SPIS TREŚCI I. Stan zdrowia mieszkańców Zielonej Góry 1. Ludność według płci oraz ruch naturalny... 2 2. Struktura ludności... 4 3. Oczekiwana długość życia... 9 4. Umieralność niemowląt... 10 5. Liczba zgonów i współczynniki umieralności... 12 6. Umieralność... 12 7. Chorobowość i zapadalność... 40 II. Środowisko życia mieszkańców 1. Stan powietrza atmosferycznego... 43 2. Struktura i czystość zasobów wodnych... 45 3. Infrastruktura przestrzenna... 47 4. Komunikacja i jej oddziaływanie... 48 5. Przystosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych... 49 6. Podsumowanie i wnioski... 51 III. Społeczno- ekonomiczne warunki życia 1. Bezpieczne warunki życia... 52 2. Rynek pracy... 55 3. Pomoc społeczna... 57 4. Podsumowanie i wnioski... 51 62 IV. Opieka zdrowotna 1. Organizacja i finansowanie opieki zdrowotnej... 64 2. Szczepienia ochronne... 81 3. Opieka nad matką i dzieckiem... 88 4. Opieka nad osobami w wieku podeszłym... 116 5. Działania promocyjne w dziedzinie uzależnień... 121 6. Profilaktyka i wczesne wykrywanie chorób układu krążenia, nowotworów i chorób zakaźnych... 150 7. Ochrona zdrowia psychicznego... 173 8. Jakość opieki i prawa pacjenta... 179
WSTĘP Raport o stanie zdrowia mieszkańców miasta Zielona Góra został opracowany na zlecenie Urzędu Miasta Zielona Góra. W opracowaniu poszczególnych części wykorzystano dane udostępnione przez Urząd Miasta oraz inne instytucje. Były to miedzy innymi: Lubuskie Centrum Zdrowia Publicznego w Gorzowie Wielkopolskim, Lubuską Regionalną Kasę Chorych obecnie Lubuski Wojewódzki Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Zielonej Górze, Wojewódzki Urząd Statystyczny w Zielonej Górze, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Zielonej Górze, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze. Ponadto w opracowaniu wykorzystano: Biuletyn statystyczny województwa lubuskiego, dane publikowane przez Główny Urząd Statystyczny oraz informacje umieszczone na stronie www.zielona-gora.pl. Definicja zdrowia, jako...stan zupełnego fizycznego, psychicznego oraz społecznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby lub ułomności, (według WHO, 1974) sugeruje, że w obszarze ochrony zdrowia powinny znaleźć się działania zmierzające do poprawy ukierunkowanej na szeroko rozumiany rozwój społeczny, obejmujący sytuację ekonomiczną i psychofizyczną populacji, ale także jednostkowego samopoczucia i pozycji w społeczeństwie danej osoby. Ponieważ zorganizowana opieka zdrowotna może wpłynąć jedynie na pewien obszar zjawisk zdrowotnych, dlatego największą cześć raportu, opisującą stan ochrony zdrowia w Zielonej Górze jest poprzedzona przez trzy rozdziały poświęcone warunkom życia mieszkańców województwa lubuskiego i samego miasta Zielona Góra. Raport składa się z czterech części: 1. Stan zdrowia populacji miasta Zielona Góra, w którym opisano strukturę ludności według wieku i płci, dane demograficzne oraz zachorowalność i umieralność. 2. Środowisko życia mieszkańców stan powietrza atmosferycznego, strukturę i czystość zasobów wodnych, infrastrukturę przestrzenną, przystosowanie środowiska do potrzeb osób niepełnosprawnych. 