Opracowała Agnieszka Gradys Zagrożenia płynące z korzystania z Intrnetu Co to jest Internet? Internet (inter- + ang. net - sieć) to według Wielkiej Internetowej Encyklopedii Multimedialnej globalna sieć komputerowa łącząca ze sobą miliony komputerów na całym świecie, umożliwiając ich użytkownikom wzajemne przesyłanie informacji za pomocą sieci telefonicznej, łączy światłowodów albo satelitarnych. Korzyści płynące z Internetu są niezaprzeczalne. Umożliwia on wszechstronną komunikację, ułatwia naukę i rozwijanie zainteresowań, ułatwia dostęp do informacji. Jednak poza treściami o dużych walorach edukacyjnych, ogromna część materiałów, jakie można znaleźć w Sieci jest nieodpowiednia czy wręcz szkodliwa dla dzieci i młodzieży. Nie tylko dorośli, ale również dzieci narażone są na zagrożenia internetowe poprzez: kontakt z pornografią, pedofilią, przemocą, uzależnieniem oraz nieświadomym udostępnianiem informacji. Wśród Internautów przeważa młodzież, dla której komputer stał się podstawowym narzędziem pracy, nauki i rozrywki. Oprócz tego istnieją także inne zagrożenia w Internecie takie jak: wirusy, dialery oraz programy szpiegujące. Co nastolatkowie robią w Internecie? Nastolatkowie pobierają muzykę, korzystają z wiadomości błyskawicznych, poczty elektronicznej i grają w gry internetowe. Aktywnie korzystają z wyszukiwarek, aby odnaleźć w Internecie interesujące ich informacje. Większość nastolatków ma już za sobą wizyty w pokojach rozmów, wielu uczestniczyło w rozmowach dorosłych lub prywatnych. Chłopcy w tej grupie wiekowej prawdopodobnie przekraczają dozwolone granice poszukując grubiańskiego humoru, krwi, hazardu lub witryn przeznaczonych wyłącznie dla dorosłych. Dziewczęta raczej korzystają z pokojów rozmów są, więc bardziej narażone na molestowanie seksualne. Najczęstsze zagrożenia, na jakie narażone są dzieci: -kontakt z treściami pornograficznymi -kontakt z materiałami epatującymi przemocą -kontakt z pedofilami -uzależnienie od Internetu -kontakt z internetowymi oszustami -nieświadome uczestniczenie w działaniach niezgodnych z prawem -konsekwencje finansowe (np. korzystanie z dialerów, czyli programów łączących komputer z Internetem za pośrednictwem numerów 0-700) -nieświadome udostępnianie informacji (np. numerów kart, adresów, haseł itp.)
Kontakt z nieodpowiednimi treściami Korzystające z Internetu dziecko może zostać narażone na kontakt z nieodpowiednimi dla niego treściami (materiały pornograficzne, rasistowskie, propagujące przemoc, informacje pośrednictwem sektach i in.), a także może być zachęcane do podejmowania działań, które są nielegalne lub niebezpieczne. Molestowanie fizyczne i wykorzystywanie seksualne Istnieje ryzyko, iż korzystając z sieci, dziecko może dostarczyć obcym osobom informacji lub zaaranżować spotkanie, które może stanowić zagrożenie dla jego bezpieczeństwa lub bezpieczeństwa jego rodziny. W wielu przypadkach pedofile wykorzystują pocztę elektroniczną, chat roomy, grupy dyskusyjne, aby zdobyć zaufanie dziecka, a następnie zorganizować spotkanie w prawdziwym świecie. Najczęstsze formy wykorzystywania seksualnego dzieci z użyciem Internetu to: prezentowanie dzieciom materiałów pornograficznych, pornografia dziecięca (produkcja, dystrybucja, posiadanie), uwodzenie dzieci, prostytucja dziecięca, wirtualny seks. Dzieci i młodzież z racji wrodzonej ciekawości oglądają nieprzyzwoite zdjęcia, filmy lub inne treści pornograficzne. Połączenie internetowe ze stronami WWW szerzącymi pornografię nie tylko deprawuje młodego człowieka, może także przyczynić się do ponoszenia zwielokrotnionych kosztów korzystania z Internetu. Po połączeniu się z niektórymi stronami WWW na dysku naszego komputera