Spis treści Uwagi wstępne 11 1. Polskie i niemieckie koncepcje rozwoju pogranicza 14 1.1. Programy aktywizacji gospodarczej pogranicza w latach 1990-1995 14 1.2. Współpraca polsko-niemiecka w zakresie zagospodarowania przestrzennego 21 1.3. Powstanie euroregionów 24 1.4. Wspólne dokumenty programowe Phare CBC II/Interreg III A... 26 2. Skutki integracji europejskiej dla pogranicza w ocenie niemieckich i polskich ekspertów 28 2.1. Badania niemieckie 28 2.2. Badania polskie 34 3. Deficyty dialogu polsko-niemieckiego na temat rozwoju pogranicza 41 3.1. Asymetria w zakresie badań analitycznych 41 3.2. Asymetria w zakresie dostępu do funduszy pomocowych 43 3.3. Różnice w identyfikacji regionalnej mieszkańców pogranicza 45 3.4. Rola Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej 48 4. Skutki integracji europejskiej dla malej i średniej przedsiębiorczości pogranicza 53 4.1. Konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce zachodniej 55 4.2. Konkurencyjność przedsiębiorstw szczecińskich 62 4.3. Grupy towarowe dominujące w eksporcie województw przygranicznych 65 4.4. Polsko-niemiecka współpraca gospodarcza 70 http://d-nb.info/1033476218
5. Przygotowanie do integracji z Unią Europejską - badania prowadzone wśród przedsiębiorców 79 5.1. Badania ogólnopolskie Polskiej Konfederacji Przedsiębiorców Prywatnych oraz Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości... 79 5.2. Badania prowadzone na pograniczu saksońsko-dolnośląskim 81 6. Mentalne i biurokratyczne bariery ożywienia gospodarczego na polsko-niemieckim pograniczu 86 7. Ekonomiczne i społeczne uwarunkowania handlu przygranicznego 91 8. Turystyka i promocja regionalna 98 8.1. Przejścia graniczne 98 8.2. Turystyka rowerowa 100 8.3. Świnoujście - dylematy wyboru profilu turystycznego miasta... 101 8.4. Budowa przystani żeglarskich 102 8.5. Udział polskich turystów w rozwoju sektora w województwach przygranicznych 103 8.6. Rola administracji we wspieraniu turystyki i promocji regionalnej 104 9. Profile trzech miast przygranicznych: Gubin, Zgorzelec, Łęknica.. 107 9.1. Gubin 107 9.2. Zgorzelec 108 9.3. Łęknica 110 10. Unijne programy pomocowe dla Polski zachodniej 112 11. Przygotowanie administracji województw przygranicznych do wykorzystania funduszy strukturalnych 118 11.1. Programowanie funduszy strukturalnych 118 11.2. Znajomość prawa europejskiego 122 11.3. Specjalne zadania administracji w województwach przygranicznych 123 11.3.1. Europamiasta 123 11.3.2. Regulacja własności nieruchomości i ziemi 126 Wnioski 129 Rekomendacje 135 Bibliografia 139
Aneks 1. Lista osób, z którymi przeprowadzono wywiady 147 2. Tabela finansowa dla Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w podziale na województwa i priorytety w latach 2004-2006 150 3. Inwestycje w zakresie infrastruktury drogowej, kolejowej oraz rzecznej na polsko-niemieckim pograniczu, zalecane przez stowarzyszenie ARGE, zrzeszające zachodnioeuropejskie izby przemysłowo-handlowe położone wzdłuż granicy z państwami kandydującymi do Unii Europejskiej 154 4. Projekty drogowe i kolejowe zatwierdzone do realizacji w latach 2000-2006 w ramach programu ISPA w województwach Polski zachodniej 155 5. Skład polsko-niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej 156 6. Przejścia graniczne na granicy polsko-niemieckiej 160 7. Produkt krajowy brutto w Unii Europejskiej, państwach kandydujących i Polsce (w tym w podziale na województwa) w 1998 roku 163 8. Stopa bezrobocia w Polsce według województw (grudzień 2001 roku) 164 9. Stopa bezrobocia w polskich i niemieckich regionach przygranicznych (kwiecień 2002 roku) 165 10. Poziom płac w Polsce oraz we wschodnich i zachodnich niemieckich krajach związkowych w latach 1996-2001 165 11. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w przemyśle przetwórczym w Polsce i w poszczególnych województwach w 2001 roku 166 12. Udział województw w eksporcie małych i średnich przedsiębiorstw w 2000 roku 167 13. Polski handel zagraniczny z wschodnioniemieckimi krajami związkowymi w latach 1991-2001 168 14. Udział niemieckich krajów związkowych w handlu zagranicznym z Polską w roku 2001 169 15. Ceny gruntów rolnych w Polsce (w tym w wybranych regionach) oraz w Niemczech (w tym w niemieckich krajach związkowych) 170 16. Ceny gruntów rolnych na polsko-niemieckich terenach przygranicznych 171