3. Społeczne i ekonomiczne warunki życia, która przedstawia analizę sytuacji społecznoekonomicznej mieszkańców miasta Zielona Góra. 4. Opieka zdrowotna największa cześć raportu zawierająca analizę otrzymanych danych dotyczących: finansowania opieki zdrowotnej, realizacji szczepień ochronnych, opieki nad matką i dzieckiem, opieki nad osobami w wieku podeszłym, działań promocyjnych w dziedzinie uzależnień, profilaktyki i wczesnego wykrywania chorób układu krążenia, nowotworów i chorób zakaźnych, ochrony zdrowia psychicznego oraz jakości świadczeń i przestrzegania praw pacjenta w placówkach ochrony zdrowia. W przekonaniu zespołu opracowującego przedkładany Raport, zawarte w nim treści powinny stanowić bazę wyjściową, służącą określeniu rzeczywistego zapotrzebowania na świadczenia zdrowotne, wspartego odpowiednim sposobem gromadzenia danych, sprawozdawczością oraz wykorzystaniem generowanych informacji. Wówczas planowane interwencje, obejmujące takie dziedziny opieki zdrowotnej, jak: promocja zdrowia, profilaktyka chorób, diagnostyka i leczenie oraz rehabilitacja, charakteryzować się będą precyzyjnym wyborem obszaru działań, właściwym sposobem interwencji oraz efektywnym wykorzystaniem dostępnych środków. 1
I. STAN ZDROWIA MIESZKAŃCÓW ZIELONEJ GÓRY Stan zdrowia populacji uwarunkowany jest przez czynniki genetyczne, środowiskowe, jakość opieki zdrowotnej i strukturę populacji. Ocena stanu zdrowia populacji może zostać dokonana poprzez określenie stanu zdrowia poszczególnych jej członków, w tzw. pomiarze bezpośrednim stanu zdrowia. Inną metodą, tzw. pośrednią, jest wykorzystanie do tego celu licznych wskaźników zdrowotnych, z których najważniejsze dotyczą długości życia, zachorowalności i umieralności. W Polsce jedynym, w pełni funkcjonującym systemem, który jest wykorzystywany w analizach stanu zdrowia jest rejestr przyczyn zgonów. Inne, ważne elementy oceny stanu zdrowia oparte o wskaźniki zapadalności, chorobowości i śmiertelności są z konieczności pomijane, lub stosowane cząstkowo z powodu braku pełnych danych. Analiza współczynników umieralności jako podstawowe źródło informacji o stanie zdrowia, oparta jest na założeniu, że (poza przypadkami nagłymi) zgon nastąpił z przyczyny przewlekłej, na którą dana osoba wcześniej cierpiała. Stąd w oparciu o umieralność następuje pośrednie szacowanie chorobowości, jako wskaźnika najbardziej potrzebnego do celów planowania opieki zdrowotnej i zapobieganiu występowania chorób. Nowoczesne wskaźniki epidemiologiczne zwracają coraz większą uwagę nie tylko na długość życia, ale i jego jakość. Współczynniki długości życia standaryzowane do jakości życia, lub też stopnia sprawności (DALY, QALY 1 ) stanowić będą w przeszłości jedno z podstawowych narzędzi służących do oceny stanu zdrowia populacji i możliwości interwencji. Ich kalkulacja wymaga jeszcze znacznych przygotowań organizacyjnych 2. 1. Ludność według płci oraz ruch naturalny Strukturę ludności według płci i wieku kształtują urodzenia i zgony oraz ruch naturalny ludności. W Zielonej Górze w dniu 31.06.2001 zamieszkiwało 119152 osób, z czego 56289 (47,2%) mężczyzn oraz 62863 (52,8%) kobiet. Na 100 mężczyzn przypadało 112 kobiet przy średniej ogólnopolskiej 106. Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców dla Zielonej Góry wynosił w 2002 roku ( 0,7) (w 2001 (-0.4), w 2000 ( 0,8)). Dla całej Polski współczynnik przyrostu naturalnego wynosił 0,5 na 1000 ludności. Utrzymująca się tendencja obniżania się wartości współczynnika przyrostu naturalnego wynika m.in. ze spadku liczby żywych urodzeń i jest ściśle związana z płodnością kobiet. 1 Disability Adjusted Life Years, Quality adjusted Life Years 2 Analiza stanu zdrowia będzie oparta o ostatnie dostępne pełne dane o umieralności, zachorowalności i innych wskaźnikach zdrowotnych. W przypadku gdy brak jest danych dla Zielonej Góry podane zostaną dane dla województwa lubuskiego, które mogą w pewnym stopniu odzwierciedlać sytuację zdrowotną w Zielonej Górze, choć trudno twierdzić, że są identyczne. Dodatkową zaletą tego podejścia jest kompleksowość i wieloletniość danych wojewódzkich (ograniczona niestety zmianą podziału administracyjnego kraju), o liczebnościach pozwalających na wiarygodne porównania i analizy, co często byłoby niemożliwe do uzyskania dla samej Zielonej Góry. 2
