S-2.431.1.29.2015.AJ Protokół kontroli kompleksowej przeprowadzonej w Urzędzie Miejskim w Dobrzanach w dniach 16-17 września 2015 r. Adres kontrolowanej jednostki: 1. Urząd Miejski w Dobrzanach ul. Staszica 1 73-130 Dobrzany 2. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Staszica 1 73-130 Dobrzany Kierownik kontrolowanej jednostki: Pan Jan Prościak - Burmistrz Gminy Dobrzany (od grudnia 2010 r. do grudnia 2014 r.), Pani Anna Gibas - Burmistrz Gminy Dobrzany (od grudnia 2014 r. do 17 kwietnia 2015 r., od 05 maja 2015 r. do dnia kontroli). Kontrolę przeprowadził zespół inspektorów Wydziału Spraw Społecznych Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie w składzie: Anna Jasina inspektor wojewódzki osoba kierująca zespołem, Ilona Jackiewicz-Bara starszy inspektor wojewódzki, na podstawie upoważnienia Wojewody Zachodniopomorskiego nr 55/2015 z dnia 08 września 2015 r. Akta kontroli str. 6-11 Zakres kontroli: Sposób realizacji zadań nałożonych na Gminę przepisami ustawy z dnia 09 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 332 z późn. zm.), a w szczególności zagadnienia dotyczące: 1) budowania spójnego systemu wspierania rodziny, 2) wspierania rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych, 3) zapewnienia miejsc w placówkach wsparcia dziennego, 4) monitorowania sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Kontrolą objęto okres od 01 stycznia 2014 r. do 16 września 2015 r. Wyjaśnień udzielały: Pani Anna Gibas Burmistrz Dobrzan Pani Grażyna Koczot kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Dobrzanach Pani Magdalena Obłoń - asystent rodziny Ustalenia kontroli. Ustaleń dokonano w oparciu o informacje przekazane przez Burmistrza Dobrzan, kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Dobrzanach, asystenta rodziny, analizę dokumentacji 1
dotyczącej działań podejmowanych przez Gminę na rzecz budowania spójnego systemu wspierania rodziny oraz dokumentacji indywidualnych rodzin objętych wsparciem asystenta. 1. Opracowanie i realizacja gminnego programu wspierania rodziny. Zgodnie z art. 176 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, do zadań własnych gminy należy opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny. Rada Miejska w Dobrzanach Uchwałą Nr XXVI/251/13 z dnia 12 kwietnia 2013 r. przyjęła Program Wspierania Rodziny w Gminie Dobrzany na lata 2013-2015. W Programie nie uwzględniono charakterystyki społeczno-demograficznej Gminy Dobrzany, nie określono liczby rodzin, które powinny być objęte wsparciem. Wyszczególniono założenia Programu oraz priorytety jego realizacji. Wskazano między innymi na podmioty realizujące zadania zawarte w dokumencie, źródła finansowania oraz sposób monitorowania Programu. Z informacji uzyskanych od kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej wynika, że w ramach realizacji Programu: 1) zatrudniano asystentów rodziny dofinansowanie w ramach konkursu Asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej na rok 2014 i 2015, 2) uczestniczono w projekcie Klub Integracji Społecznej Pod Aniołem, 3) prowadzono mediacje, 4) udzielano pomocy i wsparcia rodzinom zagrożonym wykluczeniem społecznym. 2. Wyznaczenie podmiotu organizującego pracę z rodziną. Zgodnie z art. 10 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, pracę z rodziną organizuje gmina lub podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania na podstawie art. 190. W przypadku, gdy wyznaczonym podmiotem jest ośrodek pomocy społecznej, w ośrodku można utworzyć zespół do spraw asysty rodzinnej. Zgodnie z Uchwałą Nr XIX/177/12 Rady Miejskiej w Dobrzanach z dnia 07 września 2012 roku w Gminie Dobrzany do realizacji zadań, o których mowa w art. 10 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej został wyznaczony Ośrodek Pomocy Społecznej w Dobrzanach. W Ośrodku nie utworzono zespołu ds. asysty rodzinnej. 3. Podejmowanie działań na rzecz rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie: 1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego; 2) terapii i mediacji; 3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych; 4) pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego; 5) organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej "grupami wsparcia" lub "grupami samopomocowymi". Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną. Zgodnie z art. 15 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań asystenta rodziny należy w szczególności: 1) opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym, o którym mowa w art. 11 ust.1ustawy, 2) opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy 2
zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej, 3) udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego, 4) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych, 5) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych, 6) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi, 7) wspieranie aktywności społecznej rodzin, 8) motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, 9) udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej, 10) motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych, 11) udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych, 12) podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin, 13) prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci, 14) prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną, 15) dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku, i przekazywanie tej oceny podmiotowi, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy, 16) monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną, 17) sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach, 18) współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny, 19) współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa w art. 9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.), lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną. Plan pracy z rodziną obejmuje zakres realizowanych działań mających na celu przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, a także zawiera terminy ich realizacji i przewidywane efekty. Liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę, jest uzależniona od stopnia trudności wykonywanych zadań, jednak nie może przekroczyć 15. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Dobrzanach, na dzień kontroli pomocą Ośrodka objęte były 72 rodziny z dziećmi, w tym 4 rodziny wymagały objęcia wsparciem asystenta. W okresie objętym kontrolą Ośrodek Pomocy Społecznej zatrudniał dwóch asystentów, którzy pracowali z 9 rodzinami. Gmina prowadziła monitoring sytuacji dzieci w rodzinach zagrożonych kryzysem lub przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. W Gminie nie było rodzin wspierających. Akta kontroli str. 13-29 3
W okresie objętym kontrolą w Gminie nie prowadzono poradnictwa specjalistycznego. W jednej rodzinie prowadzone były mediacje. W ramach realizacji projektu Klub Integracji Społecznej Pod Aniołem rodziny wychowujące dzieci, zagrożone wykluczeniem społecznym mogły skorzystać także ze wsparcia mediatora, radcy prawnego, konsultacji z psychologiem i doradcą zawodowym. W Gminie nie organizowano grup wsparcia. Akta kontroli str. 30 W okresie od 1 stycznia 2014 r. do 16 września 2015 r. 1 dziecko z terenu Gminy zostało umieszczone w pieczy zastępczej. Działania w rodzinie, z której zostało zabrane dziecko były prowadzone zarówno przed jego zabraniem jak i w trakcie pobytu w pieczy zastępczej. Było to m.in. monitorowanie sytuacji, wsparcie asystenta rodziny, dozór kuratora, praca nad relacjami w rodzinie, poprawa sytuacji materialnej. Akta kontroli str. 31-34 Oceny pracy asystentów z rodzinami dokonano na podstawie 4 losowo wybranych przypadków. W dwóch kontrolowanych przypadkach z rodziną pracował od początku ten sam asystent, w dwóch kolejnych była zmiana. We wszystkich przypadkach zdiagnozowane były główne problemy występujące w rodzinach, a zaplanowane działania były adekwatne do występujących problemów. Na podstawie prowadzonej dokumentacji stwierdzono, że asystenci wykazywali dużą rzetelność w wykonywaniu obowiązków. Znali szczegółowo sytuację we wspieranych rodzinach. Reagowali na zachodzące zmiany. We wszystkich przypadkach opracowane były plany pracy z rodziną wspólnie z członkami rodziny i w konsultacji z właściwym pracownikiem socjalnym. W jednym z kontrolowanych przypadków w planie pracy z rodziną podano zbyt ogólne cele i zadania oraz terminy ich realizacji. Wskazano, że plan pracy z rodziną powinien być podpisany przez członków rodziny dla których został opracowany oraz przez pracownika socjalnego. Przy realizacji zadań współpracowano z licznym instytucjami działającymi w obszarze pomocy rodzinom, m.in. szkołami, sądami, powiatowym urzędem pracy, kuratorami sądowymi, powiatowymi centrami pomocy rodzinie. Ocena sytuacji rodzin dokonywana była nie rzadziej niż co pół roku i przekazywana Ośrodkowi Pomocy Społecznej w Dobrzanach. Akta kontroli str. 35-50 4. Kwalifikacje asystentów rodzin. Zgodnie z art. 12 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej asystentem rodziny może być osoba, która: 1) posiada: a) wykształcenie wyższe na kierunku pedagogika, psychologia, socjologia, nauki o rodzinie lub praca socjalna lub b) wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku uzupełnione szkoleniem z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną i udokumentuje co najmniej roczny staż pracy z dziećmi lub rodziną lub studiami podyplomowymi obejmującymi zakres programowy szkolenia określony w rozporządzeniu i udokumentuje co najmniej roczny staż pracy z dziećmi i rodziną c) wykształcenie średnie i szkolenie z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną, a także udokumentuje co najmniej 3-ltni staż pracy z dziećmi lub rodziną 2) nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest jej zawieszona ani ograniczona, 4
