Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 11 / 01 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 00 9 0 fax (+ ) 9 1 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów Ul. Świętokrzyska 1 00-91 Warszawa Wykres 1. Kryteria konwergencji nominalnej w Polsce Kryterium fiskalne jest aktualnie wypełnione. Rada Ecofin podjęła 19 czerwca 01 r. decyzję, która zakończyła procedurę nadmiernego deficytu wobec Polski. Ponadto, jesienne prognozy Komisji Europejskiej zakładają wypełnianie przez Polskę fiskalnego przez cały okres objęty prognozą, tj. do 01 roku. We wrześniu 01 r. Polska po raz kolejny znalazła się wśród trzech państw tworzących grupę referencyjną stabilności cen. Fakt ten jest jednoznaczny z wypełnianiem przez Polskę tego. Średnie 1-miesięczne tempo wzrostu indeksu HICP wyniosło -0,% (historycznie najniższy poziom) i było niższe o 1,1 pkt. proc. od wartości referencyjnej. Wartość referencyjna została obliczona na podstawie danych z państw UE o najbardziej stabilnych cenach, wśród których znalazły się Cypr, Bułgaria oraz Polska. Z grupy referencyjnej została wykluczona Grecja, w której średnie 1-miesięczne tempo wzrostu cen było znacząco niższe od średniej w strefie euro (o 1, pkt. proc.). Jesienne prognozy Komisji Europejskiej implikują wypełnianie przez Polskę stabilności cen z dużym marginesem bezpieczeństwa przez cały okres objęty prognozą, tj. do IV kw. 01 r. We wrześniu 01 r. Polska wypełniała stóp procentowych. Średnia długoterminowa stopa procentowa za ostatnie 1 miesięcy wyniosła,%, a tym samym ukształtowała się o,0 pkt. proc. poniżej wartości referencyjnej, która wyniosła,%. Podstawą do obliczenia wartości referencyjnej były dane z Bułgarii oraz Polski. Zgodnie z wnioskami z Raportów o konwergencji 01*, w przypadku stóp procentowych z analizy został wyłączony Cypr, jako państwo, które nie finansuje zadłużenia sektora publicznego poprzez emisję instrumentów dłużnych na rynkach finansowych. Kryterium kursu walutowego nie jest wypełnione ze względu na fakt, że Polska nie uczestniczy w mechanizmie ERM II. W październiku br. zaobserwowano wzrost wskaźnika zmienności ERV w ujęciu miesięcznym (po kilku miesiącach obniżania się ERV) oraz stabilizację w ujęciu kwartalnym. Jednocześnie w październiku nastąpił spadek oczekiwanej zmienności kursu PLN implikowanej z notowań opcji walutowych. * Więcej na ten temat w opracowaniu: Raporty o konwergencji 01 dalszy wzrost dyskrecjonalności w interpretacji kryteriów konwergencji, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez RP, 01. Źródło: Eurostat, MF. 1
Wykres. Kryterium fiskalne w państwach UE- (dane za 01 r.) Wartość deficytu sektora g.g. w Polsce (-,% PKB) uwzględnia korektę o koszt wdrożenia systemowej reformy emerytalnej z1999 r. (0,% PKB) Źródło: Eurostat. Wykres. Różnica 1-miesięcznej średniej stopy inflacji HICP i wartości referencyjnej (dane za wrzesień 01 r.) Źródło: Eurostat. Wykres. Różnica 1-miesięcznej średniej długookresowej stopy procentowej i wartości referencyjnej (dane za wrzesień 01 r.) Źródło: Eurostat. Wykres. Zmienność EUR/PLN implikowana z wyceny opcji (01-01) Wykres. Exchange Rate Volatility względem euro (01-01) 10 9 1 0 implikowana zmienność 1M (L) implikowana zmienność M (L) implikowana zmienność 1M (L) EUR/PLN (P),,,,,,,, Źródło: Bloomberg, Eurostat
