Medal Europejski dla firmy ASTOR

Medal Europejski dla firmy ASTOR SATELLINE Radiomodemy na każdą kieszeń FIRMA ASTOR ZAPRASZA NA TARGI WOD KAN 2003 Bydgoszcz, 21 23 maja 2003 r. namiot B, stoisko 54 Radiomodemy SATEL RAPORT SPECJALNY: str. I-VIII

ASTOR 2/2003 (36) Szanowni Państwo, W tym roku letnie wydanie Biuletynu Automatyki ASTOR ukazuje się nieco wcześniej niż zwykle, staraliśmy się bowiem, aby trafiło ono do rąk Państwa jeszcze przed najważniejszymi w branży wodno-kanalizacyjnej targami WOD-KAN 2003 w Bydgoszczy. Targi te wieńczą bogaty w wydarzenia wiosenny sezon wystawienniczy, a dla firmy ASTOR oznaczają wiele spotkań i rozmów z klientami zainteresowanymi prezentowanymi przez firmę rozwiązaniami. Zapraszamy więc do odwiedzenia firmowego stoiska, gdzie, jak zawsze, obecny będzie także i Biuletyn Automatyki. A my ze swej strony proponujemy Państwu solidną dawkę informacji o nowych produktach i sprawdzonych rozwiązaniach w dziedzinie automatyki przemysłowej. Głównym tematem niniejszej edycji jest popularna w branży automatyki i coraz częściej stosowana w wodociągowych systemach telemetrii komunikacja radiomodemowa. W numerze znajdą Państwo poświęcony jej raport specjalny, a także opis rozbudowanego systemu zarządzania obiektami wodociągowymi w PWK Kwidzyn Sp. z. o.o., gdzie obok urządzeń firmy Satel działają sterowniki serii GE Fanuc VersaMax oraz oprogramowanie Wonderware InTouch. Tych z Państwa, którzy stoją przed koniecznością wyboru systemu telemetrycznego, zachęcam do lektury artykułu ze strony IV raportu, analizującego efektywność działania oraz koszty wdrożenia i eksploatacji pięciu najbardziej popularnych w tej dziedzinie rozwiązań. Jednak radiomodemy Satel to nie tylko instalacje wodociągowe jak się okazuje, zastosowanie łączności bezprzewodowej przynosi znakomite efekty także w branży komunikacyjnej, co potwierdzają dwa systemy działające na Śląsku monitoring linii szybkiego tramwaju oraz koordynacja sygnalizacji świetlnej w Katowicach. Oba te systemy to czysty zysk dla mieszkańców, bo podróżują szybciej, wygodniej i mają dostęp do aktualizowanego na bieżąco rozkładu jazdy, oraz dla środowiska bo zwiększa się przepustowość drogi i tym samym zmniejsza się emisja zanieczyszczeń. Oby więcej takich inwestycji, których pozytywne efekty znacznie przewyższają to, co można zmierzyć, policzyć i wyrazić w złotówkach! Rozwiązania i wdrożenia prezentowane w obecnym numerze Biuletynu świadczą o tym, iż nie bez powodu firma ASTOR została w kwietniu br. nagrodzona Medalem Europejskim, przyznawanym przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej oraz Business Centre Club. To niezwykle prestiżowe wyróżnienie firma otrzymała za wysoką jakość usług świadczonych w zakresie dystrybucji automatyki. Nagroda ta cieszy tym bardziej, że ASTOR od początku swojej działalności wierny jest zasadzie Nasz Klient nasz Pan, konsekwentnie wpierając swoich Klientów w osiągnięciu celu, jakim jest uzyskanie przewagi nad konkurencją. Spis treści: NOWOŚCI............................... str. 4 NOWOŚCI GE FANUC: Sterowniki PACSystems nowa era w systemach sterowania............................. str. 6 INSTALACJE AUTOMATYKI W POLSCE: Układ sterowania stacją uzdatniania wody Elektrociepłowni II w Zakładach