oparty na doświadczeniach drużynowych gromad zuchowych Hufca Ziemi Cieszyńskiej oraz drużynowych innych gromad Chorągwii Śląskiej Autor: pwd. Alicja Stalmach HO
Spis treści...2 1. Czym są gwiazdki?...2 2. Jak zuch ma zdobywać gwiazdki?...4 3. Jak wprowadzić gwiazdki w gromadzie?...5 4. Jak motywować zuchy do zdobywania gwiazdek?...6 5. Podsumowanie zdobywania gwiazdki...6...8 1. Czym są sprawności?...8 2. Sprawności indywidualne...8 3. Sprawności zespołowe a indywidualne....9 4. Czy czas na realizację próby powinien być ograniczony?...9 5. Karty sprawności... 10 6. Sprawności zespołowe... 11 7. Podsumowanie sprawności indywidualnych i zespołowych... 11 1
1. Czym są gwiazdki? Załącznik nr 1 do Rozkazu Naczelnika ZHP L. 10/94 z 25 września 1994 r.: GWIAZDKI ZUCHOWE to program osiągnięcia przez zuchy określonego etapu rozwoju, przygotowującego do podjęcia zadań odpowiadających nazwie gwiazdki. Gwiazdki zuchowe wspierają rozwój intelektualny, duchowy, fizyczny i społeczny zucha. Gwiazdki jako ważny element metodyki zuchowej pomagają drużynowemu w: 1. wyrobieniu u zuchów umiejętności pracy nad sobą, 2. kształtowaniu nawyków życzliwego współżycia w grupie rówieśników, 3. kształtowaniu pojęcia mówiącego o znaczeniu człowieka w środowisku naturalnym, 4. rozwijaniu potrzeb społecznych dziecka, 5. konstruowaniu programu pracy. ( ) Jedynym wymogiem, który zuch musi spełnić przed przystąpieniem do zdobywania gwiazdki, jest poznanie i zrozumienie Prawa Zucha oraz złożenie Obietnicy. Bo przecież jak można przystąpić do pracy nie mając żadnego kierunkowskazu i nie będąc pełnoprawnym członkiem Związku Harcerstwa Polskiego, w którym jest tak dużo możliwości działania. Przekładając to jednak na język drużynowych powiedziałabym tak: Zdobywanie gwiazdki to forma pracy nad sobą. Weryfikują one wiedzę i umiejętności zucha. Uświadamiają zuchowi, że jest członkiem ZHP, który pracuje nad sobą i stawia sobie cele, które choć małe, są odpowiednie dla dziecka. Gwiazdka to kolejny krok do przodu na drodze rozwoju, po złożeniu obietnicy zuchowej. Przypomina o tym, że zuch na co dzień pamięta o Prawie Zucha, które powinien dobrze znać w momencie składania obietnicy. 2
* - zuch ochoczy ** - zuch gospodarny *** - zuch sprawny Każda z nich ma swój program. Są w nim opisane wymagania, które służą jako wzorzec dla drużynowego. Na podstawie tych wymagań tworzy się odpowiednie dla każdego zucha zadania. * ZUCH OCHOCZY 1. Złożyłem Obietnicę Zuchową. Dbam o swój mundur. Ochoczo biorę udział w zbiórkach gromady. 2. Chętnie służę radą i pomocą wszystkim, którzy tego potrzebują. Stale pomagam w pracach domowych. 3. Brałem udział w wycieczce lub innej formie turystycznej. 4. Znam symbole narodowe, hymn mojej Ojczyzny i potrafię godnie zachować się w sytuacjach, kiedy są używane. ** ZUCH SPRAWNY 1. Jestem dla innych przykładem dobrego zucha. Ważne sprawy gromady i swoje potrafię omówić i załatwić w Kręgu Rady. 2. Potrafię zaplanować swój dzień, znajdując czas na naukę, zabawę i pracę domową. Wykonałem (-am) pożyteczną pracę dla domu rodzinnego. 3. Zorganizowałem (-am) gry i zabawy dla kolegów samodzielnie lub z szóstką. Aktywnie spędziłem (-am) ferie zimowe (w jednej formie). 4. Zdobyłem (-am) najważniejsze wiadomości związane z historią mojej miejscowości. 3
