REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH WE WROCŁAWIU PLAN URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA JUGÓW na okres od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2020 r. OPIS OGÓLNY LASÓW NADLEŚNICTWA ELABORAT Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Krakowie Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Krakowie ul. Senatorska 15, 30-106 Kraków tel. (12) 421 95 42, faks (12) 421 66 94 sekretariat@krakow.buligl.pl www.krakow.buligl.pl NIP: 525-78-85
Elaborat opracowano w Biurze Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Krakowie Elaborat opracowali: taksator specjalista taksator...... mgr inż. Zenon Ryba mgr inż. Sylwester Nalepa Koordynacja prac BULiGL Oddział w Brzegu Sprawdził: Akceptuje: Zastępca Dyrektora Oddziału w Brzegu Dyrektor Oddziału w Brzegu...... Mgr inż. Marek Matyjaszczyk mgr inż. Janusz Bańkowski KRAKÓW 2011 BULiGL Oddział w Krakowie 2
SPIS TREŚCI Wzór nr 9 plan urządzenia lasu zbiór podstawowych informacji o nadleśnictwie... 15 Protokół z zebrania komisji założeń planu... 17 Protokół z posiedzenia narady techniczno-gospodarczej... 29 Lasy ochronne nadleśnictwa jugów decyzja... 31 I. GÓLNA CHARAKTERYSTYKA LASÓW ORAZ POZOSTAŁYCH GRUNTÓW W ZARZĄDZIE NADLEŚNICTWA... 33 I.1. Dane Ogólne... 33 I.1.1 Przestrzenne Usytuowanie Lasów Nadleśnictwa... 33 I.1.1.1. Zasięg Terytorialny Nadleśnictwa Jugów.... 33 I.1.1.2. Usytuowanie zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa względem podziału administracyjnego kraju.... 34 I.1.1.3. Usytuowanie siedziby Nadleśnictwa... 36 I.1.1.4. Położenie nadleśnictwa w ramach RDLP... 38 I.1.1.5. Podział nadleśnictwa na leśnictwa... 38 I.1.2 Rys historyczny... 40 I.1.3 GŁÓWNE ZAGROŻENIA... 45 I.1.4 Ogólna charakterystyka rozwoju gospodarki leśnej Nadleśnictwa Jugów.... 46 I.1.5 Stan posiadania... 50 I.1.6.2. Prace geodezyjne dla potrzeb IV rewizji u.l.... 62 I.1.7 Podział powierzchniowy i numeracja oddziałów... 64 I.2. Charakterystyka przyrodniczych warunków produkcji leśnej... 65 I.2.1 Położenie Nadleśnictwa Jugów... 65 I.2.1.1. Przynależność przyrodniczo-leśna... 65 I.2.1.2. Przynależność fizyczno geograficzna... 66 I.2.1.3. Przynależność geobotaniczna... 68 I.2.1.4. Położenie geograficzne i wysokościowe... 69 I.2.2 Geologia i rzeźba terenu... 70 I.2.2.1. Rzeźba terenu... 70 I.2.2.2. Rozwój budowy geologicznej... 73 I.2.3 Warunki wodne... 76 I.2.3.1. Położenie hydrograficzne, wody powierzchniowe... 76 I.2.3.2. Źródliska... 78 I.2.3.3. Ujęcia wód... 79 I.2.3.4. Wilgotność siedlisk... 79 I.2.3.5. Wpływ warunków wodnych na gospodarkę leśną... 79 3
I.2.4 Warunki klimatyczne... 80 I.2.4.1. Szczegółowe dane klimatyczne oraz syntetyczne zestawienie średnich wartości ważniejszych cech klimatycznych.... 81 I.2.4.2. Syntetyczne dane klimatyczne dla Nadleśnictwa Jugów... 85 I.2.4.3. Zagrożenia klimatyczne... 90 I.2.5 Warunki glebowe... 91 I.2.6 Charakterystyka Typów siedliskowych lasu wg danych z rewizji UL... 92 I.2.6.1. Struktura typów siedliskowych lasu... 93 I.2.7 Struktura gatunkowa drzewostanów... 97 I.2.7.1. Charakterystyka gatunków panujących... 97 I.2.7.2. Struktura drzewostanów wg rzeczywistych składów gatunkowych... 102 I.2.8 Ocena walorów genetycznych lasu - gospodarka nasienna w nadleśnictwie... 107 I.2.8.1. Wyłączone drzewostany nasienne... 108 I.2.8.2. Otuliny Wyłączonych Drzewostanów Nasiennych... 109 I.2.8.3. Gospodarcze drzewostany nasienne... 109 I.2.8.4. Uprawy pochodne... 111 I.2.8.5. Drzewa mateczne... 112 I.2.8.6. Drzewa zachowawcze... 114 I.2.8.7. Uprawy zachowawcze... 114 I.2.8.8. Plantacje nasienne i plantacyjne uprawy nasienne... 114 I.2.8.9. Produkcja szkółkarska... 115 I.2.9 Zestawienie typów gospodarczych drzewostanów i orientacyjnych składów upraw... 115 I.3. Charakterystyka ekonomicznych warunków produkcji leśnej... 117 I.3.1 Ogólna charakterystyka regionu... 117 I.3.2 Lasy znajdujące się w terytorialnym zasięgu działania nadleśnictwa... 122 I.3.2.1. Lasy nadzorowane.... 124 I.3.3 Charakterystyka przestrzenna kompleksów leśnych w powiązaniu z warunkami transportu drewna... 124 I.3.3.1. Kompleksy leśne... 124 I.3.3.2. Sieć dróg publicznych... 125 I.3.3.3. Sieć dróg wewnątrz leśnych i wewnątrz zakładowych... 126 I.3.4 Enklawy... 127 I.3.5 Wskaźniki techniczno-ekonomiczne... 129 I.3.6 Ramowy plan ekonomiczny na 10 lat.... 130 I.3.7 Charakterystyka pozostałych czynników wpływających na stopień trudności gospodarczych Nadleśnictwa... 130 4
I.4. Charakterystyka stanu lasu i zasobów drzewnych... 131 I.4.1 Charakterystyka zasobów drzewnych w nadleśnictwie... 132 I.4.1.1. Struktura powierzchniowa i miąższościowa wg klas wieku w V rewizji... 132 I.4.2 Ocena zmian stanu zasobów drzewnych... 135 I.4.3 Charakterystyka młodego pokolenia zinwentaryzowanego w IV rewizji w Nadleśnictwie Jugów.... 145 I.4.4 Ocena stanu uszkodzenia drzewostanów oraz zgodność składu gatunkowego drzewostanów z GTD... 149 I.4.4.1. Ocena uszkodzeń drzewostanów strefy uszkodzeń przemysłowych... 149 I.4.4.2. Zgodność składu gatunkowego drzewostanów z GTD... 149 I.4.5 Ocena jakości hodowlanej i technicznej drzewostanów... 153 III. OPIS PRZYJĘTYCH ZASAD OKREŚLANIA ZADAŃ GOPODARCZYCH DLA NADLEŚNICTWA... 231 III.1. Podstawy gospodarki przyszłego okresu... 231 III.1.1 Cele i zasady trwale zrównoważonej gospodarki leśnej... 231 III.1.2 Dominujące funkcje lasu... 237 III.1.2.1. Lasy rezerwatowe... 238 III.1.2.2. Lasy ochronne... 238 III.1.2.1. Lasy gospodarcze... 241 III.1.3 Podział na gospodarstwa... 243 III.1.3.1. Gospodarstwo specjalne... 245 III.1.3.2. Gospodarstwo lasów ochronnych... 255 III.1.3.3. Gospodarstwo przerębowo-zrębowe w lasach gospodarczych... 255 III.1.3.4. Gospodarstwo przebudowy... 255 III.1.4 Wieki rębności... 260 III.1.5 Zastosowany podział lasu na ostępy... 261 III.2. Zestawienie zadań gospodarczych z zakresu użytkowania głównego oraz odnowień i zalesień według leśnictw... 261 III.3. Określenie i przyjęcie etatów cięć użytkowania głównego... 263 III.3.1 Użytki rębne... 263 III.3.1.1. Użytki rębne zaliczone na poczet przyjętego etatu... 263 III.3.1.2. Użytki rębne nie zaliczone na poczet obliczonego etatu... 266 III.3.2 Użytki przedrębne... 266 5
