Barometr koniunktury. Dolnego Śląska

Samorządowa Jednostka Organizacyjna Województwa Dolnośląskiego Barometr koniunktury Dolnego Śląska I kwartał 2015 - II kwartał 2015 RAPORT KWARTALNY NR 13 Zawartość: 1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych s.2 2. Ranking czynników zmian nastrojów s.4 3. Trzy ujęcia przekrojowe s.7 4. Otoczenie krajowe i międzynarodowe s.10 5. Uwagi metodyczne s.16 Instytut Rozwoju Terytorialnego Wrocław 2015

1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych Syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK) gospodarczej Dolnego Śląska za okres I kw. 2015 roku - II kw. 2015 roku spadł i wynosi 8,8%. Silna zmiana negatywna jest efektem skumulowania ryzyka pojawienia się problemów, które w poprzednich raportach mocno akcentowano. Na szczęście otoczenie zewnętrzne sygnalizuje regularnie utrzymanie umiarkowanego tempa wzrostu i wiele pozytywnych zmian. Wydaje się, że w przypadku gospodarki Dolnego Śląska, która zwykle znajdowała się ponad poziomami średnimi różnych wskaźników gospodarczych, należy liczyć się z tym, iż inne regiony również zaczęły przyciągać czynniki wzrostu. Dlatego nawet duże wahnięcie nastrojów na tle nieznacznego pogorszenia prognoz nie może być uznane za sygnał pogorszenia o szerszym rozmiarze i trwałości. Wykres 1. Nastroje gospodarcze na Dolnym Śląsku w kolejnych badaniach kwartalnych. 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% I-II kw. II-III kw. III-IV kw. 2012 2012 2012 I kw.2013 IV I-II kw. II-III kw. kw.2012 III-IV kw. 2013 2013 2013 I kw.2014 IV I-II kw. II-III kw. kw.2013 III-IV kw. IV I-II kw. kw.2014 2014 2014 2014 I kw.2015 2015 Ocena zakończonego kwartału Prognoza dla rozpoczętego kwartału Syntetyczny wskaźnik koniunktury Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2015. Pogorszenie wskaźnika SWK dla zakończonego kwartału należy rozumieć jako efekt skumulowania wielokrotnie sygnalizowanych zagrożeń. Seria pozytywnych wskazań gospodarki Dolnego Śląska nie może nieskończenie długo odbiegać w górę na tle innych regionów lub nawet krajów sąsiadujących. W poprzednich analizach podkreślano, 2

że ich oddziaływanie może się zarysować w bliżej nieokreślonym kwartale, gdyż informacje negatywne wielokrotnie nakładały się na pozytywne. W warunkach ogólnokrajowej stabilności, ale przy niezbyt wysokim tempie wzrostu gospodarczego, czynniki negatywne mogą łatwo przeważyć i generować znaczne pogorszenia nastrojów. Sytuacja taka daje jednak nadzieję na mniejsze pogorszenia w kolejnych kwartałach. Wykres nr 1 pokazuje znaczną rozbieżność wskazań wykonania i prognoz. Oznacza to, że ankietowani dostrzegają podział na dwa okresy kwartału. W pierwszym nasiliły się czynniki negatywne, a w drugim doszło do pozytywnych zmian. Ma to odzwierciedlenie w wielu danych, które uległy znacznemu polepszeniu dosłownie na sam koniec zakończonego kwartału (np. produkcja przemysłowa i zatrudnienie). Dlatego nie mogły one stanowić takiego dopełnienia ocen dla kwartału wykonanego, które złagodziłoby spadek wskaźnika. Zamiast tego doszło do przesunięcia symptomów optymizmu na prognozę dla rozpoczętego kwartału. Niniejsze badanie pokazuje, że na Dolnym Śląsku: Sygnały osłabienia koniunktury uwidoczniły się w znacznym obniżeniu wykonania dla poprzedniego kwartału. Częściowo urealniły się czynniki niekorzystne, mimo wielu pozytywnych informacji. Warto zauważyć, że negatywne sygnały w czasie poprzedniego pomiaru były bardzo wyraźne. Prognozy na nowy kwartał są wyższe niż wykonanie poprzedniego kwartału, jednak pomimo wskazanego w badaniu obniżenia poziomu koniunktury w I kwartale 2015 roku, w dłuższym terminie przewiduje się jej tendencję wzrostową. Mimo poprawy stabilności warunków zewnętrznych: Dolny Śląsk został objęty działaniem czynników negatywnych, które w porównaniu z wpływem na inne regiony, długo nie wywierały na niego wpływu. Nastąpiło zwiększenie rozbieżności między informacjami o zmianach koniunktury w ramach wskaźników cząstkowych, pochodzących z różnych 3

