Wymagania KONIECZNE (ocena dopuszczająca) definiuje pojęcie: karawela określa datę odkrycia Ameryki (1492 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie definiuje pojęcie: odrodzenie, renesans wymienia wybitnych przedstawicieli renesansu: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Mikołaja Kopernika wymienia wybitnych twórców włoskiego renesansu definiuje pojęcia: reformacja, kontrreformacja określa datę wystąpienia Lutra (1517 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie definiuje pojęcia: hołd pruski, unia realna, Rzeczpospolita Obojga Narodów, arrasy określa daty: hołdu pruskiego (1525 rok), Wymagania PODSTAWOWE (ocena dostateczna) wymienia wynalazki w dziedzinie żeglugi, które umożliwiły podejmowanie dalekich wypraw wskazuje na mapie kierunki podróży znanych odkrywców wymienia odkryte przez nich lądy lub nowe szlaki i wskazuje je na mapie wskazuje na mapie Włochy wymienia Włochy, jako kolebkę renesansu określa czas trwania epoki renesansu (XVI wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie wymienia zmiany, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi renesansu charakteryzuje postaci: Leonarda da Vinci, Michała Anioła wymienia przykłady dzieł Leonarda da Vinci, Michała Anioła wskazuje przykłady świadczące o geniuszu myśli Leonarda da Vinci na podstawie podanego materiału ilustracyjnego rozpoznaje zabytki sztuki renesansowej charakteryzuje postać Marcina Lutra wskazuje Niemcy, jako ojczyznę ruchu reformacyjnego wskazuje wystąpienie Marcina Lutra, jako początek jawnych działań reformacyjnych wymienia wyznania powstałe na skutek reformacji wymienia kraje, w których narodziły się wyznania protestanckie wskazuje na mapie państwa objęte ruchem reformacyjnym charakteryzuje postaci: Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta wymienia wybitnych twórców renesansu polskiego (Mikołaja Kopernika, Mikołaja Wymagania ROZSZERZONE (ocena dobra) wymienia towary przywożone do Europy z Nowego Świata wymienia przyczyny odkryć geograficznych wymienia skutki odkryć geograficznych definiuje pojęcia: humanizm, mecenat przedstawia poglądy głoszone przez humanistów potrafi opowiedzieć o sposobie drukowania książek definiuje pojęcie: fresk wymienia cechy architektury renesansowej przyporządkowuje twórcom ich dzieła przedstawione na ilustracjach definiuje pojęcie: krużganki wymienia postanowienia hołdu pruskiego wymienia zasługi Jagiellonów dla rozwoju kultury renesansowej w Polsce Wymagania DOPEŁNIAJĄCE (ocena bardzo dobra) charakteryzuje wybitnych podróżników i odkrywców, np. Krzysztofa Kolumba wymienia pozytywne i negatywne strony odkryć charakteryzuje postawę człowieka renesansu wymienia przyczyny zmian poglądów ludzi na otaczający ich świat uzasadnia doniosłość znaczenia wynalezienia druku podaje przykłady dzieł Donato Bramante, Filippo Brunelleschi charakteryzuje sytuację w Kościele katolickim, która doprowadziła do narodzin ruchu reformacyjnego przedstawia różnice między religią katolicką a religiami protestanckimi wymienia działania Kościoła katolickiego zmierzające do walki z reformacją definiuje pojęcie: folwark, pańszczyzna charakteryzuje postać: Albrechta Hohenzollerna wymienia zmiany, jakie nastąpiły w stosunkach Rzeczypospolitej z Prusami 1
unii lubelskiej (1569 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie wymienia nazwy stanów w Polsce XVI- XVIII wieku wskazuje herby szlacheckie, jako symbole rodu wymienia najważniejszych urzędników królewskich definiuje pojęcie: wolna elekcja określa datę pierwszej wolnej elekcji (1573 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie definiuje pojęcie: potop szwedzki określa czas trwania: potopu szwedzkiego (1655-1660) oraz datę pokoju w Oliwie (1660) i potrafi zaznaczyć je na taśmie Reja, Jana Kochanowskiego) wskazuje na mapie: Kraków, Lublin, Prusy Książęce wymienia główne