ANEKS STATYSTYCZNY Tabela 1. Kryterium fiskalne w UE- procedura nadmiernego deficytu grupa * status termin korekty# deficyt sektora g.g. jako % PKB dług sektora g.g. jako % PKB 01 01 01** 01** 01** 01 01 01** 01** 01** państwo Austria EA -1, -, -1,9-1, -1, 0,,,,, Belgia EA -,9 -,1 -, -, -, 10,1 10, 10, 10,1 10,1 Bułgaria D -0, -, -, -, -, 1,0,0 1,,, Chorwacja D EDP 01 -, -, -,9 -, -,1 0,,1 9, 91, 9,9 Cypr EA EDP 01 -,9 -,9-0, 0,1 0, 10, 10, 10, 9, 9, Czechy D -1, -1,9-1,9-1, -1,1,, 1,0 1,0 0, Dania ERM II/O -1, 1, -, -, -1,,0,1 0, 9,, Estonia EA -0,1 0, 0, 0, 0,1 9,9 10, 10,0 9, 9, Finlandia EA EDP -, -, -, -, -,, 9,,,, Francja EA EDP 01 -,1 -,9 -, -, -, 9, 9, 9, 9,1 9, Grecja EA EDP 01-1, -, -, -, -, 1,0 1, 19, 199, 19, Hiszpania EA EDP 01 -,9 -,9 -, -, -, 9, 99, 100, 101, 100, Holandia EA -, -, -,1-1, -1,,9,,,9,9 Irlandia EA EDP 01 -, -,9 -, -1, -1, 10,0 10, 99, 9, 9, Litwa EA -, -0, -1,0-1,1-0,, 0,,9 0,, Luksemburg EA 0, 1, 0,0 0, 0,,,0,,9, Łotwa EA -0,9-1, -1, -1, -1,1 9,1 0,, 1,1, Malta EA -, -,1-1, -1, -1,1 9,,,9, 1,0 Niemcy EA -0,1 0, 0,9 0, 0,,,9 1,,, Polska D -,0 -. -, -, -,,9 0, 1,,, Portugalia EA EDP 01 -, -, -,0 -,9 -, 19,0 10, 1, 1, 11, Rumunia D -, -1, -1, -, -,,0 9,9 9, 0,9, Słowacja EA -, -, -, -, -,0,,,,, Słowenia EA EDP 01-1,0 -,0 -,9 -, -,0 0, 0,, 0,9, Szwecja D -1, -1, -1, -1, -1, 9,,9,,0, Węgry D -, -, -, -,1 -,0,,,,, W. Brytania O EDP 01/1 -, -, -, -, -1,,,,,0,9 Włochy EA -,9 -,0 -, -, -1, 1, 1, 1,0 1, 10,0 * EA członek strefy euro, ERM II uczestnik ERM II, D państwo z derogacją, O państwo z klauzulą opt-out # EDP rekomendacja Rady Ecofin ws. terminu likwidacji nadmiernego deficytu ** na podstawie: European Commission, European Economic Forecast Autumn 01 po korekcie o koszt wdrożenia systemowej reformy emerytalnej z1999 r. (0,% PKB) Źródło: Ameco
Tabela. Kryteria stabilności cen i stóp procentowych w państwach UE- (dane za wrzesień 01 r.) 1M średnia krocząca różnica względem ** różnica przed miesiącem różnica przed 1 miesiącami państwo grupa* wartość bieżąca Austria EA 0, 0,9 0, 0, 0, Belgia EA 0,9 0, -0,1-0, -0, Bułgaria D -0,9-1, -1, -,0 -, Chorwacja D -0, -0,1-0, -0, -1,0 Cypr EA -1,9-1, -1, -1, -1, Czechy D 0, 0, 0,0-0, -0, Dania ERM/O 0, 0, -0, -0, -0,9 Estonia ERM/D -0, 0,1-0, -0, -0, Finlandia EA -0, 0,1-0, -0, 0,1 Francja EA 0,1 0,1-0, -0, -0, Grecja EA -0, -1, -,0 -, -, Hiszpania ERM/D -1,1-0, -1,1-1, -1, Holandia EA 0, 0, -0, -0, -0, Irlandia EA 0,0 0,0-0, -0, -1,0 Litwa ERM/D -0, -0, -0,9-1, -1,0 Luksemburg EA -0, -0,1-0, -0, -0, Łotwa ERM/D -0, 0, -0,1-0, -0, Malta EA 1, 1,0 0, 0, -0, Niemcy EA -0, 0, -0, -0, -0, Polska D -0, -0, -1,1-1, -0,9 Portugalia EA 0,9 0, 0,0-0, -1, Rumunia D -1, 0, -0, -0, 0,0 Słowacja EA -0, -0, -0, -0,9-1, Słowenia EA -1,0-0, -0,9-1,1-0, Szwecja D 0,9 0, 0, -0, -1,1 Węgry D -0,1-0, -0, -0,9-1,0 Wielka Brytania O -0, 0, -0,1-0, 0, Włochy EA 0, 0,1-0, -0, -0,9 strefa euro - -0,1 0,0-0, -0, -0, UE- - -0,1 0,0-0, -0, -0, Austria EA 1,0 0, -,9 -, -,1 Belgia EA 1,0 0,9 -, -, -, Bułgaria D,, -,0-1, -, Chorwacja D,9, -1, -0,9-1, Cypr EA,0,0 1, 1, 0,1 Czechy D 0, 0, -,0 -, -,0 Dania ERM/O 0,9 0, -,0 -, -, Estonia ERM/D 0,0 0,0 0,0 -, -,9 Finlandia EA 0,9 0, -,0 -, -, Francja EA 1,0 0,9 -, -, -,9 Grecja EA, 9,,0, 1, Hiszpania ERM/D,0 1, -,9 -, -, Holandia EA 0,9 0, -,0 -, -,1 Irlandia EA 1, 1, -, -,0 -,0 Litwa ERM/D 1, 1, -, -, -, Luksemburg EA 0, 0, -, -, -, Łotwa ERM/D 1,0 1, -, -,0 -,9 Malta EA 1, 1, -,0 -, -,0 Niemcy EA 0, 0, -, -, -, Polska D,9, -,0-1, -1,9 Portugalia EA,, -,1-1, -1, Rumunia D,, -1, -0, -1,0 Słowacja EA 0,9 1,0 -, -, -, Słowenia EA,1 1,9 -, -, -1, Szwecja D 0, 0, -,9 -, -,9 Węgry D,, -1,1-0, -0, Wielka Brytania O 1,9 1, -,0 -, -, Włochy EA 1,9 1,9 -, -, -, * EA członek strefy euro, ERM uczestnik ERM II, D państwo z derogacją, O państwo z klauzulą opt-out. ** Wartość referencyjna dla stabilności cen przyjęła we wrześniu 01 r. 0,, a dla stóp procentowych,. Źródło: Eurostat, obliczenia MF.