raportów krajowych i międzynarodowych, co mogło zwiększyć ilość niewłaściwych decyzji gospodarczych ze strony przedsiębiorców. Nadchodzące sygnały poprawy w otoczeniu zewnętrznym nie kształtowały się w taki sposób, aby ograniczyć zbyt dużą zmienność kursową. Aktualnie nie jest też możliwe właściwe określenie skali oddziaływań deflacyjnych mimo, że w ciągu najbliższych kilkunastu kwartałów inflacja będzie powoli rosnąć. 2.Ranking czynników zmian nastrojów W danych zawartych w tabeli 1 uwidoczniły się wskazania negatywne, co jest odchyleniem od serii dotychczasowych pozytywnych wyników pomiarów, wskazujących na dobry klimat gospodarczy. W przedstawionym zestawieniu znów doszło do głębokich zmian. Ich stopień wskazuje, że negatywne sygnały wywarły wpływ również w ujęciu cząstkowym. Osłabienie nastrojów prowzrostowych wydaje się być aktualnie ograniczane właśnie poprzez optymizm wychodzący z gospodarki krajowej. Tabela 1. Ranking zmian nastrojów we wskaźnikach cząstkowych SWK (%). Zapasy wyrobów/towarów/materiałów 3,91% Wartość zakupów importowych 3,15% Wydatki na promocję i marketing 3,05% Koniunktura w całej branży 3,03% Popyt na produkty/towary/usługi 2,84% Wartość sprzedaży na eksport 0,99% Stan zatrudnienia 0,11% Wartość sprzedaży krajowej -0,88% Średnie wynagrodzenie w firmie -2,31% Wartość nakładów inwestycyjnych -3,42% Sytuacja finansowa firmy -4,72% Udział należności przeterminowanych -0,30% Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2015. Tabela 1 przedstawia układ wskazań, w których obserwujemy niekorzystne objawy zmian nastrojów dolnośląskich przedsiębiorców. Z zaprezentowanych zmian, najbardziej uwidocznił się wzrost wskaźnika dotyczącego zapasów, który pokazuje stagnację gospodarki regionu na przełomie 2014 i 2015 roku. Wartości nakładów inwestycyjnych osiągnęły w niniejszym pomiarze znaczny spadek. W tendencję 4