postanowienia unii lubelskiej korzystając z mapy wymienia państwa sąsiadujące z Rzeczypospolitą Obojga Narodów -definiuje pojęcia: stan społeczny, magnateria, szlachta -charakteryzuje zajęcia poszczególnych stanów społecznych definiuje pojęcia: sejm walny, hetman, charakteryzuje skład sejmu walnego (również na podstawie schematu) omawia zasady sprawowania władzy w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku wymienia przyczyny wolnych elekcji wskazuje na mapie Inflanty wymienia dwóch pierwszych królów elekcyjnych w Polsce: Henryka Walezego i Stefana Batorego charakteryzuje postać Stefana Czarnieckiego uzasadnia znaczenie bohaterskiej obrony Częstochowy dla prowadzenia dalszej walki z najeźdźcą charakteryzuje postępowanie Szwedów wobec ludności polskiej wymienia najważniejsze wydarzenia z czasów potopu, m.in. obronę Jasnej Góry wskazuje na mapie: Częstochowę, Inflanty wyjaśnia, dlaczego najazd Szwedów nazwano potopem definiuje pojęcia: sejmiki ziemskie, marszałek, kanclerz, podskarbi omawia zakres władzy urzędników królewskich definiuje pojęcia: artykuły henrykowskie, piechota wybraniecka wymienia zasługi Stefana Batorego dla państwa polskiego wyjaśnia, na czym polegała reforma wojskowa Stefana Batorego definiuje pojęcie: wojna szarpana wymienia przyczyny wojen Polski ze Szwecją wymienia postanowienia pokoju w Oliwie wymienia skutki najazdu szwedzkiego definiuje pojęcia: janczar, haracz określa daty: najazdu tureckiego i oblężenia Kamieńca Podolskiego (1672 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie Książęcymi po hołdzie pruskim posługując się mapą omawia zmiany terytorialne, jakie nastąpiły w wyniku unii lubelskiej wymienia okoliczności zakończenia konfliktu polsko-krzyżackiego charakteryzuje sytuację mieszczan i chłopów omawia okoliczności przekształcenia się rycerstwa w stan szlachecki podając argumenty wyjaśnia, na czym polegała uprzywilejowana pozycja szlachty omawia zakres uprawnień sejmików ziemskich wyjaśnia, w jaki sposób przywileje szlacheckie ograniczały władzę królewską wymienia skutki wolnych elekcji wymienia zobowiązania kandydatów do tronu polskiego opowiada o wojnach Polski z Rosją o Inflanty za panowania Stefana Batorego wymienia przyczyny początkowych niepowodzeń Rzeczypospolitej w czasie potopu szwedzkiego wskazuje różnice w postawach społeczeństwa polskiego w czasie najazdu szwedzkiego wymienia skutki najazdu szwedzkiego 2
definiuje pojęcia: islam, husarz określa daty: bitwy pod Chocimiem (1673 rok), odsieczy wiedeńskiej (1683 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie wymienia wiek XVII jako czas wielu konfliktów wojennych prowadzonych przez Rzeczpospolitą wskazuje na mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII wieku charakteryzuje zajęcia szlachty definiuje pojęcia: barok, kontrreformacja z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu barokowym definiuje pojęcia: oświecenie, klasycyzm wymienia najważniejsze dokonania naukowe i techniczne epoki oświecenia (np. piorunochron, maszyna parowa) z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu klasycystycznym charakteryzuje postać Jana III Sobieskiego wymienia skutki wojen z Turcją podaje przyczyny wyprawy Jana III Sobieskiego pod Wiedeń wskazuje na mapie Wiedeń wymienia skutki wojen w XVII wieku, np. zniszczenie kraju, straty terytorialne opowiada o sposobach spędzania czasu wolnego przez szlachtę na przełomie XVII i XVIII wieku charakteryzuje szkolnictwo w Polsce na przełomie XVII i XVIII wieku określa czas trwania epoki baroku (XVII wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie wymienia cechy charakterystyczne stylu barokowego określa czas trwania epoki oświecenia (XVIII wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie wymienia przykłady budowli klasycystycznych w Polsce i w Europie charakteryzuje styl klasycystyczny definiuje