ROLA IT W NOWEJ RZECZYWISTOŚCI RYNKOWEJ - ROZWÓJ RYNKU GAZU W POLSCE

ROLA IT W NOWEJ RZECZYWISTOŚCI RYNKOWEJ - ROZWÓJ RYNKU GAZU W POLSCE Autorzy: Konrad Świrski, Robert Magier, Arkadiusz Piłat, Urszula Kwiatkowska ("Rynek Energii" - czerwiec 2015) Słowa kluczowe: informatyka w gazownictwie, regulacje, Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej, systemy IT Streszczenie. Artykuł przedstawia zmiany, które muszą zajść na rynku gazu ziemnego w celu dostosowania go do nowych regulacji prawnych. W niniejszym artykule zostały poruszone zagadnienia, potrzeby i problemy techniczne jakie mogą pojawić się przy wdrożeniach i budowie takiego modelu rynku i wskazane zostały obszary gdzie kluczowa jest rola systemów informatycznych w procesie obsługi działalności na rynkach gazu. 1. WSTĘP Prowadzone obecnie konsekwentnie zmiany sektora gazowniczego zdają się przynosić pozytywne skutki. Okazało się, że wielki obszarowo, pozornie statyczny i wolnozmienny sektor może zacząć zachowywać się zgodnie z regułami wolnego rynku. Można oczywiście dyskutować czy w skali globalnej obecny model rynku jest właściwy i czy zapewnia odpowiedni poziom bezpieczeństwa poprzez odpowiednie kształtowanie cen dające możliwości inwestycji w nowe moce przesyłowe oraz przestrzenie magazynowe. Jednak zliberalizowany rynek gazu jest faktem i nie ma odwrotu od regulacji, które często wynikają z modelu stosowanego w całej Europie. Za sprawą nowego modelu rynek gazu staje się sektorem konkurencyjnym i przynoszącym oszczędności użytkownikom. 20 grudnia 2012 otwarty został rynek gazu na Towarowej Giełdzie Energii. Stopień skomplikowania procedur operacyjnych i stawianych wymagań wymusza konieczność zastosowania specjalistycznych narzędzi IT. Wszelkie zmiany, tak w korporacjach, jak również w przyszłości na rynku detalicznym nierozerwalnie związane są wykorzystaniem wysokowydajnych technologii informatycznych. Systemy informatyczne nie tylko wspomagają wszystkie procesy we współczesnych koncernach energetycznych, ale stają się podstawą sprawnego działania organizacji. Ostatnie kilkanaście lat to okres bardzo dynamicznych zmian w całym sektorze, a także czas bardzo gwałtownego rozwoju informatyki. Zmiany technologiczne i postępująca dojrzałość oprogramowania spowodowała, że systemy IT to świat zupełnie inny niż jeszcze dekadę wstecz. Standaryzacja systemów, centralizacja procesów, zagadnienia bezpieczeństwa informatycznego czy wreszcie duże centra danych to wszystko rezultat wielu inwestycji w tym obszarze. Warto zwrócić uwagę na podobieństwa w rozwoju rynków energii i gazu. O ile ten pierwszy osiągnął pewien stopień dojrzałości (zarówno regulacyjnej jak i technicznej, choć niewykluczone są kolejne zmiany) to rynek gazu został niedawno uruchomiony. Na dziś - wielkie oczekiwania, stosunkowo małe początkowe obroty oraz niewielka liczba uczestników, ale od połowy 2014 roku sukcesywnie padają kolejne rekordy. Obrót gazem ziemnym na rynku spot TGE w sierpniu 2014 r. wyniósł

813 779 MWh (po dacie dostawy) i oznacza przeszło 5-krotny (o 455 proc.) wzrost miesiąc do miesiąca (146 498 MWh w lipcu) oraz 46-krotny wzrost rok do roku. W listopadzie 2014 roku obrót gazem na rynku spot wyniósł 1 584 951 MWh. Oznacza to 22-krotny wzrost rok do roku. Rys. 1. Kształtowanie się średnioważonej ceny ze wszystkich operacji zawieranych na poszczególnych rynkach TGE, od momentu jej powstania [1] 2. ROZWÓJ RYNKU GAZU ZIEMNEGO Nowa rzeczywistość energetyczna, to efekt przekształceń zachodzących w polskim sektorze energetycznym od roku 2000, których celem było uruchomienie pełnych mechanizmów rynkowych odpowiadających za stworzenie konkurencyjnego rynku energii elektrycznej. Wskutek tych działań produkcja i obrót energią elektryczną straciły charakter monopolu, a wprowadzenie konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi pozwoliło na oferowanie racjonalnego, poziomu cen. Czy udało się to w pełni można polemizować, ale bezdyskusyjne jest stworzenie przejrzystego systemu określania ceny hurtowej energii elektrycznej poprzez dominujący obrót giełdowy (60-70 % wolumenu) oraz możliwość dostępu do transakcji