spadkową wpisują się niski dodatni wskaźnik Wartości sprzedaży na eksport i ujemny wskaźnik Wartości sprzedaży krajowej. Wyniki badań pokazują duże pogorszenie wskaźnika Sytuacji finansowej firmy. Wbrew sytuacji na krajowym rynku pracy spowolnieniu uległo tempo poprawy stanu zatrudnienia. Należy liczyć się z tymczasowym zwiększeniem bezrobocia na Dolnym Śląsku i ograniczeniem dynamiki wzrostu pensji (negatywny trend krajowy trwał od października 2014 roku do lutego 2015 roku). Wstępnym tego objawem stało się obniżenie wskaźnika Średniego wynagrodzenia. Mimo pojawiania się pozytywnych sygnałów w gospodarce, nie wydaje się by poziom bezrobocia w marcu 2015 i w ciągu kilku następnych miesięcy mógł powrócić do najniższych wartości z poprzedniego roku. Dolny Śląsk nie zalicza się do województw o najniższym poziomie bezrobocia (wielkopolskie (8,0%), śląskie (9,8%), mazowieckie (9,9%), małopolskie (10,1%) 1. Zachowaniem świadczącym z jednej strony o dostosowaniach podmiotów gospodarczych, ale z drugiej o selektywnej poprawie koniunktury, są spadające obciążenia przedsiębiorstw (włączając w to zmniejszenie Udziału należności przeterminowanych). Uwidoczniło się to też w przypadku spadku o 7,4% zadłużenia kredytowego i o 3,7% pozostałych zobowiązań (dane te nie są prezentowane w głównym zestawieniu). Wśród bardziej zauważalnych przejawów optymizmu można dostrzec znaczną poprawę wskaźnika Koniunktury w całej branży, Popytu na produkty/towary/usługi i Wydatków na promocję i marketing. W tym ostatnim przypadku należy odnajdywać nawiązania do całkiem wysokiego poziomu prognoz ogólnego wskaźnika SWK, o którym była mowa na początku niniejszego raportu. Przedstawione wskaźniki mogą ulegać zmianom nawet w oderwaniu od sytuacji gospodarczej Dolnego Śląska i nawet jeśli działalność poszczególnych przedsiębiorstw nie jest prowadzona w przeważającym zakresie na rynkach zagranicznych. W ujęciu cząstkowym możemy doświadczać zróżnicowania charakteru ocen negatywnych. Warto zauważyć, że w warunkach otwartej gospodarki region Dolnego Śląska i reszta kraju znajdują się w korytarzu silnych oddziaływań koniunkturalnych pochodzących z zachodu i wschodu. Dodatkowo bliskość Niemiec sprawia, że okresowo wpływy krajowe i własne 1 Por. październik 2014 i następne miesiące, Główny Urząd Statystyczny 2015. 5

siły napędowe mogą być znacznie modyfikowane przez oddziaływania pochodzące z zagranicy. Wpływ taki może utrzymywać się miesiącami szczególnie, kiedy między wschodem i zachodem Europy pogłębiają się różnice tempa wzrostu. Dodatkowo też Niemcy i inne wiodące gospodarki wytworzyły między sobą własne więzi, w skład których w specyficzny sposób włączone są mniejsze państwa. Dlatego dopiero brak głębszych naruszeń dłużej kształtowanej równowagi między wschodem i zachodem naszego kontynentu, pozwoli zarysowywać oceny nastrojów gospodarczych wyrażających faktyczną sytuację Dolnego Śląska. Sugerowany w poprzednim raporcie zbieg sygnałów osłabienia i polepszenia koniunktury, mimo długoterminowych przewag tych drugich, przeważył na rzecz pogorszenia. Efekty zmienności kursowej i deflacji dotarły do gospodarki Dolnego Śląska, co uwidoczniło się w ocenach dokonywanych ze strony przedsiębiorców. Nawet jeśli przyjąć, że nasz region z opóźnieniem reagował na czynniki negatywne i dzięki temu utrzymywał się ponad średnią krajową, to bardziej możliwe staje się uwydatnienie negatywnych wskazań nawet przy dalszej poprawie gospodarczej reszty kraju. Dolny Śląsk co pewien czas musi ulegać odchyleniu od dotychczasowego trendu wzrostowego, ponieważ dawno nie miała miejsca kumulacja tak wielu niekorzystnych informacji. Dopiero przyszłe pomiary pozwolą wyrazić bardziej miarodajną ocenę wpływu zewnętrznych zjawisk negatywnych na gospodarkę Dolnego Śląska. Znów konieczne staje się zachowanie ostrożności w formułowaniu ocen dotyczących dłuższych okresów. Ciągle jesteśmy chronieni przez czynniki sprzyjające utrzymaniu dodatniego tempa wzrostu gospodarczego, jednak wskaźnik PMI spadł z poziomu 55,1 (luty 2015) i wykazał wartość 54,8. Wielkość produkcji i liczba nowych zamówień wzrosły wyraźnie, ale w tempie najsłabszym w tym roku 2. Do innych niekorzystnych trendów koniunktury należy spadek cen mieszkań 3 we Wrocławiu w porównaniu do cen w takich wiodących gospodarczo miastach, 2 HSBC PMI Polskiego Sektora Przemysłowego to złożony wskaźnik opracowany w celu zobrazowania kondycji polskiego sektora przemysłowego. Jest on kalkulowany na podstawie pięciu subindeksów: nowych zamówień, produkcji, zatrudnienia, czasu dostaw i zapasów pozycji zakupionych. Każda wartość głównego wskaźnika powyżej 50.0 oznacza ogólną poprawę warunków w sektorze. HSBC Wskaźnik Managerów Logistyki, HSBC PMI Polski Sektor Przemysłowy 01.04.2015, s.1. 3 GUS 2015, Cena 1 metra kwadratowego powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego oddanego do użytkowania, http://stat.gov.pl/ 6