pojęcia: liberum veto, anarchia wskazuje na mapie tereny utracone przez Rzeczpospolitą w wyniku wojen: Inflanty, Podole, Prusy Książęce, część Ukrainy definiuje pojęcia: sarmatyzm, sarmata wymienia wiek XVII i początek XVIII wieku jako czas trwania kultury sarmackiej definiuje pojęcia: putto, stiuk charakteryzuje postaci: Woltera, Monteskiusza wyjaśnia, na czym polegała zasada trójpodziału władzy według Monteskiusza wymienia działania zmierzające do naprawy oświaty i gospodarki polskiej w 2. połowie XVIII wieku wymienia przyczyny początkowych niepowodzeń wojsk polskich w walce z Turkami wymienia postanowienia traktatu w Buczaczu omawia przyczyny wojen Rzeczypospolitej z Turcją w 2. połowie XVII wieku wskazuje na mapie tereny, na których toczyła się wojna (Podole) oraz miejsca najważniejszych wydarzeń z nią związanych Kamieniec Podolski, Chocim charakteryzuje funkcjonowanie aparatu władzy na przełomie XVII i XVIII wieku, wskazując na słabość władzy królewskiej, zrywanie sejmów i wzrost znaczenia magnaterii podaje przyczyny i objawy kryzysu gospodarki kraju oraz wyjaśnia, w czym on się przejawiał (upadek miast, wzrost pańszczyzny) wymienia przyczyny uzależnienia Polski od państw ościennych charakteryzuje ideologię sarmatyzmu wymienia skutki upadku szkolnictwa dla funkcjonowania państwa (brak tolerancji religijnej, niechęć do zmian ustrojowych) wyjaśnia, na czym polega związek kultury barokowej z działalnością kontrreformacji wyjaśnia, dlaczego barok został nazwany epoką kontrastów wskazuje wpływ wzrostu pobożności na architekturę i sztukę epoki charakteryzuje ideologię oświecenia -wskazuje wpływ dokonań naukowych i technicznych na zmiany w życiu ludzi 3
określa datę pierwszego rozbioru Polski (1772 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie definiuje pojęcie: konstytucja określa datę uchwalenia Konstytucji 3 maja (1791 rok) oraz czas trwania Sejmu Wielkiego (1788-1792 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie określa daty: II rozbioru Polski (1793 rok), insurekcji kościuszkowskiej (1794 rok), III rozbioru Polski (1795 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie wymienia państwa, które dokonały II i III rozbioru Polski definiuje pojęcie: emigracja definiuje pojęcie: Królestwo Polskie określa datę wybuchu powstania listopadowego (1830 rok) i potrafi charakteryzuje postać: Stanisława Augusta Poniatowskiego wskazuje na mapie zasięg I rozbioru wymienia państwa, które dokonały I rozbioru i wskazuje je na mapie wskazuje cel wychowania i edukacji młodzieży w XVIII wieku wymienia najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego wymienia zmiany, jakie zakładała Konstytucja 3 maja charakteryzuje postać: Tadeusza Kościuszki wymienia przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego w 1794 roku wymienia przyczyny upadku powstania kościuszkowskiego charakteryzuje postaci: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego, wymienia przyczyny tworzenia polskich oddziałów zbrojnych u boku Napoleona Bonaparte wskazuje na mapce Reggio, Włochy, Francję, Księstwo Warszawskie opowiada o wydarzeniach nocy listopadowej 29/30 XI 1830 roku podaje przyczyny wybuchu powstania charakteryzuje postać Stanisława Małachowskiego charakteryzuje sytuację w Polsce po I rozbiorze charakteryzuje najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego definiuje pojęcia: konfederacja, insurekcja, kosynierzy charakteryzuje postać: Bartosza Głowackiego, Jana Kilińskiego wymienia przyczyny wybuchu wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku wymienia najważniejsze przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII wieku charakteryzuje postać: Napoleona Bonaparte omawia okoliczności utworzenia Legionów Polskich podaje przyczyny utworzenia Księstwa Warszawskiego wymienia przyczyny upadku Księstwa Warszawskiego określa daty: utworzenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 rok), utworzenia Księstwa Warszawskiego (1807 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie definiuje pojęcia: autonomia, opozycja, represje charakteryzuje postać Piotra Wysockiego wymienia przyczyny powstania w I. połowie XIX wieku w Królestwie Polskim opozycji legalnej i nielegalnej wymienia cele działania opozycji legalnej i nielegalnej w Królestwie Polskim w 1. połowie XIX definiuje pojęcia: branka uwłaszczenie chłopów, wyjaśnia, jaki był charakter walk charakteryzuje postać: Ignacego Krasickiego porównuje postawy w społeczeństwie wobec rozbioru państwa na podstawie analizy obrazu Jana Matejki Rejtan potrafi wskazać cel obrad Sejmu Wielkiego opowiada o okolicznościach uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 roku ocenia postawę targowiczan wskazuje na mapie tereny, które Polska utraciła w wyniku II i III rozbioru ocenia postawę społeczeństwa polskiego w sytuacji zagrożenia niepodległości państwa wymienia przyczyny emigracji Polaków po III rozbiorze wskazuje na mapie państwa, z którymi walczył Napoleon wskazuje źródło rekrutacji żołnierzy do polskich oddziałów wojskowych wymienia cele działania opozycji legalnej i nielegalnej w Królestwie Polskim w 1. połowie XIX 4
zaznaczyć ją na taśmie określa datę wybuchu powstania styczniowego (1863 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie definiuje pojęcia: rusyfikacja, germanizacja definiuje pojęcie: tajne nauczanie podaje przykłady zmian, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi w XIX wieku potrafi zaznaczyć na taśmie listopadowego przedstawia skutki powstania listopadowego definiuje pojęcie: emisariusz przedstawia zadania emisariuszy wymienia najważniejsze przyczyny wybuchu powstania styczniowego wymienia przyczyny upadku powstania styczniowego omawia skutki powstania styczniowego wymienia przyczyny walki zaborców (rządu rosyjskiego i pruskiego) z Kościołem katolickim wskazuje przyczyny antypolskiej polityki władz rosyjskich i pruskich charakteryzuje postaci: Michała Drzymały, Hipolita Cegielskiego wymienia najwybitniejszych twórców literatury doby romantyzmu (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki) i pozytywizmu (Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz) wymienia kompozytorów i malarzy, którzy odegrali ważną rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych Polaków (np. Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Jan Matejko) charakteryzuje postać: Marii Skłodowskiej- Curie wymienia wynalazki, które wpłynęły w powstaniu styczniowym definiuje pojęcia: autonomia, Galicja, rugi pruskie porównuje sytuację Polaków żyjących w poszczególnych zaborach definiuje pojęcia: praca organiczna, romantyzm, pozytywizm określa czas trwania epoki romantyzmu (1. połowa XIX wieku) oraz czas trwania epoki pozytywizmu (2. połowa XIX wieku) i potrafi zaznaczyć je na taśmie wymienia najważniejsze dzieła literatury okresu romantyzmu, np. Pan Tadeusz, i pozytywizmu, np. Nad Niemnem czy Trylogia, oraz ich autorów definiuje pojęcia: elektrokardiograf, bicykl podaje przykłady zmian, jakie zaszły w życiu ludzi w XIX wieku w wyniku zastosowania wynalazków wymienia przyczyny powstawania konfliktów społecznych w XIX wieku wyjaśnia, jaki był charakter walk powstańczych charakteryzuje sytuację gospodarczą w Królestwa Polskiego przed powstaniem listopadowym przedstawia zakres autonomii Królestwa Polskiego wyjaśnia, dlaczego chłopi nie byli zainteresowani walką o niepodległość wymienia przyczyny i cel działalności spiskowej Polaków po upadku powstania listopadowego opowiada o sytuacji politycznej w Królestwie Polskim w 2. połowie XIX wieku charakteryzuje postać Ottona von Bismarcka charakteryzuje politykę zaborców wobec Polaków w 2. połowie XIX wieku charakteryzuje rolę Kościoła katolickiego w walce o zachowanie polskości w okresie zaborów wyjaśnia, na czym polegała rola polskiej kultury i sztuki w walce o zachowanie polskości wymienia działania społeczeństwa polskiego zmierzające do zachowania polskości na przykładach przedstawia wpływ rozwoju cywilizacyjnego na poszczególne dziedziny życia (np. rozwój techniki a komunikacja 5
