Unia Bankowa przyczyny tworzenia, zasady funkcjonowania, oczekiwania, zagrożenia. Marian Górski

Unia Bankowa przyczyny tworzenia, zasady funkcjonowania, oczekiwania, zagrożenia Marian Górski

Europejki sektor bankowy przed kryzysem Bankowość centralna: strefa euro Europejski System Banków Centralnych (EBC + 18 NBC) kraje poza strefą - Narodowe Banki Centralne [konsultacyjno-doradcza rola ESBC (EBC + 28 NBC)] Bankowość komercyjna: strefa euro ponad 6000 instytucji kredytowych, których wartość aktywów stanowi 350% PKB strefy; silna koncentracja - aktywa 150 największych instytucji reprezentują 80% aktywów sektora strefy. kraje poza strefą ponad 2000 instytucji monetarnych. Najsilniejsze działają w Wielkiej Brytanii. Sieć bezpieczeństwa Krajowe Nadzory Finansowe (28 scentralizowanych na poziomie krajów nadzorów) Bank centralny jako pożyczkodawca ostatniej instancji Instytucje gwarantowania depozytów (40 w strefie euro finansowanie ex-ante i ex-post). Budżety państw narodowych inwestują w celu ratowania banków przed upadłością, bądź ostateczni płatnicy gwarancji.

Jednym z głównych powodów zmian w systemie bezpieczeństwa sektora bankowego w Unii Europejskiej jest przeciwstawienie się pokusie nadużyć ze strony banków zbyt dużych by upaść oraz uniknięcie w przyszłości obciążania podatników kosztami ratowania banków. Wsparcie państw UE dla sektora bankowego w latach 2008-2011 wyniosło 1,6 bln EUR (13% EU GDP) 1,2 bln gwarancje, 288 mld dokapitalizowanie, 121 mld wykup zagrożonych aktywów. Zatwierdzone programy pomocy udzielonej przez wybrane państwa dla sektora finansowego w mld EUR (stan na 30.03.2010r.) państwo wydatki państwo wydatki Wlk. Brytania 650 Belgia 275 Dania 600 Holandia 256 Niemcy 588 Szwecja 161 Irlandia 456 Austria 91 Francja 351 Finlandia 54 Hiszpania 329 Grecja 28 Pomoc ta nie musi być bezzwrotna, są to gwarancje, które nie muszą być zrealizowane, pożyczki, które mogą być zwrócone i udziały kapitałowe, które mogą być odsprzedane nawet z zyskiem.

Sektor bankowy w UE jest silnie skoncentrowany 150 banków reprezentuje 80% aktywów. W większości krajów działają oddziały operacyjne i spółki córki w ramach grup bankowych. Największe europejskie systemowo ważne instytucje finansowe według wartości aktywów bln EUR nr bank kraj aktywa 1 Deutsche Bank Niemcy 2,186 2 HSBC Holdings Wlk. Brytania 2,094 3 Barclays Wlk. Brytania 2,010 4 BNP Paribas Francja 1,994 5 Credit Agricole Group Francja 1,885 6 Royal Bank of Scotland Wlk. Brytania 2,010 7 Santander Group Hiszpania 1,293 8 Societe Generale Francja 1,282 9 ING Group Holandia 1,248 10 Groupe BPCE Francja 1,191 11 Lloyds Banking Group Wlk. Brytania 1,190 12 UBS Szwajcaria 1,133 13 UniCredit Group Włochy 0,969 14 Credit Suuisse Group Szwajcaria 0,866

Usytuowanie nadzoru bankowego oraz systemu gwarantowania depozytów na poziomie państw członkowskich nie zapewniało spójnej i jednolitej polityki pieniężnej w ramach strefy euro: zróżnicowany dostęp do kredytów w wyniku różnych rekomendacji krajowych nadzorów bankowych, niejednakowy zakres i sposób gwarantowania depozytów. Jakość portfela kredytowego w wielu bankach nie ulega poprawie. Wartość kredytów zagrożonych bankach europejskich od roku 2008 podwoiła się i przekroczyła 1bln EUR. Kredyty zagrożone na Cyprze stanowią 140% PKB, w Grecji 42% PKB. Kredyty zagrożone w wybranych bankach europejskich w latach 2008 2012 w mld EUR Kraj na koniec roku 2008 2009 2010 2011 2012 Niemcy 142 204 192 179 179 Wlk. Brytania 88 155 172 172 167 Hiszpania 66 97 111 136 164 Irlandia 15 88 109 119 135