Współczynnik żywych urodzeń wynosił w roku 2000-8,13 (w roku 2001-7,94) był niższy od danych wojewódzkich (woj lubuskie, rok 2000 9,77, rok 2001 9,74) i nie zmienił się w stosunku do roku 1999 (Zielona Góra 7,87) (rys. I-1, I-2). Rys. I-1 Prognoza ludności Zielonej Góry, woj. lubuskiego i Polski, procent wzrostu, lata 2000-2010 2010 2005 Polska woj. lubuskie Zielona Góra 2000-50,00 100,00 Rys. I-2 Prognoza współczynnika reprodukcji Polska i woj. lubuskie, lata 2000-2030 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 Polska lubuskie 0,2 0,1 0 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 3
2. Struktura ludności Rozkład populacji powiatu wg wieku w odniesieniu do średnich wojewódzkich oraz średnich Polski obrazuje rysunek I-3. Do 40 roku życia zaznacza się przewaga liczby mężczyzn, później, w związku z większą umieralnością mężczyzn, przewaga liczby kobiet. Największa różnica w stosunku do średniej w Polsce dotyczy odsetka mężczyzn i kobiet w wieku 44-54 lat, które są wyższe w Zielonej Górze. W grupach wiekowych 0-14 zauważa się przewagę odsetka chłopców i dziewczynek na korzyść średnich wartości w Polsce w stosunku do danych z Zielonej Góry. 4
Rys. I-3 Struktura ludności w płci i wieku w Zielonej Górze, woj. lubuskim i w Polsce (5-letnie grupy wieku) Zmniejszający się przyrost naturalny i wzrost długości życia zmienia odsetek osób w wieku produkcyjnym; wskaźniki te są dość korzystne dla Zielonej Góry w stosunku do średniej w Polsce. Niższy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym pośrednio świadczy o niższym przyroście naturalnym w minionych latach, co w przyszłości będzie skutkować niekorzystnym stosunkiem liczby osób pracujących do osób w wieku poprodukcyjnym (obarczonych wyższym ryzykiem zachorowania na choroby przewlekłe). Zmiany w zakresie struktury wiekowej i zwiększanie się odsetka osób w wieku powyżej 64 r.ż. zobrazowane są w tabelach I-1, I-2. 5
Tab. I-1 Liczba ludności w okresie przed-, po- oraz produkcyjnym w Polsce i Zielonej Górze (rok 2001 ) liczby bezwzględne odsetki ogółem przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Zielona Góra Mężczyźni 56289 11874 38935 5480 21,09 69,17 9,74 Kobiety 62863 11632 39886 11345 18,50 63,45 18,05 Polska Mężczyźni 18517179 4513531 12162055 1841593 24,37 65,68 9,95 Kobiety 19715122 4301518 11501049 3912555 21,82 58,34 19,85 Tab. I-2 Liczba ludności i odsetek osób w okresie okresie przed-, po- oraz produkcyjnym w Polsce i Zielonej Górze w latach 1995 oraz 2001 przedpro- ROK dukcyjny produkcyjny poprodukcyjny RAZEM liczby bezwzględne 1995 29678 73097 13554 116329 2001 23506 78821 16825 119152 odsetki 1995 25,5 62,8 11,7 100,0 2001 19,7 66,2 14,1 100,0 Prognozy wskazują na nieznaczny wzrost liczby mieszkańców Zielonej Góry. Niemniej jednak odsetek osób w wieku powyżej 64 lat ulegnie prawdopodobnie zwiększeniu. Prognozy wskazują, że w woj. lubuskim odsetek mężczyzn w wieku >64 r.ż. wzrośnie z 8,3% w roku 2000 do 16,9% w roku 2030, a kobiet z 17,4% w roku 2000 do 28,7 w roku 2030. 6
Rys. I-4 Prognoza ludności Polski i woj. lubuskiego wg grup wiekowych przed-, po- oraz produkcyjnych, oraz płci (2000-2030, mężczyźni) 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Polska - przedprodukcyjny Polska - produkcyjny woj. lubuskie - przedprodukcyjny Polska - poprodukcyjny woj. lubuskie - produkcyjny woj. lubuskie - poprodukcyjny Rys. I-5 Prognoza ludności Polski i woj. lubuskiego wg grup wiekowych przed-, po- oraz produkcyjnych, oraz płci (2000-2030, kobiety) 70 2000 60 2005 50 2010 40 2015 30 2020 20 10 2025 0 2030 Polska - przedprodukcyjny woj. lubuskie - przedprodukcyjny Polska - produkcyjny woj. lubuskie - produkcyjny Polska - poprodukcyjny woj. lubuskie - poprodukcyjny 7