III.3.2.1. Zaplanowany etat użytkowania przedrębnego w wymiarze powierzchniowym... 267 III.3.2.2. Zaplanowany etat użytkowania przedrębnego w wymiarze miąższościowym... 267 III.3.3 Użytki główne zaprojektowane dla Nadleśnictwa Jugów... 268 IV. OPISANIE I ZESTAWIENIE ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z PLANU URZĄDZENIA LASU... 271 IV.1. Zestawienie i opisanie zadań z zakresu użytkowania głównego... 271 IV.1.1 Użytki rębne... 271 IV.1.1.1. Użytki rębne zaliczone na poczet etatu... 271 Zaprojektowane sposoby użytkowania rębnego... 271 Charakterystyka użytków rębnych zaliczonych na poczet przyjętego etatu... 272 IV.1.1.2. Użytki rębne nie zaliczone na poczet obliczonego etatu... 278 IV.1.2 Użytki przedrębne... 278 IV.2. Zestawienie zadań z zakresu hodowli lasu... 281 IV.2.1 Zakres zadań gospodarczych... 281 IV.2.1.1. Omówienie zadań gospodarczych... 283 IV.2.2 Leśna regionalizacja dla nasion i sadzonek w Nadleśnictwie Jugów... 286 IV.2.3 Gospodarka szkółkarska... 286 IV.3. Ogólne wytyczne dla wybranych czynności gospodarczych... 287 IV.4. Opisanie kierunkowych zadań z zakresu ochrony lasu, w tym ochrony przeciwpożarowej... 290 IV.4.1 Opisanie kierunkowych zadań z zakresu ochrony lasu... 290 IV.4.1.1. Ocena zdrowotnego i sanitarnego stanu lasu... 291 IV.4.1.2. Ocena stopnia zgodności drzewostanów z warunkami siedlisk... 292 IV.4.1.3. Poziom szkód w lasach i sposoby ich ograniczania... 293 IV.4.1.4. Monitoring środowiska leśnego w nadleśnictwie... 313 IV.4.2 Kierunkowe wytyczne z zakresu ochrony przeciwpożarowej... 313 IV.4.2.1. Określenie kategorii zagrożenia pożarowego dla nadleśnictwa... 313 Kategoria zagrożenia pożarowego... 315 IV.4.2.2. Ocena sprawności systemu obserwacyjno alarmowego i interwencyjnego... 317 IV.4.2.3. System obserwacyjno alarmowy Nadleśnictwa Jugów... 317 IV.4.2.4. Wykaz istniejących jednostek Straży Pożarnych... 317 IV.4.2.5. System obserwacyjno alarmowy Nadleśnictwa Jugów... 318 IV.4.2.6. Ocena wyposażenia w sprzęt przeciw pożarowy... 320 6
IV.4.2.7. Ocena dostępności terenów leśnych... 320 IV.4.2.8. Ocena stanu zaopatrzenia wodnego... 321 IV.4.2.9. Analiza potrzeb nadleśnictwa w zakresie infrastruktury technicznej ochrony przeciwpożarowej... 322 IV.4.2.10. Zalecenia w zakresie profilaktyki... 323 IV.5. Kierunkowe zadania z zakresu ubocznego użytkowania lasu i gospodarki łowieckiej... 324 IV.5.1 Użytkowanie uboczne... 324 IV.5.2 Gospodarka rolno - łąkowa... 324 IV.5.3 Gospodarka łowiecka... 325 IV.6. Kierunkowe wytyczne w zakresie zagospodarowania rekreacyjnego oraz określenie potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej... 329 IV.6.1 Kierunkowe wytyczne w zakresie zagospodarowania rekreacyjnego... 329 IV.6.1.1. Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna... 333 Szlaki turystyczne i ścieżki rekreacyjne... 333 Obiekty edukacji leśnej w Nadleśnictwie Jugów... 335 IV.6.2 Określenie potrzeb nadleśnictwa w zakresie infrastruktury technicznej... 336 IV.6.2.1. Budowa i remonty dróg... 337 IV.6.2.2. Budownictwo ogólne... 337 IV.6.2.3. Melioracje wodne... 338 V. PROGRAM OCHRONY PRZYRODY... 340 V.1. Walory przyrodnicze nadleśnictwa... 340 V.1.1 Ustawowe formy ochrony przyrody... 340 V.1.2 Pozaustawowe formy ochrony przyrody... 347 VI. PROGNOZA STANU ZASOBÓW DRZEWNYCH NA KONIEC OKRESU GOSPODARCZEGO... 349 VI.1. Określenie stanu zasobów drzewnych na koniec okresu gospodarczego dla nadleśnictwa... 349 VII. OMÓWIENIE PRAC URZĄDZENIOWYCH... 351 VII.1. Prace przygotowawcze... 351 VII.1.1 Materiały kartograficzne... 351 VII.1.2 Karta dokumentu źródłowego... 351 VII.2. Właściwe prace urządzeniowe... 352 VII.2.1 Wykonawca prac urządzeniowych... 352 7
VII.2.2 Termin wykonania prac... 352 VII.2.3 Rozmiar prac terenowych oraz konsultacje i odbiory... 352 VII.2.4 Stosowane metody inwentaryzacji... 359 VII.2.5 Pomiar sytuacji wewnętrznej... 360 VII.2.6 Materiały źródłowe do sporządzonych tabel i wykazów... 360 VII.3. Mapa numeryczna dla Nadleśnictwa Jugów... 360 VII.3.1 Informacje ogólne... 360 VII.3.2 Tworzenie mapy numerycznej... 361 VIII. ZESTAWIENIE OPERATU URZĄDZENIA LASU... 363 IX. KRONIKA... 365 8
SPIS TABEL Tabela 1. Nadleśnictwo Jugów na tle podziału administracyjnego Polski... 35 Tabela 3. Charakterystyka rozwoju gospodarki leśnej nadleśnictwa... 47 Tabela 14. Wybrane elementy podziału powierzchniowego dla Nadleśnictwa Jugów... 64 Tabela 15. Położenie lasów N-ctwa wg Regionalizacji przyrodniczo-leśnej... Tramplera... 65 Tabela 16. Szczegółowy podział Nadleśnictwa Jugów wg regionalizacji fizycznogeograficznej Polski... 67 Tabela 17. Położenie lasów Nadleśnictwa Jugów wg regionalizacji fizycznogeograficznejj Kondrackiego... 68 Tabela 18. Podział hydrologiczny Nadleśnictwa Jugów (zlewnie)... 77 Tabela 19. Udział siedlisk wilgotnych, bagiennych i łęgowych... 79 Tabela 20. rozkład średnich rocznych opadów atmosferycznych dla terenu Nadleśnictwa Jugów... 87 Tabela 21. rozkład średnich rocznych temperatur powietrza dla terenu Nadleśnictwa Jugów... 87 Tabela 22. Procentowy udział typów gleb w Nadleśnictwie Jugów wg IV rewizji... 92 Tabela 23. Syntetyczne zestawienie typów siedliskowych lasu w Nadleśnictwie Jugów, wg stanu na 1.01.2011r... 93 Tabela 29. Niektóre cechy dominujących drzewostanów w Nadleśnictwie.... 97 Tabela 30. Udział powierzchniowy gatunków panujących wg stanu na 01.01.2011r.... 98 Tabela 31. Udział miąższościowy gatunków panujących wg stanu na 01.01.2011r.... 98 Tabela 32. Zestawienie porównawcze powierzchni wg gatunków panujących III i IV rewizji... 100 Tabela 33. Zestawienie porównawcze powierzchni i miąższości wg gatunków panujących III i IV rewizji... 101 Tabela 34. Udział powierzchniowy wg rzeczywistego udziału gatunków - stan na 01.01.2011r.... 102 Tabela 35. Udział miąższościowy gatunków wg rzeczywistych składów gatunkowych - stan na 01.01.2011r.... 103 Tabela 36. Porównanie udziału powierzchniowego gatunków wg składów rzeczywistych oraz gatunków panujących w Nadleśnictwie Jugów (grunty leśne zalesione).... 104 Tabela 37. Zestawienie porównawcze miąższości wg rzeczywistych składów gatunkowych w III i IV rewizji... 106 Tabela 38. Zestawienie obiektów bazy nasiennej.... 108 Tabela 39. Wykaz d-stanów nasiennych wyłączonych w nadleśnictwie Jugów... 108 Tabela 40. Wykaz otulin d-stanów nasiennych wyłączonych w nadleśnictwie Jugów... 109 9
