OŚWIECENIE OŚWIECENIE OŚWIECENIE OŚWIECENIE Dział I: EUROPA I POLSKA W CZASACH OŚWIECENIA 1. Temat: Charakteryzujemy oświecenie w Europie. Cel w języku ucznia: Dowiemy się jakie zmiany nastąpiły w myśleniu i zachowaniu ludzi w Europie Oświecenia. Nacobezu: 1. znam terminy: oświecenie, empiryzm, racjonalizm, deizm, ateizm, klasycyzm, encyklopedyści, wolnomularstwo, masoneria 2. przedstawiam dokonania postaci: Izaaka Newtona, Antoina Lavoisiera, Andersa Celsjusza, Karola Linneusza, Benjamina Franklina, Karola Monteskiusza, Woltera, Denisa Diderota, Jamesa Watta, Jana Jakuba Rousseau 3. wymieniam idee oświecenia i rozpoznaję ich wpływ na naukę, literaturę, filozofię, architekturę i sztukę Pytanie kluczowe: Jakie zastosowania miała w XIX wieku maszyna parowa. Zadanie 1 Uzupełnij schemat mapy pojęciowej OŚWIECENIE Zadanie 2 Uzupełnij mapę pojęciową... wiek wiek... wiek.. wiek... 1
Zadanie 3 Uzupełnij tabelę dotyczącą postępu w nauce i technice w XVIII wieku. Lp. Imię i nazwisko, kraj pochodzenia Dziedzina nauki Odkrycie naukowe 1.... ANGLIA.. Sformułował prawo powszechnego ciążenia (przyciąganie na Ziemigrawitacja). Stworzył trzy zasady dynamiki. 2. 3. 4. 5.... FRANCJA... SZWECJA... SZWECJA... STANY ZJEDNOCZONE........ Zbadał skład powietrza i wody. Stworzył pierwszą klasyfikację gatunków roślin i zwierząt. Stworzył skalę temperatur, w której za punkt początkowy uznajemy punkt zamarzania wody 0. Skonstruował pierwszy piorunochron. Zadanie 4 Uzupełnij schemat mapy myśli:...... Wiedza człowieka płynie z doświadczenia.......,... Osiągnięcia nauki i techniki może wykorzystać tylko człowiek rozumny- oświecony. 2
Zadanie 5 Uzupełnij schemat PARLAMENT RZĄD, PREZYDENT NIEZAWISŁE SĄDY władza władza władza......... TRÓJPODZIAŁ WŁADZY według Karola Monteskiusza Jan Jakub Rousseau W moim dziele pod tytułem.., głoszę hasła wszystkich ludzi. Uważam, że rządy w państwie powinien sprawować. Najlepszy ustrój to... Zadanie 6 1. Edmund Cartwright Wynalazcom przyporządkujcie ich dzieła. A. Maszyna parowa 2. Nicolas-Joseph Cugnot B. Mechaniczne krosno 3. Joseph i Jacques Montgolfier C. Ciągnik 4. James Watt D. Balon 3
Zadanie 7 Uzupełnij schemat.... Bóg stworzył świat i nie ingeruje w niego.... Bóg nie istnieje. Zadanie 8 Uzupełnij schemat loże wolnomularskie salony literackie............ Wielka Encyklopedia Francuska czasopisma 4
Zadanie 9 Uzupełnij taśmę chronologiczną Barok Klasycyzm Rokoko Zadanie 10 Epokom przyporządkuj zabytki. 1. Brama Brandenburska A. Barok B. Rokoko C. Klasycyzm 2. Pałac Sanssouci w Poczdamie A. Barok B. Rokoko C. Klasycyzm 3. Kościół św. Magdaleny w Paryżu A. Barok B. Rokoko C. Klasycyzm 4. Pałac w Wilanowie A. Barok B. Rokoko C. Klasycyzm 5
5. Wersal A. Barok B. Rokoko C. Klasycyzm 6. Pałac Zwinger w Dreźnie A. Barok B. Rokoko C. Klasycyzm 7. Belweder w Warszawie A. Barok B. Rokoko C. Klasycyzm Zadanie 11 Uzupełnij mapę pojęciową Barok............ Rokoko............ Klasycyzm............ 6
