Bankowość Zajęcia nr 4. Bankowe normy ostrożnościowe, sprawozdawczość finansowa banków, wstęp do ryzyka bankowego

Transkrypt

1 Bankowość Zajęcia nr 4 Bankowe normy ostrożnościowe, sprawozdawczość finansowa banków, wstęp do ryzyka bankowego

2 Regulacje ostrożnościowe banku Podział regulacji ostrożnościowych ze względu na kryterium podmiotowe: Zewnętrzne, uregulowane przez organy nadzorujące, będące niezbędnym narzędziem do sprawowania nadzoru bankowego; Wewnętrzne, uregulowane przez organy poszczególnych banków. Regulacje zewnętrzne można podzielić wg kryterium funkcjonalnego na dwie grupy: Normy ograniczające ryzyko, czyli np. limity koncentracji, limity pozycji walutowych, rezerwy oraz regulacje w zakresie obrotu papierami wartościowymi; Normy oceniające standing banku (sygnalizacyjne), m.in. współczynnik wypłacalności, współczynnik płynności i rezerwy celowe.

3 Regulacje wewnętrzne banku Uregulowane przez organy banków zgodnie z polityką kredytowania: Branżowe; Geograficzne; Wobec grup klientów (małe, średnie, duże przedsiębiorstwa); Ze względu na rodzaje kredytów (hipoteczne, konsumpcyjne, gospodarcze itp.).

4 Współczynnik wypłacalności banku Współczynnik wypłacalności banku oblicza się w procentach jako pomnożony przez 100 ułamek, którego: 1. licznikiem jest wartość funduszy własnych powiększona o kapitał krótkoterminowy (powiększenie jest możliwe tylko dla banków, których skala działalności handlowej jest znacząca); 2. mianownikiem jest pomnożony przez 12,5 całkowity wymóg kapitałowy. Zasadą jest, że współczynnik wypłacalności nie powinien być niższy niż 8%.

5 Fundusze własne banku Fundusze własne banku obejmują: fundusze podstawowe banku, fundusze uzupełniające banku w kwocie nieprzewyższającej funduszy podstawowych banku

6 Fundusze podstawowe Fundusze podstawowe banku obejmują: fundusze zasadnicze banku, które stanowią: w banku państwowym - fundusz statutowy, fundusz zapasowy i fundusz rezerwowy, w banku w formie spółki akcyjnej - wpłacony i zarejestrowany kapitał zakładowy oraz kapitał zapasowy i kapitały rezerwowe, z wyłączeniem wszelkich zobowiązań z tytułu akcji uprzywilejowanych, w banku spółdzielczym - wpłacony fundusz udziałowy oraz fundusz zasobowy i fundusz rezerwowy, w oddziale banku zagranicznego - fundusze określone w regulaminie oddziału, pozycje dodatkowe funduszy podstawowych, które stanowią: fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej, niepodzielony zysk z lat ubiegłych, zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk netto bieżącego okresu sprawozdawczego, obliczone zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości, pomniejszone o wszelkie przewidywane obciążenia i dywidendy, w kwotach nie większych niż kwoty zysku zweryfikowane przez biegłych rewidentów, inne pozycje bilansu banku, określone przez Komisję Nadzoru Finansowego,

7 Fundusze podstawowe banku cd. pozycje pomniejszające fundusze podstawowe, które stanowią: akcje własne posiadane przez bank, wycenione według wartości bilansowej, pomniejszone o odpisy spowodowane trwałą utratą ich wartości, wartości niematerialne i prawne wycenione według wartości bilansowej, strata z lat ubiegłych, strata w trakcie zatwierdzania, strata netto bieżącego okresu, inne pomniejszenia funduszy podstawowych banku, określone przez Komisję Nadzoru Finansowego.

8 Fundusze uzupełniające banku Fundusze uzupełniające banku obejmują: kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego: zobowiązania podporządkowane, fundusze tworzone ze środków własnych lub obcych pomniejszenia funduszy uzupełniających, określone przez Komisję Nadzoru Finansowego.