Azotowych w Tarnowie Mościcach.....................str. 7 Zarządzanie oraz sterowanie rozproszonymi obiektami wodociągowymi na przykładzie PWK Kwidzyn... str. 9 Wonderware InTrack system MES w Fabryce Pralek Amica Wronki............str. 14 TO WARTO WIEDZIEĆ: Ekonomika licencjonowania a wykorzystanie modułu SQL Access oprogramowania InTouch...... str. 11 Separatory rodziny ET dla sterowników GE Fanuc 90 30......................str. 12 System wizualizacji i regulacji przepływu powietrza z automatyczną korekcją nastaw regulatora PID streszczenie pracy dyplomowej.......str. 16 ASTOR na targach i konferencjach.........str. 17 Ludzie Astora (36)...................... str. 18 ASTOR nagrodzony Medalem Europejskim...str. 18 RAPORT SPECJALNY: Radiomodemy SATEL.................str. I VIII Justyna Rys redaktor naczelny UWAGA!!! Nowe numery telefonów do oddziałów Gdańsk, Poznań i Warszawa szczegóły poniżej. ASTOR Sp. z o.o. Autoryzowany dystrybutor GE Fanuc, Wonderware, Satel, Woodhead/Applicom ul. Smoleńsk 29, 31-112 Kraków, tel. (012) 428 63 00, fax (012) 428 63 09 http://www.astor.com.pl serwis GE Fanuc: gefanuc@astor.com.pl serwis Wonderware: wonderware@astor.com.pl serwis Satel: satel@astor.com.pl marketing: marketing@astor.com.pl Oddział Gdańsk: ul. Polanki 12, 80-308 Gdańsk tel. (058) 554 09 00, e-mail: gdansk@astor.com.pl Oddział Katowice: ul. Rolna 43, 40-555 Katowice tel. (032) 201 95 16, e-mail: katowice@astor.com.pl Oddział Poznań: ul. Romana Maya 1, 61-372 Poznań tel. (061) 871 88 00, e-mail: poznan@astor.com.pl Oddział Warszawa: ul. Wólczyńska 206, 01-919 Warszawa tel. (022) 569 56 50, e-mail: warszawa@astor.com.pl Regionalni Dystrybutorzy ASTOR: Białystok: Promar PHUP, ul. Wołyńska 36, 15-206 Białystok, tel. (085) 743 31 69, tel./fax (085) 743 31 51 Stargard Szczeciński: Infel s.c., ul. I Brygady 35 73-110 Stargard Szcz., tel. (091) 577 69 95, fax (091) 577 60 95 Wrocław: Softechnik Sp. z o.o., ul. Tenisowa 20, 53-013 Wrocław, tel. (071) 339 72 62, fax (071) 339 72 58 3

Biuletyn Automatyki Nowości Firma ASTOR wyróżniona Medalem Europejskim za dystrybucję automatyki W kwietniu br. firma ASTOR została laureatem VI Edycji Medalu Europejskiego. Nagrodę tę przyznano za wysoką jakość usług świadczonych w zakresie dystrybucji automatyki. Na otrzymanie tego niezwykle prestiżowego wyróżnienia niewątpliwy wpływ miał wieloletni, stabilny rozwój firmy, działającej na polskim rynku od 1987 roku. ASTOR od wielu lat jest autoryzowanym dystrybutorem firm produkujących wysokiej jakości urządzenia i oprogramowanie do sterowania oraz zarządzania procesami przemysłowymi: GE Fanuc Automation, Wonderware Corp., Satel Oy, a od tego roku także Woodhead/Applicom. Medal Europejski to swoista rekomendacja wystawiona wyróżnionym usługom przez najważniejszą instytucję zajmującą się integracją Polski z Unią Europejską Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (współorganizatora i patrona) oraz przez Business Centre Club. Więcej informacji na stronie 18. PACSystems nowa generacja sterowników GE Fanuc PACSystems to nowoczesna rodzina Programowalnych Sterowników Automatyki (Programmable Automation Controllers), charakteryzująca się wspólnym dla wszystkich modeli sercem systemu sterowania oraz uniwersalnym