Temat: Dominacja ZSRR w Europie Środkowej i Wschodniej.
1. Państwa Europy Środkowej i Wschodniej obóz państw socjalistycznych, kraje demokracji ludowej : Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, NRD, Rumunia, Węgry, ZSRR Władza sprawowana przez komunistów; powołana wszędzie wg tego samego schematu Zmiany społeczne i ustrojowe Pełnia władzy w rękach przywódców partii komunistycznych Kontrola satelit przy pomocy RWPG i Układu Warszawskiego
Jugosławia Josip Broz-Tito Od 1948 r. poza Kominformem W ostrym konflikcie ze Stalinem
Albania Enver Hodża W 1961r. zerwanie sojuszu z ZSRR Wzorem dla Albanii był komunizm z wydaniu chińskim
Austria Od 1955 r., państwo demokratyczne i neutralne Finlandia Do 1989r., częściowo zależna od ZSRR
2. Śmierć Stalina i decyzje XX Zjazdu KPZR 5 marca 1953 śmierć Stalina Śmierć Stalina - Polska Kronika Filmowa Państwa demoludów pogrążone w żałobie Katowice przemianowane na Stalinogród (do 1956r.) Walkę o władzę w ZSRR wygrywa Nikita Chruszczow Czystki i zmiany: skazanie na śmierć wielu współpracowników Stalina (m.in. Ł. Berię), poddanie kontroli państwa KGB, zwolniono z łagrów część więźniów, zrehabilitowano pośmiertnie ofiary czystek czasów Stalina
XX Zjazd KPZR Luty 1956r., tzw. tajny referat O kulcie jednostki i jego następstwach (tekst źródłowy nr 1/277)
3. Powstanie węgierskie 1956r. Czerwiec 1953r., Imre Nagy zostaje mianowany premierem (wcześniej był Matyas Rakosi); ogłoszenie nowego kursu Kwiecień 1955r., zdjęcie Nagyego z funkcji premiera Powszechne niezadowolenie 23 października wielka demonstracja w Budapeszcie pod pomnikiem Józefa Bema; przemówienie premiera Geró tylko podgrzewa atmosferę; obalenie 25-cio metrowego pomnika Stalina; opanowanie radia przez demonstrantów
24 października; na prośbę komunistów węgierskich wojska radziecka wkraczają do Budapesztu; walki na ulicach; część wojska popiera powstańców 30 października ponownie premierem Imre Nagy; wprowadza system wielopartyjny, zwrócenie ziemi chłopom, reformy, wyjście Węgier z UW, 1 listopada zapowiedź neutralności Węgier oraz wycofania wojsk radzieckich z państwa ZSRR oficjalnie gotowy do rozmów (ale potajemnie przygotowuje plan inwazji)
Śmierć ok. 7,5 tyś. Węgrów Za udział w powstaniu groziła kara śmierci (wykonano 230 wyroków) 200 tyś. Węgrów uciekło z kraju Imre Nagy został skazany na śmierć Janos Kadar rządził do 1988r. gulaszowy socjalizm
4. Praska wiosna 1968r. Styczeń 1968 Antoni Dubcek zostaje I sekretarzem czechosłowackiej partii komunistycznej Kwiecień 1968 hasło socjalizmu z ludzką twarzą : - demokratyzacja systemu wyborczego (wprowadzenie systemu wielopartyjnego) -konstytucyjne zagwarantowanie wolności zgromadzeń i wyrażania poglądów -reforma gospodarcza Czerwiec 1968 r., zniesienie cenzury W prasie, na spotkaniach i zebraniach pojawiają się hasła i postulaty: likwidacji kierowniczej roli partii komunistycznej oraz rozluźnienia sojuszu z ZSRR
socjalizm w Czechosłowacji jest zagrożony Lipiec 1968 r., Warszawa; spotkanie przywódców ZSRR, Węgier, NRD, Polski, Bułgarii; domagano się zdecydowanych kroków od władz Czechosłowacji
Operacja Dunaj 20/21 sierpnia 1968r., rozpoczęcie inwazji na Czechosłowację (ponad 200 tyś. żołnierzy Układu Warszawskiego, w tym wojska polskie) Oficjalnie podano, że inwazja odbyła się na prośbę władz czechosłowackich
Silny opór społeczny, sabotaż (zdejmowanie tablic z nazwami ulic) Areszt Dubczeka i innych działaczy oraz wywiezienie ich do Moskwy 28 sierpnia porozumienia moskiewskie; w zamian za pozostanie przy władzy cofnięcie reform i zgoda na pozostanie wojsk Układu na terenie Czechosłowacji Stopniowe odsuwanie Dubceka od władzy Marzec 1969 r., I sekretarzem został Gustav Husak
Doktryna Breżniewa Wspólnota socjalistyczna jako całość ma prawo do interwencji na terytorium każdego państwa członkowskiego bloku socjalistycznego w sytuacji, gdy wewnętrzne lub zewnętrzne siły, wrogie wobec socjalizmu, usiłują zakłócić rozwój tego kraju i przywrócić ustrój kapitalistyczny. Z wypowiedzi Leonida Breżniewa na V zjeździe PZPR w listopadzie 1968 Państwa socjalistyczne mają prawo do interwencji na terenie każdego państwa socjalistycznego, któremu grozi odejście od drogi socjalizmu (np. Węgry 1956, Czechosłowacja 1968)