Zmiany w prawie konkurencji Nowy model kontrolowania klauzul niedozwolonych Wprowadzenie 2 Skąd impuls do zmiany? 2 Jak będzie wyglądał nowy model kontroli klauzul niedozwolonych? 3 Jakie sankcje zostały przewidziane za stosowanie klauzul niedozwolonych? 4 Czy rejestr klauzul niedozwolonych przestanie funkcjonować? 4 Podsumowanie 5
Nowelizacja ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów, która wejdzie w życie 17 kwietnia 2016 znacząco wzmocni kompetencje Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Najistotniejszą zmianą z punktu widzenia sprzedawców internetowych jest nowy model kontroli w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (uznanie wpisu za klauzulę niedozwoloną lub abuzywną). Wzorcem umowy jest np. regulamin e-sklepu oraz wszelkie inne, stosowane przez przedsiębiorcę ustandaryzowane umowy. Od 17 kwietnia bieżącego roku to Prezes UOKiK w decyzji administracyjnej, a nie jak dotychczas Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK), będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania. Dotychczasowe, sądowe postępowanie, zastąpione zostanie postępowaniem administracyjnym. Wprowadzenie Stworzenie dobrego i zgodnego z prawem regulaminu dla sklepu internetowego nie jest zadaniem łatwym. W przypadku choćby nieumyślnego umieszczenia w nim tzw. klauzul niedozwolonych (abuzywnych), Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, może nałożyć na właściciela sklepu karę finansową. Kary nakładane na przedsiębiorców mogą sięgać aż do 10% obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym wydanie decyzji. Zgodnie z Art. 385 (1) 1 Kodeksu cywilnego: Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne) Pod sformułowaniem nieuzgodnione indywidualnie należy rozumieć postanowienia wzorców umów takie jak, regulaminy i inne ustandaryzowane umowy, na których treść konsument nie miał wpływu, gdyż zostały one jednostronnie zaproponowane przez przedsiębiorcę. Przykładowy katalog niedozwolonych postanowień umownych zawiera art. 385 (3) Kodeksu cywilnego. Skąd impuls do zmiany? Unijna dyrektywa 93/13/EWG nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązek zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami. Tymczasem w Polsce już od dłuższego czasu wskazywano na nieefektywność dotychczasowego modelu eliminowania z obrotu tzw. klauzul niedozwolonych. Przede wszystkim dotychczasowa procedura stwierdzania abuzywności postanowień wzorców umów była czasochłonna. Liczba spraw przerosła możliwości sądów, w związku z czym, czas oczekiwania na wyrok wynosił średnio 2 lata. Uniemożliwiało to realizację podstawowego celu polegającego na jak najszybszym wyeliminowaniu z obrotu zapisów regulaminu naruszających prawa konsumentów. Ponadto niepokojącym zjawiskiem, znacznie przyczyniającym się do nieefektywności dotychczasowego modelu była działalność organizacji quasi-konsumenckich masowo wnoszących powództwa o stwierdzenie abuzywności klauzul. Często zmieniały się osoby, w imieniu których powództwa wpływały, nie zmieniał się jednak pełnomocnik co wskazywało na wyspecjalizowany, nakierowany na zysk, profil instytucji skarżących. 2
Skomplikowany i nieefektywny model postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone sprawił, że pojawiły się głosy postulujące zmianę dotychczasowego modelu. Efektem prac jest nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Jak będzie wyglądał nowy model kontroli klauzul niedozwolonych? Po wejściu w życie nowelizacji ustawy to nie Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, lecz Prezes UOKiK w drodze decyzji administracyjnej będzie oceniał postanowienia wzorców umów pod kątem ich zgodności z prawem konsumentów oraz orzekał o ich abuzywności i zakazywał dalszego stosowania. Jest to zasadnicza różnica w porównaniu z dotychczasowym stanem prawnym, w którym Prezes UOKiK dopiero po prawomocnym orzeczeniu Sądu wpisywał postanowienie do rejestru klauzul niedozwolonych. Postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, Prezes UOKiK będzie mógł wszcząć z urzędu lub po otrzymaniu pisemnego zawiadomienia. Uprawnienie do składania zawiadomienia będą posiadać: konsumenci, powiatowi i miejscy rzecznicy praw