DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH w LODR w KOŃSKOWOLI LUBLIN 21.06.2013 R.
Małe Gospodarstwa Rolne Powszechny Spis Rolny w 2010 roku Polska Gospodarstwa rolne od 1-10 ha 1 213 533 szt. Powierzchnia użytków rolnych 4 691 901 ha Stanowi to: 78 % wszystkich gospodarstw w kraju, 31 % całkowitej powierzchni UR.
Małe Gospodarstwa Rolne W 6 województwach liczba małych gospodarstw do 10 ha UR stanowi wartość 80 % i więcej tj.: podkarpackie, małopolskie - 96 % świętokrzyskie, śląskie - 91 % lubelskie 82 % łódzkie 80 %
Małe Gospodarstwa Rolne W województwie lubelskim wszystkich gospodarstw rolnych jest 189 874 o powierzchni UR 1 392 057 ha
W tym do 10 ha: Liczba gospodarstw (szt.) 1 2 ha 2-3 ha 3-5 ha 5-10 ha Suma do 10 ha Struktura w % 34 193 27 027 41 322 52 787 155 329 82 Powierzchnia użytków rolnych (ha) 50 522 66 610 162 270 372 786 652 188 47
Na Lubelszczyźnie przeważają gospodarstwa małe obszarowo, o niskiej towarowości, przeznaczające wytworzone produkty na samozaopatrzenie. Rolnicy, którzy chcą utrzymać gospodarstwo zmuszeni są szukać dochodów poza własnym gospodarstwem rolnym.
Małe Gospodarstwa Rolne Małe Gospodarstwa Rolne Utrzymanie małych gospodarstw jest ważne społecznie, ale również niezbędne, aby: zapewnić bioróżnorodność, utrzymać atrakcyjność turystyczną naszego regionu. Odgrywają ważną rolę w procesie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich.
Małe Gospodarstwa Rolne Doradztwo ukierunkowane jest na zwiększenie towarowości, jakości i wydajności poprzez wdrożenie instrumentów wsparcia dla: rozwoju specjalistycznego, ekologicznego rolnictwa i przetwórstwa, marketingu wysokiej jakości produktów żywności regionalnej,
Małe Gospodarstwa Rolne Utrzymanie małych gospodarstw w naszym krajobrazie tkwi w zapewnieniu ich właścicielom satysfakcjonujących dochodów Zależy od wielu czynników pochodzących od wielu podmiotów.
Austria czy Włoch doceniają zalety małych gospodarstw i wspierają ich utrzymanie.
Szkolenia i doradztwo indywidualne z zakresu: technologii produkcji roślinnej i zwierzęcej (wg badań Kościk, Malinowski 2010-2011 r. dla właścicieli małych gospodarstw pierwszy ważny temat doradczy), pokazania praktycznych możliwości dostosowania zasobów gospodarstwa do rozpoczęcia i prowadzenia małego przetwórstwa. Pomoc w dostosowaniu zarówno do standardów higieny, bezpieczeństwa jak i wymogów prawnych działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (MLO), Sprzedaży bezpośredniej z gospodarstwa,
Szkolenia i doradztwo indywidualne z zakresu: inicjowania i wspierania działań mających na celu rozwój pozarolniczych form aktywności gospodarczej w tym: - agroturystyki, - turystyki wiejskiej, - drobnej przedsiębiorczości, - sprzedaży bezpośredniej (wg badań Kościk, Malinowski 2010-2011r).
Szkolenia i doradztwo indywidualne z zakresu: promowanie i wspieranie przedsięwzięć tworzących nowe miejsca pracy, wskazanie na możliwość wytwarzania produktów tradycyjnych i regionalnych w małej skali przy wykorzystaniu specyficznych technologii i umiejętności,
Szkolenia i doradztwo indywidualne z zakresu: pomoc przy rejestracji produktów regionalnych i tradycyjnych oraz uczestnictwie rolników w systemach jakości żywności, możliwości pozyskania finansowania działalności w zakresie przetwórstwa na poziomie gospodarstwa,
Szkolenia i doradztwo indywidualne z zakresu: instruowania producentów rolnych w zakresie przestawiania gospodarstwa konwencjonalnego na ekologiczne metody produkcji. wsparcie tworzenia i rozwoju grup producentów rolnych, rozliczanie podatku VAT w gospodarstwie, utworzenie internetowej bazy promującej gospodarstwa ekologiczne i agroturystyczne, organizacja wystaw, pokazów, festynów promujących rękodzieło, produkty tradycyjne.
Kierunki działań dla małych gospodarstw rolnych Rozwijanie produkcji specjalistycznej np. produkcji nowalijek, warzyw pod osłonami, szkółkarskiej i innych. Uruchamianie pracochłonnych kierunków produkcji, w których w zamian za większy nakład pracy można otrzymać wyższą cenę np. produkcja ziół czy ekologicznych produktów żywnościowych.
Kierunki działań dla małych gospodarstw rolnych Rejestrowanie przetwórstwa w gospodarstwach produkujących surowce roślinne i zwierzęce jest szansą rozwoju małych gospodarstw rolnych. Przetwarzanie surowców we własnym gospodarstwie na gotowy produkt daje, dodatkowe miejsce pracy i dodatkowe dochody.