2. Temat: Poznajemy nowe potęgi europejskie epoki oświecenia. Cel w języku ucznia: Poznamy monarchie absolutyzmu oświeconego. Nacobezu: 1. znam rok ogłoszenia Prus królestwem 1701 r., koniec wojny siedmioletniej- 1763 r. 2. poprawnie posługuję się terminami: junkrzy, absolutyzm oświecony 3. wymieniam po 3 najważniejsze reformy przeprowadzone w Rosji, Prusach i Austrii 4. wskazuję na mapie Rosję, Prusy i monarchię austriacką Pytanie kluczowe: Czy twoim zdaniem absolutyzm oświecony dbał o dobro narodu? Zadanie 1 Uzupełnij schemat mapy myśli: ABSOLUTYZM OŚWIECONY ABSOLUTYZM OŚWIECENIE 7
Zadanie 2 Uzupełnij tabelę REFOMY W ROSJI-.., Katarzyna II Wielka obyczaje kościół edukacja administracja armia gospodarka - strój europejski - nakaz golenia bród - kościół zależny od władcy. - Akademia w Petersburgu - Akademia. w Petersburgu - podział państwa na i - Senat.. (nadzór nad...) i ministerstwa. - reforma na wzór.. - zwiększenie liczby rekrutów - rozwój.. i rzemiosła - rozwój handlu - zasada Zadanie 3 Uzupełnij tabelę REFOMY W PRUSACH-.., Fryderyk II Wielki administracja gospodarka armia edukacja nauka sztuka - powierzanie stanowisk zaufanym i mieszczanom. - budowa... - wysokie cła na towary.. do Prus. - pruski - zwiększenie. - obowiązek szkolny nałożony na wszystkich... - przyjaźń z... epoki - Pałac w Poczdamie. Zadanie 4 Uzupełnij tabelę REFOMY W AUSTRII-.., Józef II administracja finanse armia gospodarka edukacja kościół - wprowadzenie Rady. - ograniczenie uprawnień.. - wprowadzenie nowych.... - wzmocnienie.. - merkantylizm - zniesienie poddaństwa.. rozbudowa sieci szkół... - kasacja. - księża stają się urzędnikami.. - wolność.. 8
Zadanie 5 Uzupełnij mapę mentalną. Rosja... Koniec wojny siedmioletniej. pięciu mocarstw... Francja Wielka Brytania NOWY UKŁAD SIŁ W EUROPIE w. wieku. 9
3. Temat: Dowiemy się jak wyglądała Rzeczpospolita za panowania Wettinów. Cel w języku ucznia: Poznamy losy Rzeczypospolitej za panowania Wettinów. Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1697 r. koronacja Augusta II Mocnego, 1699 r. pokój w Karłowicach, 1717 r. Sejm Niemy, 1763 r. śmierć Augusta III Sasa 2. poprawnie posługuję się terminami: wojna północna, Sejm Niemy 3. przedstawiam dokonania postaci: Augusta II Mocnego, Augusta III Sasa, Stanisława Leszczyńskiego 4. wskazuję na mapie zasięg terytorialny Rzeczypospolitej za panowania Sasów 5. wymieniam 3 przyczyny i 3 przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich Pytanie kluczowe: Dlaczego August II Mocny miał problemy ze sprawowaniem władzy w Polsce? Zadanie 1 Uzupełnij schemat............. Rzeczypospolita Obojga Narodów UNIA. 16..- 17 Zadanie 2 Uzupełnijcie taśmę chronologiczną panowania dynastii saskiej w Polsce August...... 16...-17... Stanisław... 17...- 17... August...... 17...- 17... August...... 17...- 17... Stanisław... 17...- 17... 10
Zadanie 3 Uzupełnijcie bilans panowania Augusta II Mocnego. August II Mocny 1697-1733 Zadanie 4 Uzupełnijcie schemat porozumienia między Augustem II Sasem a szlachtą. Sejm...- 1717 zezwolono na zabranie głosu... wyznaczonym przez króla i konfederatów. pośrednictwo... w porozumieniu między królem, a szlachtą. urzędnicy... nie mogą decydować o sprawach polskich. dokumenty dotyczące Rzeczypospolitej muszą być... na jej terytorium. ograniczono samowolę... i podskarbich w gospodarowaniu pieniędzmi państwa. nowe stałe... na wojsko, zwiekszenie liczebności armii. 11
Zadanie 5 Uzupełnijcie bilans panowania Augusta III Sasa August III Sas 1734-1763 Zadanie 6 konflikty o tron Uzupełnijcie schemat przyczyn i konsekwencji kryzysu Rzeczypospolitej za panowania Sasów. sprzyjały ingerencji obcych... w sprawy Polski. dzieliły szlachtę na przeciwne..., powstrzymujące wzajemnie swoje działania poprzez zrywanie... rządy absolutne szlachta przeciwstawiała się wszelkim reformom w obawie przed rządami... słabość kraju miała być obroną przed absolutyzmem: "Polska... stoi". zrywanie sejmów nie przeprowadzano koniecznych... państwa. przekupywanie.... rywalizujące... polityczne mieszały w sprawy Polski mocarstwa sąsiednie. 12
4. Temat: Omawiamy panowanie ostatniego króla elekcyjnego Cel w języku ucznia: Poznamy okres rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego. Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1764 r. koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego, 1772 r. pierwszy rozbiór Polski 2. poprawnie posługuję się terminami: Familia, konfederacja barska, sejm rozbiorowy, Rada Nieustająca 3. przedstawiam rolę postaci: Tadeusza Rejtana, Mikołaja Repnina 4. wymieniam 3 przyczyny i 3 skutki pierwszego rozbioru Pytanie kluczowe: Czego symbolem stała się postać Tadeusza Rejtana? Zadanie 1 Uzupełnij metaplan. problem: Polska w latach sześćdziesiątych XVIII w. jak było?- stan wyjściowy. jak powinno być?- stan pożądany. Dlaczego nie było tak, jak powinno być? Zadanie 2. Sformułuj wnioski wynikające z analizy metaplanu, odpowiadając na pytania: na jakie problemy natrafi król wybrany po śmierci Augusta III Sasa? Jaka będzie jego pozycja w Rzeczypospolitej i wobec państw ościennych? 13
Zadanie 3 Podkreśl umieszczone w ramce nazwiska osób kandydujących do tronu podczas ostatniej wolnej elekcji. Stanisław Leszczyński, Wacław Rzewuski, Jan Klemens Branicki, Stanisław Antoni Poniatowski, Józef Andrzej Załuski, Tadeusz Rejtan Zadanie 4 Uzupełnij schemat przyczyn I rozbioru Polski Próby reform Stanisława Augusta... w oparciu o.... Ingerencja...- działania Mikołaja... sejm... prawa... Konfederacja...- 176...- 177... Zadanie 5 Uzupełnij schemat PRAWA... 1768 wolna... liberum... prawo wypowiadania posłuszeństwa... przez... Zadanie 6 Zastąp wyróżnione sformułowania odpowiednimi pojęciami. Po śmierci Augusta III Sasa wyboru nowego króla /...... Stanisława Augusta Poniatowskiego dokonano przy poparciu carycy Katarzyny II. Nienaruszalne zasady ustroju /......, które obejmowały wolną elekcję, liberum veto i przywilej wypowiadania posłuszeństwa królowi przez szlachtę, uchwalono na sejmie w 1768 r. Na sejmie w 1766 r. ambasador rosyjski Repnin zażądał przywrócenia praw umożliwiających innowiercom /... zasiadanie w sejmie i senacie. 14
Zadanie 7 Uzupełnij schemat postanowień sejmu rozbiorowego 1773....- namiastka rządu....... - reforma oświaty Potwierdzenie...... Potwierdzenie......, na których straży miały stać Rosja, Austria i Prusy. Zadanie 8 Przyjrzyj się obrazowi zamieszczonemu w podręczniku na s. 32 i odpowiedz na pytania. a. Dlaczego za drzwiami sali sejmowej malarz umieścił żołnierzy? b. Dlaczego na sali artysta umieścił portret Katarzyny II, podczas gdy w rzeczywistości go nie było? c. Co symbolizują pieniądze rozsypane na podłodze? d. Co można powiedzieć o postawie Rejtana? 15
Zadanie 9 Połącz lata z odpowiednimi wydarzeniami. 1772 r. 1764 r. 1768 1772 r. 1773 r. utworzenie Komisji Edukacji Narodowej elekcja króla Stanisława Augusta uchwalenie praw kardynalnych konfederacja barska pierwszy rozbiór Polski Zadanie 10 Wymień miasta, które po pierwszym rozbiorze znalazły się poza granicami Rzeczypospolitej. W zaborze pruskim:...,...,...,.... W zaborze rosyjskim:...,...,.... W zaborze austriackim:...,...,...,.... Zadanie 11 Podaj wydarzenie historyczne, które zostało przedstawione na obydwu ilustracjach i jego datę. Wydarzenie: 16
5. Temat: Dowiadujemy się jak wyglądała epoka oświecenia w Rzeczypospolitej Cel w języku ucznia: Poznamy charakterystyczne cechy polskiego oświecenia Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1765 r. utworzenie Szkoły Rycerskiej, 1773 r. powołanie Komisji Edukacji Narodowej 2. poprawnie posługuję się terminami: Collegium Nobilium, Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, oświecenie stanisławowskie 3. znam dokonania postaci: Stanisława Konarskiego, Stanisława Leszczyńskiego, Ignacego Krasickiego, Stanisława Staszica, Hugona Kołłątaja, Bernarda Bellotta zwanego Canalettem, Dominika Merliniego i Stanisława Leszczyńskiego 4. rozpoznaję charakterystyczne cechy polskiego oświecenia Pytanie kluczowe: Co miała wspólnego Komisja Edukacji Narodowej z Ministerstwem Edukacji Narodowej? Zadanie 1 Połącz nazwy instytucji z właściwymi opisami oraz z odpowiednimi nazwiskami osób. Collegium Nobilium uczelnia, której zadaniem było wykształcenie nowoczesnej kadry oficerskiej Grzegorz Piramowicz Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych elitarna szkoła dla młodzieży szlacheckiej Stanisław August Poniatowski Szkoła Rycerska instytucja zajmująca się przygotowywaniem podręczników i unowocześnianiem metod nauczania Stanisław Konarski Zadanie 2 Obok zdań prawdziwych zaznacz literę P, a przy zdaniach fałszywych F. Początki reform gospodarczych, kulturalnych i oświatowych w Rzeczypospolitej miały miejsce za panowania Augusta III Sasa. Komisja Edukacji Narodowej przejęła majątek zlikwidowanego zakonu pijarów. Twórczość Canaletta ułatwiła odbudowę Warszawy po II wojnie światowej. Biblioteka Załuskich została założona dzięki wsparciu Stanisława Augusta Poniatowskiego. Łazienki Królewskie powstały w oparciu o projekty architekta królewskiego Marcella Bacciarellego. P F P F P F P F P F 17
Zadanie 3 Uzupełnij mapę myśli dotyczącą oświecenia w Polsce. gospodarka Oświecenie w Rzeczypospolitej kultura oświata Zadanie 4 Uzupełnij zdania. Jednym z najwybitniejszych architektów w Rzeczypospolitej za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego był... Jego dziełem był m.in. największa budowla warszawskich Łazienek. Andrzej Zamoyski propagował unowocześnienie wsi i zamianę pańszczyzny na.... Stanisław August Poniatowski wspierał tworzenie na ziemiach Rzeczypospolitej nowych manufaktur wytwarzających towary luksusowe na Litwie 20 tego typu zakładów założył w dobrach królewskich....... Biskupem warmińskim, poetą i autorem bajek był....... Historię narodu polskiego napisał poeta i historyk....... Stanisław Staszic i Hugo Kołłątaj oświeceniowi publicyści, pisarze i politycy w swoich pracach postulowali ograniczenie praw szlachty i wzmocnienie pozycji.... 18
Zadanie 5 Wpisz prawidłowo twórców: 1. 2. Krakowskie Przedmieście od strony Bramy Krakowskiej 3. Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym 4. Pałac na Wodzie w Łazienkach Warszawskich Stanisław August Poniatowski z klepsydrą. 6. Temat: Dowiemy się jak przebiegały obrady Sejmu Wielkiego. Cel w języku ucznia: Dowiemy się jak doszło do II rozbioru Rzeczypospolitej. Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1788 1792 obrady Sejmu Wielkiego, 1791 r. uchwalenie Konstytucji 3 maja, 1793 r. drugi rozbiór Polski 2. poprawnie posługuję się terminami: Sejm Wielki, ustawa o sejmikach, ustawa o miastach królewskich, konfederacja targowicka, drugi rozbiór Polski 3. znam dokonania postaci: Stanisława Małachowskiego, Stanisława Augusta Poniatowskiego, Hugona Kołłątaja 4. wskazuję na mapie zmiany terytorialne po drugim rozbiorze Rzeczypospolitej Pytanie kluczowe: Jakie były następstwa konfederacji targowickiej? 19
Zadanie 1 Uzupełnij tabelę dotyczącą stronnictw Sejmu Wielkiego. Stronnictwo... program:...... przedstawiciele:...... Stronnictwo... Stronnictwo... program:...... przedstawiciele:...... program:...... przedstawiciele:...... Zadanie 2 Uzupełnij schemat Rząd powołanie tzw......., czyli najwyższej władzy wykonawczej złożonej z króla i odpowiedzialnych przed sejmem ministrów; Król zniesienie...... i wprowadzenie monarchii dziedzicznej; Sejm zniesienie...... i wprowadzenie na sejmach głosowania większością głosów; utrzymanie......, składającego się z senatu i izby poselskiej; posłem mógł zostać tylko szlachcic posiadający majątek ziemski; Społeczeństwo dopuszczenie... do urzędów w państwie i zgoda na kupowanie przez nich majątków ziemskich; wzięcie... pod opiekę państwa i prawa. Zadanie 3 Które z postanowień Konstytucji 3 maja uważasz za przełomowe? uzasadnij swoje zdanie................... 20
Zadanie 4 Uzupełnij opis obrazu 1 Król..... 2 Hugo.., jeden z autorów konstytucji 3 Marszałek Stanisław. 4 Marszałek Kazimierz Nestor. 5 Książę Józef.. 6 Hetman Franciszek., wróg konstytucji i późniejszy twórca konfederacji w Targowicy Ilustracja do zadania 5 Zadanie 5 Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F jeśli jest fałszywe. Ilustracja ukazuje pierwsze strony ustawy zasadniczej wydanej w Polsce w XVIII w. P F Przedstawiony dokument potwierdza, że w XVIII w. w Polsce władza ustawodawcza była P F wyłącznym uprawnieniem panującego. 21
Zadanie 6 Uzupełnij schemat przyczyn i skutków konfederacji targowickiej 1792. PRZYCZYNY: *Reformy......, *Konstytucja...... *wezwanie... na pomoc w pokonaniu reformatorów. SKUTKI: *wkroczenie armii... do Polski *Wojna w obronie......... *II rozbiór Polski... rok Przywódcy konfederacji targowickiej: *Franciszek Ksawery Branicki *Seweryn Rzewuski *Stanisław Szczęsny Potocki Akt konfederacji podpisano w Petersburgu z carycą Katarzyną II w 1792 roku. Postanowienia: Przywrócenie dawnego ustroju Rzeczypospolitej. Brak zgody na ograniczenie wolności szlacheckiej. Zadanie 7 Uzupełnij schemat Wojna polsko rosyjska w obronie konstytucji 3 maja- 1792 BITWA POD... 1792 BITWA POD... 1792 dowódca: Józef... *zwycięstwo Polaków *ustanowienie orderu...... wsławił się: Tadeusz... *zwycięstwo Polaków Zadanie 8 Na podstawie mapy z podręcznika s.68 uzupełnij tabelę Ziemie utracone przez rzeczpospolitą w wyniku II rozbioru 1793 rok. Rosja...... Prusy............ 22
7. Temat: Dowiemy się jak doszło do upadku Rzeczypospolitej. Cel w języku ucznia: Dowiemy się w jaki sposób Polska zniknęła z mapy Europy na 123 lata. Nacobezu: 1. znam daty wydarzeń: 24 marca 1794 r. wybuch powstania kościuszkowskiego, 1795 r. trzeci rozbiór Rzeczypospolitej 2. poprawnie posługuję się terminami: naczelnik, insurekcja, Uniwersał połaniecki 3. przedstawiam dokonania postaci: Tadeusza Kościuszki, Jana Kilińskiego i Jakuba Jasińskiego 4. rozróżniam wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej Pytanie kluczowe: Jakie były cele i następstwa powstania kościuszkowskiego? Zadanie 1 Do podanych dat dopisz właściwe wydarzenia. 24 marca 1794 r.... 4 kwietnia 1794 r.... 7 maja 1794 r.... 10 października 1794 r.... 25 listopada 1795 r.... Zadanie 2 Wpisz do kosza informacje dotyczące powstania kościuszkowskiego i upadku Rzeczypospolitej, które uważasz za niepotrzebne dla zrozumienia historii Polski (co najmniej trzy). 23
Zadanie 3 Wpisz do walizki informacje dotyczące powstania kościuszkowskiego i upadku Polski, bez znajomości których trudno uważać się za Polaka świadomego historii własnego kraju (co najmniej pięć). Zadanie 4 Przeczytaj tekst źródłowy i odpowiedz na pytanie. 7 maja w obozie pod Połańcem wydał on [Kościuszko] uniwersał, w którym, potwierdzając sformułowaną jeszcze przez Konstytucję 3 maja zasadę opieki państwa nad ludnością chłopską, znosił poddaństwo osobiste, uznawał prawo chłopa do ziemi [...] i wreszcie redukował znacznie obowiązującą pańszczyznę, zalecając jednocześnie przestrzeganie powinności. Uniwersał, realizując częściowo postulat zniesienia nierówności na wsi, był wyrazem nowych tendencji. Niechętny stosunek szlachty do uniwersału, nieprzestrzeganie jego postanowień, stały się jedną z przyczyn późniejszej nieufności chłopów do powstania. H. Samsonowicz, Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1990, s. 281. Jakie znaczenie zdaniem autora miał wydany przez Tadeusza Kościuszkę Uniwersał połaniecki?...... Zadanie 5 Na podstawie mapy i informacji w podręczniku s.77 uzupełnij zdania. W wyniku rozbiorów największy obszar Rzeczypospolitej został zajęty przez.... Płock i Poznań trafiły pod panowanie.... Wilno i Mińsk znalazły się w granicach.... Warszawa została zajęta przez.... Kraków i Sandomierz weszły w skład zaboru.... 24