instaluje się program rezydentny, który przekierowuje następnie nasze połączenie internetowe na serwer komercyjny gdzie minuta połączenia kosztuje wielokrotne drożej niż połączenie za pośrednictwem TPSA. Często taki program jest trudno usuwalny, gdyż skrycie zmienia parametry tzw. rejestru komputera. Pornografia, szczególnie u młodych ludzi, może wywoływać szkody w ich psychice, polegające na tym, że życiu seksualnemu przyznają oni zbyt wielką rolę, że uznają je za sprawę nadrzędną w stosunku do innych, że przejaskrawione pożądanie erotyczne stępi ich wrażliwość na inne uczucia. Jako rodzice i nauczyciele powinniśmy chronić dzieci przed wpływami pornografii jak również prowadzić rozmowy przygotowujące na możliwość zetknięcia się z nimi. Z informatycznego punktu widzenia jest wiele sposobów, aby zablokować dostęp naszym dzieciom do stron erotycznych. Stosowane są wiec filtry rodzinne, różnorodne programy np. NetNanny czy chociażby zablokowanie z poziomu przeglądarki internetowej możliwość stosowania słów typu nagość, sex w wyszukiwarce Łamanie prawa Dziecko może również zaangażować się w działalność, która jest nielegalna lub pociąga za sobą straty finansowe. Korzystając z aukcji internetowych, podając dane karty kredytowej rodziców itp. dziecko często staje się ofiarą różnych oszustów. Młodzi ludzie bywają nie tylko ofiarami nękania czy niewybrednych żartów, ale także bardzo często sami są ich autorami. Łamią prawo przesyłając wirusy, nielegalne treści, uprawiając hazard, jak również kopiując filmy i muzykę (m.in. za pośrednictwem programów P2P). Korzystając z poczty elektronicznej możemy otrzymywać nieoczekiwane emaile reklamujące różnego typu produkty. Takie listy nazywamy spamem. Obecnie na każde konto
pocztowe wysyłane są spamy w masowych liczbach. Często dołączane są do nich załączniki z wirusami. Po otrzymaniu takiego e-maila należy go usunąć. Nie powinno się otwierać załączników w nim zawartych oraz wchodzić na podane adresy. Aby skutecznie bronić się przed spamem należy zainstalować flirt antyspamowy, który rozróżnia spam od pozostałych wiadomości i usuwa go, bądź przenosi do odpowiedniego folderu. Ostatnio na aukcjach internetowych pojawia się coraz więcej oszustw. Oszuści wystawiają towary, których w ogóle nie mają. Po zakupie kupujący wysyła pieniądze a towaru nie otrzymuje lub otrzymuje paczkę, w której znajdują się stare gazety lub cegła.. Aby uniknąć oszustw należy przede wszystkim sprawdzić komentarze danego użytkownika, a w szczególności czas ich wystawienia oraz kupować za zaliczeniem przy odbiorze przesyłki przez kuriera. Zachęcanie do używania alkoholu, nikotyny, narkotyków Niektóre strony www i grupy dyskusyjne zawierają informacje, które zachęcają dzieci i młodzież do korzystania ze środków uzależniających takich, jak: alkohol, nikotyna czy narkotyki. Komercyjne wykorzystywanie dzieci Rynek reklam kierowanych do dzieci rozszerza obecnie swój zasięg obejmując już nie tylko telewizję, ale także Internet. O ile jednak reklamy telewizyjne skierowane były na dzieci jako całość, reklamy online adresowane są często do konkretnego klienta. Zwiększa to znacznie prawdopodobieństwo sprzedaży danego produktu. Przykładem może tu być wykorzystanie bohatera popularnej kreskówki, który zwraca się do dziecka po imieniu, łamiąc w ten sposób tradycyjne bariery sprzedaży. Zmiany w zdolności do odróżniania rzeczywistości od fantazji Wiele dzieci korzysta z chat roomów, gdzie spotyka się wielu użytkowników np. biorących udział we wspólnej zabawie, grze. Przybierają oni różnorodne tożsamości i wcielają się w różne role. Badanie wskazują, iż niektóre dzieci uczestniczące w takich grach mogą stracić zdolność