Inhaltsangabe Einfiihrende Bemerkungen 11 1. Polnische und deutsche Konzepte fur die Entwicklung des grenznahen Raumes 14 1.1. Programme der wirtschaftlichen Aktivierung des Grenzgebietes 1990-1995 14 1.2. Deutsch-polnische Zusammenarbeit im Bereich der Raumordnung 21 1.3. Euroregionen 24 1.4. Gemeinsame Programmdokumente Phare CBC II/Interreg III A.. 26 2. Die Auswirkungen der Osterweiterung der EU im Spielegbild deutscher und polnischer Expertisen 28 2.1. Deutsche Studien 28 2.2. Polnische Studien 34 3. Deflzite des deutsch-polnischen Dialogs iiber die Enwicklung des grenznahen Raumes 41 3.1. Asymmetrie in der Forschungsarbeit 41 3.2. Asymmetrie im Zugang zu Fórdermitteln 43 3.3. Probleme der regionalen Identitat im Grenzgebiet 45 3.4. Die Rolle der Deutsch-Polnischen Regierungskomission fur grenznahe und regionale Zusammenarbeit 48 4. Die Auswirkungen der Osterweiterung der EU fur die Kleinund Mittelbetriebe im Grenzgebiet 53 4.1. Wettbewerbsfahigkeit der Klein- und Mittelbetriebe in Westpolen.. 55 4.2. Wettbewerbsfahigkeit der Stettiner Unternehmen 62 4.3. Fuhrende Warengruppen in den Exporten der polnischen Westwoiwodschaften 65 4.4. Deutsch-polnische Wirtschaftskooperation 70
5. Vorbereitung auf den EU-Beitritt - Unternehmerbefragungen... 79 5.1. Landesweite Untersuchungen der Polnischen Konfoderation Privater Unternehmer und der Polnischen Agentur fur Industrieentwicklung 79 5.2. Untersuchungen im Raum Sachsen-Dolnośląskie 81 6. Mentale und biirokratische Barrieren der wirtschaftlichen Kooperation im Grenzgebiet 86 7. Der grenznahe Markthandel - ókonomische und soziale Aspekte 91 8. Fremdenverkehr und regionale Werbung 98 8.1.Grenziibergang e 98 8.2. F ahrradtoursitik 100 8.3. Swinemiinde - touristische Entwicklungsoptionen 101 8.4. Yachthafen 102 8.5. Anteil polnischer Touristen am Fremdenverkehr in den Westwoiwodschaften 103 8.6. Rolle der Verwaltung in der Forderung des Fremdenverkehrs... 104 9. Profile dreier Grenzstadte: Gubin, Zgorzelec, Łęknica 107 9.1. Gubin 107 9.2. Zgorzelec 108 9.3. Łęknica 110 10. EU-Fórderprogramme fur Westpolen 112 11. Vorbereitungsstand der polnischen Verwaltung auf den Beitritt indie EU 118 11.1. Aufstellung von Programmen fur die Nutzung der Strukturgelder 118 11.2. Kenntnisse des europaischen Rechts 122 11.3. Spezielle Aufgaben der Verwaltung im Grenzgebiet 123 11.3.1. Europastadte 123 11.3.2. Erwerb von Boden und Immobilien 126 Schlussfolgerungen 129 Empfehlungen an die Politik 135 Bibliographie 139
Anhange 1. Listę der Gesprachspartner... 147 2. Finanztabelle des Regionalen Operativen Entwicklungsplanes fur Polen 2004-2006 150 3. Empfehlungen der Grenzkammern ARGE zu InfrastrukturmaBnahmen im deutsch-polnischen Grenzgebiet 154 4. Bewilligte Infrastrukturprojekte im polnischen Grenzgebiet im Rahmen der ISPA-Fórderung 155 5. Teilnehmerliste der Deutsch-Polnischen Regierungskomission fur grenznahe und regionale Zusammenarbeit 156 6. Bestehende und geplanten Grenziibergange an der deutsch-polnischen Grenze 160 7. BIP - Vergleich: Polen - Polnische Regionen - Kandidatenstaaten- -EU, 1998 163 8. Arbeitslosigkeit nach Woiwodschafiten in Polen, 2001 164 9. Arbeitslosigkeit im Vergleich: Westpolen-Neue Bundeslander, 2002... 165 10. Entwicklung des Lohnniveaus 1996-2001: Polen - Alte Bundeslander - Neue Bundeslander 165 11. Durchschnittslohn im regionalen Vergleich in Polen, 2001 166 12. Anteil der polnischen KMU-s am Export (nach Regionen), 2000 167 13. Polens AuBenhandel mit den neuen Bundeslandern, 1991-2001 168 14. Deutsch-polnischer Handel, 2001 (nach Bundeslandern) 169 15. Vergleich der Preise fur landwirtschaftliche Grundstiicke in Polen und Deutschland 170 16. Vergleich der Preise fur landwirtschaftliche Grundstiicke in den Grenzregionen 171