9 Wymogi kapitałowe Banki wyliczają obowiązujące wymogi kapitałowe z tytułu: 1. ryzyka kredytowego; 2. ryzyka rynkowego, w tym: 2a) ryzyka walutowego, 2b) ryzyka cen towarów, 2c) ryzyka cen kapitałowych papierów wartościowych, 2d) ryzyka szczególnego cen instrumentów dłużnych, 2e) ryzyka ogólnego stóp procentowych; 3. ryzyka rozliczenia-dostawy oraz ryzyka kontrahenta, 4. przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań, 5. przekroczenia progu koncentracji kapitałowej, 6. ryzyka operacyjnego. W zależności od tego, czy skala działalności handlowej banku jest znacząca czy nie, bank zobowiązany jest do odmiennego wyliczenia wymogów kapitałowych. W przypadku znaczącej działalności handlowej bank wylicza wymogi kapitałowe dla wszystkich rodzajów ryzyka, natomiast w sytuacji gdy skala działalności nie jest znacząca, bank kalkuluje wymogi kapitałowe dla rodzajów ryzyka z punktów: 1, 2a, 2b oraz 4, 5, 6.

10 Limity koncentracji kapitałowej banków Przekroczenie progu koncentracji kapitałowej oblicza się w zakresie portfela bankowego i portfela handlowego łącznie jako większą z liczb określonych jako: 1) suma kwot, o jakie poszczególne znaczne zaangażowania kapitałowe przekraczają 15% funduszy własnych banku; 2) kwota, o jaką suma znacznych zaangażowań kapitałowych przekracza 60% funduszy własnych banku. Przez zaangażowanie kapitałowe rozumie się: 1) posiadane przez bank akcje lub udziały w innym podmiocie; 2) wniesione dopłaty - w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością; 3) wniesione wkłady lub zadeklarowane sumy komandytowe - w zależności od tego, która z tych kwot jest większa - w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej; 4) udzielone pożyczki podporządkowane. Przez znaczne zaangażowanie kapitałowe rozumie się zaangażowanie kapitałowe spełniające co najmniej jeden z poniższych warunków: 1) zaangażowanie stanowi co najmniej 10% kapitału podmiotu; 2) zaangażowanie uprawnia do wykonywania co najmniej 10% głosów w organie stanowiącym podmiotu lub umożliwia wywieranie znaczącego wpływu na zarządzanie podmiotem; 3) wartość bilansowa zaangażowania stanowi co najmniej 10% funduszy własnych banku.

11 Limity koncentracji zaangażowań Maksymalne zaangażowanie bilansowe i pozabilansowe banku wobec klienta lub podmiotów powiązanych kapitałowo i organizacyjnie nie może przekroczyć limitu koncentracji zaangażowań, który wynosi 25% funduszy własnych banku. Maksymalne zaangażowanie bilansowe i pozabilansowe banku wobec podmiotów, w stosunku do których bank jest podmiotem dominującym lub zależnym albo jest podmiotem zależnym od podmiotu dominującego wobec banku nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku albo równowartości 150 mln euro, obliczonej w złotych według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w ostatnim dniu sprawozdawczym, w zależności od tego, która z tych wartości jest wyższa, a suma zaangażowań wobec wszystkich powiązanych podmiotów należących do tej grupy, niebędących bankiem krajowym, instytucją kredytową lub bankiem zagranicznym, nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku.

12 Limity koncentracji zaangażowań c. d. Maksymalne zaangażowanie bilansowe i pozabilansowe wobec członków organów i osób zajmujących kierownicze stanowiska w banku, przekraczające euro, wymaga zgody wyrażonej w uchwale zarządu oraz uchwale rady nadzorczej banku (większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy składu organu) i nie może przekroczyć: w banku w formie spółki akcyjnej i w banku państwowym 10% sumy funduszy podstawowych, w banku spółdzielczym 25% sumy funduszy podstawowych

13 MSR/MSSF PSR Polskie Standardy Rachunkowości; MSR Międzynarodowe Standardy Rachunkowości / Międzynarodowe Standardy Sprawozdań Finansowych; Zgodnie z MSR 1 sprawozdanie finansowe powinno zawierać: bilans, rachunek zysków i strat, sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym, rachunek przepływów środków pieniężnych, informację o stosowanych zasadach rachunkowości, informację dodatkową.

14 MSR/MSSF Podstawowe obszary zmian w stosunku do PSR i zagadnienia istotne z punktu widzenia analizy banków Instrumenty finansowe: klasyfikacja i prezentacja instrumentów finansowych, wycena oraz ujmowanie instrumentów finansowych, zmiana podejścia do szacowania ryzyka kredytowego i tworzenia odpisów. Jednostki podporządkowane: wycena oraz ujmowanie inwestycji, wartość firmy. Rzeczowe aktywa trwałe: początkowa wycena środków trwałych, przeszacowanie środków trwałych nabytych w warunkach hiperinflacji, reklasyfikacje w ramach rzeczowych aktywów trwałych. Kapitały własne oraz wyniki finansowe.

