Motto zajęć: "za złoty dukat co w słońcu błyszczy" Bankowość Zajęcia nr 4 Bankowe normy ostrożnościowe, sprawozdawczość finansowa banków, wstęp do ryzyka bankowego Regulacje ostrożnościowe banku Podział regulacji ostrożnościowych ze względu na kryterium podmiotowe: Zewnętrzne, uregulowane przez organy nadzorujące, będące niezbędnym narzędziem do sprawowania nadzoru bankowego; Wewnętrzne, uregulowane przez organy poszczególnych banków. Regulacje zewnętrzne można podzielić wg kryterium funkcjonalnego na dwie grupy: Normy ograniczające ryzyko, czyli np. limity koncentracji, limity pozycji walutowych, rezerwy oraz regulacje w zakresie obrotu papierami wartościowymi; Normy oceniające standing banku (sygnalizacyjne), m.in. współczynnik wypłacalności, współczynnik płynności i rezerwy celowe. 1
Regulacje ostrożnościowe banku c.d. Regulacje wewnętrzne, uregulowane przez organy banków zgodnie z polityką kredytowania: Branżowe; Geograficzne; Wobec grup klientów (małe, średnie, duże przedsiębiorstwa); Ze względu na rodzaje kredytów (hipoteczne, konsumpcyjne, gospodarcze itp.). Współczynnik wypłacalności banku ( 10 Uchwały nr 76/2010 KNF) oblicza się w procentach jako pomnożony przez 100 ułamek, którego: 1. licznikiem jest wartość funduszy własnych powiększona o kapitał krótkoterminowy (powiększenie jest możliwe tylko dla banków, których skala działalności handlowej jest znacząca); 2. mianownikiem jest pomnożony przez 12,5 całkowity wymóg kapitałowy. Zasadą jest, że współczynnik wypłacalności nie powinien być niższy niż 8%. Limity koncentracji kapitałowej banków Przekroczenie progu koncentracji kapitałowej oblicza się w zakresie portfela bankowego i portfela handlowego łącznie jako większą z liczb określonych jako: 1) suma kwot, o jakie poszczególne znaczne zaangażowania kapitałowe przekraczają 15% funduszy własnych banku; 2) kwota, o jaką suma znacznych zaangażowań kapitałowych przekracza 60% funduszy własnych banku. Przez zaangażowanie kapitałowe rozumie się: 1) posiadane przez bank akcje lub udziały w innym podmiocie; 2) wniesione dopłaty - w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością; 3) wniesione wkłady lub zadeklarowane sumy komandytowe - w zależności od tego, która z tych kwot jest większa - w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej; 4) udzielone pożyczki podporządkowane. Przez znaczne zaangażowanie kapitałowe rozumie się zaangażowanie kapitałowe spełniające co najmniej jeden z poniższych warunków: 1) zaangażowanie stanowi co najmniej 10% kapitału podmiotu; 2) zaangażowanie uprawnia do wykonywania co najmniej 10% głosów w organie stanowiącym podmiotu lub umożliwia wywieranie znaczącego wpływu na zarządzanie podmiotem; 3) wartość bilansowa zaangażowania stanowi co najmniej 10% funduszy własnych banku. 2
Limity koncentracji zaangażowań banku uregulowane w Prawie bankowym (art.: 71, 79): Wyszczególnienie Maksymalna suma wierzytelności banku, udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych oraz posiadanych przez bank bezpośrednio lub pośrednio akcji lub udziałów w innym podmiocie, wniesionych dopłat w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub też wkładów albo sum komandytowych Maksymalne zaangażowanie banku wobec innego banku krajowego, instytucji kredytowej, banku zagranicznego lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, składających się co najmniej z jednego banku krajowego, instytucji kredytowej lub banku zagranicznego Maksymalne zaangażowanie bilansowe i pozabilansowe banku wobec członków organów i osób zajmujących kierownicze stanowiska w banku w formie spółki akcyjnej i w banku państwowym / w banku spółdzielczym Limit 25% funduszy własnych banku 25% funduszy własnych banku lub 150 mln euro (w zależności, która z tych wartości jest wyższa) 10% sumy funduszy podstawowych / 25% sumy funduszy podstawowych MSR/MSSF PSR Polskie Standardy Rachunkowości; MSR Międzynarodowe Standardy Rachunkowości / Międzynarodowe Standardy Sprawozdań Finansowych; Zgodnie z MSR 1 sprawozdanie finansowe powinno zawierać: bilans, rachunek zysków i strat, sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym, rachunek przepływów środków pieniężnych, informację o stosowanych zasadach rachunkowości, informację dodatkową. 3
