosa, będące początkiem dramatu. Chórowi przewodził koryfeusz, czyli przodownik.
Skene (garderoba) Proskenion (scena) Orchestra (miejsce dla chóru) Parodos (wejście dla chóru) Theatron (widownia) Miejsce dla Dionizosa Schemat teatru greckiego
Prologos zapowiedź wydarzeń Parodos pierwsze wystąpienie chóru - wprowadza akcję Epejsodiony (5) wystąpienia aktorów Stasimony (5) wystąpienia chóru Exodos ostatnie wystąpienie chóru, podsumowanie wydarzeń Budowa tragedii greckiej
Estetyka tragedii greckiej Ograniczona liczba aktorów, występowali tylko mężczyźni (maski, koturny, kostiumy). Brak scen zbiorowych. Istnienie chóru. Konflikt tragiczny (starcie dwóch przeciwstawnych racji, jedna z nich musi zginąć, postacie kierowani fatum, losem, przeznaczeniem). Zasada decorum (obowiązek pisania tragedii stylem wysokim, zakaz przeplatania się scen tragicznych i komicznych). Bohaterami są wybitne jednostki pochodzące z wyższych sfer. Zasada trzech jedności: czasu (akcja rozgrywa się między wschodem i zachodem słońca), miejsca - akcja rozgrywa się w jednym miejscu (o wydarzeniach innych informuje specjalny aktor - posłaniec), akcji - jest ona jednowątkowa.
Katharsis Celem sztuki jest wzbudzenie u widza uczuć litości i trwogi, aby przez to następnie oczyścić jego umysł z tych doznań.
Dzieła i rozwój teatru Ważne utwory: Król Edyp, Antygona Sofoklesa Medea, Elektra Eurypidesa Siedmiu przeciw Tebom Ajschylosa Tespis - wynalazca teatru, wprowadził pierwszego aktora Ajschylos - wprowadził do tragedii drugiego aktora Sofokles - wprowadził trzeciego aktora
Homer - grecki pieśniarz wędrowny, epik, śpiewak i recytator. Uważa się go za ojca poezji epickiej. Najstarszy znany z imienia europejski poeta. Iliada opis dziesięcioletniej wojny trojańskiej wywołanej porwaniem pięknej Heleny, żony Menelaosa, przez Parysa - królewicza Troi. Odyseja trwający dziesięć lat powrót jednego z bohaterów spod Troi, Odyseusza, do rodzinnej Itaki i żony Penelopy. Liczne przygody i pułapki zastawiane przez Posejdona (syreny, Scylla i Charybda, wyspa Kirke, cyklop Polifem i inne).
Biblia - zbiór ksiąg spisanych pierwotnie po hebrajsku, aramejsku i grecku, uznawanych przez żydów i chrześcijan za natchnione przez Boga. Na chrześcijańską Biblię składają się Stary Testament i Nowy Testament. Biblia hebrajska obejmuje księgi Starego Testamentu. Ważne tłumaczenia Biblii: Septuaginta przekład na język grecki ok. III w. p.n.e., dokonany w Aleksandrii. Wulgata przekład na łacinę przez św. Hieronima w latach 382 406 n.e.
Słowo Biblia wywodzi się od greckiego biblion i znaczy księga. Stary Testament powstawał od XIII w. p.n.e. do I w. p.n.e., a Nowy Testament od narodzenia Chrystusa do I w. n.e. Stary Testament zawiera historię ludu wybranego Izraelitów, z którymi Bóg zawarł przymierze. Nowy Testament to Ewangelie oraz dzieje pierwotnego Kościoła, historia Jezusa i Apostołów.
Biblia - dzieło synkretyczne (zawiera różne gatunki literackie) przypowieść, proroctwo (epika) opowiadanie, saga rodu (epika) epos, poemat (epika) psalm, pieśń, hymn, tren (liryka) kazanie (epika) list (epika)
Przypowieść Cechy: prosty, zrozumiały język, przekonująca historia, znaczenie dosłowne, znaczenie symboliczne. Przypowieści do powtórzenia: o siewcy, o talentach, o synu marnotrawnym, o miłosiernym Samarytaninie, o pannach głupich i mądrych, o robotnikach w winnicy.