Globalny kryzys finansowy wywołał inicjatywy powołania światowej instytucji nadzoru rynków finansowych. W skali globalnej najbardziej aktywna w tym względzie była organizacja G20. Najbardziej konsekwentna okazała się Unia Europejska. Od 1 stycznia 2011 rozpoczęły działalność cztery instytucje nadzoru paneuropejskiego. Europejska Rada Ryzyka Systemowego (European Systemic Risc Council) - jest to złożona z przedstawicieli 28 NBC quasi-analityczna instytucja, która ma wyłapać z wyprzedzeniem zjawiska, które mogłyby doprowadzić do kryzysów na rynkach finansowych. Dotychczas funkcje takie pełnił Komitet Bazylejski, złożony z prezesów 12 największych banków centralnych świata. Europejski Urząd Bankowy (European Banking Authority EBA) z siedzibą w Londynie. Europejski Urząd Funduszy Emerytalnych i Ubezpieczeń European Insurence and Occupational Pensions Authority EIOPA) z siedzibą we Frankfurcie Europejski Urząd Rynków Giełdowych (European Security and Markets Authority - ESMA) z siedzibą w Paryżu

Zmiany w europejskim sektorze bankowym od roku 2011 Nadzór makroostrożnościowy Ograniczenie ryzyka wystąpienia zdarzeń, które wiążą się z zakłóceniem funkcjonowania całego systemu finansowego. Uniknięcie wystąpienia kosztów związanych ze spadkiem PKB. 0graniczenie rozprzestrzeniania się ryzyka systemowego w wymiarze czasowym i przestrzennym. Europejska Rada Oceny Ryzyka Systemowego (European Systemic Risc Council) jest to złożona z przedstawicieli 28 NBC quasi-analityczna instytucja, która ma wyłapać z wyprzedzeniem zjawiska, które mogłyby doprowadzić do kryzysów na rynkach finansowych. Nadzór mikroostrożnościowy Ograniczenie zakłóceń w funkcjonowaniu indywidualnych podmiotów Ochrona konsumenta deponenta i inwestora. Europejski Urząd Bankowy (European Banking Authority EBA) z siedzibą w Londynie. 28 Krajowych Nadzorów Finansowych nadzorujących jednocześnie inne segmenty rynków finansowych kapitałowy i ubezpieczeń.

Zmiany w europejskim sektorze bankowym od roku 2011 Zmiany w normach nadzorczych wdrażane na bazie zaleceń Bazel III Dwa współczynniki wypłacalności Tier I i II uwzględniające, fundusze własne oraz fundusze podstawowe. Normy nadzorcze dla ryzyka płynności. Wprowadzenie antycyklicznych buforów kapitałowych. Antycypacyjne podejście nadzorcy Zastosowanie w ocenie tzw. stress tesów polegających na symulacji zapotrzebowania na kapitały własne poszczególnych banków przy założeniu scenariusza pogłębiającego się kryzysu: wzrost bezrobocia spadek cen nieruchomości spadek PKB Najbliższy taki test zostanie przeprowadzony dla systemowo ważnych banków europejskich przez EBC w listopadzie 2014 r. Komisja Europejska przygotowuje dyrektywę o zakazie tzw. handlu na własny rachunek przez banki systemowo istotne. Chodzi o rozdzielenie działalności depozytowo-kredytowej od inwestycyjnej. Ta ostatnia będzie mogła być prowadzona przez wyspecjalizowane spółki w ramach grupy finansowej.