Tabela 41. Wykaz gospodarczych drzewostanów nasiennych w nadleśnictwie Jugów... 109 Tabela 42. Wykaz założonych upraw pochodnych w Nadleśnictwie Jugów... 111 Tabela 43. wykaz drzew matecznych... 112 Tabela 44. drzewa zachowawcze jodły pospolitej program restytucji jodły w Sudetach.. 114 Tabela 45. Gospodarcze typy drzewostanów i orientacyjny skład gatunkowy odnowień, wg typów siedliskowych lasu dla Nadleśnictwa... 115 Tabela 46. Gospodarcze typy drzewostanów i składy gatunkowe odnowień, dla poszczególnych typów siedlisk przyrodniczych Natura 2000... 116 Tabela 47. Porównanie GTD w III i IV rewizji urządzania lasu.... 117 Tabela 48. Zestawienie ważniejszych wskaźników dla regionu... 122 Tabela 49. (Wzór Nr 7). Zestawienie powierzchni lasów znajdujących się w terytorialnym zasięgu Nadleśnictwa.... 123 Tabela 50. Obwody nadzorcze... 124 Tabela 51. Zestawienie kompleksów leśnych w Nadleśnictwie Jugów.... 125 Tabela 52. Charakterystyka sieci dróg gminnych regionu 1)... 126 Tabela 53. ( XIXa) Ekonomiczne wskaźniki gospodarki leśnej.... 129 Tabela 54. (XIXB) - Ramowy biznesplan na 10 lat.... 130 Tabela 55. Powierzchniowy udział klas wieku wg stanu na 01.01.2011r.... 132 Tabela 56. miąższościowy udział klas wieku wg stanu na 01.01.2011r... 132 Tabela 57. Porównawcze zestawienie wskaźników obrazujących stan zasobów drzewnych dla obrębu Jugów... 136 Tabela 58. Porównawcze zestawienie wskaźników obrazujących stan zasobów drzewnych dla obrębu Kłodzko... 137 Tabela 59. Porównawcze zestawienie wskaźników obrazujących stan zasobów drzewnych dla N-ctwa Jugów... 138 Tabela 60. Syntetyczne zestawienie porównawcze powierzchni, zasobności i przeciętnego zapasu w klasach wieku dla obrębu Jugów... 139 Tabela 61. Syntetyczne zestawienie porównawcze powierzchni, zasobności i przeciętnego zapasu w klasach wieku dla obrębu Kłodzko... 140 Tabela 62. Syntetyczne zestawienie porównawcze powierzchni, zasobności i przeciętnego zapasu w klasach wieku dla Nadleśnictwa Jugów... 141 Tabela 63. Statystyka drzewostanów z młodym pokoleniem... 145 Tabela 64. Odnowienia podokapowe w Nadleśnictwie według rzeczywistego udziału gatunków i rzeczywistej powierzchni.... 146 Tabela 65. Strefy uszkodzeń przemysłowych wyodrębnione na terenie Nadleśnictwa Jugów... 149 Tabela 66. Stopnie zgodności z siedliskiem w uprawach i młodnikach.... 150 10
Tabela 67. Zestawienie powierzchni drzewostanów w stopniach zgodności składu gatunkowego z siedliskiem... 151 Tabela 68. zgodność składu gatunkowego z siedliskiem w ramach siedliskowych typów lasu... 152 Tabela 69. Zestawienie jakości hodowlanej upraw i młodników po rębniach złożonych oraz podokapowych w KO... 154 Tabela 70. Zestawienie jakości hodowlanej drzewostanów... 155 Tabela 71. Zestawienie jakości technicznej... 155 Tabela 72. Zestawienie powierzchni leśnej wg głównych funkcji lasu... 237 Tabela 73. struktura kategorii ochronności... 238 Tabela 74. Wykaz lasów gospodarczych w N-ctwie Jugów... 241 Tabela 75. struktura powierzchni wg gospodarstw... 243 Tabela 76. Wykaz wydzieleń zaliczonych do gospodarstwa specjalnego... 248 Tabela 77. Wykaz drzewostanów zaprojektowanych do przebudowy (gospodarstwo przebudowy)... 256 Tabela 78. Wykaz drzewostanów zaprojektowanych do przebudowy częściowej... 256 Tabela 79. Przyjęte wieki rębności dla nadleśnictwa Jugów... 260 Tabela 80. Zestawienie zadań gospodarczych dla leśnictw... 261 Tabela 81. Etaty użytkowania rębnego dla Nadleśnictwa Jugów Obręb Jugów (Tabela XIV)... 264 Tabela 82. Proponowane Etaty użytkowania rębnego dla Nadleśnictwa Jugów Obręb Kłodzko (Tabela XIV)... 265 Tabela 83. Porównanie przyjętego etatu użytkowania rębnego z etatem z ubiegłego okresu gospodarczego i wykonaniem w minionym okresie... 266 Tabela 84. powierzchniowy rozmiar użytków przedrębnych... 267 Tabela 85. Miąższościowy rozmiar użytków przedrębnych... 267 Tabela 86. Zestawienie łączne użytków głównych dla obrębów i Nadleśnictwa... 268 Tabela 87. Zestawienie łączne użytków głównych dla obrębów i Nadleśnictwa, wg tabeli XVII... 269 Tabela 88. Proponowane sposoby użytkowania rębnego dla Nadleśnictwa Jugów... 271 Tabela 89. Zestawienie powierzchni manipulacyjnej użytków rębnych wg rodzajów rębni w gospodarstwach... 273 Tabela 90. Struktura użytkowania rębnego wg dojrzałości rębnej... 273 Tabela 91. Wykaz drzewostanów rębnych i przeszłorębnych nie projektowanych do użytkowania rębnego... 275 Tabela 92. Porównawcze wyliczenie miąższościowych etatów użytkowania przedrębnego.... 279 Tabela 93. Spodziewany rozmiar prac z zakresu hodowli lasu w Nadleśnictwie Jugów... 282 11
Tabela 94. Zestawienie powierzchni drzewostanów, wg rodzaju i stopnia uszkodzenia... 293 Tabela 95. Zestawienie powierzchni drzewostanów porolnych... 295 Tabela 96. Uszkodzenia na szkółkach... 296 Tabela 97. Wyciąg z ewidencji szkód spowodowanych przez poszczególne czynniki sprawcze i powierzchnia ich zwalczania... 298 Tabela 98. Rozmiar cięć sanitarnych na tle pozyskania miąższości dane Nadleśnictwa... 301 Tabela 99. Czynności profilaktyczne i ochronne w zakresie ograniczenia liczby występujących kambiofagów... 302 Tabela 100. Wyciąg z ewidencji szkód spowodowanych przez grzyby pasożytnicze i czynniki abiotyczne... 304 Tabela 101. pożary lasów nadleśnictwa w minionym okresie gospodarczym... 314 Tabela 102. Określenie wskaźnika zagrożenia pożarowego... 315 Tabela 103. Punkty czerpania wody... 322 Tabela 104. Struktura gruntów rolnych w Nadleśnictwie Jugów... 324 Tabela 105. Struktura powierzchniowa obwodów łowieckich w terytorialnym zasięgu działania Nadleśnictwa Jugów... 325 Tabela 106. Zestawienie inwentaryzacji zwierzyny łownej Nadleśnictwa Jugów wg stanu na 03. 2007 r.... 326 Tabela 107. Realizacja rocznych planów łowieckich za ubiegły okres gospodarczy w obwodach łowieckich nadzorowanych i zarządzanych przez Nadleśnictwo (2001-2010).... 327 Tabela 108. Zestawienie powierzchni poletek łowieckich dla Nadleśnictwa... 328 Tabela 109. Zinwentaryzowane siedliska przyrodnicze na terenie Nadleśnictwa Jugów... 347 Tabela 110. Zestawienie powierzchni referencyjnych... 348 Tabela 111. Prognoza stanu zasobów drzewnych na koniec okresu gospodarczego dla nadleśnictwa... 349 Tabela 112. Wskaźniki stanu zasobów drzewnych stan obecny i prognoza... 350 Tabela 113. Charakterystyka ilościowa powierzchni próbnych w Nadleśnictwie Jugów... 360 12
SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Procentowy udział powierzchni gmin w podziale administracyjnym Nadleśnictwa... 35 Wykres 7. Powierzchniowy i miąższościowy udział gatunków panujących... 99 Wykres 8. Powierzchniowy udział w klasach wieku wg gatunków panujących STAN NA 01.01.2011R... 99 Wykres 9. Porównanie udziału powierzchniowego gatunków panujących według stanu na 01.01.2001r oraz 01.01.2011r (%)... 100 Wykres 10. Porównanie udziału miąższościowego gatunków panujących według stanu na 01.01.2000r oraz 01.01.2011r (%)... 101 Wykres 11. Powierzchniowy i miąższościowy udział gatunków wg rzeczywistych składów gatunkowych - stan na 01.01.2011r.... 103 Wykres 12. Porównanie udziału powierzchniowego gatunków wg składów rzeczywistych oraz gatunków panujących w Nadleśnictwie Jugów (grunty leśne zalesione).... 105 Wykres 13. Powierzchniowy udział wg gatunków rzeczywistych w klasach wieku STAN NA 01.01.2011R... 106 Wykres 14. Porównanie udziału miąższościowego gatunków wg rzeczywistych składów w III i IV rewizji... 107 Wykres 15. Struktura wiekowa drzewostanów obrębu Jugów... 133 Wykres 16. Struktura wiekowa drzewostanów obrębu Kłodzko... 134 Wykres 17. Struktura wiekowa drzewostanów Nadleśnictwa Jugów... 134 Wykres 18. Porównanie powierzchni leśnej Nadleśnictwa Jugów w III i IV rewizji UL.... 142 Wykres 19. Porównanie zapasu Nadleśnictwa Jugów w III i IV rewizji UL.... 142 Wykres 20. Porównanie przeciętnej zasobności Nadleśnictwa Jugów w III i IV rewizji UL.... 142 Wykres 21. Zmiana powierzchni w klasach wieku w porównaniu III i IV rewizji... 143 Wykres 22. Zmiana zapasu w klasach wieku w porównaniu III i IV rewizji... 143 Wykres 23. Zmiana przeciętnej zasobności w klasach wieku w porównaniu III i IV rewizji... 144 Wykres 24. Rzeczywista powierzchnia odnowień w Nadleśnictwie Jugów... 147 Wykres 25. Struktura młodego pokolenia w Nadleśnictwie Jugów... 148 Wykres 26. Udział młodego pokolenia w poszczególnych klasach wieku... 148 Wykres 27. Stopnie zgodności z siedliskiem w uprawach i młodnikach... 150 Wykres 28. Stopień zgodności składu gatunkowego drzewostanów z GTD... 151 Wykres 29. Struktura powierzchni w stopniach zgodności drzewostanów w poszczególnych typach siedliskowych lasu w Nadleśnictwie Jugów... 153 Wykres 30. Wiodące Kategorie ochronności... 240 13
Wykres 31. Udział poszczególnych gospodarstw w Nadleśnictwie... 244 Wykres 32. Porównanie udziału gospodarstw w III i IV rewizji w N-ctwie Jugów... 245 Wykres 33. Porównanie etatów użytkowania rębnego w III i IV rewizji oraz Wykonanie (łącznie z użytkowaniem przygodnym)... 273 Wykres 34. Udział powierzchniowy rębni w poszczególnych gospodarstwach... 274 Wykres 35. Struktura użytkowania rębnego wg dojrzałości rębnej... 274 Wykres 36. Porównanie etatów użytkowania przedrębnego w III i IV rewizji oraz Wykonanie (łącznie z użytkowaniem przygodnym)... 280 Wykres 37. Porównanie projektowanego rozmiaru prac odnowieniowych w III i IV rewizji z wykonaniem... 283 Wykres 38. Struktura zarejestrowanych w trakcie prac terenowych uszkodzeń drzewostanów... 294 Wykres 39. Porównanie aktualnego stanu liczebnego zwierzyny ze stanem w ubiegłym okresie gospodarczym... 327 14
WZÓR NR 9 PLAN URZĄDZENIA LASU ZBIÓR PODSTAWOWYCH INFORMACJI O NADLEŚNICTWIE PLAN URZĄDZENIA LASU sporządzony na lata od 2009 do 2018 dla Nadleśnictwa Jugów... w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu... na podstawie stanu lasu w dniu 1 stycznia 2011. r. I. ZESTAWIENIE POWIERZCHNI według stanu na 1.01. 2011r. I.1. POWIERZCHNIA OGÓLNA NADLEŚNICTWA* - ha 9 7 3 4 2 1 w tym według obrębów leśnych: 1) JUGÓW 6 4 5 4 1 2 4) 2) KŁODZKO 3 2 8 0 0 9 5) 3) _ 6) I.2. POWIERZCHNIA LASÓW - ha 9 2 9 2 9 3 w tym: a) według pełnionych funkcji: - lasów stanowiących rezerwaty przyrody 0 0 0 - lasów uznanych za ochronne 8 7 8 1 9 8 - pozostałych lasów (lasów gospodarczych)** 5 1 0 9 5 b) według grup kategorii użytkowania: - gruntów zalesionych 9 0 1 0 5 1 - gruntów niezalesionych 3 7 2 4 w tym: do odnowienia 4 8 7 - gruntów związanych z gospodarką leśną 2 4 5 1 8 I.3 POWIERZCHNIA POZOSTAŁYCH GRUNTÓW 4 4 1 2 8 (GRUNTÓW NIELEŚNYCH)* - ha w tym: przeznaczonych do zalesienia 0 0 0 II. ZESTAWIENIE ZADAŃ NA LATA OD 2009 DO 2018 II.1. ZADANIA OBLIGATORYJNE II.1.1 Pozyskanie drewna w ilości nie większej niż: 7 1 3 1 0 7 m 3 grubizny netto, w tym: 15
a) etat cięć w użytkowaniu rębnym (zal.z 5% przyr. i niezal.) 4 8 6 4 0 7 m 3 grubizny netto b) etat cięć w użytkowaniu przedrębnym - ha 4 2 8 2 7 4 o miąższości szacunkowej 2 2 6 7 0 0 m 3 grubizny netto II.1.2. Pielęgnowanie lasu na powierzchni nie mniejszej niż - ha 6 1 2 3 3 1 w tym: a) pielęgnowanie zinwentaryzowanych upraw 7 4 5 6 3 b) pielęgnowanie zinwentaryzowanych młodników 1 4 1 1 8 6 c) trzebieże 3 9 6 5 8 2 II.2. ZADANIA OKREŚLONE KIERUNKOWO: II.2.1. Zadania dotyczące zalesień i odnowień: a) zalesienia gruntów (przeznaczonych do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego) - ha 0 0 0 b) odnowienie halizn, płazowin i zrębów - ha 4 8 7 c) orientacyjna powierzchnia odnowień drzewostanów przewidzianych 1 1 1 2 8 6 do użytkowania rębnego - ha w tym zrębami zupełnymi 0 0 0 d) orientacyjna powierzchnia podsadzeń, dolesień i uzupełnień - ha 7 9 9 5 e) orientacyjna powierzchnia wprowadzenia podszytów - ha 0 0 0 f) orientacyjna powierzchnia melioracji - ha 1 1 9 6 6 8 w tym wodnych - ha 0 0 0 g) pielęgnowanie nowo zakładanych upraw - ha 1 1 4 6 2 5 II.2.2. Kierunkowe zadania z zakresu ochrony lasu (w tym ochrony przeciwpożarowej) przedstawione opisowo oraz na mapach przeglądowych II.2.3. Kierunkowe zadania z zakresu gospodarki łowieckiej przedstawione opisowo oraz na mapie przeglądowej II.2.4. Kierunkowe potrzeby z zakresu infrastruktury technicznej przedstawione opisowo * powierzchnia bez gruntów współwłasności (0,53 ha) ** razem z gruntami związanymi z gospodarką leśną 16
PROTOKÓŁ Z ZEBRANIA KOMISJI ZAŁOŻEŃ PLANU 17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
PROTOKÓŁ Z POSIEDZENIA NARADY TECHNICZNO-GOSPODARCZEJ 29
30
LASY OCHRONNE NADLEŚNICTWA JUGÓW DECYZJA 31
32