wiek XIX na rozwój cywilizacji XIX wieku i przemieszczanie się ludzi) wymienia nowe w XIX wieku grupy społeczne (właściciele fabryk i robotnicy) i przedstawia istniejące między nimi różnice wymienia nowe źródła informacji w XIX wieku określa daty: wybuchu I wojny (1914 rok) oraz podpisania zawieszenia broni (11 XI 1918 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie wymienia strony walczące w I wojnie określa datę podpisania traktatu wersalskiego (1919 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie wymienia państwa przegrane i zwycięskie w I wojnie definiuje pojęcia: powstanie wielkopolskie, powstania śląskie określa datę odzyskania niepodległości przez Polskę (11 IX 1918 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie definiuje pojęcia: kapitalista, robotnik, strajk, związki zawodowe charakteryzuje sytuację robotników w XIX wieku (praca kobiet i dzieci, warunki mieszkaniowe, brak ubezpieczeń) opowiada o sposobach spędzania wolnego czasu przez ludzi w XIX wieku wskazuje literaturę, prasę i sztukę, jako źródła przekazu informacji o nowych stylach, wydarzeniach i ideach na przykładach wskazuje możliwości spędzania czasu wolnego w XIX wieku podaje przykłady nowości kulinarnych w XIX wieku wskazuje na mapie państwa walczące w I wojnie i tereny najważniejszych walk wymienia nowe rodzaje broni użyte na frontach I wojny wskazuje tragiczne konsekwencje konfliktów wojennych dla ludności cywilnej wymienia skutki działań wojennych podaje cel obrad konferencji pokojowej w Paryżu charakteryzuje postać Józefa Piłsudskiego wskazuje na mapie tereny Polski, o które toczyły się walki w latach 1918-1921 wymienia osoby zasłużone dla odzyskania niepodległości wyjaśnia genezę obchodów Święta Niepodległości 11 listopada wymienia najważniejsze wydarzenia związane z kształtowania się granic II Rzeczypospolitej wymienia cechy architektury przełomu XIX i XX wieku wymienia nowe kierunki w malarstwie i wybiera z podanych przykładów dzieł właściwe dla danego kierunku definiuje pojęcia: kolonie, wojna pozycyjna określa daty: bitwa pod Verdun (1916 rok), przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny (1917 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie wymienia najważniejsze bitwy I wojny definiuje pojęcia: traktat wersalski, Liga Narodów wymienia najważniejsze postanowienia traktatu wersalskiego wymienia przyczyny utworzenia Ligi Narodów wskazuje na mapie nowo powstałe państwa po I wojnie definiuje pojęcia: cud nad Wisłą, orlęta lwowskie wymienia przyczyny podjęcia przez Polaków walk zbrojnych o kształt granic państwa polskiego definiuje pojęcia: Centralny Okręg Przemysłowy, mniejszości narodowe przedstawia pierwsze sukcesy gospodarcze młodego państwa (np. budowa portu w Gdyni, COP, reforma walutowa, wprowadzenie powszechnego obowiązku nauczania) porównuje warunki życia właścicieli fabryk i robotników na wybranych przykładach omawia zmiany, jakie zaszły w modzie na przełomie epok potrafi podać bezpośrednią przyczynę wybuchu wojny wymienia najważniejsze bitwy I wojny charakteryzuje postać: Ignacego Jana Paderewskiego, Romana Dmowskiego charakteryzuje postaci: Józefa Hallera, Ignacego Jana Paderewskiego, Roman Dmowski wyjaśnia, dlaczego I wojna światowa była wydarzeniem sprzyjającym odzyskaniu niepodległości przez Polskę wyjaśnia, dlaczego rok 1918 był czasem sprzyjającym odzyskaniu niepodległości 6