*** ZUCH GOSPODARNY 1. Zorganizowałem (-am) wraz z gromadą akcję gospodarczą, która przyczyniła się do wzbogacenia majątku gromady. 2. Nawiązałem (-am) kontakt z harcerzami i dowiedziałem (-am) się, jak można zostać harcerzem. Wykonałem (-am) z nimi pożyteczną pracę dla środowiska. 3. Zdobyłem (-am) odznakę Siedmiomilowe buty lub uczestniczyłem (-am) w harcerskiej formie wypoczynku. 4. Znam obrzędy i zwyczaje drużyny harcerskiej, z którą nawiązałem (-am) kontakt. Wiem, kto jest bohaterem tej drużyny i szczepu, w którym ona działa. 2. Jak zuch ma zdobywać gwiazdki? Po pierwsze zuch ma zdobywać gwiazdki zarówno pracując samodzielnie jak i razem z gromadą. Dobrze jest posłużyć się konkretnym narzędziem, które umożliwi zapisanie odpowiednich zadań jak i ich weryfikację i ocenę na bieżąco. Takim narzędziem może być książeczka gwiazdki zuchowej. W niej powinny się znajdować konkretne zadania opracowane na podstawie wymagań. Jaka powinna być książeczka? Kolorowa; posiadać jak najmniej tekstu pisanego oraz zadań, które będą wymagały pisania. Zuchy bowiem często nie potrafią dobrze pisać, dlatego kojarzy im się to ze szkołą, bądź czymś nieosiągalnym. Takie zadania mogą je zniechęcić; powinna posiadać ilustracje, dzięki którym stanie się jeszcze bardziej atrakcyjna dla dziecka; powinny się w niej znajdować dane zucha, data złożenia obietnicy oraz jej treść, prawo zucha, konkretne zadania w ciekawej formie graficznej, miejsca na podpisy osób potwierdzających wykonanie niektórych zadań. O czym pamiętać opracowując zadania? Książeczka powinna być w takiej formie, by móc ją dostosowywać do indywidualnych potrzeb zucha oraz jego możliwości. Choć wydaje się to bardzo trudne, możliwe jest indywidualne podejście do każdego zucha. Jeśli bowiem gwiazdkę zucha ochoczego zdobywa zuch mający 6 lat i zuch mający 9 lat, zadania nie powinny wyglądać tak samo. Dla 6- latka bowiem, pokolorowanie flagi będzie wyzwaniem, dla 9- latka nudnym obowiązkiem. Poza tym każde dziecko ma w domu inne obowiązki i jest wychowywane w różny sposób, biorąc pod uwagę np. kwestię pilnowania porządku w domu, czy opiekowania się psem. Są zuchy, które sprzątają, 4
pomagają rodzicom, wyprowadzają psa na spacer; dla nich niczym wyjątkowym będzie zadanie brzmiące posprzątałem swój pokój. Są jednak także takie, dla których takie sprawy nie są na porządku dziennym i posprzątanie swojego pokoju będzie dla nich ogromnym wyzwaniem. Warto więc podczas opracowywania zadań, porozmawiać z rodzicami zucha, lub poprosić rodziców o kontrolowanie pracy dziecka. Choć mówi się o podejściu indywidualnym także w kontekście zainteresowań zucha, przy zdobywaniu gwiazdek nie powinno się ich brać pod uwagę w dużym stopniu. Gwiazdki bowiem mają realizować konkretne wymagania wynikające m.in. z przynależności dziecka do ZHP. Wszystko bowiem opiera się na prawie zuchowym i wiedzy na temat gromady i środowiska działania. Podczas tworzenia zadań należy pamiętać także o tym, by nie przypominały one formą pracy domowej zadanej w szkole. Nie powinno się bowiem łączyć ich zdobywania ze szkołą. Nie wykluczam jednak możliwości realizacji niektórych zadań w gronie kolegów i koleżanek właśnie tam, np. podczas przerwy, bawiąc się w ulubioną zuchową zabawę. Zbiórki powinny być tak opracowywane, by pozwalały