środowiskiem do ich programowania (CIMPLICITY Machine Edition). Innowacyjne w swojej koncepcji sterowniki PAC, w opinii ekspertów zrewolucjonizują rynek systemów sterowania. GE Fanuc PACSystems to zwiększona wydajność systemów sterowania, wzrost produktywności oraz łatwa migracja do systemu PAC z posiadanych obecnie systemów opartych na sterownikach PLC firmy GE Fanuc. Pierwszym sterownikiem z rodziny GE Fanuc PACSystems jest wysokowydajna jednostka RX7i. Więcej informacji na stronie 6. EBI interfejs komunikacyjny do sieci Ethernet dla VersaPoint W kwietniu br. firma GE Fanuc Automation wprowadziła do sprzedaży nowy interfejs komunikacyjny działający w sieci Ethernet moduł IC220EBI001, przeznaczony dla rozproszonego układu wejść/wyjść VersaPoint. Moduł ten wyposażony jest w interfejs 100/10BaseT z automatyczną detekcją prędkości transmisji danych. Interfejs komunikacyjny realizuje wyłącznie przesył danych do dołączonych do niego modułów I/O; nie ma możliwości zapisywania w nim logiki sterującej. Konfigurację modułu przeprowadza się dwuetapowo. Pierwszy krok to przypisanie mu odpowiedniego adresu IP odbywa się to z poziomu oprogramowania BootP. Krok drugi to konfiguracja modułów dołączonych do interfejsu. Proces ten przeprowadzany jest automatycznie, a użytkownik systemu może podłączyć się do interfejsu z poziomu przeglądarki internetowej (wystarczy wpisać adres IP urządzenia) celem sprawdzenia poprawności konfiguracji oraz np. dokonania zmian w ustawieniach parametrów pracy interfejsu. Interfejs IC220EBI001 pracuje w sieci jako serwer danych. Do wysłania danych do interfejsu i ich odebrania potrzebne jest urządzenie będące klientem w protokole Modbus TCP. W tym celu można wykorzystać: sterownik serii 90-30 z modułem komunikacyjnym IC693CMM321; komputer wyposażony w oprogramowanie umożliwiające sterowanie układami I/O (tzw. SoftPLC), np. CIMPLICITY ME Logic Developer PC; urządzenia innych producentów. Wprowadzenie do oferty interfejsu komunikacyjnego EBI001 to kolejny krok w kierunku uczynienia sieci Ethernet standardem komunikacji pomiędzy urządzeniami firmy GE Fanuc. 4

ASTOR 2/2003 (36) Nowe panele operatorskie firmy GE Fanuc Quickpanel Control i Quickpanel View Firma GE Fanuc wprowadza na rynek nową serię paneli operatorskich z rodziny Quickpanel: Quickpanel Control i Quickpanel View. Panele te wyposażone są w system operacyjny Windows CE, co pozwala na uruchamianie na nich aplikacji wizualizacyjnych stworzonych w oprogramowaniu CIMPLICITY Machine Edition, a także programowego sterownika (SoftPLC), który, korzystając z wbudowanego portu Ethernet, może komunikować się z układami wejść/wyjść, np. VersaPoint. Panele programowane są za pomocą modułu zgodnego z CIMPLICITY ME View, dzięki czemu dostępne są takie elementy, jak okna trendów, alarmów, obiekty w pełni animowane (animacja koloru, wielkości, położenia, itp.). Zaprogramowany panel staje się również serwerem WWW, możliwy jest więc zdalny dostęp do aplikacji za pomocą przeglądarki internetowej z podłączonego do panelu komputera. Panel może również pełnić rolę pomostu łączącego sterowniki różnego typu z nadrzędnym systemem SCADA (m.in. dzięki wbudowanemu serwerowi OPC). Panele te dostępne będą na przełomie czerwca i lipca 2003 r. Nowości