zakupu/sprzedaży przez wielu konkurencyjnych uczestników rynku. Takie zmiany stoją obecnie również przed polskim sektorem gazowym. Według Ministerstwa Gospodarki głównym celem polityki energetycznej w obszarze gazu jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. [2] Biorąc pod uwagę zmiany, jakie zachodzą, bądź w najbliższej przyszłości zajdą na polskim rynku gazu ziemnego można znaleźć szereg zbieżności z przekształceniami, które zachodziły w sektorze energetycznym przez dziesięć ostatnich lat. Tak jak dzisiaj pierwsze kroki w celu uwolnienia rynku gazu, tak wówczas początki transformacji na rynku energii elektrycznej budziły wiele kontrowersji, sprzecznych poglądów i obaw. Jednak liberalizacja jest to proces,

który, ze względu na przynależność do Unii Europejskiej będzie dotykał Polski, bez względu na kwestie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Pierwszą i zarazem najważniejszą kwestią dotyczącą zmian jest ich cel, jest nim przejście z modelu, w którym w ramach obszaru obrotu dominuje jedno przedsiębiorstwo a ceny gazu stanowią przedmiot taryfikacji do modelu rynku liberalnego, gdzie mechanizmy rynkowe i konkurencja w obszarze sprzedaży gazu ziemnego kreują jego cenę. Według założeń najnowszej Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowych (IRiESP) kolejne zmiany mają na celu ułatwienie nowym podmiotom wejście na rynek gazu, umożliwienie handlu gazem w oderwaniu od fizycznej lokalizacji w sieci, rozerwanie fizycznych punktów wejścia i wyjścia, czyli umożliwienie transportu gazu od fizycznych punktów wejścia do punktu wirtualnego i od punktu wirtualnego do fizycznych punktów wyjścia, a także uproszczenie zasad korzystania z systemu gazowego. Na uwagę zasługuje wprowadzone w tej instrukcji pojęcie punktu wirtualnego traktującego sieć przesyłową/dystrybucyjną jako pojedynczy zbiornik gazu z dowolnie kształtowaną ilością i konfiguracją zaworów poborowych/wejściowych o takich właściwościach, że pobory gazu (wtłoczenia) z dwóch dowolnych punktów są nierozróżnialne Produktem oferowanym w punkcie wirtualnym będzie paliwo gazowe gaz wysokometanowy grupy E, który nie będzie jednak produktem połączonym, składającym się z paliwa gazowego i deklarowanej przepustowości. Ważnym aspektem nowej Instrukcji są zmiany jakie wprowadzono w działaniu bilansowania systemu przesyłowego- którego uczestnikami są po jednej stronie użytkownicy, po drugiej zaś OSP. Według nowych założeń bilansowane są wszystkie punkty wejścia i punkty wyjścia danego ZUP, bilans ustalany jest dla każdej doby, po której odbywa się rozliczanie, a dobowy limit niezbilansowania wynosi 5% ilości w punktach wejścia. Celem stworzenia rynku usług bilansujących jest zapewnienie narzędzi pozwalających operatorowi na zachowanie integralności systemu oraz zapewnienie bezpieczeństwa przesyłu gazu z wykorzystaniem mechanizmów rynkowych. Mamy tu do czynienia z pewnym rodzajem analogii do rynku energii gdzie wszystkie transakcje bilansowane są poprzez centralny system informatyczny (SIRE komunikacja poprzez WIRE I SOWE) a rynek bilansujący zarządzany przez OSP zapewnia bezpieczeństwo dostaw. Kolejnym przykładem podobieństw między zmianami zachodzącymi na rynkach energii elektrycznej i gazu są nowe procedury zmiany sprzedawcy gazu, które nie odbiegają znacznie od procedur zmiany sprzedawcy energii elektrycznej. Mianowicie jej uczestnikami są Operator Systemu Dystrybucyjnego, obecny sprzedawca, nowy sprzedawca i końcowy odbiorca. Zmianę sprzedawcy na rynku gazu wyróżnia możliwość jego częściowej zmiany czyli zakupu gazu od kilku sprzedawców. Jest to znowu rodzaj rewolucji jaka pojawiła się na rynku detalicznym energii uwalniając transakcje w kierunku TPA, początkowo dla wielkich odbiorców aż do segmentu indywidualnych odbiorców od roku 2007. Na dziś trudno jeszcze myśleć o łatwej możliwości zmiany sprzedawcy gazu dla klienta indywidualnego rynek na początku będzie wyglądał jak rynek energii w dużych transakcjach dla wielkich odbiorców, ale finalnie może kiedyś nowi gracze łączący możliwości sprzedaży energii, gazu i wody będą standardem w ofertach w naszych skrzynkach pocztowych.