zuchom na realizację części zadań. Jako drużynowy musisz dać im szansę na zdobycie odpowiedniej gwiazdki. To Ty powinieneś zorganizować apel, w którym wezmą udział, czy akcję zarobkową. Powinieneś dać im szansę na poznanie i zaśpiewanie hymnu narodowego na przykład podczas obchodów z okazji 11 listopada. W załączniku nr 1 do poradnika znajduje się przykładowa książeczka gwiazdki zucha ochoczego 3. Jak wprowadzić gwiazdki w gromadzie? Krąg Rady co jakiś czas warto przypominać zuchom o tym, jak ważne jest prawo zucha i jego przestrzeganie, że bycie zuchem to wielka rzecz. Można wtedy nawiązać do tego, że każdy zuch, który zna prawo i stosuje je w życiu oraz chce pokazać jaki jest dzielny, powinien zdobyć gwiazdkę zuchową i to udowodnić. Można wtedy pokazać zuchom gwiazdki, które przyszywa się do mundurka, wtedy z pewnością będą chciały je zdobyć. Zuchy powinny zobaczyć także wtedy książeczki sprawności, które jeśli tylko będą kolorowe i ciekawe, na pewno przyciągną ich uwagę. Wtedy zuchy powinny się zapoznać z zadaniami, które powinny być dla nich atrakcyjne, a zarazem niebanalne. Powinieneś im uświadomić, że zdobycie gwiazdki to nie łatwa rzecz, a wręcz przeciwnie, to wyzwanie dla tych, którzy są bardzo dzielni i wytrwali i dla tych, którzy chcą wiedzieć i umieć więcej niż teraz. Zbiórka po tym jak zuchy złożą obietnicę i oswoją się z gromadą można przeprowadzić całą zbiórkę dotyczącą zdobywania gwiazdek. 5
Plakat stworzenie kolorowego plakatu, na którym opisane będą gwiazdki zuchowe, na pewno przyciągnie uwagę zuchów. Można do niego doczepić specjalne zaklejone kieszonki, w których znajdować się będą naszywki z gwiazdkami na mundur i wyjaśnić, że są one dla tych, którzy pokażą, że na nie zasługują. Plakat powinien wisieć w widocznym i dostępnym miejscu. Gwiazdki nie muszą być zdobywane jednocześnie przez określoną ilość zuchów. Każdy z nich ma sam podjąć decyzję czy chce ją zdobywać w odpowiednim dla siebie momencie. Nie wolno im tego narzucać! Oczywiście, dobrze jest, kiedy po wprowadzeniu tematyki gwiazdek, wszystkie zuchy mające obietnice, zdecydują się ją zdobywać. Nie zawsze jest jednak tak kolorowo, dlatego o gwiazdkach trzeba przypominać regularnie. 4. Jak motywować zuchy do zdobywania gwiazdek? Zuchy mają tendencję do szybkiego zapominania. Dlatego to Ty, jako drużynowy, powinieneś o tym przypominać. Nie powinieneś dopuścić do sytuacji, w której zachęcisz zuchy do zdobywania gwiazdek, powiesz im, że to wspaniałe, rozdasz książeczkę i na tym zakończysz swój udział. Zuch musi na bieżąco czuć, że po pierwsze ma wsparcie ze strony Twojej osoby, a po drugie wie, że to co robi jest ważne i będzie za to doceniony. Jednocześnie, trzeba mu dawać szansę na realizowanie pewnych zadań w gromadzie, o czym pisałam już wcześniej. Poprzez wspólną realizację zadań tworzymy także wspólnotę zuchów, które nawzajem mogą się wspierać w swoich działaniach. Konkrety: Tabela na której zaznaczane będą postępy zuchów zdobywających gwiazdki Krąg Rady podsumowanie wykonanych już zadań na każdym kręgu rady, lub co dwa tygodnie, każdy zuch może powiedzieć jakie zadanie udało mu się wykonać, bądź z czym ma problem Współzawodnictwo za wykonanie zadania zuch może otrzymać punkt we współzawodnictwie 5. Podsumowanie zdobywania gwiazdki Podsumować