Europejska Unia Bankowa oparta na trzech filarach: Filar I Jednolity Mechanizm Nadzoru (Single Supervisory Mechanizm - SSM) Największe i systemowo ważne banki europejskie zostaną objęte jednolitym nadzorem działającym w ramach Europejskiego Banku Centralnego (EBC). SSM jest obligatoryjny bla banków działających strefie euro, banki spoza mają możliwość wyboru. SSM powołany jesienią 2013 r rozpoczyna działalność w listopadzie 2014. Filar II Jednolity Mechanizm Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji Banków (Single Resolution Mechanizm - SRM) Celem systemu jest minimalizacja kosztów społecznych upadłości banków i wprowadzenie mechanizmu uporządkowanej likwidacji zamiast sądowej upadłości. Przy Komisji Europejskiej powstanie instytucja odpowiedzialna za przeprowadzenie uporządkowanej likwidacji banku zagrożonego upadłością. Kraje spoza Unii Walutowej będą mogły przystąpić do SRM po wejściu do SSM. Powołany w 2016 r. Filar III System Gwarantowania Depozytów (Deposit Guarantee Scheme DGS) Na obecnym etapie tworzenia UB oparty na krajowych systemach gwarantowania depozytów

Jednolity Mechanizm Nadzoru - SSM Nadzór bankowy w UE będzie prowadzony przez EBC w stosunku bo banków systemowo ważnych (SSM) oraz przez krajowe nadzory finansowe koordynowane przez EBA. Spójność i jednolitość funkcjonowania systemy ma zapewnić EBA, która przygotuje wspólne regulacje (Single Rule Book SRB). SRB będą wiążące dla KNF w UE. Systemowo ważne instytucje finansowe: aktywa > 30 mld EUR aktywa > 5% PKB i 5 mld EUR zostaną uznane za ważne przez EBC otrzymały pomoc ze środków europejskich ESF lub ESM SSM obejmie co najmniej trzy banki w kraju uczestniczącym w systemie Zakres przedmiotowy SSM: wydawanie odbieranie licencji nadzór nad przestrzeganiem norm ostrożnościowych ustalanie wyższych wymogów ostrożnościowych przeprowadzanie stress testów nakładanie administracyjnych sankcji finansowych SSM nie przejmuje nadzoru w zakresie ochrony konsumentów i przeciwdziałania praniu pieniędzy. Pozostaje on w gestii KNF. SSM pracuje na bazie informacji pozyskanych przez KNF, ma jednak prawo żądania informacji dodatkowych i przeprowadzania lokalnych inspekcji.

SSM - organizacja Ostateczne decyzje podejmuje Rada Prezesów ESBC strefy euro na wniosek Rady Nadzoru EBC. Skład Rady Nadzoru: Przewodniczący powołany przez Radę UE Zastępca przewodniczącego powołany przez Radę UE z zarządu EBC Czterech przedstawicieli ESBC powołanych przez Radę Prezesów Przedstawicieli nadzorów krajowych powołanych przez KNF lub banki centralne Przedstawiciel Komisji Europejskiej obserwator. Panel Rewizji (Panel of Review) badanie zgodności z prawem decyzji podejmowanych przez Radę Nadzoru. 5 członków Panelu powołuje Rada Prezesów na wniosek Rady Nadzoru. Panel Mediacji oddzielenie polityki pieniężnej od zadań nadzoru EBC. Uczestniczy w mediacjach między KNF zainteresowanego kraju, Radą Nadzoru i Radą Prezesów EBC W niektóre decyzje nadzorcze mogą być zaangażowane: KNF kraju pochodzenia banku i kraju goszczącego, EBA, Rada Prezesów, Rada Nadzoru, Panel Rewizji, Panel Mediacji EBC (7 organów). Koszty funkcjonowania nadzoru mają ponieść podmioty nadzorowane relatywnie do profilu ryzyka (aktywów ważonych ryzykiem). Do dzisiaj nikt nie pokusił się o ich oszacowanie

SSM kraje poza strefą euro Kraje spoza strefy euro mogą uczestniczyć w SSM na zasadzie bliskiej współpracy. Decyzję podejmuje EBC pod warunkiem: Zobowiązania KNF do stosowania wszystkich wytycznych EBC w ciągu 48 godzin. Przekazywania wszystkich informacji na temat nadzorowanych podmiotów. Dostosowania prawa krajowego do możliwości pozyskiwania wszelkich informacji z instytucji objętych nadzorem i podejmowania wobec nich decyzji nadzorczych. EBC może podjąć decyzję o zwieszeniu lub zakończeniu bliskiej współpracy przy niespełnienie powyższych warunków. Kraj członkowski może złożyć wniosek o zakończenie bliskiej współpracy, jednak nie wcześniej niż trzy lata od jej rozpoczęcia. W przypadku podjęcia współpracy do SSM przeszłyby co najmniej trzy banki: PKO BP SA (47 mld EUR) Pekao SA (36 mld EUR) BZ WBK SA (25 mld EUR) Bez bliskiej współpracy do SSM wejdą działające w Polsce oddziały operacyjne banków europejskich objętych tym nadzorem.

Jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (Single Resolution Mechanizm - SRM) Banki do restrukturyzacji lub uporządkowanej likwidacji wskazuje EBC. Celem resolution jest: Likwidacja zapewniająca bankowi ciągłość działania w zakresie podstawowych usług bankowych i nie narażająca stabilności systemu finansowego poprzez mogący wystąpić efekt domina. Minimalizacja straty deponentów (do poziomu gwarantowanego). Ograniczenie do minimum możliwości wsparcia upadającego banku ze środków publicznych. Istotą resolution jest mechanizm bail-in (burden- sharing concept), umorzenie kapitału na pokrycie strat, a gdy go nie wystarcza umorzenie lub konwersja zobowiązań banku na kapitał poza zobowiązaniami gwarantowanymi, np. depozytami do 100 tys. EUR. Warunki: Stworzenie ram prawnych. Czy może być przeprowadzona według procedur sądowych krajowego prawa upadłościowego? Powołanie podmiotu likwidującego. Odpowiednio wczesne wszczęcie procesu, gdy możliwa jest jeszcze naprawa banku i jego kapitały własne są dodatnie. Zapewnienie finansowania podmiotu likwidującego, ewentualnej restrukturyzacji i dla wypełnienia gwarancji depozytów.

SRM organizacja Decyzje w ramach kompetencji SRM podejmuje Komisja Europejska na wniosek odrębnej agencji unijnej Single Resolution Board (SRB). Decyzje KE podlegają zatwierdzeniu przez Radę Europy SRB ma zajmować się tworzeniem planów restrukturyzacji, uporządkowanej likwidacji i upadłości. Plany te mają powstawać we współpracy z krajowym organem resolution, a w przypadku grup bankowych organem kraju macierzystego i krajów goszczących ( w Polsce BFG). Plany restrukturyzacji nie mogą zawierać wsparcia ze środków publicznych i EBC (poza dostępnymi na rynku). SRM ma zacząć działać od roku 2016.

SRM finansowanie Ma powstać Single Bank Resolution Fund (SBRF), który będzie finansowany ze składek banków należących do SSM. Do roku 2022 fundusz osiągnie poziom 55 mld EUR. SBRF może zaciągać pożyczki z European Stability Mechanizm (ESM). Fundusz może być wykorzystany np. do gwarantowania aktywów lub zobowiązań banku restrukturyzowanego lub banku pomostowego, przejmującego je od banku likwidowanego. Fundusz nie może zasilać bezpośrednio kapitałów banku restrukturyzowanego, tym bardziej likwidowanego. Nie może być również użyty do wypłaty gwarantowanych depozytów.

Mechanizm Gwarantowania Depozytów (Deposit Guarantee Scheme DGS) Nie powstanie na tym etapie paneropejski system gwarantowania depozytów. DGS ma polegać na ujednoliceniu zasad działania oraz koordynacji działań krajowych systemów gwarantowania w ramach Unii Europejskiej (28). Systemy te finansują się ex ante ze składek banków na poziomie co najmniej 0,8% wartości gwarantowanych depozytów. W przypadku konieczności wypłaty gwarancji banki składają się dodatkowo ex post do wysokości koniecznych wypłat gwarancyjnych. Maksymalna wartość gwarantowanych depozytów to 100 tys. EUR na jednego deponenta w jednym banku. Okres wypłaty gwarantowanych kwot do 15 dni od 2021r do 10 dni. Krajowe systemy mogą udzielać sobie wzajemnych pożyczek. BFG spełnia warunki DGS w wysokości składek zgromadzonych kapitałów gwarancyjnych i wysokości gwarantowanych kwot. Może być problem z okresem wypłaty gwarancji.

