EWA KRZYWICKA-BLUM, HALINA KLIMCZAK

Transkrypt

1 ZASTOSOWANIE TAKSONOMII NUMERYCZNEJ W MODELOWANIU KARTOGRAFICZNYM ROZMIESZCZENIA OBSZARÓW O NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH GOSPODAROWANIA W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM EWA KRZYWICKA-BLUM, HALINA KLIMCZAK LOWER SILESIA Użytki rolne ara ble land (CLC) Woj. dolnośląskie Instytut Geodezji i Geoinformatyki, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

2 WPROWADZENIE Spośród rolniczych g Dolnego Śląska formułując odpowiednie kryteria, wyodrębnione zostało przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w porozumieniu z Unią Europejską 6 g tworzących trzy grupy obszarów ONW o niekorzystnych warunkach gospodarowania : typu nizinnego, 8 typu specjalnego, 6 górskich. Dla dwóch pierwszych typów podstawowe znaczenie miała niska wartość syntetycznego Wskaźnika Waloryzacji Rolniczej Przestrzeni produkcyjnej (poniżej 7, punktów) jako ocena warunków agroklimatycznych, glebowych i rzeźby terenu. Położenie rolniczych obszarów a więc g wiejskich, części wiejskiej g miejsko wiejskich czy rolniczych obrębów geodezyjnych wyznaczało przynależność jednostek terytorialnych do grup. Nizinne, położone są poniżej wysokości 0 m n.p.m., górskie powyżej 00m n.p.m. Grupa o warunkach specjalnych spełnia, jeśli idzie o położenie, warunek posiadania, co najmniej połowy powierzchni powyżej 0m.

3 Rozmieszczenie ONW na terenie woj.dolnośląskiego

4 METODYKA BADAŃ Przeprowadzony w tej pracy taksonomiczny podział na grupy o pewnych charakterystycznych splotach - ciu wartości cech diagnostycznych, którym nadano w modelach różne określone wagi (wyrażające a priori ustalone rangi siły wpływu na warunki gospodarki) porównano z wynikami podziału wstępnego. Szczególną uwagę przypisano rozmieszczeniu g posiadających typy warunków występujące w obszarach zaliczonych do ONW. Dobór cech poprzedziła merytoryczna analiza ich związku z określeniem poziomu utrudnień gospodarki na obszarach rolniczych, jako wskaźnika uprawnień do dopłat. Wszystkie cechy mają zgodne ukierunkowanie wpływu, przy czym wyższe wartości cech oznaczają korzystniejsze warunki gospodarowania.

5 Ozn. cechy X X X X X X 6 X 7 X 8 X TABELA. CECHY DIAGNOSTYCZNE Zjawisko (nazwa, definicja) x n Wskaźnik waloryzacji Rolniczej Przestrzeni Produkcyjnej Gęstość zaludnienia Udział ludności rolniczej w nierolniczej, (L R /(L L R ) ) Udział ludności w gospodarstwach z prawem do dopłat w ludności rolniczej, (L U / L R ) Udział pracujących w rolnictwie w całej ludności rolniczej (odwrotność obciążenia), (L P / L R ) Udział gospodarstw rolnych kierowanych przez osoby z wykształceniem w ogólnej liczbie gospodarstw, (G R / G)x 00% ) Przeciętna powierzchnia gospodarstwa Udział gruntów ornych w ogólnej powierzchni użytków rolnych Udział gospodarstw produkcyjnych w ogólnej liczbie gospodarstw, (G P /G) x 00% ) Jednostka punkty l. osób / km % ha % %

6 System wag ustalono w dostosowaniu do celu analizy. W wariancie A cechom ludnościowym i gospodarczym przyporządkowano relatywnie słabą siłę wpływu, wariant B ukierunkowany jest na większe znaczenie cech związanych z strukturą ludności a wariant C na znaczenie cech gospodarczych. TABELA. WYKAZ WAG x n =(,,.n). Wagi w k cech X k A Wariant X / 7 / 7 / 7 X / 7 / 7 / 7 X 0, / 7 0,7 / 7 0,7 / 7 X 0, / 7 0,7 / 7 0, / 7 X 0, / 7 0, / 7 0, / 7 X 6 0, / 7 0, / 7 0, / 7 X 7 0, / 7 0, / 7 0,7 / 7 X 8 0, / 7 0, / 7 0, / 7 X 0, / 7 0, / 7 0, / 7 B C

7 Wielkościowy charakter wzajemnie niezależnego zbioru cech stwarza możliwość wyboru procedury taksonomicznej zastosowaniem, jako odległości obiektów Xi, Xj d g i, j = w k (xi,k x j,k ) k= gdzie: w k oznacza wagę cechy k x i,k jest wartością k tej cechy i tego obiektu x j,k jest wartością k tej cechy j tego obiektu Zgodnie z hierarchiczną aglomeracją Warda, lub: d g = i, j w k k= x i x, k j, k Zgodnie z odległością przeciętną Czekanowskiego.