Polska dąży do standardów, jakie są w innych państwach europejskich, gdzie w większości rozwiązań, miejscem realizacji hurtowego obrotu gazem ziemnym są m.in. giełdy gazu czy też węzły wymiany handlowej tzw. huby (ang. hubs). Ich istnienie opierając się o zasady czysto rynkowe ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania rynku. Polska aktualnie jest na tzw. wyizolowanym rynku gazu ziemnego poza wspólnym Systemem Unii Europejskiej, dlatego też trudno jest mówić o płynności rynku gazu w naszym kraju. Patrząc na rynek energii który (przynajmniej teoretycznie) zmierza w kierunku pełnej integracji w całej Europie można sobie tez wyobrazić w pełni zliberalizowany pan-europejski rynek gazu gdzieś pod koniec obecnej dekady. Dziś polski rynek gazu ziemnego jest w pełni nadzorowany przez Urząd Regulacji Energetyki, który na drodze decyzji administracyjnych w obrębie procesu zatwierdzania taryf ustala cenę tego paliwa. Niezbędne jest wprowadzenie nowych regulacji wynikających z obowiązku wdrożenia przez państwa unijne tzw. trzeciego pakietu energetycznego, w skład którego wchodzi m. in. dyrektywa 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu, uchylająca dyrektywę 2003/55/WE [3]. Prace nad nowymi rozporządzeniami obejmującymi uchwalenie nowych ustaw: Prawo energetyczne, Prawo gazowe oraz Ustawa o odnawialnych źródłach energii rozpoczęły się od momentu wejścia w życie dyrektywy unijnej. W 2011 opracowano Mapę drogową uwolnienia cen gazu w Polsce, w której zawarto założenia między innymi: zniesienia taryf gazowych dla odbiorców przemysłowych od 2013 roku oraz doprowadzenia do publicznego obrotu gazem. Dodatkowo od 2015 roku mają być zniesione taryfy na gaz dla gospodarstw domowych. Jednak najistotniejszą kwestią reformy jest program uwolnienia gazu, w wyniku którego może dojść do wzrostu liczby przedsiębiorstw zajmujących się handlem gazem ziemnym, posiadających konkurencyjną ofertę dla odbiorców hurtowych, a w kolejnym kroku również dla odbiorców detalicznych. Do dziś projekty wyżej wymienionych ustaw nie zostały wniesione pod obrady Sejmu, a w celu uniknięcia kar z powodu opóźnień we wdrażaniu dyrektyw opracowany został jedynie projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne. Dodatkowo uwolnienie rynku gazu ziemnego, będzie miało duży wpływ na zmniejszenie znaczenia węgla kamiennego[4], co uprości kształtowanie przez mechanizm rynkowy krajowej struktury źródeł energii a tym samym zwiększy konkurencyjność cenową gazu ziemnego, co nieodłącznie wiąże się z poprawą bezpieczeństwa energetycznego Polski. Z kolei czynnikiem niezwykle istotnym w kwestiach nie tylko zapewnienia bezpieczeństwa dostaw paliwa gazowego, ale również zwiększenia użycia tego surowca są Podziemne Magazyny Gazu. Umożliwiają one zrównoważenie sezonowych różnic pomiędzy popytem a podażą, zapewniają niezawodność i bezpieczeństwo dostaw gazu do odbiorców, pozwalają na racjonalne eksploatowanie złóż gazu oraz umożliwiają tworzenie gospodarczych i strategicznych rezerw tego surowca [5].