Ogólna charakterystyka lasów I. GÓLNA CHARAKTERYSTYKA LASÓW ORAZ POZOSTAŁYCH GRUNTÓW W ZARZĄDZIE NADLEŚNICTWA I.1. DANE OGÓLNE I.1.1 PRZESTRZENNE USYTUOWANIE LASÓW NADLEŚNICTWA I.1.1.1. ZASIĘG TERYTORIALNY NADLEŚNICTWA JUGÓW. Nadleśnictwo Jugów jest nadzorowane przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych we Wrocławiu i składa się z dwóch obrębów leśnych: Obręb nr 1 Jugów (adres leśny 13-11-1), Obręb nr 2 Kłodzko (adres leśny 13-11-2) Powierzchnia zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa wynosi 340,37 km 2 a powierzchnia ogólna gruntów Nadleśnictwa to 9734,1994 ha (bez gruntów we współwłasności). Powierzchnia gruntów we współwłasności wynosi 0,5297 ha (udział Nadleśnictwa 0,1615 ha). Granice zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa stanowią: od północnego zachodu granice zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Wałbrzych (ok. 11 km.); od północnego wschodu - granice zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Świdnica (ok. 11 km.); od wschodu i południowego wschodu - granice zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Bardo (ok. 29km.); od południa i południowego zachodu granica zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Zdroje (ok. 23 km.); od zachodu granica z Republiką Czeską. Zasięg terytorialny Nadleśnictwa Jugów został określony Zarządzeniem nr 183 MOŚZNiL z dnia 13 grudnia 1994 roku "W sprawie określenia terytorialnego zasięgu nadleśnictw wchodzących w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu oraz terytorialnego zasięgu działania RDLP we Wrocławiu" 33
Ogólna charakterystyka lasów Ryc. 1. ZASIĘG TERYTORIALNY NADLEŚNICTWA JUGÓW I.1.1.2. USYTUOWANIE ZASIĘGU TERYTORIALNEGO NADLEŚNICTWA WZGLĘDEM PODZIAŁU ADMINISTRACYJNEGO KRAJU. Nadleśnictwo znajduje się w całości na terenie Województwa Dolnośląskiego (tab. nr 1), w powiatach: kłodzkim, wałbrzyskim i ząbkowickim, a terytorialny zasięg obejmuje w części lub w całości grunty następujących jednostek podziału administracyjnego kraju: miasto: Nowa Ruda gminy: Nowa Ruda, Radków (miejsko-wiejska), Kłodzko, Głuszyca, Stoszowice 34
Ogólna charakterystyka lasów Nadleśnictwo prowadzi gospodarkę leśną na obszarze 9734,1994 ha (bez współwłasności) lasów Skarbu Państwa i nadzoruje gospodarkę leśną na 222,3370 ha lasów prywatnych położonych na terenie powiatu kłodzkiego. W poniższej tabeli przedstawiono powierzchnię zajmowaną przez lasy Nadleśnictwa w poszczególnych jednostkach podziału administracyjnego kraju. Tabela 1. NADLEŚNICTWO JUGÓW NA TLE PODZIAŁU ADMINISTRACYJNEGO POLSKI Obręb Woj. powiat - gmina Jugów* Kłodzko Nadleśnictwo* Pow ha % Pow - ha % Pow - ha % 1 2 3 4 5 6 7 Dolnośląskie (02) 6454,1169 100,0 3280,0825 100,0 9734,1994 100,0 kłodzki (02-08) 6374,0669 98,8 3277,1225 99,9 9651,1894 99,1 M. Nowa Ruda (02-08-041) 313,0983 4,9 150,5142 4,6 463,6125 4,8 Gm. Nowa Ruda (02-08-112)* 4868,7509 75,4 974,9579 29,7 5843,7088 60,0 Gm. Kłodzko (02-08-072) 1560,8229 47,6 1560,8229 16,0 Gm.Radków (02-08-125) 1192,2177 18,5 590,8275 18,0 1783,0452 18,3 wałbrzyski (02-21) 69,24 1,1 69,2400 0,7 Gm. Głuszyca (02-21-055) 69,24 1,1 69,2400 0,7 ząbkowicki (02-24) 10,81 0,2 2,9600 0,1 13,7700 0,1 Gm. Stoszowice (02-24-042) 10,81 0,2 2,9600 0,1 13,7700 0,1 Razem 6454,1169 100,0 3280,0825 100,0 9734,1994 100,0 * - Powierzchnia bez współwłasności gruntowych są to grunty nieleśne o powierzchni 0,5297 ha. Znajdują się one w gminie Nowa Ruda. Udział Nadleśnictwa wynosi 0,1615 ha. Wykres 1. PROCENTOWY UDZIAŁ POWIERZCHNI GMIN W PODZIALE ADMINISTRACYJNYM NADLEŚNICTWA *-Powierzchnia obejmuje współwłasności (0,5297 ha) 35
Ogólna charakterystyka lasów Ryc. 2. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY NADLEŚNICTWA NA POWIATY I GMINY I.1.1.3. USYTUOWANIE SIEDZIBY NADLEŚNICTWA. Siedziba Nadleśnictwa mieści się w zabytkowym pałacyku i usytuowana jest w północnej części zasięgu terytorialnego działania Nadleśnictwa, w miejscowości Jugów, w oddziale 36i (leśnictwo Kalenica). Współrzędne siedziby Nadleśnictwa: szerokość geograficzna północna 50º 38' 34", długość geograficzna wschodnia 16º 34' 29" Adres siedziby N-ctwa: Jugów, ul. Główna 149; 57-450 Ludwikowice Kłodzkie Telefon: 074 872 1184, 074 872 2452 Fax: 074 872 2279 Adres poczty elektronicznej: jugow@wroclaw.lasy.gov.pl Strona internetowa: www.wroclaw.lasy.gov.pl/jugow Odległość siedziby Nadleśnictwa od ważniejszych instytucji: RDLP we Wrocławiu Urząd Wojewódzki we Wrocławiu Starostwo powiatowe powiatu kłodzkiego Starostwo powiatowe powiatu wałbrzyskiego 90 km 88 km 25 km 37 km 36
Ogólna charakterystyka lasów Starostwo powiatowe powiatu ząbkowickiego UM Nowa Ruda UG Nowa Ruda UG Kłodzko UG Radków UG Głuszyca UG Stoszowice Stacji kolejowej w Nowej Rudzie Dworca autobusowego w Nowej Rudzie 45 km 6 km 6 km 25 km 27 km 26 km 40 km 7 km 6 km Siedziba Nadleśnictwa Jugów 37
Ogólna charakterystyka lasów I.1.1.4. POŁOŻENIE NADLEŚNICTWA W RAMACH RDLP Nadleśnictwo Jugów wchodzi w skład RDLP we Wrocławiu. Nadleśnictwa sąsiednie to: Wałbrzych, Świdnica, Bardo, Zdroje. Ryc. 3. POŁOŻENIE NADLEŚNICTWA JUGÓW W RDLP WROCŁAW. I.1.1.5. PODZIAŁ NADLEŚNICTWA NA LEŚNICTWA Nadleśnictwo Jugów podzielone jest na 10 leśnictw (6 w Obr. Jugów, 4 w obrębie Kłodzko. Średnia powierzchnia leśnictwa wynosi 973,42 ha. Podział na leśnictwa zmienił się w stosunku do ubiegłego okresu gospodarczego tylko w obrębie Jugów, w obrębie Kłodzko liczba i zasięg leśnictw pozostały bez zmian. Zgodnie z Zarządzeniem nr 7/2003 Nadleśniczego Nadleśnictwa Jugów z dnia 11 marca 2003 roku w sprawie podziału obrębu leśnego Jugów na leśnictwa zostały zlikwidowane leśnictwa Sokolec oraz Bieganów. Leśnictwo Sokolec zostało w całości przyłączone do leśnictwa Kalenica, Natomiast leśnictwo Bieganów zostało wcielone do dwóch leśnictw: Nowa Wieś (oddziały 179-181, 193) oraz Ścinawka ( oddziały 193A, 194, 194A, 195-208, 208A, 209, 209A, 209B, 209C). Podział Nadleśnictwa Jugów na leśnictwa przedstawia tabela 2. Dane dotyczące wysokości zadań planowanych na I 10-lecie, w zakresie użytkowania rębnego, przedrębnego i hodowli lasu przedstawiono w części planistycznej opracowania (rozdziały IV.1 i IV.2). 38
