Charakterystyka trzech rodzajów literackich Cechy charakterystyczne epiki wydarzeniach w utworze epickim opowiada narrator; jego relacja ma najczęściej charakter zobiektywizowany i cechuje ją chłodny dystans; zdarzają się naturalnie wyjątki od tej zasady; narrator należy do świata przedstawionego utworu epickiego; może opowiadać o wydarzeniach w trzeciej osobie (narrator trzecioosobowy) lub pierwszej osobie (narrator pierwoosobowy); narrator trzecioosobowy jest najczęściej wszechwiedzący (panuje całkowicie nad rzeczywistością, o której opowiada) i www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 1/9
obiektywny (z chłodnym dystansem mówi np. o kolejach losu poszczególnych bohaterów); narratora pierwszoosobowego cechuje subiektywizm, najczęściej wyraża własne sądy i opinie; jego relacja może mieć charakter oceniający; ważną kategorią dla epiki jest czas; narracja najczęściej odbywa się w czasie przeszłym, jednak zdarzają się sytuacje, kiedy narrator posługuje się czasem teraźniejszym lub nawet sięga w przyszłość; w utworze epickim mówi się o czasie akcji i czasie fabuły; czas akcji jest www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 2/9
pojęciem węższym, czas fabuły obszerniejszym; wydarzenia - to najmniejsze elementy dzieła, one budują określone wątki skupione najczęściej wokół bohaterów, wątki tworzą akcję, a wszystkie wspomniane wcześniej elementy budują fabułę; w utworze epickim występują bohaterowie; bohaterów dzielimy na pierwszoplanowych, drugoplanowych i epizodycznych; narodziny epiki wiążą się z powstaniem dwóch eposów antycznych Iliady i Odysei autorstwa Homera w VIII w. p. n. e. Cechy charakterystyczne liryki w utworze lirycznym wypowiada się podmiot liryczny (inaczej zwany osobą mówiącą); podmiot liryczny wcale nie musi być tożsamy www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 3/9
z poetą, który jest autorem wiersza; świat utworu lirycznego tworzy sytuacja liryczna; aby ją zrekonstruować, co jest koniecznym zadaniem interpretacyjnym, należy odpowiedzieć na następujące pytania: kto mówi? do kogo się zwraca? w jakich okolicznościach realizuje się akt mówienia?; podmiot liryczny wypowiada się najczęściej w pierwszej osobie liczby pojedynczej (tzw. ja liryczne ); zdarzają się jednak przypadki, kiedy w utworze lirycznym występuje my liryczne (podmiot wypowiada się wtedy w imieniu pewnej zbiorowości); lirykę dzielimy na bezpośrednią i pośrednią; liryka bezpośrednia występuje wtedy, gdy podmiot liryczny informuje www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 4/9
wprost o swoich emocjach, doznaniach lub poglądach; liryka pośrednia natomiast zastępuje bezpośrednie wyznanie jakimś obrazem poetyckim lub konkretną sytuacją; lirykę bezpośrednią nazywamy liryką wyznania, natomiast pośrednia posiada najczęściej charakter opisowy; istnieje tzw. liryka zwrotu do adresata; w tego typu wierszach bardzo mocno akcentowane jest ty liryczne; takie utwory liryczne mają najczęściej charakter apelu skierowanego do konkretnego odbiorcy; dla liryki, odmiennie od www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 5/9
utworów epickich, charakterystyczny jest czas teraźniejszy; dzieje się tak dlatego, że sytuacja mówienia dokonuje się najczęściej tu i teraz ; utwory liryczne zwykło się kojarzyć najczęściej z tematyką miłosną; istnieje też liryka patriotyczna, filozoficzna czy autotematyczna (poeta mówi o swoim pisarstwie, wypowiada się sam na temat swoich wierszy); liryka jako rodzaj literacki powstała już w starożytności, a poeci, których wiersze omawia się na lekcjach języka polskiego to: między innymi Horacy i Tyrtajos Cechy charakterystyczne dramatu dramat jest bardzo specyficznym rodzajem literackim; utwory dramatyczne przeznaczone są bowiem nie tylko do czytania, ale www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 6/9
także służą do wystawiania na scenie teatralnej; stanowią wzorzec scenariusza, który reżyser przystosowuje do własnej wizji spektaklu; dramat dzieli się na dwa podstawowe gatunki tragedię i komedię; oba te gatunki dramatyczne powstały w starożytności; ich geneza związana jest z obrzędami religijnymi ku czci boga Dionizosa; w utworze dramatycznym nie jest obecny ani narrator, ani też podmiot liryczny; to same postacie rozwijają akcję dramatyczną, zwaną intrygą; wygłaszają monologi oraz prowadzą www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 7/9
ze sobą różne dialogi; nie ma zatem w dramacie kogoś, kto charakteryzowałby bohaterów; robią to sami poprzez to, co mówią i w jaki sposób mówią oraz jak się zachowują; dramat podzielony jest na akty, a te na odpowiednią ilość scen; czasem możesz się także spotkać z prologiem (czyli wprowadzeniem) oraz epilogiem (czyli zamknięciem akcji dramatycznej); taki podział kompozycyjny dramatu obowiązuje już od czasów W. Szekspir; czasem charakterystycznym dla dramatu jest czas przyszły; www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 8/9
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Ściąga eksperta dzieje się tak dlatego, że akcja dramatyczna zawsze zmierza ku jakiemuś finałowi pomyślnemu w przypadku komedii, katastrofie w przypadku tragedii; współcześnie rzadko używa się pojęć komedii i tragedii w sensie definicyjnym; mówimy raczej o sztukach teatralnych wystawianych na scenie www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 9/9