MSR/MSSF Podstawowe obszary zmian w stosunku do PSR i zagadnienia istotne z punktu widzenia analizy banków Instrumenty finansowe: klasyfikacja i prezentacja instrumentów finansowych, wycena oraz ujmowanie instrumentów finansowych, zmiana podejścia do szacowania ryzyka kredytowego i tworzenia odpisów. Jednostki podporządkowane: wycena oraz ujmowanie inwestycji, wartość firmy. Rzeczowe aktywa trwałe: początkowa wycena środków trwałych, przeszacowanie środków trwałych nabytych w warunkach hiperinflacji, reklasyfikacje w ramach rzeczowych aktywów trwałych. Kapitały własne oraz wyniki finansowe. Wartość godziwa i efektywna stopa procentowa w MSRach Wartość godziwa to cena, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony lub zobowiązanie wykonane, w wyniku bezpośrednio zawartej, dobrowolnej transakcji pomiędzy zainteresowanymi, dobrze poinformowanymi i niepowiązanymi stronami. Efektywna stopa procentowa jest stopą, która dyskontuje oczekiwany strumień przyszłych płatności pieniężnych do bieżącej wartości bilansowej netto przez okres do zapadalności lub do momentu następnej rynkowej wyceny określonego składnika aktywów i zobowiązań finansowych. Jej ustalenie obejmuje wszelkie należne bądź kasowe opłaty i przepływy płacone lub otrzymywane przez bank w ramach umowy danego instrumentu, z wyłączeniem przyszłych możliwych strat kredytowych. Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu (IRR) danego instrumentu finansowego (transakcji). 4
bankowe Bank jako pośrednik finansowy i instytucja zaufania publicznego zajmuje się transformacją ryzyka. Zjawisko ryzyka nieodłącznie towarzyszy działalności bankowej; Pojęcie ryzyka bankowego, ryzyko i niepewność; systemowe i specyficzne; na szczeblach strategicznym i operacyjnym banku; symetryczne i asymetryczne; Są różne klasyfikacje ryzyka. Podział ryzyka wg Z. Zawadzkiej: w obszarze finansowym; w obszarze technicznoorganizacyjnym. 5
Rodzaje ryzyka w obszarze finansowym (wg Z. Zawadzkiej) Ryzyka w obszarze finansowym Ryzyka wyniku Ryzyka związane z partnerem transakcji niewypłacalności partnera w transakcjach bilansowych niewypłacalności partnera w transakcjach pozabilansowych tradycyjnych niewypłacalności w transakcjach instrumentami pochodnymi kredytowe straty z tytułu spadku wartości dłużnych papierów wartościowych, akcji i udziałów straty z tytułu niewypłacenia dywidendy stopy procentowej Ryzyka rynkowe w transakcjach bilansowych i pozabilansowych cenowe z tytułu transakcji pozabilansowych walutowe płynności spadku cen metali szlachetnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zawadzka Z. Współczesny bank praca zbiorowa pod red. W.L. Jaworskiego, Warszawa: Poltext 2002 rynkowe spadku kursów papierów wartościowych banku w obszarze techniczno-organizacyjnym (wg Z. Zawadzkiej) o charakterze personalnym, związane z kwalifikacjami i możliwością popełnienia oszustwa przez pracowników o charakterze organizacyjnym (niewłaściwa struktura organizacyjna, niewłaściwe zasady funkcjonowania działów, np. kontroli wewnętrznej) o charakterze rzeczowotechnicznym (możliwości i niezawodność systemu elektronicznego) banku w obszarze technicznoorganizacyjnym zniszczenia majątku banku na skutek kradzieży, włamań, klęsk żywiołowych z tytułu odpowiedzialności banku za błędy w doradzaniu klientom, realizację fałszywych czeków, malwersacje z wykorzystaniem pieniądza elektronicznego itp. 6
Podział ryzyka finansowego banku (wg prof. M. Górskiego) wyniku płynności wypłacalnośc i związane z wyceną aktywów i pasywów rynkowe związane z nieściągalnymi należnościami kredytowe związane ze strukturą należności i zobowiązań wycofania wkładów stopy procentowej walutowe związane ze spadkiem wartości papierów wartościowych (dłużnych i udziałowych) związane z klientem utraty zaufania Podział bazylejski ryzyka bankowego (wg Komitetu Bazylejskiego) prawne utraty reputacji operacyjne kredytowe banku płynności kraju i transferu znacznych zaangażowań rynkowe stopy procentowej 7
Nowa Umowa Kapitałowa (NUK, Bazylea II) Główny dokument "Basel II: International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards: a Revised Framework" listopad 2005 Komitet bazylejski; 3 filary: Minimalne wymogi kapitałowe; Badanie nadzorcze adekwatności kapitałowej; Dyscyplina rynkowa. NUK jest obecnie stosowana. Bazylea III Odpowiedź na ogólnoświatowy kryzys finansowy. Bazyleę III tworzy zespół dokumentów i zaleceń (patrz www.bis.org). Cel Bazylei III: wzmocnić odporność banków na szoki wynikające z kryzysów, poprawić zarządzanie ryzykiem i przejrzystość banków. Środki osiągnięcia celu zwiększenie funduszy własnych, stworzenie dodatkowego bufora antycyklicznego, zmiany we współczynniku wypłacalności, nowy współczynnik lewarowania, możliwe zwiększenie wymogów kapitałowych, itp. 8
Dziękuję za uwagę www.jgorka.pl 9