do odróżniania prawdziwego życia od komputerowej symulacji. Z czasem zaczynają coraz mocniej angażować się w tego typu wirtualne interakcje i spędzają coraz więcej czasu przed ekranem komputera. Nękanie Dziecko może stać się obiektem nękania, zastraszania czy choćby niewybrednych żartów. Powinno wiedzieć, że nie należy odpowiadać na zaczepki, gdyż zachęca to tylko sprawcę do dalszego działania. O zachowaniu sprawcy można donieść administracji komunikatora, dostawcy Internetu, administratorowi serwera konta pocztowego a w przypadku złamania prawa zgłosić sprawę na policję. Cyberprzemoc to bardzo delikatny temat, ponieważ ten rodzaj przemocy wygląda nieraz niewinnie, ale jego szkody są ogromne. Zjawisko to dotyczy nie tylko dorosłych, ale przede wszystkim dzieci i młodzieży z gimnazjum i z liceum.
Polska nazwa wywodzi się z angielskiego zestawieniu dwóch słów cyberbulliying - cyber i bull, gdzie bully oznacza brutalność. Ta forma terroru rozwijała się na przełomie XX i XXI wieku. Czym jest cyberprzemoc? Cyberprzemoc to inaczej przemoc z użyciem mediów elektronicznych przede wszystkim Internetu i telefonów komórkowych. Do działań określanych jako cyberprzemoc zalicza się m.in: wyzywanie, straszenie poniżanie kogoś w Internecie lub przy użyciu telefonu robienie komuś zdjęć lub rejestrowanie filmów bez jego zgody publikowanie w Internecie lub rozsyłanie telefonem zdjęć, filmów lub tekstów, które kogoś obrażają lub ośmieszają podszywane się pod kogoś w Sieci dręczenie poprzez używanie komunikatorów internetowych, sporządzanie witryn internetowych, wpisów na forach dyskusyjnych W Polsce doświadcza go ponad połowa młodych ludzi. Można mówić o lekkiej formie, która opiera się na SMS-ach i e-mailach o obraźliwej treści, przede wszystkim jest to wyzywanie, straszenie, poniżanie kogoś w Internecie lub przy użyciu telefonów komórkowych. Drastyczniejszą formą jest dręczenie poprzez używanie komunikatorów internetowych, sporządzanie witryn internetowych, wpisów na forach dyskusyjnych. Inną formą jest robienie zdjęć komórkami, rejestrowanie filmów i udostępnianie go w Internecie bez zgody osoby nagrywanej. Formą cyberprzemocy jest także podszywanie się pod kogoś. Takie działania wynikają z kilku aspektów. Przede wszystkim z anonimowości i bezkarności sprawców. W Polsce, pisemne groźby nie podlegają karze sądowej, osoby te dlatego czują się swobodnie. Przemoc jest szczególnie dotkliwa, ponieważ kompromitujące materiały docierają w krótkim czasie do ogromnej ilości osób, jako kopie na wielu komputerach, pozostają na zawsze. Według polskiego prawa: Karalne jest pomówienie, zniewaga, niszczenie danych informatycznych i utrudnienie dostępu do danych informatycznych, które są przejawem cyberprzemocy (...) niezależnie od ochrony prawokarnej pokrzywdzonego, osoba taka może pozwać prześladowcę jako poszkodowany w procesie cywilnym o np. naruszenie dóbr osobistych. Odmianą cyberprzemocy jest Flaming (ang. flame war, flaming) kłótnia internetowa. Potocznie nazywana jest także wojną na obelgi. Są to wiadomości celowo wrogie i obraźliwe, które zostają wysłane do pewnych grup, list dyskusyjnych lub for dyskusyjnych. Najczęściej wojna na obelgi zaczyna się od krótkiej wymiany zdań. Istotna w tym aspekcie jest eskalacja agresji. Początkowo to drobne uszczypliwości, kończące się poważnymi obelgami. Trzeba zdać sobie sprawę, że ofiara cyberprzemocy, nigdy nie jest sama ze swoim problemem. O tej formie przemocy jest coraz głośniej. Dla osób wstydliwych lub po prostu szukających pomocy, jest dostępna linia helpline.org.pl lub tel. 0800 100 100. Najważniejsze jest to, by pomoc znaleźć w domu rodzinnym, liczy się wsparcie najbliższych osób.