definiuje pojęcie: II Rzeczpospolita podaje przykłady wynalazków i odkryć z okresu międzywojennego potrafi zaznaczyć na taśmie okres 20-lecia międzywojennego definiuje pojęcie: dyktatura wskazuje na mapie państwa europejskie (Niemcy, Włochy, ZSRR), w których władzę sprawowano za pomocą dyktatury określa daty: wybuchu II wojny (1 IX 1939) oraz zakończenia II wojny w Europie (8 V 1945 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie wymienia strony walczące w II wojnie określa daty: agresji Niemiec na Polskę (1 IX 1939 rok) oraz agresji ZSRR na Polskę (17 IX 1939 rok i potrafi zaznaczyć je na taśmie daty agresji niemieckiej i radzieckiej na Polskę podaje przykłady walki cywilnej i walki zbrojnej określa datę wybuchu powstania wskazuje na mapie obszar państwa polskiego po ostatecznym ustaleniu granic oraz sąsiadów II Rzeczypospolitej charakteryzuje strukturę narodowościową społeczeństwa II Rzeczypospolitej podaje przykłady trudności, jakie wystąpiły w scalaniu II Rzeczypospolitej wymienia przykłady bohaterów literatury dziecięcej z okresu międzywojennego charakteryzuje postaci: Józefa Stalina, Adolfa Hitlera, Benito Mussoliniego wymienia metody, za pomocą, których dyktatorzy utrzymywali posłuch społeczeństwa wskazuje cel utworzenia koalicji antyhitlerowskiej wskazuje na mapie członków koalicji antyhitlerowskiej wskazuje na mapie miejsce zakończenia II wojny w Europie wskazuje na mapie kierunki niemieckich i radzieckich uderzeń na Polskę we wrześniu 1939 roku podaje przykłady bohaterskiej postawy żołnierzy polskich we wrześniu 1939 roku wskazuje na mapie miejsca pamięci narodowej w swojej okolicy definiuje pojęcia: walka zbrojna, walka cywilna, Armia Krajowa wyjaśnia, dlaczego Polacy podejmowali charakteryzuje postaci: Charliego Chaplina, Alberta Einsteina, Louisa Armstronga, Charlesa Lindbergha podaje przykłady zmian, jakie zaszły w pozycji społecznej kobiet w 20-leciu międzywojennym definiuje pojęcia: łagier, obóz koncentracyjny wyjaśnia, na czym polegał dyktatorski sposób sprawowania władzy definiuje pojęcie: wojna totalna wskazuje na mapie Niemcy oraz państwa będące ich sojusznikami w czasie II wojny wskazuje na mapie państwa będące celem ataków Niemiec i ich sojuszników podaje przykłady wykorzystania najnowszej techniki w prowadzeniu działań wojennych definiuje pojęcia: eksterminacja, getto, okupacja wymienia formy prześladowania ludności polskiej przez okupantów definiuje pojęcie: kolportaż wyjaśnia, na czym polegają różnice między toczoną przez Polaków walką zbrojna i walką cywilną charakteryzuje postaci: gen. Władysława Andersa, gen. Stanisława Maczka, gen. Stanisława Sosabowskiego charakteryzuje postaci: Janusz Kusociński, Władysław Reymont omawia trudności w scalaniu nowego państwa (np. sieć kolejowa, administracja, oświata, mentalność) i wskazuje ich przyczyny opowiada o przemianach w życiu codziennym (na przykładach) uzasadnia, że rozwój nauki i techniki przyczynił się do przemian w wielu dziedzinach życia przedstawia okoliczności, które sprzyjały przejęciu władzy przez dyktatorów wyjaśnia, na czym polega różnica między systemem demokratycznym a dyktaturą korzystając z mapy wyjaśnia, dlaczego system stalinowski i nazistowski stanowiły realne zagrożenie dla Polski podaje przykłady wykorzystania najnowszej techniki w prowadzeniu działań wojennych przedstawia okoliczności zakończenia wojny na Dalekim Wschodzie charakteryzuje sytuację Polski we wrześniu 1939 roku wyjaśnia, na czym polegała polityka okupanta hitlerowskiego wobec Żydów wymienia przyczyny wybuchu powstania warszawskiego 7