należy solidnie, tak by cała gromada wiedziała o tym, że wydarzyło się coś ważnego, a przede wszystkim sam zuch, któremu udało się zdobyć gwiazdkę. Nie chodzi jednak o robienie wielkiej imprezy. Każdy zuch zdobędzie gwiazdkę w innym czasie, więc moment, w którym zostanie nadana nie powinien się odwlekać. Jeśli kolejny zuch jest na etapie końcowym zdobywania gwiazdki, poczekaj i zrób podsumowanie wspólne dla tych, którym się to udało. Jeśli jednak dziecko wykona zadania szybciej niż inni i miałoby czekać 6
dwa miesiące nie zwlekaj, bo w końcu zuch znudzi się czekaniem i odwlekaniem sprawy. Organizowanie wspólnych przedsięwzięć ma swoje plusy. Po pierwsze, jest to wygodniejsze dla Ciebie drużynowego. Wymyślisz coś raz na rok, ale porządnie, a nie będziesz tego powtarzał kilka razy. Pomyśl jednak o dobru zucha. Dziecko jest z natury niecierpliwe, może się zniechęcić do zdobywania kolejnej gwiazdki czy sprawności, jeśli nie otrzyma obiecanej pochwały i nagrody wystarczająco szybko. W jaki sposób podsumować? Na pewno w taki, by inne zuchy, które obecnie nie zdobywają gwiazdki, nie poczuły się gorsze ani urażone. Każdy więc powinien wziąć udział w tym przedsięwzięciu. Powinieneś wtajemniczyć w to każdego zucha. Bieg to chyba najbardziej popularna forma. Nie powinien to być jednak bieg po gwiazdkę, lecz bieg, w którym zuch ostatecznie udowodni, że na nią zasługuje. Powinien składać się z elementów, które faktycznie podsumują całą próbę. Powinny sprawdzić zarówno wiedzę jak i praktyczne umiejętności. Nie chodzi jednak o to by był długi i trudny. Ma być przyjemny. Pomysł o stworzeniu 4 zadań, po jednym dla każdego wymagania. Zuch musi poczuć, że udało mu się nauczyć czegoś nowego. Te zuchy, które już posiadają przynajmniej jedną gwiazdkę mogą wziąć udział w przeprowadzeniu biegu. Mogą stać na punktach wraz z opiekunami. Inne zuchy, które jeszcze nie mają gwiazdki, powinny czekać na końcu trasy i zostać wtajemniczone w cały proces nadawania gwiazdki. Mogą ułożyć watrę i rozpalić ognisko, by przy nim zuch mógł powtórzyć słowa Obietnicy. A co po biegu? Apel Krąg Rady Świeczowisko/ognisko Być może okaże się, że cała twoja gromada w podobnym czasie zdobędzie gwiazdkę zucha ochoczego, sprawnego lub gospodarnego. Wtedy możesz wykorzystać to na biwaku i w ciągu dwóch lub trzech dni stopniowo podsumowywać nabytą wiedzę i umiejętności. Zuch powinien otrzymać naszywkę gwiazdki na mundur. Będzie to namacalny znak tego, co udało mu się osiągnąć, a zarazem motywacja do tego, by zdobywać kolejną gwiazdkę. Jeśli w gromadzie prowadzisz współzawodnictwo, uwzględnij to także w tym elemencie pracy z zuchami. 7
1. Czym są sprawności? Z Regulaminu sprawności zuchowych GK: Sprawność zuchowa to określone programem umiejętności i pożądane zachowania przeżyte w zabawie Zespołowe zdobywanie sprawności to aktywne uczestnictwo w zabawach gromady. Indywidualne zdobywanie sprawności to samodzielne podejmowanie działań w określonej dziedzinie. Zdobywanie sprawności służy ujawnianiu i rozwijaniu uzdolnień zuchów, uczy rzetelności w zabawie, umożliwia poznanie otaczającego świata i ćwiczenie pożytecznych w życiu umiejętności. Wspomniany wyżej regulamin określa wszystkie zasady zdobywania sprawności zarówno zespołowych jak i indywidualnych. Ważne jest zatem, abyście