jak Warszawa, Kraków czy Poznań. O ile dla konsumentów jest to informacja pozytywna, to oznacza to osłabienie klimatu gospodarczego. Pokazuje to np. że pracodawcy nie mają zapotrzebowania, by w oparciu o zatrudnianie nowych pracowników realizować długoterminowe strategie. Jeszcze innym czynnikiem, który w ubiegłym kwartale wywierał istotny wpływ na większe wahania ocen koniunktury, były lokalne zmiany o charakterze politycznym. Przedsiębiorcy nie mogą czuć się jeszcze całkiem pewnie, po dopiero zakończonych głównych zmianach politycznych, których znaczenie dopiero kolejnych kwartałach będzie mogło być odczytane w sposób bardziej jednoznaczny i konstruktywny. 3.Trzy ujęcia przekrojowe W porównaniu do wyników z poprzedniego pomiaru szczególnie mocno zarysował się dysonans między wykonaniem a prognozą nastrojów gospodarczych. Siła oddziaływań negatywnych okazała się na tyle znacząca, że co najmniej tymczasowo przeważyła w wykonaniu kwartału. Jednocześnie wskazaniem ochronnym okazują się prognozy, które nie przesądzają o trwałości pogorszenia koniunktury gospodarczej regionu Dolnego Śląska. Wykres 3.Nastroje gospodarcze w ujęciu podregionalnym 8% 7% 7,02% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 3,47% 2,66% 3,03% 2,59% 2,96% 2,14% 1,03% 0,15% 0,07% jeleniogórski legnicko - głogowski miasto Wrocław wałbrzyski wrocławski Zmiana koniunktuy Prognoza dla rozpoczętego kwartału Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2015. 7

Szczególnie pozytywną prognozą wykazał się podregion legnicko-głogowski. Jednocześnie w obszarze tym da się zaobserwować najniższy w stosunku do pozostałych podregionów poziom wykonania, który zapowiadał się w wynikach poprzednich pomiarów. Najwyższym poziomem wykonania kwartału wykazał się podregion wałbrzyski. Jego potencjał został zasygnalizowany w kilku poprzednich pomiarach. W tym przypadku od dawna oczekiwano aktywizacji sił napędowych, które dopiero teraz nadają wzrostowi gospodarczemu Dolnego Śląska bardziej równomierny charakter. Pozostałe regiony wykazały się nieznacznie gorszymi nastrojami. Wykres 4.Nastroje gospodarcze z punktu widzenia kryterium wielkości przedsiębiorstwa 9% 8% 7% 6% 8,20% 5% 4,80% 4% 3,55% 3,77% 3% 2,37% 2% 1% 1,33% 1,11% 0% -1% -0,07% Duże Średnie Małe Mikro Zmiana koniunktuy Prognoza dla rozpoczętego kwartału Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2015. W przypadku kryterium wielkości przedsiębiorstwa doszło do osłabienia potencjału wzrostowego. Tu także zauważalne jest zróżnicowanie między wykonaniem kwartału a prognozą. Szczególnie duże różnice wystąpiły w przypadku mikroprzedsiębiorstw. 8