8
3. Oczekiwana długość życia Oczekiwana długość życia 3 noworodka w Zielonej Górze w roku 2002 była wyższa od danych dla Polski i wynosiła dla chłopców 71,2 lat (w woj. lubuskim 70,03, średnia ogólnopolska 70,42), a dziewczynek 78,8 (w woj. lubuskim 78,48, średnia ogólnopolska 78,78). Były to jednak znacznie niższe wartości niż w Unii Europejskiej (dla chłopców 75,5 lat, dla dziewczynek 81,7 lat rok 2000). Dla mężczyzny w wieku 60 lat oczekiwana długość życia wynosiła 17,8, a dla kobiety 22,8 lat. Jest to więcej dla mężczyzn o ok. 1 rok niż średnia wojewódzka (bez różnicy u kobiet, oraz w stosunku do średniej w Polsce) natomiast znacznie poniżej średnich w Unii Europejskiej. Rys. I-6 Oczekiwana długość życia w Zielonej Górze, woj. lubuskim, w Polsce i Unii Europejskiej (mężczyźni) 3 Oczekiwana długość życia w wieku 0 lat to liczba lat jaką ma do przeżycia noworodek, przy założeniu stałego poziomu umieralności z okresu, dla którego opracowano tablice trwania życia. 9
Rys. I-7 Oczekiwana długość życia w Zielonej Górze, woj. lubuskim, w Polsce i Unii Europejskiej (kobiety) 4. Umieralność niemowląt 4 Obniżanie się umieralności niemowląt jest jedną z przyczyn zwiększania się oczekiwanej długości życia. Na jej wysokość mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak również jakość opieki nad matką i dzieckiem oraz czynniki ryzyka zależne od matki. Trendy spadkowe umieralności niemowląt są obserwowane w Polsce od kilkudziesięciu lat. Umieralność niemowląt w Zielonej Górze obniżała się w po roku 1989 podobnie jak średnio w Polsce. W 2000 roku wynosiła 11,69 i była ciągle znacznie wyższa od współczynników dla Polski (rok 2000-5,59/1000) i niemal 4 krotnie wyższa od średniej dla Unii Europejskiej (1999 3,34/1000). Współczynnik noworodków z niską masą urodzeniową (poniżej 2500g) wynosił 76,40 w roku 2000 (69,10 w roku 2001) i był niższy od danych dla województwa lubuskiego (2000-58,9, 2001-64,7). Ponieważ dane dla tego wskaźnika są bardzo wrażliwe na jednoroczne fluktuacje z powodu niskich wartości składników liczbowych, jego porównywanie jest dość trudne. 4 Umieralność niemowląt to liczba zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych (do 1993 roku w Polsce liczona była w nieznacznie inny sposób) 10
Rys. I-8 Umieralność niemowląt, Polska wg województw i Zielona Góra 11
5. Liczba zgonów i współczynniki umieralności Współczynniki zgonów są pochodnymi liczby zgonów i liczby ludności na danym terenie w jednostce czasu. W stabilnych warunkach nie zachodzą w nich znaczące zmiany. Jednakże w małych populacjach i przy analizie poszczególnych przyczyn zgonów, może występować coroczna fluktuacja, która nie ma związku z długoterminownymi trendami. By obserwować długoterminowe zmiany, dane o sytuacjach zdrowotnych winny być analizowane w co najmniej kilkuletnim okresie czasowym. W Polsce po 1989 roku nastąpiła zmiana trendów w umieralności, zwłaszcza w zakresie umieralności z powodu chorób układu krążenia. W obecnym czasie trendy te uległy ustabilizowaniu 5, stąd też w analizie obecnej sytuacji zdrowotnej posłużono się najnowszymi dostępnymi danymi z krótszego okresu czasu (lata 1999-2000). 6. Umieralność Współczynniki zgonów ze wszystkich przyczyn (współczynnik umieralności ogólnej) w Zielonej Górze wynosił w roku 1999 835/100 000 i był niższy od średnich wojewódzkich (897/100 000) i ogólnopolskich, (986,7/100 0000). W kolejnych latach współczynnik ten obniżał się do 805/100 000 (2000 rok) i 776/100 000 (2001 rok) (aneks). Surowy współczynnik zgonów przedstawia liczbę zgonów w stosunku do liczby ludności. Zróżnicowanie jego wysokości pomiędzy województwami i powiatami wynika nie tylko z różnicy w stanie zdrowia, ale również, od innych cech, które wpływają na zgon, np. struktury wiekowej i według płci. W warunkach polskich istnieje znaczna różnica pomiędzy współczynnikami umieralności pomiędzy mężczyznami i kobietami, stąd też konieczność ich analizowania w podziale na płeć. 5 Z analiz umieralności wyklucza się również dane z lat 1997-1998, z powodu trwającego protestu lekarzy (w całej Polsce nieopisanych ponad 20%). 12
Rys. I-9 Współczynnik zgonów w Polsce i w powiatach woj. lubuskiego Poniższe rysunki prezentują współczynniki umieralności ogólnej osobno dla mężczyzn i kobiet. Współczynnik umieralności ogólnej u mężczyzn w Zielonej Górze wynosił w roku 1999 995,5/100 000 i był niższy niż średnio w Polsce (1085,8/100 000), a podobny do danych w województwie lubuskim (1009,24/100 000). U kobiet współczynnik umieralności wynosił 691,09/100 000 i był niższy od średnich ogólnopolskich (893,0/100 000), ale również znacznie niższy od średnich współczynników dla całego województwa lubuskiego (790,3/100 000). W stosunku do innych powiatów woj. Lubuskiego, współczynnik umieralności ogólnej u mężczyzn był na średnim poziomie wojewódzkim, natomiast u kobiet jednym z najniższych (rys. 1-10 rys. 1-13). 13
Rys. I-10. Współczynnik zgonu w Polsce i w powiatach woj. lubuskiego (mężczyźni) Rys. I-11. Współczynnik zgonu w Polsce i w powiatach woj. lubuskiego (kobiety) 14
Rys. I-12. Współczynnik zgonów w powiatach woj. lubuskiego (mężczyźni) Rys. I-13. Współczynnik zgonów w powiatach woj. lubuskiego (kobiety) 15
Rysunki I-12 i I-13 obrazują zróżnicowanie pomiędzy powiatami woj. lubuskiego w zakresie współczynnika umieralności ogólnej. Taki sposób przedstawienia wskaźnika zgonów daje obraz konieczności zapewnienia usług zdrowotnych w określonej liczbie, zakładając, że różnice we współczynnikach zgonów oddają we właściwy sposób różnice w chorobowości na odpowiadające im przyczyny. Nie przedstawiają natomiast różnic w stanie zdrowia pomiędzy populacjami, z uwagi na opisywaną juz różną strukturę wiekową. W celu umożliwienia analizy porównawczej z populacjami o innej strukturze wiekowej (np. Polską i Unią Europejską) konieczne jest posługiwanie się standaryzowanymi do wieku współczynnikami umieralności 6. Rozkład zgonów wg wieku Współczynnik zgonu w zależności od wieku przedstawiono na rysunkach I-14 I-17. Zauważalne są przeciętnie niższe wartości ryzyka zgonu dla mężczyzn w Zielonej Górze od danych ogólnopolskich w grupach wieku 0-69 lat i w zasadzie wszystkich grup wiekowych u kobiet. Różnica w prawdopodobieństwie zgonu obserwowana dla wieku 40-64 pomiędzy mężczyznami, a kobietami jest przyczyną tzw. nadumieralności mężczyzn, która jest wyraźniej zaznaczona w Zielonej Górze w porównaniu do danych ogólnopolskich. 6 Współczynnik umieralności to liczba zgonów w stosunku do liczby mieszkańców. Standaryzacja do wieku polega na przeliczeniu współczynnika dla struktury wiekowej populacji standardowej. Pozwala to na wykluczenie przy porównaniach współczynników między populacjami różnic w umieralności wynikających z odmiennych struktur wiekowych. Standaryzacji dokonano w oparciu o standardowa strukturę populacji europejskiej WHO. 16
Rys. I-14. Współczynnik zgonów w 5-letnich grupach wiekowych w Polsce (mężczyźni) Rys. I-15. Współczynnik zgonów w 5-letnich grupach wiekowych w Polsce (kobiety) 17