czytając mój poradnik, przyjrzeli się regulaminowi, który znajdziecie na stronie www.dokumenty.zhp.pl. Link do regulaminu: http://dokumenty.zhp.pl/pliki/zalcznik_20140530_130707_zal_u_gk_21_2014_spr awnoscizuchowe.pdf 2. Sprawności indywidualne Każdy zuch powinien w ciągu roku zdobyć przynajmniej jedną sprawność indywidualną. Sprawności indywidualne mają być dostosowane do zainteresować zucha, to on sam powinien sobie wybrać, jaką chce zdobyć. Ma to być dla niego przyjemne, bo jeśli będzie to coś, co go interesuje, będzie to realizował z chęcią i zaangażowaniem. Możliwe jest jednak wprowadzenie małego ograniczenia. Sprawności jest bowiem bardzo dużo i zuchy mogą sobie nie poradzić z wyborem. Spośród wszystkich sprawności można wyeliminować na przykład te, które nie są zgodne z panującą obecnie porą roku. Latem nie będą zdobywać sprawności Łyżwiarza, a zimą Ogrodnika. 8
Poza tym sprawności są podzielone na różne działy zainteresowań. Są sprawności muzyczne, plastyczne i techniczne, teatralne i filmowe, hobbystyczne, kulturowe, patriotyczne, społeczne i religijne, morskie, przyrodnicze, sportowe, dotyczące zaradności życiowej. Znając swoje zuchy, powinieneś móc zaproponować każdemu z nich coś z danego działu. Chcę tutaj zacytować także jednego z drużynowych: Wybierają same spośród wszystkich sprawności, bo ma je to rozwinąć i zaciekawić, a zadaniem drużynowego jest sprostać wyzwaniu i ułożyć ciekawą próbę na sprawność wybraną przez zucha Nawet jeśli zuch nie potrafi jeszcze czytać, powinien mieć szansę zdobycia sprawności. Zapytaj go czym się interesuje, co lubi robić i na tej podstawie wybierz kilka odpowiednich propozycji. Jako drużynowy masz być pomocnikiem, powinieneś wspierać zucha w wyborze oraz przy realizacji sprawności. Nie chodzi tu jednak o pomaganie w konkretnych zadaniach, które zuch ma wykonać sam, ale o monitorowanie jego postępów. Pytaj, jak mu idzie, czy może któreś zadanie sprawia mu trudność i przez to nie może skończyć próby. 3. Sprawności zespołowe a indywidualne. Żeby ułatwić zuchom wybór oraz pomóc w zdobyciu sprawności można zaproponować im kilka sprawności indywidualnych związanych z tematyką sprawności zespołowej. Być może dzięki temu, zuch zdobędzie nowy obszar zainteresowań. Nie należy jednak ograniczyć się jedynie do tych kilku sprawności, trzeba dać im pełny wybór. Jeśli żadna z zaproponowanych opcji się im nie podoba, powinieneś pokazać zuchowi wszystkie możliwe sprawności. 4. Czy czas na realizację próby powinien być ograniczony? Istnieją na ten temat różne opinie. Chciałabym jednak spojrzeć na ten problem całościowo. Dzieci są na ogół bardzo impulsywne i niecierpliwe. Jeśli odpowiednio przekażemy im informacje o zdobywaniu sprawności, będą zmotywowane i będą chciały jak najszybciej pokazać, na co je stać. Dlatego często zabierają się za realizację zadań od razu. Bywa, że ich chęć gaśnie po wykonaniu jednego lub dwóch zadań, ale bywa też tak, że w ciągu jednego popołudnia sprawność jest gotowa. Powinniśmy zatem wykorzystywać ich zapał i chęć do pracy i nie dawać im na realizację zbyt wiele czasu. Teoretycznie, czas na zrealizowanie indywidualnej sprawności zuchowej nie jest określony, jednakże dziecko, które w ciągu 3 miesięcy nie wykonało zadań, nie będzie już o tym pamiętać i prawdopodobnie nie będzie miało na to ochoty. Zalecam więc wprowadzenie ograniczenia czasowego. Można zapowiedzieć zuchom, że uroczyste podsumowanie sprawności odbędzie się na przykład za miesiąc i do tego czasu każdy zuch, który chce ją zdobyć powinien wykonać zadania i przynieść 9