konsumentów, rzecznik ubezpieczonych, organizacje konsumenckie. Po otrzymaniu i rozpatrzeniu zawiadomienia, Prezes UOKiK będzie mógł podjąć jedną z następujących decyzji: o wszczęciu postępowania wyjaśniającego (np. w przypadku, gdy okoliczności danej sprawy będą wymagały doprecyzowania celem ustalenia stanu faktycznego. Postępowanie takie może poprzedzać wszczęcie postępowanie właściwego np. w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, czy w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów); o wszczęciu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone; poinformuje o braku podstaw do wszczęcia postępowania. Ostatni przypadek dotyczy sytuacji, gdy z treści zawiadomienia, a także informacji posiadanych przez Prezesa UOKiK w sposób oczywisty wynikać będzie, że nie naruszono zakazu stosowania niedozwolonych zapisów w regulaminie sklepu lub zawartych umowach. Natomiast postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone powinno być zakończone w terminie 4 miesięcy, a w sprawie szczególnie skomplikowanej nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Postępowanie będzie znacznie szybsze niż dotychczas. Obecnie czas oczekiwania na decyzję sądu wynosi około 2 lat. Jednocześnie zdaniem przedstawicieli UOKiK termin wskazany w znowelizowanej ustawie jest dostatecznie długi, aby zakończenie sprawy było realne. Od decyzji wydanej przez Prezesa UOKiK, przysługiwać będzie odwołanie do sądu. Tym samym udział sądu w postępowaniach w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie został całkowicie wyeliminowany. Przedsiębiorca będzie mógł zaskarżyć decyzję wydaną przez UOKiK do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, następnie do Sądu Apelacyjnego, a na końcu do Sądu Najwyższego. Zachowane zostały więc wszystkie procesowe gwarancje strony postępowania administracyjnego i możliwość sądowej obrony. 3
Jakie sankcje zostały przewidziane za stosowanie klauzul niedozwolonych? Kara za stosowanie wpisów niedozwolonych została utrzymana na tym samym poziomie. Prezes UOKiK będzie mógł nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym wydanie decyzji. Zgodnie z uzasadnieniem zwartym w ustawie nowelizującej ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów, przesłankami, które zostaną wzięte pod uwagę określając wymiar kary, będą: okoliczności naruszenia zakazu oraz recydywa, a także okres, stopień i skutki rynkowe naruszenia. Okolicznościami łagodzącymi wymiar kary będą: dobrowolne usunięcie skutków naruszenia, zaniechanie stosowania praktyk niedozwolonych przed wszczęciem postępowania lub bezpośrednio po jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania stosowania naruszeń lub usunięcia jego skutków, a także współpraca z Prezesem UOKiK w toku postępowania. Z kolei przesłankami obciążającymi, wpływającymi na wyższy wymiar kary (mieszczący się w maksymalnej wysokości do 10% obrotu) będą: znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków, osiągnięcie znacznych korzyści finansowych przez przedsiębiorcę w związku z naruszeniem praw konsumentów, dokonanie uprzednio podobnego naruszenia lub umyślność działania. W przypadku przedsiębiorcy, który nieumyślnie stosował niedozwolone postanowienia umowne i przeciwko któremu wszczęte zostanie postępowanie przez UOKiK, najlepszym rozwiązaniem będzie dobrowolne zobowiązanie do zaprzestania dalszych naruszeń lub usunięcie ich skutków. Bardzo prawdopodobne wówczas, że w przypadku przedsiębiorcy, który wykaże się dobrą wolę, UOKiK wyda tzw. decyzję zobowiązującą, w której uzna dane postanowienie wzorca umowy za niedozwolone i jednocześnie zobowiąże przedsiębiorcę do wykonania zaproponowanych przez niego i zaakceptowanych przez Prezesa UOKiK zobowiązań. Korzyści z takiego rozwiązania będą obustronne. Po pierwsze, zobowiązanie zapewni lepszą ochronę konsumentów. Niedozwolone postanowienia umowne zostaną szybciej wyeliminowane z obrotu, gdyż przedsiębiorca nie będzie wówczas co do zasady składał odwołania do sądu. Po drugie, w przypadku wydania decyzji zobowiązującej, przedsiębiorca będzie mógł uniknąć dotkliwej kary finansowej. Co istotne, Prezes UOKiK będzie sprawował kontrolę nad realizacją zobowiązań wynikających z decyzji zobowiązującej może np. określić termin ich wykonania, a ponadto przedsiębiorca zobowiązany będzie do poinformowania o stopniu ich realizacji. W przypadku niewykonania zobowiązań lub obowiązków informacyjnych bądź też oparcia decyzji zobowiązaniowej o przedstawione nieprawdziwe, niekompletne lub wprowadzające w błąd informacje lub dokumenty, Prezes UOKiK może uchylić decyzję w części dotyczącą zobowiązań i nałożyć karę pieniężną, a także określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia. Czy rejestr klauzul niedozwolonych przestanie funkcjonować? Prowadzony obecnie rejestr klauzul niedozwolonych będzie funkcjonował jeszcze przez najbliższe 10 lat od dnia wejścia w życie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sprzedawcy internetowi będą więc musieli uważać by w swoich wzorcach umownych nie stosować zakwestionowanych już postanowień. Będzie to bowiem równoznaczne z naruszaniem zbiorowych interesów konsumentów. Równocześnie sprzedawcy internetowi powinni śledzić rejestr decyzji prezesa UOKiK, gdzie znajdą się informacje, jakiego rodzaju postanowienia są uznawane za niedozwolone. W odróżnieniu do rejestru klauzul niedozwolonych, orzeczenia wydawane przez Prezesa UOKiK zawsze będą uzasadniane, co powinno korzystnie wpłynąć na samokontrolę działań przedsiębiorców. 4
Podsumowanie Nowy model postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone to z pewnością krok w dobrym kierunku. Postępowanie będzie prostsze, mniej sformalizowane i przede wszystkim szybsze niż obecnie. Dzięki temu wzorce zawierające zakazane klauzule będą szybciej eliminowane z obrotu, co w znaczący sposób ograniczy ich negatywne skutki dla konsumentów. Zmiany są również korzystne dla przedsiębiorców. Powinny one przyczynić się do wyeliminowania działań niektórych organizacji quasikonsumenckich (bądź innych osób nastawionych na realizację celów zarobkowych, nie zaś ochronę interesów konsumentów). Niemożliwe będzie rozdrabnianie spraw jedynie w celu pomnożenia możliwych do uzyskania kosztów procesowych. Ponadto w związku z brakiem opłat obciążających przedsiębiorcę w postępowaniu administracyjnym znacznie ograniczona zostanie możliwość wymuszania na przedsiębiorcach dokonywania darowizn na rzecz quasi-konsumenckich organizacji w zamian za rezygnację z wytoczenia powództwa. Powyższe z pewnością nie oznacza jednak, że e-sklepy mogą pozwolić sobie na mniejszą czujność w weryfikowaniu poprawności postanowień swojego regulaminu. Należy zwrócić uwagę, że w dalszym ciągu istnieć będzie dość szeroki krąg podmiotów (konsumenci, rzecznicy konsumentów, a także organizacje prokonsumenckie), uprawnionych do zgłoszenia podejrzenia stosowania niedozwolonych postanowień umownych. Ponadto sama procedura wszczynania postępowania zostanie znacznie uproszczona. Wystarczające będzie jedynie złożenie zawiadomienia do UOKiK, który na jego podstawie będzie mógł podjąć dalsze działania we własnym zakresie. W znacznej większości przypadków (poza realizacją roszczeń indywidualnych), konsumenci nie będą więc musieli składać pozwów co dla wielu z nich było do tej pory dość uciążliwą i zniechęcającą czynnością. Nie każdy konsument dysponuje wiedzą, w jaki sposób można taki pozew złożyć i nie każdy chce tracić swój czas na kontakt z sądami i prawnikiem. Nowy model wymaga jedynie złożenia zawiadomienia do UOKiK, co niewątpliwie jest znaczącym ułatwieniem dla uprawnionych podmiotów. Wystarczające będzie bowiem jedynie samo wskazanie, że dany e-sklep posiada w swoich wzorcach umów postanowienia niezgodne z prawem, aby Prezes UOKiK sam podjął dalsze działania. Tym samym oznacza to brak konieczności angażowania prawników i inwestowania środków finansowych na rozpoczęcie postępowania przeciwko przedsiębiorcy. Informacja o autorze Marcin Jędrzejak: Absolwent wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz polsko-niemieckich studiów prawniczych Master of German and Polish Law na wydziale Prawa Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Ukończył również podyplomowe studia menedżerskie organizowane przez Wyższą Szkołę Bankową w Poznaniu. Pierwsze doświadczenia zawodowe w branży e-commerce pozyskał pracując dla niemieckich startupów. Następnie pracował w kancelarii Rödl & Partner w Gliwicach. W Trusted Shops pełni funkcję specjalisty do spraw polskiego prawa. 5