Rys. I-16. Współczynnik zgonów w 5-letnich grupach wiekowych w Zielonej Górze (mężczyźni) Rys. I-17. Współczynnik zgonów w 5-letnich grupach wiekowych w Zielonej Górze (kobiety) 18
Struktura zgonów wg przyczyn Na rys. I-18 i I-19. przedstawiono rozkład zgonów w Polsce oraz Zielonej Górze. Struktura zgonów w Zielonej Górze i średnio w Polsce różniła się znacząco zwłaszcza w odniesieniu do nowotworów złośliwych. Najczęstszą przyczyną zgonów w Zielonej Górze były choroby układu krążenia, które stanowiły 42,8% u mężczyzn i 44,4% u kobiet. Drugą kolejną przyczyną zgonów były nowotwory złośliwe, odpowiednio 23,8% u mężczyzn i 28,8% u kobiet. Na trzecim miejscu znajdują się zewnętrzne przyczyny urazów i zatruć 11,0% u mężczyzn i 5,96% u kobiet. W stosunku do danych ogólnopolskich umieralność z powodu chorób układu krążenia była w Zielonej Górze na podobnym poziomie u mężczyzn, natomiast znacznie niższa u kobiet (średnio w Polsce u mężczyzn 42,8%, u kobiet 53,9%). Umieralność z powodu nowotworów była podobna u mężczyzn, natomiast znacznie wyższa u kobiet w stosunku do danych ogólnopolskich (srednio w Polsce u mężczyzn 23,4%, u kobiet 19,99%). Współczynnik zgonów z powodu zewnętrznych przyczyn był również wyższy w Zielonej Górze w stosunku do danych ogólnopolskich, zarówno w grupie mężczyzn i kobiet. Najczęstszymi przyczynami zgonów spośród nowotworów złośliwych były w Zielonej Górze u mężczyzn nowotwory złośliwe płuc (42% u mężczyzn i 15% u kobiet ogółu zgonów z powodu nowotworów, wyższe niż średnio w Polsce gdzie odpowiednio 35% i 10% ), i u mężczyzn 8% nowotwory złośliwe żołądka, po ok. 6% nowotwory złośliwe j. grubego i gruczołu krokowego, natomiast u kobiet nowotwory złośliwe piersi 10% (średnia w Polsce 13%), 10% szyjki macicy (średnia w Polsce 5%) i 8% jelita grubego. 19
Rys. I-18. Struktura zgonów w Zielonej Górze i w Polsce (mężczyźni) 20
Rys. I-19. Struktura zgonów w Zielonej Górze i w Polsce (kobiety) 21
Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej mężczyzn wynosił w 1999 roku w Zielonej Górze 1337/100 000 i był podobny do średniej ogólnopolskiej (1334/100 000), niższy od średniej wojewódzkiej (139/100 000) i znacznie wyższy od średniej dla Unii Europejskiej (881/100 000). U kobiet wynosił 687/100 000, gdy średnia wojewódzka wynosiła 760,2/100 000, średnia dla Polski 735/100 000, a średnia dla Unii Europejskiej 526/100 000. Umieralność z powodu drugiej co do wielkości przyczyny, chorób układu krążenia była w Zielonej Górze również na niższym poziomie (u mężczyzn wynosiła 536,67/100000, u kobiet 312,77/100 000) niż średnio w Polsce (u mężczyzn wynosiła 596,44/100 000, u kobiet 317,17/100 000) u obu płci. Współczynniki te były wyższe od średniej w Unii Europejskiej (u mężczyzn 324/100 000, u kobiet 206/100 000) (rys. I-20, I-21). 22
Rys. I-20. Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz Unii Europejskiej, mężczyźni Rys. I-21. Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz Unii Europejskiej, kobiety 23
Rys. I-22. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia w powiatach woj. lubuskiego, średnio w Polsce oraz Unii Europejskiej, mężczyźni Rys. I-23. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia w powiatach woj. lubuskiego, średnio w Polsce oraz Unii Europejskiej, kobiety 24
Z punktu widzenia stanu zdrowia ludności i jakości opieki zdrowotnej, szczególnie istotne są wskaźniki umieralności przedwczesnej, czyli przed 64 rokiem życia. Odnoszą się one do założenia, że na poziomie obecnego rozwoju cywilizacyjnego istnieje możliwość uniknięcia zgonu przed tym okresem życia. Jak pokazują rysunki I-24, I-25 umieralność z powodu chorób układu krążenia przed 64 rokiem życia jest w Zielonej Górze niższa od średnich wojewódzkich i średnich ogólnopolskich (i wynosi u mężczyzn 134,54/100 000 w Zielonej Górze w porównaniu do danych ogólnopolskich 178,59/2100 000 i danych z Unii Europejskiej 69/100 000), natomiast u kobiet 28,46 w Zielonej Górze, 56,45/100 000 w danych dla Polski i 24/100 000 w danych dla Unii Europejskiej). 25