wypełnioną kartę sprawności. Zaznaczyć trzeba jednak, że kto zrobi to później, także otrzyma sprawność. Takie rozwiązanie na pewno ułatwi sprawę Tobie drużynowemu. Napiszesz bowiem jeden rozkaz a nie cztery, łatwiej Ci będzie odnaleźć się w gąszczu wszystkich sprawności. Jeśli znasz swoje zuchy i wiesz, że chętnie zdobywają sprawności i zrobią je na pewno, nie musisz wyznaczać konkretnego czasu na ich zdobycie. 5. Karty sprawności Zuchy powinny otrzymać kartę sprawności, w której mają konkretne zadania realizujące wymagania. Możesz wymyślić zadania sam lub posiłkować się tym co znajdziesz w poradnikach, na stronie GK czy innych stronach internetowych. Szukając gotowych kart sprawności pamiętaj o tym, żeby je przejrzeć, nie drukuj ich bezmyślnie, ponieważ mogą się tam znaleźć zadania nieodpowiednie dla Twoich zuchów. Jeśli zuchy są wystarczająco samodzielne, możesz pozwolić im na wymyślenie zadań razem z Tobą. W tym celu jednak, musisz poświęcić czas na rozmowę z każdym zuchem indywidualnie. Pamiętaj także o tym, że starsze zuchy potrzebują bardziej wymagających zadań, młodsze raczej proste. Nie powinieneś dawać zuchom karty sprawności w formie wypunktowanych zadań. Zuch przerazi się ogromem tekstu. Podobnie jak książeczki gwiazdek, karty sprawności powinny być równie atrakcyjne. Zadania powinny zawierać jak najmniej tekstu pisanego; Zadania powinny być tak skonstruowane, żeby zuch nabył zarówno trochę praktycznych umiejętności jak i wiedzy; Nie powinieneś umieszczać w nich wielu zadań, w których należy coś napisać, chyba że są to starsze zuchy, które nie mają z tym problemu. Możesz dać dwie wersje do wyboru: napisz lub narysuj; Karta powinna być kolorowa i zawierać ilustracje; Zadania powinny być tak dopasowane, by zuch był w stanie zrobić je sam, chyba że wiesz, że może liczyć na pomoc rodziców lub zrealizować je na zbiórce; Zadania mają być opracowane na podstawie wymagań dostępnych m.in. w Regulaminie sprawności zuchowych lub w książce Sprawności zuchowe; Zadania mogą być realizowane zarówno na zbiórkach, w domu jak i w szkole czy na wycieczkach. W załączniku nr 2, 3, 4 znajdują się przykładowe karty sprawności. 10
6. Sprawności zespołowe Jednym z instrumentów metodycznych ważnych w pracy z zuchami są sprawności zespołowe. Z pewnością realizujesz je wraz z gromadą przez cały rok. Planujesz pracę gromady jeszcze podczas wakacji. Powinieneś jednak wstrzymać się z wyborem sprawności zespołowych, bo to zuchy powinny mieć w tym swój udział. One powinny brać udział w procesie dobierania sprawności zespołowych, dlatego zaraz na początku roku harcerskiego zapytaj ich jaką sprawność chciałyby zdobyć. Możesz zaproponować im kilka sprawności do wyboru, najlepiej z różnych dziedzin, tak żeby każdy zuch mógł znaleźć dla siebie coś interesującego. Sprawności te powinny być realizowane na zbiórkach (na ogół 4-5 zbiórek). Mogą być jednak wykorzystywane także na biwakach oraz innych formach wyjazdowych. Wtedy możesz dostosować fabułę biwaku czy rajdu do