Ogólna charakterystyka lasów Tabela 2. PODZIAŁ NA LEŚNICTWA Nr Nazwa Leśnictwa Oddziały Zales. Niezal. Powierzchnia - ha Związane z gosp leś Nieleś.* Razem Obr. Jugów 1 Świerki 120-143, 164-176, 189-190 958,69 3,22 20,08 39,33 1021,32 3 Kalenica 1-9, 9A, 10-41, 48 1107,46 9,99 37,62 53,52 1208,59 4 Zdrojowisko 234-235, 144-163, 183-188, 191-192, 210-214, 214A, 215-217, 217A 892,98 0,91 38,3 52,53 984,72 5 Przygórze 42-47, 49-75, 85-87, 177-178, 178A, 182 982,24 1,8 30,52 28,44 1043,00 6 Nowa Wieś* 76-84, 88-119, 179-181, 193 1061,26 1,13 32,18 48,87 1143,44 7 Ścinawka 193A, 194, 194A, 195-208, 208A, 209, 209A, 209B, 209C, 218-224, 224A, 225-233 998,31 1,97 23,2 29,57 1053,05 Razem 6000,94 19,02 181,90 252,26 6454,12 Obr. Kłodzko 9 Bożków 62-66, 70-77, 103-119 776,41 3,75 15,38 83,37 878,91 10 Czerwieńczyce 1-12, 14-36 773,66 7,69 17,31 2,74 801,40 11 Wojbórz 13, 37-43, 78-95 697,24 5,37 19,08 43,87 765,56 12 Słupiec 44-47, 47A, 48-61, 67-69, 69A, 96-102 762,26 1,41 11,51 59,04 834,22 Razem 3009,57 18,22 63,28 189,02 3280,09 Ogółem 9010,51 37,24 245,18 441,28 9734,21 * - Powierzchnia bez współwłasności są to grunty nieleśne o powierzchni 0,53 ha (wg opisów taksacyjnych, wg ewidencji 0,5297 ha). Znajdują się one w leśnictwie Nowa Wieś. Udział Nadleśnictwa wynosi 0,16 ha (0,1615 ha). Ryc. 4. PODZIAŁ NADLEŚNICTWA NA LEŚNICTWA 3 Kalenica 1208,59 4 Zdrojowisko 984,72 5 Przygórze 1043,00 6 Nowa Wieś 1143,44 7 Ścinawka 1053,05 9 Bożków 878,91 10 Czerwieńczyce 801,40 11 Wojbórz 765,56 12 Słupiec 834,22 Razem 9734,21 39
Ogólna charakterystyka lasów I.1.2 RYS HISTORYCZNY Dane historyczne dotyczące Nadleśnictwa Jugów Nadleśnictwo Jugów w obecnym kształcie organizacyjnym (tj. składające się z obrębów Jugów i Kłodzko) powstało na podstawie Zarządzenia Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych Nr XX z dnia 1 stycznia 1973 roku. W jego skład weszły: północna część dawnego Nadleśnictwa Kłodzko tworzącego obecnie obręb Kłodzko oraz byłego Nadleśnictwa Jugów tworzącego obecnie obręb Jugów. Ze względu na brak szczegółowych informacji dotyczących historii gospodarki leśnej z okresu przed 1945 roku niemożliwa jest jej dokładna charakterystyka. Z nielicznych zachowanych przez Nadleśnictwo Jugów dokumentów zachowały się jedynie dokumenty dotyczące Nadleśnictwa utworzonego w roku 1945 w granicach zbliżonych do obecnego obrębu Jugów pod nazwą Nadleśnictwo Wolibórz" z siedziba we wsi Wolibórz. W roku 1947 siedzibę nadleśnictwa przeniesiono do wsi Jugów, dostosowując nazwę nadleśnictwa do nazwy miejscowości. Dla byłego Nadleśnictwa Kłodzko brak jest jakichkolwiek danych historycznych. Definitywne urządzanie lasów przeprowadzono w roku 1967. W skład dawnego Nadleśnictwa Jugów (obecnie obrębu Jugów) weszły lasy dużej własności prywatnej, stanowiącej około 60% powierzchni, położonej głównie w paśmie Gór Sowich, pozostałe lasy stanowiły średnią i drobną własność prywatną. Posiadane materiały dotyczą głównie kompleksu w północno-zachodniej części nadleśnictwa. Są to dokumenty kartograficzne i szczątkowe dane z okresu gospodarki przeszłej. Mapy pochodzące z 1867 roku oraz późniejsze z 1882 roku były bardzo prymitywne z zaznaczonymi uroczyskami, bez podziału przestrzennego, z małą ilością wydzieleń drzewostanowych, co świadczy o małym zróżnicowaniu drzewostanów i ekstensywnym sposobie zagospodarowania. Można przypuszczać że większość drzewostanów była pochodzenia naturalnego. Na mapach z roku 1897 ilość wydzieleń jest znacznie większa i widoczne są wydzielenia o liniach regularnych, a ponadto na miejsce dawnych uroczysk zostaje wprowadzony podział powierzchniowy oparty częściowo na liniach sztucznych z zanumerowanymi oddziałami. Późniejsze niż w innych częściach Ziemi Kłodzkiej rozpoczęcie gospodarki planowej wynikało z niedostępności terenu i wolniej postępującego osadnictwa. Można przyjąć, że zasady gospodarki leśnej były przybliżone do ogólnie stosowanych w tym regionie, ze szczególnym naciskiem na pozyskanie drewna dla potrzeb górnictwa, intensywnie się rozwijającym w tej części ziemi Kłodzkiej. W prowadzonej gospodarce leśnej przeważała jednak dążność do uzyskania najwyższych dochodów. Stosowanie intensywnych metod gospodarowania wiązało się z. ukierunkowaniem na hodowlę gatunków drzew produkujących dużą masę drzewną, a więc w warunkach górskich świerka. Prowadziło to do sukcesywnego pogarszania się warunków siedliskowych oraz obniżania zdrowotności lasów. Pewne uregulowania gospodarcze przyniosła ustawa wydana w 1750 roku, która to poddawała kontroli państwowej wysokość użytkowania. 40
Ogólna charakterystyka lasów W strukturze gatunkowej drzewostanów znacznie przeważał już świerk. W niższych partiach górskich tworzył on jednak także drzewostany mieszane z udziałem buka, jodły, jawora i innych gatunków (które były traktowane jako chwasty," czyli gatunki mało wydajne). Prowadzona w XIX wieku gospodarka leśna powodowała coraz mniejsze zróżnicowanie drzewostanów (powstawanie monokultur). Proces ten był głównie efektem stosowania cięć rębnią zupełną (w tym często wielkopowierzchniową ze względu na łatwość pozyskania i transportu). Tego typu sposób zagospodarowania powszechnie stosowany był do 20-tych lat XX wieku. Głównie stosowano zręby smugowe 15-20 m szerokości z 2-3 - letnim nawrotem cięć. Często powtarzające się w monokulturach świerkowych szkody o charakterze klęskowym spowodowały zapoczątkowanie stosowania oprócz rębni zupełnych także zmodyfikowanej rębni smugowo - zrębowej Wagnera. Polegała ona na projektowaniu cięć na wąskich smugach 15-20 m szerokości i 400-700 m długości, zakładanych prostopadle do warstwic z uwzględnieniem kierunków wywalających wiatrów. Wprowadzano także sieć rozrębów- o szerokości 5-10 m, ułatwiających w przyszłości zakładanie nowych smug. Odnawianie powierzchni zrębowych odbywało się głównie pełnym siewem świerka (wysiewając 30-40 kg nasion na 1 ha). W latach późniejszych (od około 1880 roku) zaczęto także stosować odnawianie sadzeniem. Początkowo sadzonki wprowadzano wiązkami po kilka sztuk, następnie pojedynczo, w więźbie kwadratowej. W wyższych partiach gór więźbę rozluźniano. W przypadku cenniejszych upraw stosowano grodzenie, celem zabezpieczenia sadzonek przed szkodami powodowanymi przez zwierzyną płową. Na zakładanych zrębach pozostawiano także nasienniki (które jednak w większości przypadków ulegały naporowi wiatru, nie pozostawiając odnowienia naturalnego). Potrzeba odnawiania dużych powierzchni zrębowych pociągała za sobą zapotrzebowanie na znaczne ilości nasion, których to ilości nie były w stanie dostarczyć miejscowe drzewostany. Braki rekompensowano nasionami sprowadzanymi z innych regionów, często nizinnych (głównie z południowej części Niemiec). Skutkiem takiego działania było stopniowe wypieranie z drzewostanów rodzimych ekotypów świerka i zastępowanie ich odmianami obcej (obecnie często nieznanej) proweniencji. Powstałe w len sposób lite drzewostany świerkowe, które zastąpiły rosnące dotąd w reglu dolnym drzewostany mieszane rodzimego pochodzenia, okazały się mało odporne na trudne warunki górskie Sudetów. Ulegały one częstym szkodom atmosferycznym (wiatrowałom, śniegołomom) a nie uprzątnięte powierzchnie poklęskowe stawały się źródłem gradacji szkodników wtórnych (głównie komika drukarza). Cięcia pielęgnacyjne w omawianym okresie były prowadzone w bardzo ograniczonym zakresie, szczególnie w młodszych i średnich klasach wieku. Decydowała o tym przede wszystkim ich mała rentowność. Skutkowało to dodatkowym zmniejszeniem odporności drzewostanów na działanie szkodliwych czynników. Pewne nasilenie cięć pielęgnacyjnych (z nawrotem trzyletnim) nastąpiło w ostatnich latach przedwojennych. 41
