Na posiedzenie sejmowej Podkomisji stałej ds. jakości kształcenia i wychowania Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało informację na temat badanie jakości edukacji. Badanie jakości edukacji jest prowadzone m.in. poprzez: 1) egzaminy zewnętrzne; 2) nadzór pedagogiczny. Egzaminy zewnętrzne Jednym z celów przeprowadzania egzaminów zewnętrznych jest stworzenie warunków dających możliwość dokonywania oceny wiadomości i umiejętności uczniów oraz absolwentów według jednakowych kryteriów. Dzięki temu wyniki egzaminów zewnętrznych są porównywalne w skali ogólnopolskiej. Przeprowadzanie w szkole analizy wyników egzaminów zewnętrznych oraz formułowanie na tej podstawie wniosków i rekomendacji do dalszej pracy, jest jednym z wymagań określonych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz. U. poz. 1214) i badanych w procesie ewaluacji zewnętrznej realizowanej w ramach nadzoru pedagogicznego. Publikacje Instytutu Badań Edukacyjnych 1 / 5
Wykorzystywanie wyników egzaminów zewnętrznych w pracy szkoły było przedmiotem badań realizowanych przez Instytut Badań Edukacyjnych, przedstawionych w publikacji Raport o stanie edukacji 2014 Egzaminy zewnętrzne w polityce i praktyce edukacyjnej. Z badania wynika, że w szkołach dokonywane są analizy wyników egzaminacyjnych. Najczęściej motywacją do gromadzenia i przetwarzania danych egzaminacyjnych są przepisy prawa dotyczące nadzoru pedagogicznego. Wyniki egzaminów są postrzegane przez dyrektora i nauczycieli jako bardzo istotne źródło informacji, które powinno być wykorzystane do podejmowania decyzji. Najczęściej wyniki przeprowadzonych analiz służą do: intensyfikacji pracy nad konkretnymi umiejętnościami/przedmiotami, przede wszystkim poprzez zwiększenie liczby konkretnych ćwiczeń i liczby zajęć na których pracuje się nad umiejętnościami uznanymi za słabiej opanowane, a nie bardziej ogólne doskonalenie sposobów nauczania, czy modyfikacje w warsztacie pracy. Wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli dotyczącej egzaminów zewnętrznych W dniach od 20 lutego do 30 maja 2014 r. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła kontrolę planową pn. System egzaminów zewnętrznych w oświacie, obejmując nią lata 2009-2014. W podsumowaniu wyników kontroli NIK wskazał na następujące nieprawidłowości: - w zakresie systemu egzaminów zewnętrznych CKE nie dokonywała obowiązkowej corocznej ewaluacji, w tym także procesu przygotowywania materiałów egzaminacyjnych, przeprowadzania egzaminów oraz pracy egzaminatorów; - w zakresie przygotowania testów egzaminacyjnych; przyjęty sposób przygotowania testów nie był w pełni rzetelny; - w zakresie równego traktowania zdających na etapie wglądu do prac egzaminacyjnych mechanizmy kontrolne nie były w pełni skuteczne; - w zakresie analizy wyników egzaminów zewnętrznych przeprowadzanych przez szkoły; ograniczano się głównie do badania ilościowego danych egzaminacyjnych; - w zakresie spełniania przez system egzaminów zewnętrznych funkcji diagnostyczno-ewaluacyjnej, związanej z monitorowaniem i ewaluacją procesów edukacyjnych w szkołach, co powinno skutkować dostarczaniem rzetelnej i adekwatnej informacji organom administracji publicznej odpowiedzialnym za kształtowanie polityki państwa w dziedzinie edukacji; - w zakresie corocznych sprawozdań z przeprowadzonych egzaminów zewnętrznych, w których brakuje szczegółowej analizy i oceny trendu kluczowych kompetencji uczniów na poszczególnych etapach edukacji oraz wskazania, jakie czynniki i z jakim nasileniem wpływają na wyniki egzaminów zewnętrznych; - w zakresie progu zdawalności egzaminów maturalnych z przedmiotów obowiązkowych, który został określony na zbyt niskim poziomie; - w zakresie usprawnienia procesu rekrutacji na studia wyższe; proces ten nie jest właściwym potwierdzeniem ich wiedzy i umiejętności; 2 / 5