W przypadku pozostałych grup wystąpiły również obniżone wskazania. Najsłabiej wypadły średnie przedsiębiorstwa, natomiast duże i małe wykazały się niezbyt dużym pogorszeniem, w porównaniu do poprzedniego badania. Pokazuje to, że poprawa koniunktury i związane z tym sygnały z otoczenia zewnętrznego uległy osłabieniu. Poszczególne grupy bardziej podlegały synchronizacji zmian zarówno pod względem wykonania jak i prognoz. Należy to uznać za czynnik wzmacniający pozytywne wskazania z dotychczasowych raportów dzięki optymistycznym informacjom, które zaczęły się pojawiać na przełomie I i II kwartału 2015 roku. Wykres 5.Nastroje gospodarcze w ujęciu sektorowym 10% 9% 8,57% 8% 7% 6% 5% 5,10% 4% 3% 2% 1% 3,47% 0,89% 2,81% 2,14% 0% Usługi (szerokie rozumienie) Handel Produkcja (i budownictwo) Zmiana koniunktuy Prognoza dla rozpoczętego kwartału Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2015. Na wykresie 5 widoczne jest potwierdzenie dobrej sytuacji w produkcji. Znalazło to swoje odzwierciedlenie zarówno w poprzednim pomiarze jak we wskazaniach pochodzących z statystyk GUS-u. Znaczne pogorszenie wystąpiło w przypadku handlu. Wskaźnik wykonania znalazł się na dużo niższym poziomie niż wskazywały to poprzednio prognozy. 9

W niniejszym pomiarze w ramach ujęcia sektorowego oceny wydają się bardziej zrównane. Oznacza to lepszą odporność na oddziaływania negatywne, pochodzące z regionu, jak i możliwość silniejszych reakcji na sygnały pozytywne z otoczenia. 4.Otoczenie krajowe i międzynarodowe Gospodarki wysoko rozwinięte Otoczenie zewnętrzne było i pozostaje jednym z kluczowych czynników determinujących kondycję polskiej gospodarki z uwagi na jej relatywnie duży stopień otwartości, szczególnie na kraje Unii Europejskiej. Niemniej jednak, w porównaniu do poprzedniego kwartału, w otoczeniu zewnętrznym zaszły zróżnicowane zmiany z przewagą pozytywnych, które pozwalają oczekiwać poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej w kolejnych kwartałach. Gospodarka strefy euro mozolnie, ale jednak systematycznie wychodzi ze stagnacji. Oddala się tym samym ryzyko skrajnie niekorzystnego scenariusza spirali deflacyjnej w strefie euro. Pozytywnie zaskakuje relatywnie dobra kondycja gospodarki hiszpańskiej, która przeszła proces dostosowań kosztowych i cenowych oraz refom strukturalnych doprowadzając do tzw. dewaluacji wewnętrznej. Optymistycznie wyglądały również dane za ostatni kwartał 2014 r. dla gospodarki niemieckiej. Gorsze są jednak wyniki gospodarek francuskiej i włoskiej, które wcześniej nie potrafiły przeprowadzić głębokich reform strukturalnych. Problemem gospodarek strefy euro pozostaje niski popyt inwestycyjny, co jest z jednej strony związane z obawami przedsiębiorców co do rozwoju sytuacji na przyszłość, a z drugiej z wysokim zadłużeniem i pewnymi ograniczeniami w zakresie dostępności do źródeł finansowania. Drugi z wymienionych problemów w pewnej mierze zostanie ograniczony dzięki programowi skupu obligacji, który rozpoczął się 8 marca i zakłada miesięczne zakupy przez Europejski Bank Centralny papierów wartościowych o wartości 60 mld miesięcznie do września 2016 r. Oznacza, że EBC ściągnie z rynku około 13% dotychczasowych papierów dłużnych, co wskazuje na znaczną skalę programu i pozwala oczekiwać pozytywnych rezultatów dla sfery realnej. Decyzja EBC pogłębiła trend spadkowy wartości euro względem dolara, które straciło w okresie roku około 30%. 10