Ogólna charakterystyka lasów W 1927 roku został przeprowadzony dokładny pomiar z utrwaleniem granic i uporządkowaniem podziału powierzchniowego obejmujący powierzchnię 2880,32 ha ówczesnego nadleśnictwa. Ostatnie urządzenie lasu zostało przeprowadzone w 1937 roku, sporządzony pian gospodarce został opracowany dla całego nadleśnictwa o powierzchni 2868,52 ha na dwa dziesięciolecia, tj. 1938-47 i 1948-57 roku. Z zachowanego sprawozdania ówczesnego nadleśniczego można przytoczyć dane odnośnie gospodarki w lalach 1927-37. W okresie tym miały miejsce huragany w roku 1930, wynikiem czego uległo zniszczeniu około 200 ha drzewostanów rębnych. Miejsc występowania klęsk sprawozdanie nie podaje. Podkreślono również nienormalne ustosunkowanie się klas wieku: duży niedobór drzewostanów rębnych i II klas wieku, a nadmiar III klas wieku oraz zrębów i upraw. Rozmiar użytkowania wynosił 157 tysięcy metrów m 3 na 10-lecie. co równało się 5,40 m 3 z 1 ha powierzchni ogólnej nadleśnictwa rocznie i odpowiadało przeciętnemu przyrostowi rocznemu. Ogólny zapas wynosił według stanu na 1.01.1927 roku 647 tysięcy m3, czyli 210 m3 z 1ha powierzchni leśnej. Dane z operatu urządzeniowego z roku 1937 wskazują już na bardziej prawidłowe ustosunkowanie klas wieku w porównaniu ze stanem z 1927 roku. Jako las ochronny uznano partie drzewostanów świerkowych pod szczytem Wielkiej Sowy (w obecnym oddziale 1), Podstawą do ustalenia wysokości rozmiaru użytkowania głównego na 10-lecie był wyliczony przyrost przeciętny: 5,4 m 3 x 2783 ha x 10 = 1563000 m 3 grubizny brutto. Roczny etat masowy ustalono na 15630 m 3 grubizny brutto, z tego planowano na: użytki rębne 56% masy, użytki przed rębne 29% masy. użytki przygodne 15% masy W podziale na rębnie projektowano: zręby zupełne 38% cięć (głównie w gospodarstwie kopalniakowym) rębnie częściowe 38% cięć, cięcia jednostkowe w 24% cięć. W okresie powojennym w 1946 roku sporządzono prowizoryczną tabelę klas wieku, na podstawie której wyliczono etat powierzchniowy i opracowano plan cięć użytków rębnych na okres 3 lat. Rozmiar cięć pielęgnacyjnych oparto na orientacyjnych wskaźnikach poboru masy z 1 ha. Ustalony w ten sposób rozmiar użytkowania głównego przyjęto na dalsze lata gospodarcze do roku 1952, w którym przeprowadzone zostało prowizoryczne urządzanie gospodarstwa leśnego na 10 - letni okres gospodarczy. Poszczególne etapy prac urządzeniowych kształtowały się następująco: Definitywne urządzanie lasów dawnego Nadleśnictwa Jugów było przeprowadzone w 1966 roku. Z uwagi na duże zmiany zachodzące w stanie posiadania w tym okresie i brak części danych analiza lego planu jest utrudniona. Dla byłego Nadleśnictwa 42
Ogólna charakterystyka lasów Kłodzko brak jest danych historycznych. Definitywne urządzania lasu przeprowadzono w roku 1967. I rewizja urządzania lasu na stan 1.X.1976r objęła całe nadleśnictwo w przybliżonym do obecnego kształcie. Natomiast decyzją MLiPD z dnia 30 XlI 1976 roku zostały przekazane na rzecz SZRP Sudety" następujące oddziały z obrębu Jugów: 164, 169-170, 183-193, 208-209, 216, a z obrębu Kłodzko 120-121. II rewizja urządzania lasu na stan 1.1.1991r. III rewizja urządzania lasu na stan M.2001r. Występujące w minionych okresach klęski żywiołowe, powodowane głównie szkodami atmosferycznymi. przyczyniały się do pogarszania kondycji zdrowotnej omawianych lasów. Nie bez znaczenia były także nasilające się emisje zanieczyszczeń przemysłowych. Osłabione drzewostany świerkowe często stawały się łatwym żerem szkodników owadzich, głownie szkodników wtórnych. Trudności terenowe oraz nierzadko kłopoty z zatrudnieniem skutkowały opóźnieniami w porządkowaniu stanu sanitarnego drzewostanów. Znaczne szkody, głównie w uprawach i młodnikach, powodowała także zwierzyna płowa. Ostatnie dziesięciolecia to okres względnej stabilizacji stanu zdrowotnego lasów nadleśnictwa. Bieżące porządkowanie stanu sanitarnego lasu, prowadzona przebudowa drzewostanów, malejące zanieczyszczenie powietrza pozwalają na kształtowanie stabilnej struktury ekosystemów leśnych. W okresie gospodarczym 1991-2000 oprócz wzrostu szkód od zwierzyny w obrębie Jugów w obrębie Kłodzko nastąpiło na początku lal dziewięćdziesiątych, (z największym nasileniem w 1993 roku) zamieranie świerka, co odbiło się na spadku zapasu w tym obrębie. W 1997 roku powódź, która przetoczyła się przez Kotlinę Kłodzką, nie oszczędziła lasów nadleśnictwa, w znacznym stopniu uległy zniszczeniu drogi, przepusty, mosty, koryta potoków. W minionym okresie gospodarczym zadania gospodarcze w latach 2001-2006 realizowano w oparciu o wielkości określone w Planie Urządzenia Lasu według stanu na dzień 01.01.2001 r. W latach 2007-2010 w związku z wystąpieniem szkód od huraganu Cyryl w styczniu 2007 r. powodującego, w okresie obowiązywania planu urządzenia lasu, konieczność zwiększenia pozyskania drewna (użytków przygodnych) w celu utrzymania odpowiedniego stanu sanitarnego lasu. Zgodnie z art.23 ust.2 ustawy o lasach decyzją Ministra Środowiska DLOPiK-L-Ip-611-66/07 z dnia 17.09.2007 r. wprowadzono aneks do Planu Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Jugów na lata 2001-2010. Aneksem wprowadzono zmiany w części dotyczącej: powierzchni łącznej lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia według stanu na dzień 1 stycznia 2007 r. - po zmianie 9734,54 ha, etatu miąższościowego użytków głównych (rębnych i przedrębnych) - po zmianie 665 665 m3 grubizny drewna netto, projektowanej powierzchni zalesień i odnowień - po zmianie 1 211,47 ha, 43