warszawskiego (1 VIII 1944 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie różne formy walki z okupantem -opowiada o postawach Polaków w czasie okupacji wskazuje na mapie miejsca słynnych bitew II wojny, w których brali udział Polacy wymienia najważniejsze bitwy, w których udział brały polskie jednostki omawia na przykładach bohaterską postawę żołnierzy polskich wymienia państwa europejskie, które należały do bloku państw demokratycznych i socjalistycznych charakteryzuje postać: gen. Władysława Sikorskiego wymienia sposoby upamiętniania postaw bohaterskich żołnierzy (np. przez nadawanie ich imion ulicom, szkołom, drużynom harcerskim) -charakteryzuje sytuację w powojennym świecie, jako zagrażającą pokojowi -wymienia ZSRR i Stany Zjednoczone, jako państwa dążące do przejęcia wiodącej pozycji w polityce definiuje pojęcia: zimna wojna, NATO, Układ Warszawski, wyścig zbrojeń wskazuje na mapie obszary Europy będące pod wpływem polityki ZSRR oraz te, którym udało się uchronić demokrację wskazuje na mapie i nazwy państwa należące do NATO i Układu Warszawskiego wyjaśnia, że w wyniku rządów komunistów Polska przestała być krajem suwerennym podaje przyczyny niezadowolenia społeczeństwa wynikające z problemów dnia codziennego wymienia nazwy polskich formacji wojskowych utworzonych na wschodzie i na zachodzie wyjaśnia, dlaczego podział świata na dwa bloki oraz wyścig zbrojeń stanowiły zagrożenie dla pokoju na świecie wskazuje na mapie obszar Polski po II wojnie -wymienia państwa sąsiadujące z Polską definiuje pojęcie: stan wojenny -określa daty: strajków robotniczych oraz porozumień sierpniowych (1980 rok) oraz wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie definiuje pojęcie: III Rzeczpospolita określa daty: zniesienie stanu wojennego (1983 rok), obrady okrągłego stołu (1989 rok), wyborów do parlamentu (1989 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie rok 1989 definiuje pojęcia: Unia Europejska (UE), traktat z Maastricht, euro określa daty: utworzenia UE (1 I 1993 rok) charakteryzuje postać prymasa Stefana Wyszyńskiego podaje przykłady trudności dnia codziennego w PRL omawia zniszczenia wojenne kraju charakteryzuje postaci: papieża Jana Pawła II, Lecha Wałęsy, gen. Wojciecha Jaruzelskiego podaje przykłady wystąpień społeczeństwa polskiego przeciwko władzy komunistycznej wskazuje na mapie państwa, w których dokonały się demokratyczne zmiany w 1989 roku definiuje pojęcia: traktat z Maastricht, wskazuje na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej definiuje pojęcia: NSZZ Solidarność, porozumienia sierpniowe wyjaśnia, na czym polegały uciążliwości stanu wojennego podaje przykłady braku swobód demokratycznych w Polsce w okresie powojennym definiuje pojęcia: okrągły stół, mur berliński wymienia cele działania UE wymienia korzyści płynące dla państw członkowskich z tytułu przynależności do Unii Europejskiej definiuje pojęcia: organizacja humanitarna, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, terroryzm charakteryzuje sposób sprawowania władzy w Polsce podaje przykłady zmian, które wprowadzili w Polsce komuniści wymienia przyczyny wystąpień i protestów społecznych w powojennej Polsce wskazuje ekonomiczne i polityczne podłoże tych protestów charakteryzuje postaci: Tadeusza Mazowieckiego, Vaclawa Havela, Michaiła Gorbaczowa wymienia postanowienia okrągłego stołu wymienia warunki, jakie muszą spełnić państwa ubiegające się o członkostwo w UE 8
oraz przyjęcia Polski do UE (1 V 2004 rok) i potrafi zaznaczyć na taśmie daty: utworzenia UE, przyjęcie Polski do UE omawia symbolikę i walutę UE rozumie wagę i znaczenie istnienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka zna organizacje humanitarne: Czerwony Krzyż, Czerwony Półksiężyc potrafi wskazać cele działania UNCEF potrafi podać przykłady łamania Praw Człowieka we współczesnym świecie potrafi wymienić organizacje zajmujące się walką o prawa człowieka potrafi wyjaśnić konieczność niesienia pomocy potrzebującym, rozpoczynając działania od najbliższego środowiska potrafi zinterpretować na podstawie tekstu źródłowego Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka prawa człowieka zawarte w tym dokumencie potrafi uzasadnić potrzebę wspólnych międzynarodowych działań będących wyrazem solidarności z cierpiącymi i potrzebującymi 9