3) wypełnia obowiązek alimentacyjny - w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do niej wynika z tytułu egzekucyjnego, 4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Asystent rodziny jest zobowiązany do systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji w zakresie pracy z dziećmi lub rodziną, w szczególności przez udział w szkoleniach i samokształcenie. W okresie objętym kontrolą w Gminie Dobrzany zatrudnionych było 2 asystentów rodziny (na dzień kontroli 1). Posiadali oni kwalifikacje zgodne z wymogami określonymi w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Asystenci podnosili swoje kwalifikacje m.in. poprzez udział w szkoleniach. W dokumentacji znajdowały się zaświadczenia i certyfikaty potwierdzające podnoszenie kompetencji i umiejętności. Akta kontroli str. 51-52 5. Prowadzenie placówek wsparcia dziennego. Zgodnie z art. 18 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. Placówkę wsparcia dziennego prowadzi gmina, podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania na podstawie art. 190, lub podmiot, który uzyskał zezwolenie wójta. Gmina Dobrzany prowadzi jedną placówkę wsparcia dziennego Świetlicę Środowiskową powołaną Uchwałą Nr XXVIII/226/1998 r. Rady Miejskiej w Dobrzanach z dnia 28 kwietnia 1998 r. Dysponuje 30 miejscami. Poza tym na terenie Gminy, w sołectwach funkcjonują świetlice wiejskie, które wspierają rodziny poprzez objęcie dzieci opieką, wychowaniem i organizacją czasu wolnego. Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Dobrzanach pisemnie poinformowała, że w 2014 r. zajęcia dla dzieci i młodzieży prowadzone były przez osoby posiadające wykształcenie wyższe pedagogiczne w ramach zawartych umów cywilnoprawnych. W 2015 r. umową Nr 19/2015 realizacja zadania została zlecona Stowarzyszeniu Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Zachodniopomorski Oddział Regionalny z siedzibą w Szczecinie. Zajęcia odbywają się w siedmiu Środowiskowych Ogniskach Wychowawczych Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Ponadto kierownik oświadczyła, że placówka wsparcia dziennego w Kępnie, wykazana jako dziewiąta w sprawozdaniu rzeczowo-finansowym z wykonania przez Gminę zadań w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej nie prowadzi działalności w zakresie pracy z dziećmi i młodzieżą ze względu na brak zainteresowanych uczestnictwem w zajęciach. Akta kontroli str. 53-66 6. Sprawowanie kontroli nad podmiotem organizującym pracę z rodziną i placówkami wsparcia dziennego. Zgodnie z art. 28a ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wójt sprawuje kontrolę nad podmiotami organizującymi pracę z rodziną oraz placówkami wsparcia dziennego. Wójt może upoważnić, w formie pisemnej, do sprawowania kontroli, o której mowa w ust. 1, swojego zastępcę, pracownika urzędu albo kierownika jednostki organizacyjnej gminy. Osobami upoważnionymi nie mogą być pracownicy kontrolowanych jednostek. Zgodnie z informacją przekazaną przez Burmistrza Dobrzan sprawuje ona kontrolę nad podmiotem prowadzącym pracę z rodziną, w tym przypadku nad Ośrodkiem Pomocy Społecznej. Zarządzenie Burmistrza w sprawie kontroli zarządczej precyzuje możliwość zlecania kontroli wewnętrznych na podstawie upoważnień. W dokumentacji znajdowały się upoważnienia oraz protokoły z kontroli przeprowadzonych w 2015 r. w pięciu 5
Środowiskowych Ogniskach Wychowawczych. Nie stwierdzono nieprawidłowości. Zgodnie z oświadczeniem Burmistrza Dobrzan plan kontroli będzie opracowany i realizowany w I kwartale 2016 r. i w latach następnych. Akta kontroli str. 67-77 Dokonano wpisu w książce kontroli pod pozycją 11. Przedstawicielowi kontrolowanej jednostki, po zapoznaniu z treścią protokołu, przysługują następujące uprawnienia: 1. Przed podpisaniem protokołu kontroli kontrolowany może zgłosić umotywowane zastrzeżenia na piśmie, co do jego treści w ciągu 7 dni od dnia otrzymania do podpisu. 2. Prawo odmowy podpisania protokołu powinno być poprzedzone złożeniem pisemnych przyczyn odmowy, co nie stanowi przeszkody do wszczęcia postępowania pokontrolnego. Protokół sporządzono 30 września 2015 r. w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, które otrzymują: - Urząd Miejski w Dobrzanach egzemplarz nr 1 - a/a - egzemplarz nr 2 6