Większe zaufanie, większa sprzedaż: Widżet Trustbadge Certyfikowany sklep Sklep spełnia kryteria jakósci Trusted Shops! Gwarancja do 10 000 PLN Zabezpieczenie przez 30 dni dzięki gwarancji zwrotu pieniędzy! Dział obsługi klienta W razie pytań możesz zwrócić się do sklepu lub Trusted Shops. TRUSTED SHOPS Opinie klientów BARDZO DOBRY 4.95/5.00 Wspaniała i szybka obsługa, towar zgodny z opisem. 30.01.15 665 opinie» demoshop.de certyfikowany sklep od 21.07.2003 Pomoc Sprzedaż dzięki zaufaniu Opinie klientów BARDZO DOBRY 4.95/5.00 Prosty sposób na zmniejszenie wskaźnika porzuceń strony Inwestujesz w kampanie marketingowe, które mają zwiększyć ruch na stronie Twojego sklepu? Upewnij się, czy na pewno czerpiesz z tego wymierne korzyści. Jednym z najczęstszych powodów porzucania przez potencjalnych klientów stron sklepów internetowych są wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa zakupów. Pokonaj je dzięki Trustbadge. Widżet Trustbadge wzmocni zaufanie do Twojego sklepu na każdym etapie zakupów, prezentując: Znak jakości Trusted Shops, który potwierdza, że sklep spełnia ponad 70 kryteriów jakości i zakupy w nim są całkowicie bezpieczne Naszą gwarancję zwrotu pieniędzy, czyli konkretne finansowe zabezpieczenie zakupów, które przekona odwiedzającego stronę, by złożył zamówienie, nie bał się umieścić w koszyku większej ilości produktów lub towarów o dużej wartości i zapłacił z góry Opinie klientów, niezależne potwierdzenie jakości Twoich usług dzięki rekomendacjom zebranym w naszym systemie Zacznij zwiększać sprzedaż z Trusted Shops: www.trustedshops.pl/handlowcy
Bezpieczne i sprawdzone teksty prawne: Regulamin i polityka prywatności Bez opłaty dodatkowej Zawsze aktualny regulamin i audyt prawny sklepu Dołączając do Trusted Shops, nie musisz już martwić się o regulamin sklepu i zlecanie jego aktualizacji kancelariom. Otrzymasz je u nas bez dodatkowych opłat. Odpowiadając na pytania dotyczące Twojego e-sklepu w dostępnym online generatorze tekstów prawnych, szybko i łatwo pobierzesz bezpieczne i dopasowane do potrzeb Twojego sklepu dokumenty, takie jak regulamin sklepu internetowego, pouczenie o prawie do odstąpienia od umowy i polityka prywatności. Będziesz także otrzymywać aktualizacje przez cały czas trwania umowy. Ponadto nasi eksperci przeprowadzą kompleksowy audyt Twojego sklepu w oparciu o kryteria jakości bazujące na polskich i europejskich przepisach dotyczących e-commerce, sprawdzając także inne elementy strony. Pobierz regulamin stworzony przez ekspertów: www.trustedshops.pl/handlowcy
Dodatkowa ochrona dla Twojego e-sklepu: Regulamin z Gwarancją Premium Pełna ochrona Nie chcesz się martwić klauzulami niedozwolonymi i skargami na Twój regulamin? Wybierając Regulamin z Gwarancją Premium Trusted Shops, zyskasz wsparcie i dodatkową ochronę przed karami finansowymi związanymi z zapisami w regulaminie Twojego sklepu internetowego. Nasza gwarancja zapewni Ci dodatkową opiekę prawną w przypadku skarg dotyczących postanowień pobranych z naszego generatora tekstów prawnych (regulamin, polityka prywatności, pouczenie o prawie do odstąpienia od umowy) nawet wtedy, gdy taka skarga będzie niezasadna. Jeśli otrzymasz od kogoś pismo lub mail z zastrzeżeniami dotyczącymi wygenerowanych tekstów prawnych, zajmiemy się wyjaśnieniem sprawy. Gdyby zdarzyło się, że UOKiK lub sąd zinterpretuje którąś z klauzul w wygenerowanych tekstach jako niedozwoloną, pokryjemy ewentualną karę nałożoną z tego tytułu na Twój sklep. Wybierz jeszcze większe bezpieczeństwo: www.trustedshops.pl/handlowcy
+48 22 4626400 sprzedaz@trustedshops.pl Chcesz dowiedzieć się więcej o Trusted Shops? Skontaktuj się z naszym konsultantem. TRUSTED SHOPS GmbH, Przedstawicielstwo w Polsce, ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa TRUSTED SHOPS GmbH Wszelkie prawa zastrzeżone Siedziba firmy: Trusted Shops GmbH, Subbelrather Str. 15c, 50823 Kolonia, Niemcy Sąd Rejonowy w Kolonii, Niemcy, Rejestr Handlowy (HRB) 32735 NIP-UE: DE 812 947 877 Zarząd: Jean-Marc Noël, Thomas Karst, Ulrich Hafenbradl 201603