Powinno to z jednej strony przyczynić się do poprawy atrakcyjności eksportu europejskiego, a z drugiej, ułatwić walkę z deflacją. Jak dotąd jednak podstawowym motorem wzrostu gospodarek strefy euro, dzięki spadającym cenom wewnętrznym (deflacji), pozostaje popyt wewnętrzny. Według ostatnich dostępnych danych (na dzień 25.04) największa gospodarka UE i jednocześnie największy partner handlowy Polski, czyli Niemcy zaskoczyła pozytywnie odnotowując wzrost PKB rzędu 1,6% r/r. Wśród kluczowych czynników wzrostu należy wymienić eksport oraz inwestycje, w tym inwestycje budowalne (wykres 6). Wykres 6. Indeks kondycji w budownictwie w Niemczech 160 140 120 100 80 60 40 20 0 I.2014 II.2014 III.2014 IV.2014 V.2014 VII.2014 VIII.2014 IX.2014 X.2014 XI.2014 XII.2014 I.2015 Źródło: www.tradingeconomics.com 2015. Niemcy są jednym z największych eksporterów kapitału na świecie. W obliczu niepewności związanej z kondycją ekonomiczną głównych ośrodków gospodarczych i ryzykiem geopolitycznym, skłonność podmiotów niemieckich do inwestycji na zewnątrz zastąpił sentyment do inwestycji krajowych ze szczególnym uwzględnieniem sektora budowalnego. Housing Index obrazujący kondycję niemieckiego sektora budowlanego 11

osiągnął na początku 2015 r. poziom niemal 149 punktów i był na najwyższym poziomie od 1991 r. Z jednej strony może to oznaczać tworzenie się bańki spekulacyjnej na tym rynku, z drugiej jednak stanowi istotny komponent wzrostu gospodarczego. Optymistyczne oczekiwania i prognozy potwierdzają wyprzedzające wskaźniki koniunktury dla strefy euro oparte na badaniach przedsiębiorców PMI i ZEW (por. wykres 7). Wykres 7. Wskaźnik PMI dla strefy euro w przemyśle (lewy panel) oraz wskaźnik ZEW (prawy panel) 70 60 52,5 52 50 51,5 40 51 30 50,5 20 10 0 50 49,5 49 Źródło: www.tradingeconomics.com 2015. Należy również oczekiwać, że głębokie dostosowania fiskalne w krajach strefy euro, które miały miejsce dotychczas pozwalają na mniejsze cięcia w najbliższym czasie. Oznacza to, że oszczędności fiskalne nie powinny oddziaływać tak negatywnie jak dotąd. Dodatkowo, długoterminowe stopy procentowe, dzięki poprawie nastrojów ekonomicznych i działaniom EBC są rekordowo niskie, co obniża koszty obsługi długu publicznego (por. wykres 8). 12

Wykres 8. Wskaźniki fiskalne oraz rentowności obligacji rządowych w krajach strefy euro Źródło: Raport o inflacji, NBP marzec 2015. W najbliższym czasie korzystnie na wzrost gospodarczy krajów strefy powinny oddziaływać niskie ceny surowców energetycznych, niskie stopy procentowe, program ilościowego luzowania polityki pieniężnej EBC oraz uruchomienie szerokiego programu inwestycyjnego zwanego planem Junkera, który zakłada wygenerowanie ponad 300 mld euro na inwestycje w latach 2014-2020. Optymistycznym nastrojom powinna także sprzyjać dobra koniunktura w gospodarkach anglosaskich - amerykańskiej i brytyjskiej, które pozostają w dobrej kondycji. Ryzyka dla gospodarki strefy euro związane są z eskalacją konfliktu Rosja Ukraina oraz z ewentualnymi trudnościami w znalezieniu finansowania dla gospodarki Grecji. W najbardziej skrajnym, ale wciąż mało prawdopodobnym scenariuszu, może dość do jakieś formy dezintegracji obejmującej wyjście Grecji ze strefy euro. Nawet jeśli tak by się stało, rynki finansowe są obecnie w dużo większym stopniu na to przygotowane niż w roku 2012, min. za sprawą aktywności EBC. Gospodarki rozwijające się Pewnym czynnikiem ryzyka dla gospodarki światowej, w tym europejskiej polskiej jest kondycja gospodarek rozwijających się. Gospodarka rosyjska ugina się pod ciężarem 13