sprawności. Podczas realizowania danej sprawności pozwól zuchom poczuć, że faktycznie robią coś ważnego i ciekawego. Najlepiej kiedy zuchy mogą spotkać bohatera związanego z danym cyklem sprawnościowym. Może to być zarówno obca osoba jak i członek kadry gromady, czy znajomy harcerz odpowiednio przebrany. Powinien on się jednak pojawiać na każdej zbiórce, a nie tylko na jednej. Zuchy będą o nim pamiętać i będą pytać, jeśli nie otrzymają uzasadnionego wytłumaczenia, zniechęcą się. Swoje pomysły realizuj konsekwentnie. Często pojawia się zadanie dotyczące odwiedzenia jakiś miejsc. Jeśli tylko masz taką możliwość zabieraj zuchy na wycieczki. Kiedy coś widzą i spotykają nowych ludzi, więcej zapamiętują i bardziej podobają im się zbiórki. Wspólnie pójdźcie na komisariat policji, do ośrodka zdrowia, do OSP, na rynek czy do biblioteki. Opowiadania w zuchówce nie dadzą takiego efektu jak zobaczenie czegoś na własne oczy. Urozmaicaj zbiórki wykorzystując różnorodne formy pracy. Dzieci bardzo lubią gry w terenie, zabawy ruchowe oraz gry tematyczne. Nie zapominaj o teatrzyku zuchowym, a także o majsterce, która nie kończy się na rysowaniu i malowaniu. Powinieneś dać zuchom możliwość zrobienia i doświadczenia czegoś niecodziennego. 7. Podsumowanie sprawności indywidualnych i zespołowych Nigdy nie zapominaj o odpowiednim podsumowaniu sprawności zespołowej i indywidualnej. Bez tego zuchy nie poczują się wyjątkowo i nie zapamiętają co osiągnęły. To bardzo istotny element. Jak podsumować? Najlepiej omówicie swoje osiągnięcia na Kręgu Rady. Każdy zuch, który wykonał zadania na sprawność indywidualną, powinien się pochwalić swoimi osiągnięciami na zbiórce, w obecności wszystkich zuchów. Jest to także element próby. Potem należy odczytać rozkaz, w którym zostanie nadana sprawność indywidualna. 11
Sprawności zespołowe także powinny zostać odpowiednio podsumowane. Jeśli dzieci są prowadzone przez jakiegoś bohatera, gościa, to on powinien się pojawić na ostatniej zbiórce cyklu i nadać sprawności. Częstym sposobem na podsumowanie cyklu są gry sprawdzające nabytą wiedzę i umiejętności, albo zuchy musza wykonać ostatnie zadanie, możliwe dzięki zdobyciu odpowiednich informacji i materiałów. Po tym należy przeprowadzić apel oraz odczytać rozkaz. Komu należy się sprawność zespołowa? Wszystkim zuchom, które brały udział w zbiórkach. Według mnie jednak, niestety nie należy się ona zuchowi, który na zbiórce z danego cyklu pojawił się zaledwie jeden raz. W zależności od ilości zbiórek w danym cyklu, powinieneś sam ocenić ile nieobecności jest dopuszczalne. W mojej opinii min. połowa. Bardzo ważnym elementem jest także znaczek sprawności. Każdy zuch, który zdobył sprawność zespołową lub indywidualną musi otrzymać znaczek sprawności. To jest swego rodzaju nagroda. Poczuje się doceniony i wyróżniony. Jest to także kolejny element motywacji innych zuchów. Znaczki powinieneś rozdać jeszcze na apelu, po tym jak przeczytasz rozkaz. Zadbaj także o to, by znaczki pojawiły się na mundurze. Na koniec, warto nagradzać zuchy za ich osiągnięcia punktami we współzawodnictwie. Nie zapominaj o tym. Punkty należą się im zarówno za zdobycie sprawności zespołowej jak i indywidualnej. Informacja o zdobytej sprawności powinna się także niezwłocznie pojawić w legitymacji zucha. 12