Rys. I-24. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia w powiatach woj. lubuskiego, średnio w Polsce oraz Unii Europejskiej, wiek 0-64 r.ż. mężczyźni 26
Rys. I-25. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia w powiatach woj. lubuskiego, średnio w Polsce oraz Unii Europejskiej, wiek 0-64 r.ż. kobiety Część współczynnika umieralności z powodu chorób układu krążenia stanowi umieralność z powodu choroby niedokrwiennej serca (w tym zawału serca) oraz chorób naczyń mózgowych (w tym udaru mózgu). Współczynniki zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca były w Zielonej Górze niższe od ogólnopolskich i średnich Unii Europejskiej. Współczynnik umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca wynosił odpowiednio 180,9/100 000, 212,84/100 000 oraz 147/100 000 u mężczyzn oraz 78,61/100 000, 99,2/100 000 oraz 70/100 000 u kobiet), natomiast współczynnik umieralności z powodu choroby naczyń mózgowych u mężczyzn był wyższy w Zielonej Górze od średnich ogólnopolskich, choć znacznie niższy od danych wojewódzkich i wynosił 130,17/100 000 w Zielonej Górze, 122,2/100 000 w Polsce, 163,37/100 000 w woj. lubuskim, oraz 72/100 000 w Unii Europejskiej. U kobiet wartości wyglądały odpowiednio: 89,59/100 000 w Zielonej Górze, 96,11/100 000 w Polsce, 120,05/100 000 dla woj. lubuskiego oraz 122/100 000 w Unii Europejskiej) (rys I-26 - I-29). 27
Rys. I-26. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz Unii Europejskiej, mężczyźni Rys. I-27. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz Unii Europejskiej, kobiety 28
Rys. I-28. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób naczyń mózgowych, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, mężczyźni Rys. I-29. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób naczyń mózgowych, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, kobiety 29
Umieralność z powodu nowotworów złośliwych ogółem oraz ich najczęstszych typów przedstawiono na rysunkach I-30 I-33. W Zielonej Górze u mężczyzn i kobiet współczynniki te były znacznie wyższe od ogólnopolskich, oraz wyższe od danych wojewódzkich i wynosiły dla mężczyzn 335,1/100 000 w Zielonej Górze, 304,3/100 000 w Polsce oraz 325,9/100 000 w woj. lubuskim, a u kobiet 188,65/100 000 w Zielonej Górze, 156,71/100 000 w Polsce, 175,23/100 000 w woj. lubuskim. Były również znacznie wyższe od średnich w Unii Europejskiej (153/100 000 u mężczyzn oraz 97/100 000 u kobiet). Istotne jest także, ze te współczynniki były znacznie wyższe dla lat 0-64. Jak już wspomniano główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych były nowotwory płuca u mężczyzn, a piersi i płuca u kobiet. Umieralność z powodu nowotworów płuca była w Zielonej Górze u mężczyzn znacznie wyższa od średniej ogólnopolskiej i wynosiła 131,1/100 000 w stosunku do 107,2/100 000 dla Polski i 66/100 000 dla Unii Europejskiej. U kobiet sytuacja była podobna, współczynnik umieralności był niemal dwa razy wyższy niż w danych ogólnopolskich (29,7/100 000 w Zielonej Górze, 17,23/100 000 w Polsce oraz 15,1/100 000 w Unii Europejskiej) (rys. I- 34 I-35). Wartości współczynnika umieralności z powodu nowotworów złośliwych piersi były u kobiet w Zielonej Górze (21,5/100 000) na podobnym poziomie, co dane ogólnopolskie (21,08/100 000) i niższe