sankcji ekonomicznych, w tym odcięcia od źródeł finansowania zewnętrznego oraz w wyniku spadku cen ropy naftowej. Prognozy na rok 2015 wskazują na recesję rzędu około 5%. Chiny doświadczają znaczącego osłabienia wzrostu, którego źródłem było min. pęknięcie bańki na rynku nieruchomości, co ograniczyło wkład tego sektora do PKB i pogorszyło finanse samorządów lokalnych. Oznacza to, że osiągnięcie wzrostu PKB w 2015 roku na zaplanowanym poziomie 7% może się okazać niemożliwe. W marcu nastąpiło również pogorszenie wskaźników PMI dla wschodnioazjatyckich krajów wschodzących, a także Meksyku, Brazylii, RPA i Turcji (wykres 9). Wykres 9. Globalne PMI Oś pionowa wskazuje PMI, a pozioma zmianę średniej dla indeksu w ciągu ostatnich 3 miesięcy względem 3 poprzednich. Źródło: Dziennik Ekonomiczny, PKO BP, 3 kwietnia 2015. Rynek krajowy Tempo wzrostu gospodarczego w drugiej połowie roku 2014 okazało się nieco szybsze niż pierwotne szacunki, a prognozy na kolejne kwartały wskazują na stopniowe przyspieszenie tej tendencji por. wykres 10 na następnej stronie. Lepsze od oczekiwań wyniki gospodarki polskiej wynikają zarówno z nieco wyższej aktywności ekonomicznej, ale i zmiany metodologii liczenia rachunków narodowych, które w większym stopniu uwzględniały aktywność szarej strefy. Zmiana metodologii przyczyniła się również do podniesienia znaczenia inwestycji na skutek tego że niektóre z wydatków 14

przedsiębiorstw dotychczas kwalifikowane jako zapasy są obecnie liczone jako inwestycje. Wykres 10. Kwartalne tempo wzrostu gospodarczego w Polsce 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV 2012 2013 2014 2015 Źródło: Stan i prognoza koniunktury gospodarczej, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, 02.02.2015. Wydaje się, że marzec 2015 r. można uznać za punkt zwrotny dla kondycji ekonomicznej polskiej gospodarki. Według ekonomistów rynkowych oraz prognoz NBP w 2015 r. tempo wzrostu gospodarczego osiągnie ok. 3,6%. Analitycy BZ WBK argumentują to pozytywnym wkładem 4 komponentów nazywając je czterema silnikami wzrostu - konsumpcję, inwestycje prywatne, inwestycje publiczne oraz eksport. Niemniej jednak, wkład eksportu netto będzie prawdopodobnie ujemny choć komponent ten powinien zyskiwać na znaczeniu wraz z oczekiwanym ożywieniem w strefie euro 4. Zarówno NBP jak i inne ośrodki w swoich prognozach na lata 2015-2016 wskazują na utrzymanie ujemnej dynamiki cen konsumpcyjnych, co powinno stymulować popyt wewnętrzny. Ponadto w Polsce są i będą wyższe nakłady inwestycyjne, na tle strefy euro i powinno to sprzyjać poprawie potencjału wzrostowego. Powinien się utrzymać stabilny wzrost produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej (na skutek realnie rosnących dochodów, a co za tym idzie dostępności mieszkań dla nabywców indywidualnych). Wkład eksportu netto do PKB będzie mniejszy, a gospodarka 4 Mikroskop, Biuletyn Ekonomiczny BZ WBK, kwiecień 2015. 15