Jeśli cyberprzemoc przytrafi się osobie wrażliwej, może powodować głębokie traumy psychiczne, w najgorszych przypadkach dochodzi nawet do samobójstw. Z pozory niewinna manipulacja np. zdjęcie umieszczone na portalach randkowych, może przynieść ogromne szkody. Nie są to sytuacje wyolbrzymione lub wymyślone. Przykładem niech będzie przypadek osoby pracującej w korporacji na wysokim stanowisku, której postać kojarzy się pozytywnie, jest autorytetem. W Internecie pojawiają się jej zdjęcia w związku z firmą, którą reprezentuje. Przez pewien czas ta osoba, w godzinach wieczornych otrzymywała SMS-y o erotycznym podtekście. Okazało się, że jej wizerunek został wykorzystany przez anonimową osobę. To znaczy, ze jej zdjęcie z podstawowymi danymi personalnymi zostało umieszczone na portalu randkowym. Wycofanie takiego zdjęcia to długa procedura. Przede wszystkim trzeba udowodnić, że fotografia została umieszczona bez zgody danej osoby. Gdyby zdjęcie to trafiło w ręce kontrahenta tej kobiety, to ucierpiałby jej autorytet, a kariera mogłaby się zakończyć. Kolejnym przypadkiem jest kręcenie filmików telefonem komórkowym. Wystarczy, że ktoś ukradkiem nakręci film z szatni żeńskiej i wrzuci go do Internetu. Plotka o takim zajściu rozchodzi się automatycznie. Pojawiają się obraźliwe komentarze, wyzwiska. Dobra reputacja może lec w gruzach. Szczególnie młode osoby są nie odpowiedzialne i nie potrafią przewidzieć konsekwencji swoich czynów. Najczęściej robią to dla żartów, które mogą przerodzić się w prawdziwe szykanowanie drugiej osoby. Nie należy dawać przyzwolenia na takie praktyki. Zawsze i wszędzie należy interweniować, a przynajmniej reagować na takie sytuacje. Dla jednych to tylko chwila upokorzenia, dla drugich cios psychiczny, który może ciągnąć się przez całe życie. Bądźmy czujni na cierpienia innych. Dając przyzwolenie na takie sytuacje, stajemy się współwinni tragedii. Pedagodzy, nauczyciele, ale przede wszystkim rodzice powinni sobie zdawać sprawę z zagrożeń jakie niesie ze sobą Internet. Jak być bezpiecznym w Internecie. Zasady bezpieczeństwa! 1. Zanim dołączysz Kontakty z ludźmi na portalach społecznościowych, podobnie jak kontakty z ludźmi w świecie rzeczywistym, rządzą się pewnymi zasadami. Zastanów się, w jaki sposób działa portal zanim utworzysz na nim swój profil. Przede wszystkim zainteresuj się, jaki poziom prywatności gwarantuje Ci dany portal. Informacji tego typu szukaj w regulaminie, który powinien jasno określać zasady twojego uczestnictwa w serwisie. 2. Prywatność Kontroluj dostęp do Twoich danych i innych informacji, które umieszczasz w swoim profilu. Bezpieczny portal społecznościowy powinien pozwolić Ci nadać sobie taki status prywatności, który zagwarantuje, że informację o Tobie będą dostępne tylko dla znajomych, których świadomie dodałeś/aś do swojej listy. Pamiętaj też, że Twoje hasło to Twój sekret.