Konwerter ESERV 10S radiowy Ethernet dla radiomodemów Satel ESERV-10S to nowa wersja konwertera ESERV-10, wprowadzonego na rynek w ubiegłym roku. Jest to produkt przydatny w sytuacji, gdy istnieje konieczność włączenia urządzenia wyposażonego w port szeregowy do sieci Ethernet. Wersja 10S wzbogacona została o kilka nowych, przydatnych funkcji. W obudowie konwertera znajduje się 9-pinowe gniazdo portu szeregowego, które może pracować we wszystkich trzech standardach: RS-232, RS-422 oraz RS-485. ESERV-10S może działać w dwóch trybach: Bridge, gdzie urządzenie pracuje jako przekaźnik pomiędzy dwoma łączami, oraz Standard, w którym działa jako właściwy konwerter. Szczególnie interesująca jest możliwość współpracy konwertera ESERV-10S z radiomodemami Satel, dzięki czemu dane z lokalnej sieci Ethernet mogą być łatwo wysyłane drogą radiową na większą odległość. Moduły serii I Link układy I/O dla radiomodemów Satel Moduły I-LINK to nowa linia produktów firmy Satel. Jej głównym przedstawicielem jest moduł I-LINK100 - układ I/O przeznaczony do zbierania i transmisji sygnałów dyskretnych i analogowych. Został on tak zaprojektowany, aby mógł współpracować z radiomodemami Satelline serii 2ASxE, 3AS(d) oraz 1870. Model I-LINK100 przeznaczony jest dla systemów telemetrycznych, systemów zdalnego sterowania oraz do kontroli pracy obiektu w systemach alarmowych. Układ może zostać rozbudowany poprzez dołączenie modułów rozszerzających I-LINK200 i I-LINK300. Moduły I/O mogą pracować w dwóch trybach konfiguracji połączeń: jeden do jeden (Point-to-Point) oraz jeden do wielu (Point-to- Multipoint). Szczegóły na stronie III raportu. ASTOR na targach i konferencjach Tegoroczna wiosna obfituje w imprezy wystawiennicze, sympozja, konferencje i seminaria, w których aktywnie uczestniczy także firma ASTOR. Marzec i kwiecień to przede wszystkim III edycja Astor Tour de Pologne cyklu seminariów odbywających się pod hasłem Dostrzeż szczegóły, przystrzyż koszty, a przeznaczonych dla wszystkich zainteresowanych nowoczesnymi i sprawdzonymi systemami automatyki przemysłowej. Spotkania odbyły się w Sulejowie k/łodzi, Lubostroniu k/bydgoszczy, Pasymiu k/olsztyna oraz w Mielnie k/kołobrzegu, a udział w nich wzięło ponad 300 uczestników. Kolejne wydarzenia to Międzynarodowe Targi Automaticon 2003 w Warszawie (gdzie na stoisku firmy ASTOR gościło blisko 600 osób), sympozja Chemia 2003 i Cukier 2003 oraz konferencja Wielcy Odbiorcy na Rynku Energii. W najbliższym czasie z firmą ASTOR będzie można spotkać się podczas IX Międzynarodowych Targów Maszyn i Urządzeń dla Wodociągów i Kanalizacji WOD-KAN 2003, które odbędą się w dniach 21-23 maja w Bydgoszczy na terenie hali widowiskowo-sportowej Łuczniczka przy ul. Toruńskiej 59. Więcej na stronie 17 oraz w internecie pod adresem: http://www.astor.com.pl/astor/targi.htm. 5