Kierunki działań dla małych gospodarstw rolnych Kolejną alternatywą jest uruchomienie krótkich kanałów dystrybucji produktów żywnościowych w ramach sprzedaży bezpośredniej. Produkty mogą być dostarczane: - - do domu klienta, - - kupowane w gospodarstwie lub, - - sprzedawane na rynkach lokalnych, kiermaszach, festynach. - Produkty wytworzone na bazie lokalnego surowca i tradycji są artykułami poszukiwanymi, ponieważ mają niepowtarzalny smak, nie zawierają konserwantów niezbędnych do długiego przechowywania i transportu a także mają korzystny wpływ na zdrowie ludzi.
Kierunki działań dla małych gospodarstw rolnych Tworzenie gospodarstw agroturystycznych, zagród edukacyjnych, w których turyści mogą posmakować produktów lokalnych, tradycyjnych, mogą mieć kontakt ze zwierzętami, mogą nauczyć się piec chleb, przypatrzeć się jak wykonać chodnik (pasiak) na warsztacie tkackim, zrobić dla siebie przetwory na zimę itp. Prowadzenie działalności agroturystycznej wymaga wiedzy i pewnych cech osobowości, jak np. przedsiębiorczość, empatia, zaangażowanie, radość z wykonywanej pracy, otwartość na ludzi itp. Nie każdy ma takie predyspozycje.
Kierunki działań dla małych gospodarstw rolnych Wykorzystanie nieużywanych budynków gospodarczych i uruchomienie drobnej przedsiębiorczości np. naprawa maszyn rolniczych, produkcja wyrobów z suszonych roślin, wyroby z wikliny.
Najczęściej małe gospodarstwa nie mają charakteru specjalistycznego, a zatem możliwości zmian w kierunku działalności nierolniczej są większe, niż w przypadku gospodarstw dużych, często ukierunkowanych na produkcję np. wołowiny, mleka czy jaj. Wiele gospodarstw małych, kilkuhektarowych z racji braku alternatywy i stąd przymusu ekonomicznego lub z świadomego wyboru, nadal prowadzić będzie produkcję rolniczą.
Małe Gospodarstwa Rolne Doradztwo stara się sprostać pojawiającym się potrzebom, w coraz większym stopniu związanym z pozarolniczymi problemami rozwoju wsi oraz wpieraniem rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich.
Problemy i bariery Obowiązujące przepisy i wymogi weterynaryjno-sanitarne (mało zrozumiałe dla przeciętnego rolnika produkującego małe ilości na lokalny rynek ). Skomplikowane przepisy i wymogi prawne regulujące zasady bezpośredniej sprzedaży. Istniejące Rozporządzenia regulujące przetwarzanie produktów pierwotnych i wprowadzanie ich do obrotu nie uwzględniają prowadzenia tego typu działalności w małych gospodarstwach, są zbyt rygorystyczne.
Propozycje zmian w prawie Zebranie przepisów regulujących dany sposób przetwórstwa i sprzedaży w jednym rozporządzeniu. Wprowadzenie możliwości sprzedaży bezpośredniej dla przetworów domowych wytwarzanych we własnym gospodarstwie z własnych produktów w niewielkich ilościach. Określenie warunków sprzedaży bezpośredniej dla przetworów mlecznych (obecne regulacje są zbyt skomplikowane).
Propozycje zmian w prawie Wprowadzenie zmian w przepisach dot. służb sanitarnych i weterynaryjnych, które będą zobowiązywać inspekcje do udzielania instruktażu rolnikom, którzy chcą uruchomić przetwórstwo, Wprowadzenie definicji produktu lokalnego posiadającego certyfikat (wyrobu lub usługi): - o cechach związanych z obszarem lub wynikających ze specyfiki obszaru, - z którym utożsamiają się mieszkańcy obszaru, - który produkowany jest w sposób niemasowy, z surowców lokalnie dostępnych.
Propozycje zmian w prawie Dopisać do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych, - dostawy bezpośrednie obejmują środki spożywcze pochodzące z przetwórstwa produktów produkcji pierwotnej pochodzenia roślinnego z własnych upraw.
Propozycje zmian w prawie Czerpać wzorce z najlepszych rozwiązań europejskich z długą tradycją wytwarzania i popularyzacji. Wprowadzić stosowanie praktyki: - rolnik dostarcza produkty produkcji pierwotnej do przetwórni, - produkty zostają odpłatnie przetworzone, - rolnik odbiera gotowe przetwory zapakowane, opatrzone prawidłowo przygotowaną etykietą.
Propozycje zmian w prawie Opisać modele HACCP dla małego gospodarstwa lub przetwórcy dla poszczególnych rodzajów przetwórstwa np. dżemy i konfitury, sery, wędliny. Opracowanie i popularyzacja praktycznych przewodników dotyczących upraw, hodowli, przetwórstwa
Propozycje zmian w prawie Kierunki działań dla małych gospodarstw rolnych Rozwój rynku produktów lokalnych. Umiejscowienie działań wokół większych aglomeracji miejskich, miejscowości o wysokich walorach przyrodniczych, nasilonym ruchu turystycznym, zwiększonym popycie.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Antoni Skrabucha Dyrektor Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli