Rzeczypospolita w dobie Sejmu Wielkiego

Transkrypt

1 Rzeczypospolita w dobie Sejmu Wielkiego

2 1. Sytuacja polityczna po I rozbiorze Panuje król, ale w porozumieniu z ambasadorem Rosji Poniatowski liczy na to, że Rosja zaangażowana w wojnie z Turcją zgodzi się na reformy, wiedząc, że zgoda ta zapobiegnie sytuacjom w stylu konfederacji barskiej Król próbuje w międzyczasie wzmocnić swoją pozycję przez dobieranie do Rady Nieustającej swoich ludzi Ale stronnictwa polityczne nie chcą zmian, które wzmocnią króla; Familia (Adam Kazimierz Czartoryski, Ignacy Potocki) chcą reform, ale nie takich, które wzmocnią króla Obóz hetmański (Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski) chcą wzmocnienia magnatów i hetmanów

3 Wojna z Turcją i układ w Kaniowie Rosja zdobyła na Turcji już tereny nad Morzem Czarnym ( ), a w 1783 zajęła Krym Turcja chce odzyskać te tereny Poniatowski postanawia to wykorzystać i porozumieć się z Katarzyną II

4 Spotkanie w Kaniowie w 1787r. ; propozycja sojuszu, dostarczenia Rosji korpusu konnicy, propozycje reform politycznych, zgoda na zwiększenie liczby wojska, zawiązanie sejmu skonfederowanego (takiego, który nie może być zerwanym liberum veto) Caryca zgadza się (po 9 miesiącach) na sojusz i kontyngent konnicy, ale bez reform Coraz większy opór społeczeństwa wobec postawy Rosji

5 2. Zwołanie Sejmu Wielkiego (Czteroletniego) Mimo tego w 1788 r. zostaje zwołany sejm skonfederowany z marszałkiem Stanisławem Małachowskim i Kazimierzem Nestorem Sapiehą na czele

6 Stronnictwa w Sejmie Wielkim pokolenie Komisji Edukacji Narodowej na scenie politycznej stronnictwo patriotyczne - program reform: Ignacy Potocki, Adam Kazimierz Czartoryski, Hugo Kołłątaj stronnictwo królewskie (dworskie) - ograniczone reformy, wzmocnienie władzy wykonawczej: prymas Michał Poniatowski, kanclerz wielki koronny Jacek Małachowski stronnictwo hetmańskie (staroszlacheckie, konserwatywne) hetman wielki koronny Franciszek Ksawery Branicki, hetman polny koronny Seweryn Rzewuski, generał artylerii konnej Stanisław Szczęsny Potocki; ugrupowanie to opowiadało się za utrzymaniem ustroju opartego na złotej wolności szlacheckiej, za likwidacją Rady Nieustającej i zwiększeniem samodzielności poszczególnych prowincji Kuźnica Kołłątajowska jako radykalna opozycja pozaparlamentarna (Franciszek Salezy Jezierski, Franciszek Ksawery Dmochowski, Jan Dembowski)

7 Król chce reform, ale w porozumieniu z Rosją Prusy są przeciwne sojuszowi polsko-rosyjskiemu; naciskają na Rosję, by ta się nie godziła na reformy w Polsce Fryderyk Wilhelm II, udaje przyjaciela Polski, proponując nawet sojusz Radość i nadzieja (naiwna) na szansę wyrwania się z ramion Katarzyny Poniatowski upomina sejm, że Prusy blefują, ale większość sejmowa patrzyła z miłością w stronę Prus Czarna procesja z prezydentem Janem Dekertem na czele domagająca się większych praw dla mieszczan

8 3. Reformy Rzeczypospolitej z lat Zadanie dla grup Grupa I wypisuje reformy ustrojowych Grupa II wypisuje reformy ekonomiczne Grupa III - wypisuje reformy społeczne uchwalone przez Sejm Wielki oraz zawarte w Konstytucji 3 maja (na podstawie podr. Reformy Sejmu Wielkiego oraz Konstytucja 3 maja ze s )

9 Władza ustawodawcza Sejm o kadencji dwuletniej, zawsze gotowy (czyli mógł być zwołany na nadzwyczajną sesję w każdej chwili); sesja zwyczajna miała trwać 70 dni z możliwością przedłużenia o 30; zachowano zasadę, iż co trzeci Sejm zwoływany jest do Grodna (pozostałe obradują w Warszawie); Sejm składał się z Izby Poselskiej (204 posłów wybieranych przez sejmiki ziemskie, nie związanych jednak instrukcjami wyborczymi) oraz Senatu (102 senatorów świeckich, biskupi oraz ministrowie); Senat miał prawo weta zawieszającego wobec ustaw sejmowych

10 Władza wykonawcza zniesienie wolnej elekcji; Rzeczpospolita dziedziczną monarchią konstytucyjną; po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego panowanie obejmie saska dynastia Wettinów zniesienie liberum weto; wszelkie decyzje mają zapadać większością głosów władza wykonawcza należy do króla i Straży Praw (rządu); w skład Straży Praw wchodził prymas oraz ministrowie mianowani przez króla i zatwierdzani przez Sejm zasada parlamentarnej odpowiedzialności ministrów

11 Władza sądownicza Nadal odrębne sądy dla mieszczan, szlachty i chłopów

12 Pozostałe postanowienia konstytucji pozbawienie szlachty wyłącznego prawa zwierzchnictwa nad poddanymi prawa wyborcze tylko dla szlachty posesjonatów; pozbawienie gołoty praw politycznych do konstytucji włączono ustawę o miastach opieka prawa i rządu krajowego nad chłopami; umowy zawarte między dziedzicami a chłopami, dotyczące wzajemnych praw i powinności, nie mogły być zerwane przez żadną ze stron ani przez ich następców; zagraniczni osadnicy oraz powracający zbiegowie mieli zapewnioną wolność osobistą zniesienie odrębności Polski i Litwy (odtąd wspólny skarb, rząd i wojsko) religia katolicka religią panującą; innym wyznaniom zapewniono wolność i tolerancję; odstępstwo od religii katolickiej było zabronione i zagrożone karą ekskomuniki

13 4. Targowica i wojna polsko-rosyjska 1792 I Rosja podpisuje pokój z Turcją i ma rozwiązane ręce w sprawie polskiej konfederacja targowicka: akt konfederacji został faktycznie podpisany w Petersburgu 27 IV 1792, jednak umieszczono na nim fałszywą datę (14 V) i miejsce (Targowicę - miasteczko w dobrach Szczęsnego Potockiego); sygnatariuszami aktu konfederacji byli: hetman Franciszek Ksawery Branicki, Stanisław Szczęsny Potocki, hetman Seweryn Rzewuski (który został marszałkiem generalnym konfederacji) oraz generał armii rosyjskiej Szymon Kossakowski; targowiczanie zwrócili się do Rosji jako gwarantki ustroju Rzeczypospolitej z prośbą o pomoc w przywróceniu dawnego ustroju Rzeczypospolitej

14 Sejm ponownie podnosi liczebność wojska do 100 tysięcy w maju 1792 do Rzeczypospolitej wkraczają dwa korpusy armii rosyjskiej, liczące w sumie 97 tys. żołnierzy: pierwszy, pod dowództwem gen. Michała Kreczetnikowa, wkracza na Litwę, drugi dowodzony przez gen. Michała Kachowskiego na Ukrainę; strona polska wystawiła do walki 37 tysięcy

15 10 VI klęska wojsk litewskich pod Mirem; Rosjanie zajmują Grodno 18 VI - zwycięstwo wycofujących się oddziałów polskich pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego (bratanka królewskiego) w bitwie pod Zieleńcami; dla upamiętnienia tej bitwy król ustanowił order Virtuti Militari 18 VII przegrana Tadeusza Kościuszki pod Dubienką nad Bugiem w bitwie z głównymi siłami gen. Kachowskiego

16 zdrada księcia Ludwika Wirtemberskiego, dowódcy wojsk litewskich; ultimatum rosyjskie; Stanisław August przystępuje do Targowicy (27 VII 1792); bezwarunkowa kapitulacja armii polskiej; Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski i Tadeusz Kościuszko udają się na emigrację do Drezna

17 Rządy Targowicy a) unieważnienie Konstytucji 3 Maja, b) przywrócenie stanu prawnego sprzed obrad Sejmu Wielkiego; c) władzę wykonawczą w oparciu o siłę wojsk rosyjskich sprawuje Zjednoczona Generalność Korony i Litwy, z siedzibą w Brześciu Litewskim

18 5. Drugi rozbiór Polski I 1793: Rosja i Prusy podpisują traktat rozbiorowy Prusy otrzymują Wielkopolskę, Kujawy, Gdańsk, Toruń, część Mazowsza (ok. 58 tys. km kw.i ok. miliona mieszkańców) Rosja otrzymuje ziemie Białorusi, Ukrainy i Podola po linię Druja - Pińsk - Chocim (ok. 280 tys. km kw. i prawie 3 miliony mieszkańców) Austria nie bierze udziału w II rozbiorze, gdyż jest zajęta tłumieniem rewolucji we Francji

19 a) Sejm rozbiorowy w Grodnie VI 1793 rozwiązanie konfederacji targowickiej przywrócenie praw kardynalnych tron elekcyjny liberum weto tylko w kwestiach związanych z naruszaniem praw kardynalnych przywrócenie Rady Nieustającej ratyfikowanie układu polsko-rosyjskiego: wszystkie umowy międzynarodowe zawierane przez Rzeczpospolitą, a także zmiany ustrojowe, musiały uzyskiwać zgodę Moskwy W razie wojny wódz wojska polskiego będzie mianowany przez Rosję Zachowano pewne elementy Konstytucji majowej (trójpodział władz i prawa mieszczan)