3. Informacje o mnie Zamieszczając informacje o sobie pamiętaj, że potencjalnie każdy może je zobaczyć. Dbaj o to, żeby nie ujawniać swoich danych osobowych. Stwórz bezpieczny Nick, który nie zdradzi Twojej prawdziwej tożsamości. Sieć daje nam możliwość bycia kimś innymi niż w codziennym życiu. Znaj jednak swoje granice tej zabawy - myśl jak się prezentujesz. 4. Zdjęcia Zastanów się dobrze zanim zamieścisz w Sieci swoje zdjęcia, które mogą być użyte, przez innych użytkowników Sieci, w sposób, jakiego byś sobie nie życzył/a lub skopiowane do miejsca, w którym byś ich nie zamieścił/a. Jeżeli już na pewno chcesz zamieścić swoje zdjęcia w Internecie ustaw taki status prywatności, który zagwarantuje Ci bezpieczeństwo. 5. Kontakty z innymi Bądź czujny/a w kontaktach z osobami znanymi wyłącznie Sieci. Flirt z nieznajomym/ą może być dobrą zabawą, ale może też mieć niebezpieczne konsekwencje. W Sieci ludzie często udają kogoś, kim nie są ukrywając w ten sposób swoje prawdziwe intencje. Bądź bardzo ostrożny/a, jeżeli nowy internetowy przyjaciel chce się z Tobą spotkać w realu. Jeżeli zdecydujesz się na spotkanie, spotkaj się w miejscu publicznym (centrum handlowym czy w ruchliwej kawiarni) a na spotkanie pójdź z kimś, komu ufasz. Powiedz o planowanym spotkaniu odpowiedzialnej osobie dorosłej. 6. Odpowiedzialność za informacje Jeżeli piszesz coś w Internecie będąc pod wpływem silnych emocji, przeczytaj to dwa razy. Daj sobie czas żeby się uspokoić i sprawdź czy to, co planujesz wysłać jest tego warte. Pamiętaj także, że czasem szkoła, rodzice lub pracodawcy mają możliwość monitorowania Twojej korespondencji i Twoich działań w Sieci. Dlatego, w Sieci, nie pisz nigdy czegoś, czego nie napisałbyś/abyś na kartce pocztowej, którą nie tylko bezpośredni adresat może przeczytać. Pamiętaj też, że ludzie przesyłają dalej, upubliczniając wiadomości. Sam/a także zawsze patrz, co przesyłasz dalej. Nie ujawniaj danych innych osób nie przesyłaj dalej cudzych maili i nie podawaj w Sieci danych innej osoby bez jej zgody. 7. Szanuj innych Bądź miły/a dla innych w Sieci. Zastanów się czy adresat życzyłby sobie zobaczyć taki wpis i czy Ty powiedziałbyś/abyś lub pokazał/a to samo podczas spotkania twarzą w twarz? Poczucie humoru, poglądy i zasady innych ludzi bywają różne także w Sieci. Respektuj innych w Internecie, a jeżeli kogoś urazisz znajdź metodę, żeby sprawę wyjaśnić i go przeprosić. Jeżeli ktoś Ciebie obraża myśląc, że zrobiłeś/aś coś niemiłego celowo zamiast dać się ponieść emocjom, spróbuj wyjaśnić, że to nie było celowe, że to wynik nieporozumienia.