od danych w Unii Europejskiej (27/100 000) (rys I-36). Natomiast ponad dwukrotnie wyższe w stosunku do danych ogólnopolskich (8,74/100 000) były w Zielonej Górze współczynniki umieralności z powodu nowotworów szyjki macicy (18,5/100 000). Umieralność z tego powodu była na podobnym poziomie, co dane wojewódzkie (17,85/100 000) natomiast wielokrotnie wyższa od średnich w Unii Europejskiej (2,6/100 000) co odzwierciedla ogromny zakres możliwej interwencji (I-37). Umieralność z powodu nowotworów złośliwych okrężnicy była w Zielonej Górze 4-krotnie wyższa u mężczyzn niż u kobiet i wynosiła odpowiednio 21,22/100 000 i 5,27/100 000. Umieralność z tego powodu była u mężczyzn wyższa od ogólnopolskiej (16,76/100 000), a u kobiet dwukrotnie niższa 10,4/100 000) (I-38 - I-39). 30
Rys. I-30. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, mężczyźni Rys. I-31. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, kobiety 31
Rys. I-32. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych dla wieku 0-64 r.ż., średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, mężczyźni Rys. I-33. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych dla wieku 0-64 r.ż., średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, kobiety 32
Rys. I-34. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych płuca, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, mężczyźni Rys I-35. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych płuca, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, kobiety 33
Rys I-36. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych piersi, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, kobiety Rys I-37. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych szyjki macicy, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, kobiety 34
Rys I-38. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych okrężnicy, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, mężczyźni Rys I-39. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych okrężnicy, średnio w Polsce, według województw, w powiatach woj. lubuskiego oraz w Unii Europejskiej, kobiety 35
Trzecią główną przyczyną zgonów były zewnętrzne przyczyny zgonów, wśród nich urazy i zatrucia, zabójstwa, samobójstwa i wypadki komunikacyjne (Rys. I-40 I-41). Umieralność z powodu przyczyn zewnętrznych u mężczyzn (w Zielonej Górze 76/100 000) była niższa od średniej ogólnopolskiej (112/100 000) i średniej wojewódzkiej (115,5/100 000). U kobiet umieralność z tego powodu ma niemal 3-krotnie niższe wartości niż u mężczyzn (43,5/100 000 w Zielonej Górze), i jest wyższa niz średnia w Polsce (31,2/100 000) i w województwie lubuskim (36,9/100 000). Umieralność z przyczyn zewnętrznych jest w Zielonej Górze wyższa od danych z Unii Europejskiej (58/100 000 u mężczyzn i 22,9/100 000 u kobiet). Spośród przyczyn zewnętrznych najwyższe wartości miały współczynniki zgonów z powodu wypadków komunikacyjnych (Rys. I-42 - I-43) i wynosiły u mężczyzn w Zielonej Górze 15/100 000, średnio w Polsce 31/100 000, a u kobiet 6/100 000 i 7,2/100 000. Wartości te były u mężczyzn i u kobiet podobne do średnich w Unii Europejskiej (16/100 000 u mężczyzn, 5,1/100 000 u kobiet). Wśród zewnętrznych przyczyn zgonów na podkreślenie zasługują znacznie niższe (Zielona Góra 15,6/100 000) w stosunku do Polski (26,1/100 000) i regionu lubuskiego współczynniki zgonów z powodu samobójstw u mężczyzn oraz nieco wyższe u kobiet (odpowiednio 5,3/100 000 w Zielonej Górze oraz 4,3/100 000 w Polsce), co może wskazywać na poziom opieki psychiatrycznej w mieście. Współczynniki te są na podobnym poziomie, co wartości w Unii Europejskiej). 36