15 Wartość godziwa i efektywna stopa procentowa w MSRach Wartość godziwa to cena, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony lub zobowiązanie wykonane, w wyniku bezpośrednio zawartej, dobrowolnej transakcji pomiędzy zainteresowanymi, dobrze poinformowanymi i niepowiązanymi stronami. Efektywna stopa procentowa jest stopą, która dyskontuje oczekiwany strumień przyszłych płatności pieniężnych do bieżącej wartości bilansowej netto przez okres do zapadalności lub do momentu następnej rynkowej wyceny określonego składnika aktywów i zobowiązań finansowych. Jej ustalenie obejmuje wszelkie należne bądź kasowe opłaty i przepływy płacone lub otrzymywane przez bank w ramach umowy danego instrumentu, z wyłączeniem przyszłych możliwych strat kredytowych. Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu (IRR) danego instrumentu finansowego (transakcji).

16 Podział ryzyka wg Z. Zawadzkiej: w obszarze finansowym; w obszarze technicznoorganizacyjnym.

17 Rodzaje ryzyka w obszarze finansowym (wg Z. Zawadzkiej) Ryzyka w obszarze finansowym Ryzyka wyniku Ryzyka związane z partnerem transakcji niewypłacalności partnera w transakcjach bilansowych niewypłacalności partnera w transakcjach pozabilansowych tradycyjnych niewypłacalności w transakcjach instrumentami pochodnymi kredytowe straty z tytułu spadku wartości dłużnych papierów wartościowych, akcji i udziałów straty z tytułu niewypłacenia dywidendy stopy procentowej Ryzyka rynkowe w transakcjach bilansowych i pozabilansowych cenowe z tytułu transakcji pozabilansowych walutowe płynności spadku cen metali szlachetnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zawadzka Z. Współczesny bank praca zbiorowa pod red. W.L. Jaworskiego, Warszawa: Poltext 2002 rynkowe spadku kursów papierów wartościowych

18 banku w obszarze techniczno-organizacyjnym (wg Z. Zawadzkiej) o charakterze personalnym, związane z kwalifikacjami i możliwością popełnienia oszustwa przez pracowników o charakterze organizacyjnym (niewłaściwa struktura organizacyjna, niewłaściwe zasady funkcjonowania działów, np. kontroli wewnętrznej) o charakterze rzeczowotechnicznym (możliwości i niezawodność systemu elektronicznego) banku w obszarze technicznoorganizacyjnym zniszczenia majątku banku na skutek kradzieży, włamań, klęsk żywiołowych z tytułu odpowiedzialności banku za błędy w doradzaniu klientom, realizację fałszywych czeków, malwersacje z wykorzystaniem pieniądza elektronicznego itp.

19 Podział ryzyka finansowego banku (wg prof. M. Górskiego) wyniku płynności wypłacalności związane z wyceną aktywów i pasywów związane z nieściągalnymi należnościami związane ze strukturą należności i zobowiązań rynkowe kredytowe wycofania wkładów stopy procentowej walutowe związane ze spadkiem wartości papierów wartościowych (dłużnych i udziałowych) związane z klientem utraty zaufania

20 Podział bazylejski ryzyka bankowego (wg Komitetu Bazylejskiego) utraty reputacji kredytowe kraju i transferu prawne banku rynkowe operacyjne płynności stopy procentowej

21 Nowa Umowa Kapitałowa (NUK, Bazylea II) Główny dokument "Basel II: International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards: a Revised Framework" listopad 2005 Komitet bazylejski; 3 filary: Minimalne wymogi kapitałowe; Badanie nadzorcze adekwatności kapitałowej; Dyscyplina rynkowa. NUK jest obecnie stosowana.

22 Rezerwy na ryzyko kredytowe Rezerwy specyficzne są miarą utraty wartości aktywów wycenianych według zamortyzowanego kosztu. Dotyczą one tych pozycji bilansowych i pozabilansowych, w przypadku których zaszło zdarzenie, które w opinii banku skutkować może lub skutkuje brakiem możliwości odzyskania danego rodzaju ekspozycji kredytowej w całości lub części. Oszacowana przez bank rezerwa specyficzna jest kosztem obciążającym rachunek zysków i strat (tj. jest tworzona w ciężar kosztów) i pomniejsza wynik finansowy brutto banku. rezerwy generalne są miarą oczekiwanej w danym momencie straty tj. w dacie sporządzania sprawozdania finansowego, tzw. dacie bilansowej - na ekspozycjach bilansowych.