Nowości PACSystems to nowoczesna rodzina Programo walnych Sterowni ków Automatyki (Programmable Automation Controllers), charakteryzująca się wspólnym dla wszystkich modeli sercem systemu sterowania oraz uniwersalnym śro dowiskiem do pro gramowania. Rys. 1. Sterownik PAC firmy GE Fanuc model RX7i Biuletyn Automatyki Sterowniki PACSystems Nowa era w systemach sterowania 7 kwietnia 2003 roku, w pierwszym dniu trwania Targów Przemysłowych w Hanowerze, nastąpiła europejska premiera nowej serii sterowników firmy GE Fanuc o nazwie PACSystems. PACSystems to nowoczesna rodzina Programowalnych Sterowników Automatyki (Programmable Automation Controllers), charakteryzująca się wspólnym dla wszystkich modeli sercem systemu sterowania oraz uniwersalnym środowiskiem do ich programowania. Dla podkreślenia nowoczesności i potężnych możliwości tych sterowników, mających z czasem zastąpić tradycyjne sterowniki PLC (Programmable Logic Controllers), nadano im nazwę PAC, odróżniającą je od klasycznych urządzeń PLC. Innowacyjne w swojej koncepcji sterowniki PAC, w opinii ekspertów zrewolucjonizują rynek systemów sterowania. Użytkownicy systemów serii GE Fanuc PACSystems zyskają wiele korzyści, w szczególności w postaci zwiększonej wydajności systemów sterowania, wzrostu produktywności oraz łatwej migracji do systemu PAC z posiadanych obecnie systemów opartych na sterownikach PLC firmy GE Fanuc. Pierwszym sterownikiem z rodziny GE Fanuc PACSystems jest wysokowydajna jednostka RX7i. GE Fanuc RX7i posiada wiele cech, które czynią go unikalnym rozwiązaniem wśród dostępnych systemów sterowania: czterokrotnie zwiększona prędkość magistrali wewnętrznej w porównaniu z najszybszymi obecnie sterownikami GE Fanuc serii 90-70; 10 MB pamięci na przechowywanie programu sterującego i/lub dokumentacji; dostępne dwa modele z procesorami Pentium III 300 MHz i 700 MHz, co oznacza znacznie większą prędkość przetwarzania danych; magistrala VME64; możliwe podłączenie wszystkich standardowych modułów VME, w tym modułów wejść/wyjść sterowników serii 90-70; dostępne ponad 100 rodzajów modułów wejść/wyjść, m.in. moduły sterownika 90-70; możliwość rozbudowy kasety podstawowej sterownika poprzez dołączanie kaset rozszerzających; 2 porty Ethernet 10/100 Mb i 2 porty szeregowe w każdej jednostce centralnej; dostępne standardy komunikacyjne dla rozproszonych układów wejść/wyjść: Ethernet, Profibus, DeviceNet, Genius; komunikacja w standardzie OPC; oprogramowanie narzędziowe CIMPLICITY Machine Edition. W przyszłości możliwe będzie także powielanie w jednej kasecie jednostek centralnych i zasilaczy oraz budowanie systemów z redundancją jednostek centralnych. Duża ilość dostępnej pamięci, zastosowanie szybkich procesorów oraz zwiększona prędkość magistrali pozwalają na zastosowanie sterownika RX7i w niezwykle zaawansowanych aplikacjach, wymagających szybkiego i niezawodnego sprzętu. Użycie powszechnie dostępnych procesorów gwarantuje niską cenę, oraz zwiększanie mocy obliczeniowej systemu wraz z pojawianiem się nowych procesorów na rynku. Wbudowane porty Ethernet zapewniają szybki i łatwy dostęp do sterownika (zdalne programowanie, dostęp do konfiguracji, diagnostyka, itp.), także za pośrednictwem sieci Internet. Sterowniki RX7i programowane są za pomocą znanego oprogramowania narzędziowego CIMPLICITY Machine Edition, co pozwala na szybkie tworzenie aplikacji przede wszystkim dzięki takim funkcjom, jak: biblioteka gotowych elementów aplikacji, możliwość tworzenia własnych szablonów programów lub części programu, rozbudowany, dynamicznie wyświetlany system pomocy on-line. System RX7i umożliwia tworzenie aplikacji za pomocą bloków funkcyjnych, a komunikacja