8. Działaj mądrze Ktoś Cię prowokuje? Nie daj mu satysfakcji. Zazwyczaj jest to metoda na zwrócenie na siebie uwagi, jeżeli takiego kogoś zignorujesz prawdopodobnie da Ci spokój. 9. Pomoc Masz prawo do godności w Internecie. Jeżeli jesteś atakowany/a, ktoś Cię straszy lub grozi Ci działaj w swojej obronie. Zgłoś fakt cyberprzemocy odpowiednim instytucjom (szkoła, policja, helpline.org.pl 0-800-100-100) i osobom, które mogą Ci udzielić pomocy: rodzice, psycholog szkolny, nauczyciel. Razem szybko i skutecznie rozwiążecie problem. 10. Pamiętaj o realu Internet jest fajny, ale nie zapominaj o realnym świecie. Kontroluj to, ile czasu spędzasz w Sieci. Dbaj o kontakty z ludźmi w świecie rzeczywistym. Nawet mając pięciuset znajomych na portalu społecznościowym możesz czuć się samotnym/ą. Nic nie zastąpi prawdziwych znajomości. Gdzie szukać pomocy Jeżeli ktoś nęka Cię w Sieci, nabija się z Ciebie, wysyła obraźliwe e-maile, sms y, zadaje Ci na czacie, w mailu lub przez komunikator jakieś krępujące pytania, wypytuje Cię o prywatne dane, nalega na spotkanie skontaktuj się z Helpline.org.pl. Wejdź na stronę www.helpline.org.pl i skorzystaj z komunikatora, lub zadzwoń pod bezpłatny numer 0 800 100 100. Pamiętaj, żeby zawsze w sytuacji zagrożenia w Internecie szukać pomocy w Helpline.org.pl lub u rodziców, nauczyciela, pedagoga szkolnego albo innej zaufanej osoby dorosłej. Zamiarem internetowych chuliganów jest zdyskredytowanie konkretnej osoby lub grupy ludzi czy nawet całych społeczności. Takie działania wynikają z poczucia anonimowości lub bezkarności sprawców i ułatwiane są np. zamieszczeniem witryny internetowej na serwerze w kraju, w którym pisemne groźby nie są przestępstwem. Badania w Polsce i na świecie Badania przeprowadzone na grupie dzieci w wieku 12-18 lat na temat dręczenia w sieci i realu przez dr Robin Kowalski i dr Susan Limber z Clemens University: 22% dziewczynek miało styczność z cyberbullyingiem (w świecie realnym 12,3%) 11% chłopców miało styczność z cyberbullyingiem (w świecie realnym 14,1%)
Zgodnie z badaniami prowadzonymi przez Fight Crime: Invest in Kids na grupie 1000 osób, jedna trzecia nastolatków była obrażana lub wyśmiewania w Internecie, 10% spotkało się z groźbami fizycznymi publikowanymi online. Według raportu Safer Internet 2007 w okresie od 6 lutego do 31 grudnia 2007 524 na 1408 zgłoszeń do helpline.org.pl dotyczyło właśnie cyberprzemocy, co lokowało ten problem na drugim miejscu pod względem częstości zgłaszania (na pierwszym miejscu były pytania o zasady bezpieczeństwa w sieci- 549 zgłoszeń). Odpowiedzialność prawna Cyberprzemoc nie jest czynem zabronionym stypizowanym w jakimkolwiek polskim przepisie karnym. Karalne jest natomiast m.in. pomówienie, zniewaga, groźba karalna, niszczenie danych informatycznych i utrudnianie dostępu do danych informatycznych, które są przejawami cyberprzemocy. Niezależnie od ochrony prawnokarnej pokrzywdzonego, osoba taka może pozwać prześladowcę jako poszkodowany w procesie cywilnym o np. naruszenie dóbr osobistych.