Tabela. Kryterium stabilności cen w państwach UE- a prognozowana inflacja różnica względem wartości referencyjnej na podstawie prognoz Komisji Europejskiej (listopad 01) 01Q1 01Q 01Q 01Q 01Q1 01Q 01Q 01Q Austria 0,1-0,1 0,0-0, -0, -0, -0, -0, Belgia,,0,,,1 0, -1,1-1,1 Bułgaria -1, -1, -1, -1, -1, -1, -1, -1, Chorwacja -1,0-1,1-1,0-1, -1, -1,1-1,0-0,9 Cypr -, -, -1, -1, -1, -1, -1, -1, Czechy -0, -0,9-0,9-1,1-1,1-1,1-1,1-1,0 Dania -0, -0, -0, -0, -0, -0, -0, -0, Estonia -0, -0, -0, -0, -0, 0,1 0, 0, Finlandia -1, -1, -1, -1, -1, -1, -1, -1,1 Francja -0,9-1,0-1,0-1, -1, -1, -1, -1, Grecja -1, -0,9-0, -1,1-1, -1, -1, -1, Hiszpania -1, -1, -1, -1, -1, -1, -1, -1, Holandia -0, -0, -0, -0,9-1,0-1,0-1,0-1,1 Irlandia -0, -0, -0, -0, -1,1-1, -1,1-1,0 Litwa -1, -1, -1, -1, -1, -1,1-0, -0, Luksemburg -0,1-0,1 0,1-0, -0, -0,9-1,0-0,9 Łotwa -0, -0, -0, -0, -0, -0, -0, -0, Malta 0, 0,1 0,0-0, -0, -0, -0, -0, Niemcy -0, -1,0-0,9-1,1-1,1-1,0-1,0-0,9 Polska -1, -1,1-0, -0, -0, -0, -0, -0, Portugalia -0, -0, -0, -1,0-1,1-1, -1, -1, Rumunia -, -,0 -, -, -1, -0,9-0, -0, Słowacja -1,1-1,1-0,9-1,1-1,1-1,1-1,0-1,0 Słowenia -1, -1, -1, -1, -1, -1, -1, -1, Szwecja -0, -0, -0, -0, -0, -0, -0,9-0,9 Węgry -0, -0, -0,1-0, -0, -0, -0, -0,1 Wielka Brytania -0, -0, -0, -0, -0, -0, -0, -0,9 Włochy -0, -0,9-0,9-1,1-1,0-0,9-0, -0, KRYTERIUM 1,1 1, 1,,1,,,, Źródło: European Commission DG-ECFIN, European Economic Forecast Autumn 01, obliczenia własne. Ramka: Uwarunkowania wyłaniania grupy referencyjnej dla stabilności cen oraz stóp procentowych W konsekwencji publikacji Raportów o konwergencji w czerwcu 01 r. przez KE i EBC, począwszy od wydania nr /01 Monitora Konwergencji Nominalnej jako metodę bazową dla wyznaczania wartości referencyjnej dla stabilności cen przyjęto, iż ze składu grupy referencyjnej wykluczane są kraje, których 1-miesięczna stopa inflacji jest niższa o co najmniej 1, p.p. od średniej w strefie euro. Mając jednak na uwadze, że dokonana na podstawie informacji zawartych w ww. Raportach interpretacja jest obarczona niepewnością (można wskazać przypadki krajów, które pomimo charakteryzowania się większą różnicą tempa wzrostu cen wobec strefy euro zostały uznane za państwa referencyjne, np. Finlandia w 00 r.), analizie poddano również bardziej konserwatywną regułę (stosowaną w poprzednich wydaniach Monitora). Zgodnie z tą regułą kraj jest wykluczany z grupy referencyjnej, jeśli odchylenie od średniej inflacji w strefie euro wynosi co najmniej 1, p.p. Różnicę pomiędzy nowym podejściem, traktowanym jako bazowe, a dotychczasową, bardziej konserwatywną metodologią można interpretować jako skalę niepewności związanej z decyzjami Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku Centralnego. Wykres. Wypełnianie przez Polskę stabilności cen w ujęciu historycznym (009-01) 0. 0. 0. 0. 0.1 Wykres. Prognozy spełniania przez Polskę stabilności cen w zależności od metody selekcji grupy referencyjnej,0,,0 1, 1,0-0.1-0. Konserwatywny szacunek wartości ref. 1-miesięczna inflacja, Polska Bazowy szacunek wartości ref. 0, 0,0-0, Konserwatywna prognoza wartości ref. Bazowa prognoza wartości ref. Prognoza 1-miesięcznej inflacji dla Polski 01Q1 01Q 01Q 01Q 01Q1 01Q 01Q 01Q Źródło: Eurostat, Prognozy Komisji Europejskiej, obliczenia własne MF