Symbol i alegoria Alegoria w literaturze i sztuce obraz mający, poza dosłownym, jednoznaczny, ściśle określony sens przenośny, np. alegoria sprawiedliwości - kobieta z przepaską na oczach, z mieczem i wagą. Symbol ma znaczenie dosłowne i przenośne, ale może być interpretowany na wiele sposobów, np. słońce jako symbol władzy, ciepła, świata, życia.
Znaczenie Biblii Ważne źródło kultury europejskiej w sferze religijno-moralnej i sferze twórczości. Natchnienie wielu myślicieli, artystów i pisarzy. Zawiera kodeks moralny, wyznacza dobro i zło, przedstawia wzorce i antywzorce postępowania. Prezentuje ludzi, ich obyczaje i poglądy z wielu epok. Jest źródłem frazeologizmów (np. Sodoma i Gomora, hiobowe wieści, owoc zakazany, salomonowa mądrość, umywać ręce, nieść krzyż). Dla chrześcijan jest księgą świętą, należącą do autorytetów i skarbów wyznawanej religii. Odegrała szczególnie ważną rolę w rozwoju piśmiennictwa staropolskiego. Jest dziełem uniwersalnym i ponadczasowym, a jej znajomość jest konieczna do zrozumienia wielu współczesnych dzieł literatury.
Sprawdź się Co trzeba wiedzieć o starożytności?
Określ ramy czasowe i pochodzenie nazwy starożytności. Wskaż, w jakich miejscach kształtowały się cywilizacje starożytne. Jakie były cechy sztuki antycznej i tematy, które poruszała? Na jakiej zasadzie ustalono podział waz antycznych? Czy w antyku poruszano w sztuce temat choroby, starości, brzydoty? Co przedstawiały ówczesne rzeźby? Podaj przykład. Wymień trzy budowle ówczesnego świata i miejsca, gdzie się znajdują.
Istnieją trzy wielkie dzieła, fundament kultury europejskiej. Wymień je. Jaki cel miały mity? Jak pomagały człowiekowi? Skąd znamy mity greckie? Co według mitów greckich było na początku wszystkiego? Opowiedz mit o Prometeuszu, Syzyfie, Demeter i Korze. Kto kłócił się o jabłko dla najpiękniejszej i jak zakończył się ten spór? Kto napisał dzieła "Illiada" i "Odyseja", jaki to gatunek i czego one dotyczą? Wymień profesje bogów: Zeusa, Hery, Afrodyty, Posejdona, Marsa, Ateny.
Jakie są źródła teatru? Jak powstały tragedie i komedie? Jak wyglądały Dionizje? Kim był koryfeusz? Opisz budowę antycznego amfiteatru. Jak zbudowana była antyczna tragedia? Na czym polega zasada jedności czasu, miejsca i akcji w tragedii antycznej? Co to jest katharsis? Kto do tragedii greckiej wprowadził pierwszego, drugiego i trzeciego aktora?
Kiedy powstawała Biblia? Dla kogo Biblia jest ważnym dziełem religijnym? Które jej części? Jak się nazywają tłumaczenia Biblii na grekę i łacinę? Co to znaczy, że Biblia jest dziełem synkretycznym? Wymień pięć gatunków epickich i pięć lirycznych występujących w Biblii. Co to jest epos i do jakiego rodzaju literackiego należy? Podaj przykład. Co to jest przypowieść i jakie są jej cechy? Opowiedz jakąś przypowieść. Czym różni się symbol od alegorii? Jakie Biblia miała znaczenie dla Europy?
Starożytność masz opanowaną :) Źródło zdjęć: commons.wikimedia.org (o ile w prezentacji nie wskazano inaczej)