Przemysław Śleszyński Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
1. Stosowane podziały terytorialne w pewnych przypadkach są niewydolne w zintegrowanym planowaniu przestrzennym i regionalnym. 2. Wykorzystywane delimitacje, klasyfikacje i typologie regionów nie wyjaśniają dobrze prawidłowości i związków przyczynowoskutkowych.
W jakich przypadkach ujawnia się to njajczęściej? Tam, gdzie intensywność procesów jest największa: SYSTEMY SPOŁECZNO-GOSPODARCZE zespoły miejskie, zwłaszcza obszary metropolitalne SYSTEMY PRZYRODNICZE obszary górskie i doliny rzeczne Sytuacje typowe i katastrofalne
Trojakie roumienie i stosowanie regionu K. Dziewoński 1963, zmodyfikowane narzędzie badania region statystyczny narzędzie działania region administracyjny obiekt poznawczy region przedmiotowy
Region węzłowy (realny) versus region powierzchniowy (pozorny) ryzyko błędnej lub nieefektywnej delimitacji i klasyfikacji
1. Poprzez łączenie mniejszych jednostek na podstawie podobieństw (typologia). 2. Poprzez podział większych części na mniejsze, na podstawie różnic i granic (regionalizacja). 3. Metody mieszane.
Funkcje administracyjnoosadnicze Powiązania funkcjonalne decydują o pozycji danej gminy w systemie osadniczym, w tym o sposobie organizacji przestrzennej. Ośrodki na wyższych poziomach organizacji terytorialno-osadniczej, wraz z łączącymi je korytarzami transportowymi, tworzą swego rodzaju szkielet zagospodarowania przestrzennego, dominujący w strukturze regionalnej oraz decydujący o kierunkach i natężeniu przepływów międzygminnych. są formą relacji o charakterze wpływu (przyciąganie, podporządkowa-nie) pomiędzy poszczególnymi elementami zbioru i obrazują związki przestrzenne, decydujące o tym, że na jakimś obszarze mamy do czynienia z mniej lub bardziej spójnym regionem funkcjonalnym (np. węzłowym). Szczególny charakter mają związki funkcjonalne pomiędzy dużymi ośrodkami a ich strefami podmiejskimi. Funkcje społecznogospodarcze Morfologia są najpowszechniej stosowanym indykatorem, pozwalającym na rozróżnienie jednostek o różnym charakterze gospodarowania i tym samym występującej aktywności ludzkiej, w postaci np. zatrudnienia w sektorach ekonomicznych. ukształtowanie topologiczne elementów składających się na zagospodarowanie przestrzenne (ułożenie) oraz charakterystyczne cechy ich występowania, np. częstość. Uniwersalnym miernikiem morfologicznym jest gęstość zaludnienia.
dedukcyjna hierarchia cech różnicujących (czynniki przewodnie) indukcyjne różnicowanie wtórne (cechy najczęściej występujące)
FUNKCJONALNE REGIONY I OBSZARY MIEJSKIE Według: A. Potrykowska 1982 Według: P. Korcelli i P. Śleszyński 2006
SZACUNEK RZECZYWISTEGO POZIOMU URBANIZACJI 70% 65 60 szacunek poziomu faktycznego (wersja realna) szacunek poziomu faktycznego (wersja ostrożna) "oficjalny" poziom urbanizacji według kryteriów administracyjnych 55 50 statystycznie 62% faktycznie 70% 45 40 35 1950 1960 1970 1978 1988 2002 2008
TYPY FUNKCJONALNE GMIN Według: P. Śleszyński i T. Komornicki 2006
DYNAMIKA DEMOGRAFICZNA OBSZARÓW O RÓŻNEJ SPECYFICE FUNKCJONALNEJ zahamowanie wzrostu rdzeni miejskich przy kontynuacji wzrostu stref podmiejskich (zmiana stadium urbanizacji) 270 260 250 240 230 rdzenie - wojewódzkie i grodzkie depopulacja obszarów typowo rolniczych i cennych przyrodniczo brak aktywizacji demograficznej korytarzy transportowych (fiasko koncepcji węzłowo-pasmowej) charakterystyczna koincydencja dynamiki ludnościowej miast Wielkiej Piątki i Warszawy prawidłowości rozwoju policentrycznego 220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 1950 1960 1970 1978 1988 2002 miejsze niż grodzkie rdzenie - inne "W5" rdzeń - Warszawa podmiejskie - "Wielka Piątka" podmiejskie - woj. i grodz. rdzenie - Łódź + konurb. katowicka turystyczne, przemysłowe korytarze transportowe (wg T. Komornickiego) cenne przyrodniczo rolnicze