Filologia czeska ZAGADNIENIA DO EGZAMINU LICENCJACKIEGO od roku 2015/16 1. Gramatyka współczesnego języka czeskiego 2. Historia literatury czeskiej Ad.1. GRAMATYKA WSPÓŁCZESNEGO JĘZYKA CZESKIEGO I. FONETYKA I FONOLOGIA 1. Ogólna charakterystyka języka czeskiego. Jego miejsce wśród języków słowiańskich, główne cechy wyróżniające. 2. Narządy mowy i ich czynność. Narządy w jamie gardłowej, ustnej i nosowej, ich określenia anatomiczne i funkcje. Wytwarzanie głosu. Akustyczna i artykulacyjna interpretacja głoski. 3. Zastosowania fonetyki. Fonetyka a fonetyka praktyczna, ortoepia, fonetyka kliniczna, foniatria, logopedia, pedofonetyka, patofonetyka, wady wymowy (sygmatyzmy, rotacyzm, rotacyzm bohemicus). 4. Fonologia języka czeskiego. Inwentarz fonemów czeskich i ich zróżnicowanie. Opozycje fonologiczne. Pozycyjne i fakultatywne warianty fonemów. Morfonem. Istota zapisu fonologicznego. 5. Wokalizm. Zasób samogłosek. Trójkąt samogłoskowy (samogłoski wysokie, niskie, średnie, przednie, tylne, środkowe). Labializacja. Transkrypcja fonetyczna 6. Konsonantyzm.
Podział spółgłosek według kryterium układu wiązadeł głosowych; sposobu artykulacji, miejsca artykulacji, ruchomego narządu artykulacyjnego, położenia podniebienia miękkiego. Upodobnienia regresywne i progresywne. Transkrypcja fonetyczna. 7. Sylaba jako podstawowy odcinek ciągu mownego. Budowa sylaby: elementy tonowe i nietonowe - centrum (wierzchołek) i pobocze sylaby, zasady wydzielania sylab. 8. Akcent i inne środki delimitacyjne. Prozodyczna podstawa akcentu czeskiego, pozycja akcentowa, akcent poboczny, klityki, zestrój akcentowy, delimitacyjne funkcje intonacji i środków nieprozodycznych. II. MORFOLOGIA I SŁOWOTWÓRSTWO 1. Analiza fleksyjna. Temat fleksyjny, temat oboczny, rodzaje alternacji, szereg alternacyjny, przyrostek tematotwórczy, temat supletywny, przyrostki i przedrostki fleksyjne, końcówka (przypadkowa, rodzajowa, inne). 2. Kryteria klasyfikacji fleksyjnej rzeczowników czeskich. Cechy morfonologiczne, kategorie selektywne, charakterystyczne końcówki i synkretyzmy; pojęcia: paradygmat, klasa deklinacyjna, wzór, kategorie fleksyjne rzeczowników. 3. Dystrybucja końcówek przypadkowych w deklinacji rzeczowników. Zasady doboru końcówek G i L sg. oraz N i L pl. rzeczowników męskich, G sg. i pl. żeńskich oraz L sg. i pl. nijakich; rola składni i znaczenia przy wyborze końcówek obocznych. 4. Klasyfikacja i paradygmaty deklinacji przymiotników, zaimków i liczebników. Cechy morfonologiczne a paradygmaty przymiotników; rodzaj a kategorie selektywne zaimków i liczebników, kategorie posesywności, nieokreśloności, zbiorowości. 5. Kryteria klasyfikacji fleksyjnej czasowników czeskich. Zakończenia tematów, typowe alternacje, charakterystyczne końcówki; pojęcia: paradygmat, klasa koniugacyjna, wzór, werbalne kategorie fleksyjne i selektywne. 6. Wahania form we współczesnej odmianie czasowników czeskich. Końcówki równoległe i oboczne tematy form czasu teraźniejszego, oboczności w temacie czasu przeszłego (również w imiesłowie biernym), końcówki bezokolicznika. 7. Podstawowe terminy synchronicznej analizy derywatów.