3. EFEKTYWNA REALIZACJA OBSŁUGI PROCESÓW ZWIĄZANYCH Z UCZESTNICTWEM W RYNKU GAZU W związku z tym, że obecnie zmiany zachodzące na rynku gazu są bardzo dynamiczne, aby zachodziły one sprawnie, konieczny jest niezbędny czynnik technologiczny wykorzystanie systemów informatycznych oraz innowacyjnych narzędzi IT usprawniających obsługę procesów biznesowych związanych z aktywnym, efektywnym i dochodowym uczestnictwem w tym rynku. Działania i zmiany legislacyjne mają bezpośredni wpływ na potrzeby zmian standardów systemów IT dla potrzeb magazynowania, przesyłu, handlu, zgłoszeń i rozliczeń kontraktów gazowych. Warunkują one ciągłe modyfikacje, aktualizacje i dostosowywanie oprogramowania narzędziowego, a także potrzeby utrzymania wysokich parametrów SLA w usługach stałej asysty serwisowej dla tego oprogramowania. Podstawowym wymaganiem z punktu widzenia aktywnego uczestnictwa w rynku gazu jest posiadanie narzędzi IT wspierających proces bilansowania handlowego i obsługi nominacji do OGP w jednolitym standardzie zapewniającym komunikację poszczególnych uczestników z Operatorem w formacie zgodnym z protokołem edig@s. Ten sam czynnik standaryzacji komunikacji wymusił w początkowej fazie funkcjonowania rynku energii potrzebę użytkowania specjalizowanego oprogramowania do dwukierunkowego przesyłania danych pomiędzy Operatorem Systemu Przesyłowego (OSP) a Uczestnikami Rynku UR zgłoszeń handlowych (WIRE) i technicznych (SOWE). Na europejskich rynkach gazu tego typu oprogramowanie do obsługi wysyłania i odbierania komunikatów gazowych zgodnych ze standardem protokołu edig@s jest już powszechnie stosowane przez poszczególnych uczestników tych rynków. Oczywiście w tej fazie rozwoju rynku również w Polsce można znaleźć przykłady takich produkcyjnie działających rozwiązań, np. wdrożony przez Transition Technologies S.A. System Zarządzania Podziemnymi Magazynami Gazu dla Operatora Systemu Magazynowania (OSM) PGNiG. Oprogramowanie składa się z wielu modułów funkcjonalnych ale procesy komunikacji przy wykorzystaniu protokołu edig@s samego OSM z Gaz Systemem i PGNiG realizowane są w Gas Communication Control (GCC), wygodnej, przeznaczonej do równoległej pracy wielu użytkowników, łatwej w obsłudze internetowej aplikacji, która pozwala na kontrolę, konwersję i zarządzanie wymianą wiadomości Edig@s. Aplikacja jest przeznaczona dla spedytorów gazu w Polsce, OSP, OSM, ZUP i innych partnerów rynku gazu. Wspiera procesy dopasowania, bilansowania, nominacji, itp. Pozwala na wysyłanie, odbieranie, przeglądanie i tworzenie wiadomości edig@s (automatyczne i ręczne), tworzenie i monitorowanie dowolnej liczby połączeń z innymi komunikatorami edig@s, integrację własnych systemów, które muszą wysyłać i odbierać wiadomości Edig@s. Umożliwia również przegląd historycznych działań na poszczególnych komunikatach, import nowych komunikatów i wiadomości np. z pliku i ręczne generowanie nowych. Wychodząc z założenia, że uwolnienie rynku gazu spowoduje pojawienie się na nim większej niż obecnie liczby nowych podmiotów, do grupy procesów biznesowych, które będą musiały być właściwie od zaraz, skutecznie i efektywnie wspierane przez dedykowane oprogramowanie i usługi IT zaliczyć należy: zarządzanie kontraktami gazowymi, bilansowanie handlowe,

pozyskiwanie danych pomiarowo rozliczeniowych i cały proces rozliczeniowy z tym związany. Kompleksowy system o takiej charakterystyce funkcjonalnej, został z powodzeniem wdrożony dla niemieckiego koncernu Trianel i Statoil, w obszarze wsparcia komercyjnej działalności magazynów gazu Storage Management System (SMS). Rys. 2. System GCC do obsługi komunikacji z wykorzystaniem protokołu edig@s Rys. 3. System zarządzania magazynami SMS Główne funkcje systemu obejmują zarządzanie pojemnością podziemnego magazynu gazu, zarządzanie kontraktami na magazynowanie gazu, zbieranie i przetwarzanie nominacji i renominacji na magazynowanie, alokację przepływów gazu, pobieranie danych z systemu automatyki, wspieranie procesu tworzenia nominacji i renominacji do Operatorów Systemu Przesyłowego w Niemczech, wymiana zasobów magazynowych między współwłaścicielami i użytkownikami na rynku wtórnym, przygotowywanie rozliczeń finansowych.

Rys. 4. Rozmieszczenie podziemnych magazynów gazu ziemnego w Europie Konkurencyjność na zliberalizowanym rynku gazu w Europie oznacza też konieczność zapewnienia większej elastyczności dostaw w kontraktach, czyli zapewnienia sobie możliwości składowania i pobierania w miarę potrzeb paliwa gazowego z podziemnych magazynów (kawern) w procesach dynamicznie realizowanych operacji zatłaczania / wytłaczania gazu. Na rynku europejskim obserwujemy zwiększone wykorzystanie podziemnych kawern gazowych i w przyszłości dominującą pozycję rynkową będą mieli gracze łączący efektywne działania handlowe (wspomagane przez IT) z optymalnym wykorzystaniem możliwości jakie daje sprawne zarządzanie pojemnościami magazynowymi gazu w kawernach (oczywiście także wspomagane przez systemy IT przykładowe doświadczenia z wykorzystania tylko jednego z opracowanych modułów optymalizacji pracy kompresorów gazowych dla instalacji w Niemczech prowadziły do oszczędności 5-10 % kosztów). Rys. 5. Wykorzystanie magazynów gazu ziemnego w Polsce

W Polsce kluczową rolę animatorów obrotu gazem z punktu widzenia wielkości wolumenu transakcji i generowanego obrotu na TGE na rynkach RTTg i RDNg, są oczywiście podmioty z Grupy Kapitałowej PGNiG, w szczególności sam PGNiG S.A, PGNiG Obrót Detaliczny sp. z o.o. i duże koncerny energetyczne jak TAURON PE, ENEA, PGE czy PKP Energetyka. Istotną rolę odgrywają też Domy Maklerskie (DM) i Towarowe Domy Maklerskie (TDM). Wsparcie potrzeb DM związanych z efektywną i skuteczną obsługą zleceń własnych Klientów i to nie tylko na zakup/sprzedaż gazu, ale również pozostałych towarów giełdowych: energii elektrycznej, Praw Majątkowych czy też uprawnień do emisji CO 2, zaowocowało już na początku 2012 roku podjętą inicjatywą współpracy pomiędzy Transition Technologies S.A. i jednym z DM i realizacji wdrożenia dedykowanego, kompleksowego Systemu Informatycznego składającego się z szeregu modułów funkcjonalnych, m.in.: moduł zarządzania kontraktami pomiędzy uczestnikami rynku energii elektrycznej, gazu, praw majątkowych i emisji CO 2, wspomagający sprawną obsługę procesów ewidencji i zarządzania kontraktami oraz rozliczenia zawartych transakcji, zintegrowany z modułem zarządzanie kontraktami interfejs internetowy wspomagający handel bieżący na dostępnych rynkach TGE, umożliwiający komunikację bezpośrednią między kontrahentami (Klient DM). moduł optymalizacji długoterminowej portfela kontraktów wspierający procesy zarządzania portfelem kontraktów, wspomaga podejmowanie decyzji handlowych w różnych horyzontach czasowych, umożliwia optymalne wykorzystanie zawartych kontraktów oraz analizę wariantów zawierania nowych umów z uwzględnieniem: ograniczeń technicznych, cen rynkowych, prognoz i danych historycznych cen gazu, ropy, wskaźników giełdowych, bieżącego portfela, oraz finalnego przychodu. Zastosowane rozwiązanie daje dużo możliwości Klientom Domu Maklerskiego, m.in. obsługa zleceń, podgląd w czasie rzeczywistym aktualnych notowań dla wszystkich obsługiwanych rynków oraz pobieranie informacji o zawartych transakcjach, a także generowanie raportów z tych transakcji. Użytkownik może wysyłać zlecenia do Domu Maklerskiego oraz je wycofywać, na bieżąco posiada informacje o statusie swoich zleceń na TGE, ma dostęp do informacji o najlepszych ofertach zakupowych i sprzedażowych dla rynków: RDN, RDS, RDB oraz RTT, może przeglądać transakcje już zawarte, generować raporty zleceń, transakcji i tworzyć grafiki dobowo-godzinowe. Użytkownicy dzięki wbudowanemu komunikatorowi mogą kontaktować się bezpośrednio z obsługującym ich zlecenia Maklerem w Domu Maklerskim. Poszukując zbieżności w trendach rozwoju rynków gazu i energii, nie sposób nie zauważyć procesu otwarcia dla polskich graczy europejskich rynków energii, certyfikatów pochodzenia i uprawnień do emisji CO 2 z możliwością transferu energii w transakcjach wymiany międzysystemowej z wykorzystaniem aukcji na zdolności na CAO transgranicznych. Nowe możliwości handlu momentalnie wykreowały nowe pilne wymagania wobec systemów klasy ETRM/CTRM wspierających dotychczas działalność handlową, prognozowanie cenowe i

analizę ryzyka wyłącznie dla rynków w Polsce. Dobrym przykładem ewolucji takiego kompleksowego narzędzia IT wspierającego w kolejnych cyklach swojego rozwoju całość procesów uczestnictwa w polskim rynku najpierw samej EE, potem sukcesywnie rynków PM, CO 2 a obecnie gazu jest oprogramowanie Transition Technologies S.A o nazwie LUXtrade. Od 2011 roku jest ono sukcesywnie rozbudowywane o obsługę interfejsów dostępowych do kolejnych europejskich giełd i platform obrotu, z możliwością bieżącej analizy krzywych cenowych i miar ryzyk dla poszczególnych rynków. Obecnie implementowana jest w Systemie, analogicznie do pozostałych towarów, obsługa handlu gazem na rynkach europejskich, z wyprzedzeniem oczywistego wniosku - jak tylko pojawi się dla polskich Uczestników Rynku Gazu (URG) możliwość handlu paliwem gazowym na rynkach europejskich, natychmiast w ślad za tym pojawią się konkretne oczekiwania obsługi takiej funkcjonalności w oferowanych na rynku narzędziach informatycznych. Rys. 6. Schemat wymiany danych w kompleksowych Systemie klasy CTRM do wsparcia działalności na Rynku Gazu Liberalizacja rynku gazu w Polsce dotyczyć będzie również zmian w segmencie klientów detalicznych gazu z uproszczeniem procedury zmiany sprzedawcy paliwa gazowego włącznie, a naturalną konsekwencją tego procesu będzie potrzeba powstania rozwiązań IT analogicznych do tych funkcjonujących z powodzeniem na REE tzn.: systemy obsługi Klienta (e- BOK), systemy wsparcia procedury zmiany sprzedawcy i specjalizowane systemy bilingowe prawdopodobne w konwencji obsługi rozliczeń zarówno EE jak i gazu (dual fuel). Patrząc długoterminowo obecne zmiany rynków energii i gazu to nie tylko powierzchowne modyfikacje i nadrzędne regulacje prawne to też głęboka transformacja sektora prowadząca final-

nie do powstania zupełnie nowych graczy rynkowych być może koncernów skupionych na kompleksowej obsłudze klienta (multiutility) gdzie dostawy energii, gazu, a może także wody i innych mediów (Internet, telewizja, telefon) dają możliwość oferowania zupełnie nowych, dziś nawet niewyobrażalnych usług. Rozporządzenie o integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1227/2011 z dnia 25 października 2011 ) nakłada na uczestników rynku gazu szereg obowiązków w zakresie informacyjno-sprawozdawczym. Uczestnicy zobowiązani są do przekazywania informacji o realizowanych transakcjach gazowych w celu zapobieżenia manipulacji rynkiem i ewentualnym nadużyciom. W tym przypadku również wykorzystywane są systemy IT, które umożliwiają automatyczne przekazywanie wybranego zestawu danych do wyznaczonych w ramach rozporządzenia podmiotów rynku. System Zarządzania Podziemnymi Magazynami Gazu wdrożony u Operatora Systemu Magazynowania umożliwia również przesyłanie ściśle zdefiniowanego zakresu danych określonych w ramach rozporządzenia REMIT do agencji ACER. Systemy IT mogą być również dodatkowo wykorzystywane w procesach produkcyjnych realizowanych na obiektach Operatora Sieci Przesyłowej lub Operatora Systemu Magazynowania. Aplikacja