8 Stosując odległość w formie kwadratu metryki euklidesowej standaryzację cech określa się wzorem: x i, k x i k =, gdzie: x k jest wartością średnią k tej cechy x i,k jest wartością k tej cechy i tego obiektu s k jest odchyleniem standardowym cechy k, s k natomiast w przypadku odległości przeciętnej unormowanie określa wzór: x i, k = x x i, k ( k ) x x k ( k ) x ( k ) gdzie: w(k) oznacza imalną wartość cechy k x(k) oznacza maksymalną wartość cechy k xi,k jest wartością k tej cechy i tego obiektu

9 Taksonomiczny podział obiektów (obszarów rolniczych) na grupy ma na celu wyodrębnienie pewnej liczby różniących się od siebie grup tak, aby para obiektów należąca do wspólnej grupy była do siebie bardziej podobna niż para, której elementy należą do różnych grup. Liczba grup typologicznych w wyniku podziału zależy od rozkładu cech i przyjętego poziomu podobieństwa obiektów, które w aglomeracji Warda określa formuła: di, j pi, j = ( ) 00 d przy czym celowe jest łączyć obiekty w grupy w sposób zapewniający imalną wartość wariancji wewnątrzskupieniowej. W zmodyfikowanej metodzie Czekanowskiego ( metodzie wrocławskiej ) poziom podobieństwa wyznacza warunek: p = ( di, i, j j ) na zasadzie n wymiarowego otoczenia kulistego lub dopełnienia logicznego odległości obiektów (różnicy).

10 ANALIZA WARUNKÓW GOSPODAROWANIA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Dla g obszaru woj. dolnośląskiego przeprowadzono podział na grupy taksonomiczne w trzech wariantach:! WARIANT A PODSTAWOWY, z zastosowaniem metody taksonomicznej; " aglomeracji Warda, " zmodyfikowanej wrocławskiej.! WARIANT B LUDNOŚCIOWY,! WARIANT C GOSPODARCZY.

11 WARIANT A PODSTAWOWY

12 TABELA. Minimalne i maksymalne wartości cech g w grupach typologicznych wyznaczonych metodą hierarchiczną Warda. Wariant A PODSTAWOWY TYPY REGIONÓW CECHY 6 7 X 78,0,0 80, 0,,7 6,, 7, 6, 76,6,6 08,6, 6,0 X X 0,0,7 0, 0,8 0,,00 0,,0 0,,87 0,7,7 0,8,8 X 0,,7 0,8,0 0,88, 0,80,,08,0,8, 0,7 6, X 0 X X 7,0,,,, 0,,,,, 7,7,,8, X 8 86,0 00, 0 77,7 8, 7,8,7 77,6 0, 7, 8,,,6 6,, X

13 WARIANT A PODSTAWOWY

14 TABELA. Minimalne i maksymalne wartości cech g w grupach typologicznych wyznaczonych metodą wrocławską. Wariant A PODSTAWOWY TYPY REGIONÓW CECHY 6 7 X 60,,6 8, 08,6, 7, 6,7,8 6, 6,,7 6,0, 8, X X 0,,86 0,6,7 0, 0, 0,,0 0,,68 0,,8 0,8 0,60 X 0,,0 0,8, 0,88, 0,80,0,6 6,,8,6 0,7,86 X X X 7,,,,, 7,,, 7,6,,0,,8, X 8 7,,,,6 80,0 0, 77,6, 88, 6,8 6,,8 6, 7, X

15 WARIANT B LUDNOŚCIOWY,

16 TABELA. Minimalne i maksymalne wartości cech g w grupach typologicznych wyznaczonych metodą wrocławską. Wariant B LUDNOŚCIOWY TYPY REGIONÓW CECHY 6 X X X X X X 6 8 X X X

17 WARIANT C GOSPODARCZY

18 TABELA 6. Minimalne i maksymalne wartości cech g w grupach typologicznych wyznaczonych metodą wrocławską. Wariant C GOSPODARCZY TYPY REGIONÓW CECHY X X X X X X X X X

19 TABELA 7. Zestawienie liczby g należących do ONW typu nizinnego i specjalnego (LG) w grupach typologicznych (w wariantach i metodach taksonomicznych) oraz liczby g częściowo zakwalifikowanych do ONW (obręby geodezyjne- LGO). WARIANT A WARIANT B WARIANT C Typy ONW nizinne Metoda Warda ONW specjalne Metoda Wrocławska ONW nizinne ONW specjalne Metoda Wrocławska ONW nizinne ONW specjalne Metoda Wrocławska ONW nizinne ONW specjalne LG LGO LG LGO LG LGO LG LGO LG LGO LG LGO LG LGO LG LGO Σ

20 PODSUMOWANIE Ukierunkowany dobór wag cech diagnostycznych użytych w modelowaniu warunków gospodarowania na obszarach rolniczych umożliwia, z wykorzystaniem metod taksonomicznych, obiektywną kategoryzację poszczególnych g przydatną w operacyjnym sterowaniu systemem dopłat. Mapy obok analizy zbiorów wartości cech, stanowią niezastąpiony model topologii mozaiki typów, co stwarza warunki poprawnego umiejscowienia stref reagujących na zmienność procesów społeczno ekonomicznych. Przy doborze cech i ocenie ich wpływu na badane zjawisko jak również przy formułowaniu wniosków niezbędna jest współpraca specjalistów z określonych dziedzin.