Derywat, podstawa słowotwórcza, afiks, formant, motywacja, fundacja, parafraza słowotwórcza. 8. Sposoby tworzenia wyrazów w języku czeskim. Rodzaje derywacji, kompozycja i inne sposoby tworzenia wyrazów złożonych, adaptacja. 9. Gniazdo słowotwórcze. Zdefiniowanie oraz przedstawienie najbardziej reprezentatywnych przykładów, paradygmat słowotwórczy. 10. Kategorie słowotwórcze. Nazwy wykonawców czynności, nazwy mieszkańców, nazwy miejsc, nazwy istot odmiennej płci, nazwy zdrobniałe, przymiotniki dzierżawcze, przymiotniki stopniowalne i inne modele zmiany intensywności cech, czasowniki dokonane, niedokonane i wielokrotne. II. SKŁADNIA 1. Analiza zdania pojedynczego. Składniki proste i złożone, rodzaje orzeczeń i okoliczników, formy gramatyczne podmiotu i przydawki. 2. Gramatyczne i komunikatywne uwarunkowania szyku wyrazów. Szyk składników, enklityki, aktualne rozczłonkowanie zdania. 3. Łączenie zdań. Zdania złożone i tekst. Wskaźniki zespolenia a stosunek syntaktyczny. 4. Wypowiedzenia współrzędnie złożone. Typy relacji znaczeniowych i ich wykładniki. 5. Rodzaje zdań podrzędnych. Według funkcji składniowych i według treści. 6. Charakterystyka relacji składniowych. Walencja. Typy walencyjne / konotacyjne czasowników. Właściwości akomodacyjne wyrazów. Wskazówki lekturowe Čechová M. a kol., Čeština - Řeč a jazyk, Praha 1996, vyd. 2. Praha 2000. Damborský J., Podstawy gramatyki języka czeskiego, Warszawa 1970. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. K. Polańskiego, Wrocław 1995. Grzegorczykowa R., Wykłady z polskiej składni. Havránek B., Jedlička A., Stručná mluvnice česká, 24. upravené vydání, Praha 1992. Labocha J., Gramatyka polska, cz. 3: Składnia, Kraków 1995.
Mluvnice češtiny, díl 1-3, Praha 1986. Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 2006. Příruční mluvnice češtiny, red. P. Karlík, M. Nekula, Z. Rusinová, vyd.2. opr., Brno 1996. Rusínová Z., Současná česká morfologie, Opava 1993. Sgall P., Hronek J., Čeština bez příkras, Praha 1992. Siatko wski J., Zarys gramatyki języka czeskiego, [w]: J. Siatkowski, M. Basaj, Słownik czesko-polski, Warszawa 1991, s. 1079-1116. Strutyński J., Gramatyka polska, cz. 1: Wprowadzenie, fonetyka, fonologia, Kraków 1995. Strutyński J., Gramatyka polska, cz. 2: Morfologia, Kraków 1995. Šmilauer V., Nauka o českém jazyku, Praha 1972. Ad.2. HISTORIA LITERATURY CZESKIEJ 1) Fantastyka i antyutopia w literaturze czeskiej. 2) Motyw Pragi na podstawie wybranych utworów literatury czeskiej. 3) Nowe formy czeskiego teatru w 2 poł. XX w. Na podstawie wybranych utworów literatury czeskiej. 4) Motyw wsi. Na podstawie wybranych utworów literatury czeskiej. 5) Poezja dnia powszedniego (program oraz przedstawiciele). 6) Śmierć i przemijanie. (na podstawie wybranych utworów literatury czeskiej). 7) Anarchizm (na podstawie wybranych utworów literatury czeskiej). 8) Pragmatyzm w literaturze (pokolenie pragmatystów). Na podstawie wybranych utworów literatury czeskiej. 9) 9.Generacja pisarzy lat 60, czas odwilży. 10) Historia Czech i Czechów. Na podstawie wybranych utworów z literatury czeskiej. 11) Prądy modernistyczne i ich przedstawiciele. Na podstawie wybranych utworów literatury czeskiej. 12) Preromantyczny charakter literatury czeskiego odrodzenia narodowego historyzm, ludowość, słowianofilstwo (na podstawie wybranych utworów). 13) Pokolenie tzw. Ruchowców i Lumirowców charakterystyka, przedstawiciele. Na podstawie wybranych utworów literatury czeskiej. 14) Kobieta w literaturze czeskiej. Na podstawie wybranych utworów. 15) Czescy pisarze i poeci katoliccy XX wieku. Na podstawie wybranych utworów. 16) Elementy naturalizmu w czeskiej literaturze realistycznej, przedstawiciele. Na podstawie wybranych utworów. 17) Przyroda w literaturze czeskiej. Na podstawie wybranych utworów.
18) Świadectwo II wojny światowej w twórczości czeskich pisarzy pochodzenia żydowskiego. Na podstawie wybranych utworów. 19) Groteska i ironia w wybranych utworach literatury czeskiej. 20) Wątki autobiograficzne w literaturze czeskiej. 21) Kultura i piśmiennictwo starosłowiańskie 22) Gatunki literatury średniowiecznej 23) Literatura 2 poł. XIV wieku 24) Husytyzm i renesans (czeski i łaciński humanizm) 25) Barok (literatura krajowa i emigracyjna)