Ogólna charakterystyka lasów projektowanej powierzchni pielęgnowania lasu - po zmianie 7 487,25 ha. Zmiany wprowadzone aneksem dotyczą całej powierzchni Nadleśnictwa Jugów bez podziału na obręby leśne. W styczniu 2007 r. w wyniku huraganu Cyryl w drzewostanach powstały szkody o charakterze klęskowym. Na początku 2008 r. huragan Emma powiększył rozmiar szkód od wiatru. Duża ilość osłabionych wiatrami drzew oraz nagromadzenie martwego drewna w latach 2005 2008 spowodowało, że w roku 2008 wystąpiła gradacja szkodników wtórnych świerka, głownie kornika drukarza i korników towarzyszących (kornik drukarczyk, czterooczak świerkowiec, rytowniki). W latach 2009 i 2010 stan sanitarny lasu znacznie się poprawił, a udział cięć sanitarnych w pozyskaniu spadł poniżej 30%. W latach 2001-2006 średnioroczne pozyskanie wynosiło 50 403 m3. a w okresie od 2007 do 2010r. 86 835 m3. Średnie roczne pozyskanie w okresie całego dziesięciolecia wyniosło 64 976 m3. Zwiększone pozyskanie w latach 2007-2008 wynikało bezpośrednio z konieczności usuwania szkód wyrządzonych przez huraganowe wiatry; Cyryl w 2007 r. i Emma w 2008 r. W minionym dziesięcioleciu zaznaczył się wyraźny regres świerka, zarówno pod względem zajmowanej powierzchni -5,13%, jak i miąższości masy drzewnej na pniu -5,27%. Jest to wynik świadomej działalności leśników w związku z trwającą przebudową drzewostanów, mającą na celu dostosowanie składów gatunkowych drzewostanów do zajmowanych siedlisk leśnych. W minionym dziesięcioleciu Nadleśnictwo podjęło działania mające na celu zidentyfikowanie i opisanie stanowisk roślin oraz zwierząt objętych ochroną gatunkową i rzadkich. Od roku 2002 terenowi pracownicy Służby Leśnej wykonali inwentaryzację roślin oraz zwierząt chronionych i rzadkich, która jest aktualizowana każdego roku na bieżąco. W latach 2003-2005 na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody wykonane zostały inwentaryzacje przyrodnicze gmin powiatu kłodzkiego, które objęły również grunty Nadleśnictwa Jugów. Nadleśnictwo Jugów objęło również ochroną gatunki i siedliska przyrodnicze w ramach programu Natura 2000. W roku 2007 wykonano inwentaryzację przyrodniczą lasów i gruntów nieleśnych, ze szczególnym wyróżnieniem gatunków roślin (rośliny wyższe, mchy i porosty) i zwierząt (ssaki, gady i płazy, owady, ptaki, nietoperze, ryby) chronionych i rzadkich oraz siedlisk cennych dla obszarów sieci Natura 2000. Od chwili utworzenia do 1951 roku nadleśnictwa funkcjonujące w granicach obecnego Nadleśnictwa Jugów podlegały administracyjnie Dyrekcji Lasów Państwowy we Wrocławiu. W późniejszym okresie utworzono jednostkę pośrednią-rejon Lasów Państwowych w Kłodzku Jednostka ta istniała do 1959r. Z dniem 1 stycznia 1959r. nadleśnictwa te uzyskały samodzielność jako jednostki na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym, podlegając bezpośrednio Okręgowemu Zarządowi Lasów Państwowych we Wrocławiu. 44
Ogólna charakterystyka lasów I.1.3 GŁÓWNE ZAGROŻENIA Aktualny stan lasów Nadleśnictwa Jugów nie odpowiada w pełni wielofunkcyjnemu ich charakterowi. Znaczna część drzewostanów to sztucznie ukształtowane jednopiętrowe i jednogatunkowe świerczyny górskie coraz trudniej opierają się zjawiskom naturalnym o negatywnym charakterze, a także wpływom antropogenicznym. Niekorzystne zmiany klimatyczne zachodzące nie tylko w naszym kraju, przejawiające się coraz częściej występującymi okresami suszy na przemian z okresami intensywnych opadów atmosferycznych, mogą częściej powodować lokalne występowanie wód z rzek a nawet powodzie (niespotykana od kilkuset lat powódź na terenie południowej Polski miała miejsce w lipcu 1997r., natomiast ostatnie powodzie o zasięgu lokalnym na terenie Kotliny Kłodzkiej i Przedgórza Sudeckiego, w sierpniu 2006r. i wiosną 2009r.). W kształtowaniu gospodarki wodnej danego terenu, a tym samym minimalizowania skutków ewentualnych suszy czy powodzi kluczową rolę odgrywają lasy. Problemem Nadleśnictwa są niekorzystne warunki hydrologiczne w wyższych partiach gór, wynikające z niskiego stopnia retencyjności gleb i jednopiętrowej budowy drzewostanów ze słabo rozwiniętą warstwą podszytów, przy znacznych spadkach stoków, nie są w stanie zatrzymać większej ilości wody po opadach atmosferycznych. Dlatego znaczna część wody w postaci spływu powierzchniowego trafia do potoków, przyczyniając się jednocześnie do erozji stoków. Należy dodać, że teren Nadleśnictwa należy do obszarów o znacznej nadwyżce wody opadowej, która niestety, nie jest zatrzymana. Niekorzystne zmiany klimatyczne zachodzące nie tylko w naszym kraju, przejawiające się coraz częściej występującymi okresami suszy i okresami intensywnych opadów atmosferycznych mogą coraz częściej powodować lokalne występowanie wód z rzek a nawet powodzie. Nie bez znaczenia były także do niedawna nasilające się imisje zanieczyszczeń przemysłowych. Osłabione drzewostany świerkowe często stawały się łatwym żerem szkodników owadzich, głownie szkodników wtórnych. Aktualnie bardzo dużym zagrożeniem są szkody wyrządzane w uprawach i młodnikach ze strony zwierzyny płowej i muflona. Potwierdza to ich rozmiar zainwentaryzowany podczas ostatniej rewizji urządzeniowej (szczegółowe dane zaprezentowano w rozdziale poświęconym ochronie lasu). Dużym również zagrożeniem są silnie wiejące wiatry, które w połączeniu z brakiem stabilności litych świerczyn powodują duże ich uszkodzenia i w efekcie przedwczesne, wymuszone użytkowanie. Aktualnie bieżące porządkowanie stanu sanitarnego lasu, prowadzona przebudowa drzewostanów głównie z zastosowaniem rębni stopniowych oraz malejące zanieczyszczenie powietrza, pozwalają na kształtowanie odpowiedniej struktury młodej generacji lasu. Poniżej w formie tabelarycznego zestawienia przedstawiono charakterystykę poszczególnych obrębów w kolejnych cyklach urządzeniowych. Dane te opracowano na podstawie tomów I planu urządzenia gospodarstwa leśnego (elaboratów) sporządzonych wg stanu na 1.X.1976, 1.1.1991 i 1.1. 2001r. 45
Ogólna charakterystyka lasów I.1.4 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU GOSPODARKI LEŚNEJ NADLEŚNICTWA JUGÓW. Z uwagi na duże zmiany zachodzące w stanie posiadania poszczególnych nadleśnictw w zasięgu obecnego Nadleśnictwa Jugów oraz brak jednolitych planów urządzeniowych nie przeprowadzono analizy gospodarki przeszłej z okresów przed definitywnym urządzaniem lasu. 46