Compressor Energy Prognosis (CEP) umożliwia sprawne i oszczędne zarządzanie wykorzystaniem kompresorów wykorzystywanych do tłoczenia gazu. Automatyczne sterowanie procesem produkcyjnym pozwala osiągnąć znaczącą redukcję kosztów dzięki zastosowaniu technik optymalizacyjnych. Osiągnięcie oszczędności jest również możliwe dlatego, że wykorzystanie aplikacji informatycznych pozwala wyręczyć operatorów w skomplikowanych procedurach matematycznych, których wykonanie każdorazowo zabiera bardzo dużo czasu. Naturalną tendencją w takiej sytuacji jest to, że operatorzy urządzeń próbują korzystać z podobnych wcześniej zweryfikowanych rezultatów zamiast przeprowadzać czasochłonne obliczenia. W takim przypadku jednak aplikacja informatyczna nie opierałaby się na poprzednio sprawdzonym rozwiązaniu, ale każdorazowo realizowałaby całą wcześniej zdefiniowaną procedurę optymalizacyjną. 4. PODSUMOWANIE Obecnie obserwujemy pierwsze zmiany na rynku gazu, prowadzące do odejścia od praktyk monopolistycznych. Mimo, że zmiany w kierunku liberalizacji wdrażane są powoli to pewna jest ich intensyfikacja w przyszłości. Cały proces uwalniania rynku znamy z przykładu energetyki. Dziś jesteśmy w lepszej sytuacji - możemy nie popełnić błędów, które miały miejsce w przeszłości i mamy świadomość tego co nas czeka. Wiemy, że niezbędnym czynnikiem dla działania rynku są sprawne i funkcjonalne systemy informatyczne, ponieważ hipotetycznie jeden dzień bez systemów IT w energetyce zatrzymuje generowanie energii we wszystkich elektrowniach i powoduje większe zatrzymanie niż jakiekolwiek problemy systemowe i awarie urządzeń. W końcu wiemy, że rynek energii elektrycznej nie może istnieć bez systemów IT - to podobieństwo powtarza się również na rynku gazu.

LITERATURA [1] Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów miesięcznych TGE. http://www.tge.pl/pl/27/aktualnosci [2] Polityka Energetyczna Polski do 2030 r, Ministerstwo Gospodarki, Załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2009r [3] Dyrektywa 2009/73/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego [4] Kamiński J.: The impact of liberalisation of the electricity market on the hard coal mining sector in Poland. Energy Policy no 37, 2009 [5] Kosowski P., Stopa J., Rychlicki S.: Podziemne magazyny gazu jako element systemu bezpieczeństwa energetycznego i rynku gazowego. Polityka Energetyczna, 2007, t. 10, z. 2. THE ROLE OF THE IT SECTOR IN THE NEW MARKET REALITY. DEVELOPMENT OF THE GAS MARKET IN POLAND Key words: information systems in gas sector, gas market transformation, IT systems Summary. The article presents the changes that need to occur on the gas market in order to adapt it to the new regulations. In this article we have discussed the issues, needs and technical problems that may arise in the implementation and construction of a model of the market and have been pointed out areas where the key is the role of information systems in the business process Konrad Świrski, prof. nzw. dr hab. inż., Kierownik Zakładu Maszyn i Urządzeń Energetycznych w Instytucie Techniki Cieplnej Politechniki Warszawskiej. E-mail: k.swirski@itc.pw.edu.pl Robert Magier, mgr inż., Kierownik Zespołu ds. projektów rynku gazu w Transition Technologies S.A. E-mail: r.magier@tt.com.pl Arkadiusz Piłat, mgr inż., Dyrektor ds. Projektów Strategicznych w Transition Technologies S.A. Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej. E-mail: a.pilat@tt.com.pl Urszula Kwiatkowska, mgr, Koordynator Biura Zarządu Transition Technologies S.A. E-mail: u.kwiatkowska@tt.com.pl