Unia Bankowa oczekiwania Wzrost bezpieczeństwa całego sektora bankowego w UE Wyrównanie konkurencyjności banków europejskich poprzez ujednolicenie norm i zasad nadzoru oraz systemu gwarantowania depozytów. Zwiększenie spójności polityki pieniężnej EBC z regulacjami nadzorczymi np. w zakresie dostępności kredytów dla klientów. Ograniczenie pokusy nadużyć wynikających z przekonania to big to fail Ograniczenie efektu domina występującego głównie w przypadku upadłości banków systemowo istotnych. Minimalizacja kosztów społecznych i wydatków publicznych związanych z restrukturyzacją i upadłością banków.

Unia Bankowa - zagrożenia Bank centralny nie powinien być jednocześnie nadzorcą wybranych banków. Może to rodzić konflikty z realizacją celów polityki pieniężnej. Powstają nowe skomplikowane administracyjnie organa nadzoru, nie znikają zaś stare. Generuje to dodatkowe koszty i komplikuje proces podejmowania decyzji. Brak spójności nadzoru bankowego z nadzorem pozostałych segmentów rynków finansowych. Dom Maklerski podlega nadzorowi KNF (pion kapitałowy), jako członek grupy bankowej - EBC. Wzrost bezpieczeństwa europejskich banków systemowo ważnych może osłabić ich biznesową konkurencyjność wobec banków amerykańskich i brytyjskich (angielskich), jeżeli te nie wejdą do SSM. Zasada bail-in może zintensyfikować efekt domina. Niegwarantowane zobowiązania likwidowanego banku to najczęściej należności innych banków. Ich umorzenie lub konwersja na kapitał likwidowanego banku to strata dla banku wierzyciela. Samo wprowadzenie instytucji likwidacji uporządkowanej nie jest wystarczającym czynnikiem ograniczenia pokusy nadużyć. Stać się nim może przykładowe, praktyczne i skuteczne przeprowadzenie procedury (case: Nova Kreditna Banka Maribor s - umorzenie kapitału, dokapitalizowanie ze strony państwa 870 mln EUR) W przypadku likwidacji (upadłości) dużego banku środki BFG na pokrycie kosztów gwarantowania depozytów mogą okazać się niewystarczające. Będą w tym celu musiały być użyte środki publiczne. Decyzja o likwidacji banku zapada na poziomie europejskim (EBC, RE) ewentualne koszty gwarancji depozytów ponosi krajowy BFG lub budżet państwa. Wiele banków greckich i wszystkie cypryjskie spełniają warunki wszczęcia likwidacji bądź upadłości.

Przystąpienie Polski do Unii Bankowej Banki działające w Polsce w pewnym stopniu wchodzą do SSM automatycznie, oddziały banków bezpośrednio, spółki córki europejskich grup bankowych pośrednio. KNF aktywnie uczestniczy w koordynacji europejskich regulacji bankowych wprowadzanych przez EBA. Formalne przystąpienie Polski do UB oznaczałoby objęciem nadzorem bezpośrednim przez EBC trzech banków działających w Polsce: PKO BP SA, Pekao SA, BZ WBK SA. Nie ma problemów ze spełnianiem europejskich norm nadzorczych. Decyzję należy m. in. uzależnić od kosztów partycypacji. Kto podejmuje tę decyzję? Decyzja o przystąpieniu do UB powinna być podejmowana w kontekście przystąpienia do strefy euro. Jednak nie koniecznie jednocześnie. Wcześniejsze przystąpienie do UB może wpłynąć pozytywnie na wzrost ratingów państwa polskiego. Ratingi wielu banków działających w Polsce są ograniczone od góry przez rating państwa. Więcej negatywnych skutków z wyraźnych deklaracji nieprzystąpienia. Efekt demonstracji czego? Efekt odrzucenia w innych strukturach europejskich. Argument o utracie kontroli nad bankami przez państwo ma charakter demagogiczno - nacjonalistyczny i polityczny. Europa dwóch prędkości.

Deklarujmy bardzo wyraźnie chęć przystąpienia do UB. Decyzja o przystąpieniu nie jest na dzisiaj - SRM rusza od 2016 r. Nie należy podejmować nieodwracalnych decyzji. Dziękuję za uwagę.