Implikacje dla wypełniania długoterminowych stóp procentowych Wykres 9. Wypełnianie przez Polskę stóp procentowych w ujęciu historycznym (009-01) 9 Długoterminowe stopy, Polska Konserwatywny szacunek wartości ref. Bazowy szacunek wartości ref. Niepewność odnośnie do składu grupy referencyjnej przekłada się również na analizę wypełniania stóp procentowych. Wartość tego oblicza się bowiem na podstawie tej samej grupy krajów (ewentualnie skorygowanej o wykluczenie kraju, który nie finansuje swojego zadłużenia na rynkach finansowych wówczas wartość referencyjna dla stóp obliczona jest na podstawie danych z pozostałych krajów grupy referencyjnej*). Większe prawdopodobieństwo wykluczania krajów z grupy referencyjnej ze względu na niską inflację nie ma jednoznacznego wpływu na restrykcyjność stóp procentowych. Źródło: Eurostat, obliczenia własne MF * Więcej na ten temat w opracowaniu: Raporty o konwergencji 01 dalszy wzrost dyskrecjonalności w interpretacji kryteriów konwergencji, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez RP, 01. Tabela. Zmienność kursów walut krajów UE względem euro podstawowe statystyki opisowe odchylenie od średniej [%] w ostatnich 1 miesiącach w ostatnim miesiącu max min max min Chorwacja 1, -1, 0, 0, -0, 0, Czechy, -1, 1,0 0, -0,1 0,1 Dania 0, -0, 0,1 0,0 0,0 0,0 Polska, -,9 1, 1,0-0, 0, Rumunia 1, -1,0 0, 0, -0, 0, Szwecja,1 -, 1,1 0, -1,0 0, Węgry, -,1 1, 0, -0, 0, Wielka Brytania, -,,,1 -, 1, Źródło: obliczenia MF na podstawie danych EBC. Tabela. Zmienność kursów walut krajów UE względem euro ERV ERV kwartalna miesięczna X 01 IX 01 X 01 IX 01 Chorwacja,, 1,9, Czechy 1, 1, 1,1 1, Dania 0,1 0,1 0, 0, Polska,0,0,,0 Rumunia,0, 1, 1,9 Szwecja,9,,,1 Węgry,,,, Wielka Brytania 10, 10, 10, 9, Źródło: obliczenia MF na podstawie danych EBC oraz Raportu o konwergencji (EBC, 010). Tabela. Wahania kursów względem euro w ERM II odchylenie od parytetu centralnego [%] w ostatnich 1 miesiącach w ostatnim miesiącu max min max min Dania 0,1-0, 0,1 0,0-0,0 0,01 Źródło: obliczenia MF na podstawie danych EBC.
Wykres 10. Kryterium stabilności cen w państwach UE- w latach 01-01 Państwa z derogacją CZ SE RO PL HU BG HR Wykres 11. Kryterium stóp procentowych w państwach UE- w latach 01-01 0 - - 01-10 01-01-1 01-01- 01-9 Państwa uczestniczące w ERM II DK DK 1 0 01-10 01-01-1 01-01- 01-9 AT BE DE ES FI FR IT IE LU NL PT SI SK GR (pr. oś) MT CY LV LT Źródło: Eurostat, obliczenia MF. * w przypadku Estonii brak adekwatnych instrumentów finansowych (por. Raport o konwergencji 010, EBC). Źródło: Eurostat, obliczenia MF.