- w zakresie oceniania prac egzaminacyjnych, w trakcie którego występowały błędy w stosowaniu schematu (modelu) odpowiedzi zadań otwartych - w zakresie inicjowania lub organizowania badań, analiz i innowacji przez CKE w dziedzinie oceniania i egzaminowania; Wdrażanie zaleceń z kontroli NIK 1. Zgodnie z pismem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2015 r. do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, CKE we współpracy z okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi rozpoczęły wdrażanie zaleceń z kontroli, zwłaszcza w zakresie przygotowania testów egzaminacyjnych oraz równego traktowania zdających na etapie wglądu do prac egzaminacyjnych. 2. W celu zapewnienia pełnej spójności i lepszej efektywności systemu egzaminacyjnego, ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 357), zmodyfikowany został dotychczasowy system egzaminów zewnętrznych poprzez przekazanie CKE pełnego nadzoru nad oke. 3. Ustawa z dnia 23 czerwca 2016 r. w sprawie zmiany ustawy o systemie oświaty: - Likwidacja sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej - Odwołanie od wyniku egzaminu maturalnego - Możliwość wykonywania fotografii swojej pracy egzaminacyjnej podczas dokonywania wglądu - Konieczność wyznaczenia przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej innego egzaminatora, wpisanego do ewidencji egzaminatorów, do przeprowadzenia weryfikacji sumy punktów, niż ten, który sprawdzał i oceniał pracę egzaminacyjną. 4. W dniach 30 maja i 4 czerwca 2016 r. odbyły się w Ministerstwie Edukacji Narodowej debaty dotyczące systemu egzaminów zewnętrznych. W trakcie spotkań zwrócono uwagę na problemy funkcjonowania tego systemu i pożądane kierunki rozwoju oceniania zewnętrznego. 3 / 5
W trakcie spotkań zwrócono uwagę na następujące problemy funkcjonowania tego systemu: - uczenie w szkołach pod testy ; - niski, trzydziestoprocentowy próg zdawalności; - pomijanie istotnych sprawności w procesie nauczania (np. sprawności mówienia, badań laboratoryjnych, pracy w grupie), ponieważ nie są one sprawdzane i oceniane na egzaminach zewnętrznych; - brak sprawdzania umiejętności praktycznych, zwłaszcza na egzaminach zawodowych; - pytania egzaminacyjne układane przez nauczycieli akademickich nie zawsze zawierają treści wymagane przez podstawę programową; - brak obiektywizmu w ocenianiu błędów rzeczowych (to co dla jednego egzaminatora jest błędem rzeczowym, dla drugiego już nie); - skomplikowane procedury przeprowadzania egzaminów zewnętrznych; - nieweryfikowalność ustnego egzaminu maturalnego, zróżnicowany poziom trudności losowanych pytań z języka polskiego; - niewykorzystywanie doświadczeń zagranicznych w konstruowaniu np. egzaminu maturalnego; - brak wykorzystania skali centylowej w rekrutacji na studia wyższe; - zróżnicowany poziom trudności pomiędzy starą i nową formułą egzaminu maturalnego; - zbyt dużo zadań w arkuszu na egzaminie maturalnym; - niemożność wyliczenia EWD z przedmiotów przyrodniczych, ponieważ na egzaminie gimnazjalnym zakres sprawdzania wiedzy z tych nauk jest znikomy; - zbyt wczesny termin egzaminów zewnętrznych dezorganizuje pracę szkoły; - pozorność egzaminu z przedmiotu dodatkowego na egzaminie maturalnym; absolwenci często przystępują do niego tylko po to, by wypełnić wymóg formalny, nie próbując nawet odpowiadać na pytania egzaminacyjne Podczas debat wskazano również pożądane kierunki rozwoju oceniania zewnętrznego: - egzaminy zewnętrzne powinny sprawdzać w większym stopniu umiejętności praktyczne, a nie wiedzę encyklopedyczną; dotyczy to szczególnie egzaminów zawodowych; - wykorzystanie wyników egzaminów zewnętrznych nie powinno się sprowadzać do rankingowania szkół; - należałoby utworzyć ośrodki egzaminacyjne do przeprowadzania egzaminów zawodowych; - należałoby wprowadzić możliwość korzystania na egzaminach zewnętrznych z podręczników, encyklopedii itp.; - zdawalność egzaminu z przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym powinna mieć próg 50%; 4 / 5
- należy odbiurokratyzować procedury maturalne; - albo próg zdawalności egzaminu maturalnego powinien być wyższy, albo trudniejszy jego poziom; należy przywrócić prestiż egzaminowi maturalnemu; - należy zrezygnować na egzaminie maturalnym z tekstów kultury na rzecz tekstów literackich; - orzeczenia, na podstawie których uczniowie przystępują do egzaminów z dostosowaniami, powinny być im przypisane aż do czasu, gdy będą poszukiwać pracy to wykluczy nadużywanie orzeczeń; - należy znieść egzamin gimnazjalny z języka obcego na poziomie rozszerzonym; - zadania egzaminacyjne powinna tworzyć inna instytucja niż ta, która sprawdza i ocenia prace egzaminacyjne, ponieważ w razie odwołań od wyników egzaminu, okręgowe komisje egzaminacyjne są sędziami we własnej sprawie. W kolejnym artykule przybliżymy Państwu kwestię badania jakości edukacji poprzez nadzór pedagogiczny. 5 / 5