będzie głównie stymulowana konsumpcją wewnętrzną. Rentowności obligacji 10-letnich notują historyczne minima, co również poprawia kondycję sektora finansów publicznych. Czynniki ryzyka związane są głównie z niepewnością wynikającą z przedłużającego się konfliktu rosyjsko-ukraińskiego, niemniej przedsiębiorcy obsługujący tamte rynki dokonują istotnego przesunięcia eksportu na inne kraje. Ponadto pewne ryzyko wynika z narastającej presji aprecjacyjnej na złotym na skutek działań EBC. Istotne umocnienie naszej waluty w ostatnich tygodniach sprawia, że rzeczywisty kurs rynkowy zbliżył się znacząco do granicy opłacalności eksportu (wykres 11). Wykres 11. Kurs euro przy którym eksport staje się nieopłacalny Źródło: Szybki monitoring NBP, kwiecień 2015. 5. Uwagi metodyczne Metoda BKDŚ to rodzaj pomiaru opierający się na przesłankach metodologicznych teorii koniunktury gospodarczej. Metodologia BKDŚ wykorzystuje test koniunktury polegający na zbieraniu opinii przedsiębiorców na temat bieżącej i przyszłej sytuacji kierowanych przez nich przedsiębiorstw w zakresie wybranych elementów prowadzonej działalności gospodarczej. 16

Udzielając odpowiedzi na ankietę koniunktury, respondenci powinni opierać się na swych ogólnych odczuciach dotyczących bieżącej sytuacji przedsiębiorstwa i przewidywanych możliwości jego rozwoju, bez odwoływania się do zapisów księgowych 5. W dostępnej literaturze istnieją analizy doboru głównych wskaźników, których zakres pokrywa się z opracowaną ankietą Barometru Koniunktury Dolnego Śląska do testu koniunktury. Narzędziem badania koniunktury Dolnego Śląska w ramach metody testu koniunktury jest ankieta elektroniczna. Składa się ona z pytań zamkniętych o najważniejsze wyznaczniki sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa (przeważają pytania o charakterze ilościowym nad jakościowymi). Są one rozdzielone na dwa okresy (poprzedni kwartał i najbliższy kwartał/półrocze tj. część diagnostyczna i prognostyczna). W obu kolumnach znajdują się następujące warianty odpowiedzi: -3-2 -1 0 1 2 3, będące stopniowalną oceną nastrojów gospodarczych do wyboru dokonywanego przez respondenta. Wartości przechodzące od ujemnych do dodatnich są uzasadnione naturą pomiarów koniunktury, która może być ujemna lub dodatnia. Syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK) gospodarczej województwa dolnośląskiego opiera się o metodologię Komisji Europejskiej badania nastrojów gospodarczych (ESI Economic Sentiment Indicator), która również została przyjęta przez Główny Urząd Statystyczny. Wzór pomiaru koniunktury: INDEKS = (suma kolumny A + suma kolumny B) / 2 *100% SWK można scharakteryzować jako stosunek wyrażony w procentach wobec swego maksimum, które jest możliwe do wyboru dla poszczególnych pytań. Zmiana plus/minus 10% i więcej oznacza, że mamy korzystne warunki gospodarowania. Wyższe wartości można interpretować już jako znakomitą sytuację w lokalnej gospodarce. 5 Badanie Koniunktury Gospodarczej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, listopad 2009, s.5. 17

Źródła danych: 1.Badanie Koniunktury Gospodarczej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, listopad 2009. 2.Cena 1 metra kwadratowego powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego oddanego do użytkowania, Główny Urząd Statystyczny 2015, http://stat.gov.pl/ 3.Dziennik Ekonomiczny, PKO BP, 3 kwietnia 2015. 4.HSBC Wskaźnik Managerów Logistyki, HSBC PMI Polski Sektor Przemysłowy 2015, Mikroskop, Biuletyn Ekonomiczny, BZ WBK, kwiecień 2015, 5.Raport o Inflacji, NBP, marzec 2015. 6.Stan i prognoza koniunktury gospodarczej, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, 02.02. 2015. 7.Szybki monitoring NBP, NBP, kwiecień 2015. 8.www.tradingeconomics.com 2015. 18