za pomocą OPC zapewnia integrację z systemami SCADA, bazami danych, itp. Bogate możliwości i wysoka wydajność RX7i niewątpliwie spowodują, że sterownik będzie mocnym ogniwem budowanych w oparciu o niego systemów sterowania. Użytkownicy sterownika GE Fanuc 90-70 mogą w prosty sposób dokonać konwersji swoich aplikacji do systemu RX7i, a kompatybilność ze starymi modułami wejść/wyjść sterownika 90-70 zapewnia sprawną migrację do nowego systemu. Firma GE Fanuc Automation planuje wprowadzenie na rynek kolejnych modeli systemu PAC. Ponieważ wszystkie typy sterowników PACSystems posiadają wspólne oprogramowanie systemowe, będzie można dowolnie przenosić programy pomiędzy jednostkami. To zasadniczy atut omawianego rozwiązania, ponieważ dzięki temu systemu nie trzeba będzie projektować z uwzględnieniem dalekosiężnych planów rozbudowy jest on bowiem w pełni skalowalny. Można go rozbudowywać nie tylko za pomocą kolejnych kaset rozszerzających, ale także poprzez automatyczne przejście do innych modeli PACSystems. Wojciech Kmiecik (ASTOR Kraków) 6

ASTOR 2/2003 (36) Układ sterowania Stacją Uzdatniania Wody Elektrociepłowni II w Zakładach Azotowych w Tarnowie Mościcach Podstawowym medium elektrociepłowni poza paliwem jest woda. Jako główny nośnik energii do turbogeneratorów i sieci ciepłowniczej musi charakteryzować się szczególną czystością, gdyż każde zanieczyszczenie mechaniczne czy chemiczne powoduje szybsze zużycie całej instalacji i urządzeń na niej zabudowanych. Szczególnie szkodliwe są zanieczyszczenia chemiczne anionami i kationami metali, które powodują zarastanie kamieniem kotłowym wymienników ciepła, kotłów i wszystkich rurociągów. Przygotowanie wody spełniającej wszelkie kryteria odbywa się na specjalnych stacjach uzdatniania wody. Dla elektrociepłowni Zakładów Azotowych w Tarnowie, wyposażonej w dwa kotły o wydajności 230 ton pary/godzinę i dwa kotły o wydajności 170 ton pary/godzinę, woda przygotowywana jest na instalacji SUW II. W ostatnich latach przeprowadzono gruntowną modernizację stacji uzdatniania wody, związaną równocześnie ze zmianą sposobu sterowania. Postanowiono wówczas, że powstanie sterownia z systemem komputerowym sterującym całą instalacją. Dodatkowo system należało połączyć z ogólnozakładową siecią zbierania danych i systemem Westinghouse sterującym elektrociepłownią. Specjalnym elementem było wymaganie pełnej gorącej redundancji systemu (Hot Standby Redundancy). W fazie założeń w grę wchodziły trzy rozwiązania : rozbudowa systemu Westinghouse o kolejny terminal, rozbudowa systemu Honeywell TDC 3000, niezależny system sterowania oparty na sterownikach GE Fanuc z wizualizacją InTouch. Ostatecznie wybrano trzecie rozwiązanie - dwa sterowniki GE Fanuc 90-70 w identycznej konfiguracji, dwie stacje operatorskie z systemem InTouch Runtime oraz stację inżynierską z InTouch Development. Zdublowana synchronizacja danych wyspy zaworowe wyspy zaworowe Realizacja Układ sterowania instalacją SUW II został uruchomiony przez pracowników firmy Automatyka Sp. z o.o. z Tarnowa. Instalację tę nadzoruje redundowany system sterowania oparty na sterownikach GE Fanuc 90-70. Sterowniki te wyposażone są w jednostki centralne CGR772, umieszczone w dwóch oddzielnych kasetach i dostosowane do pracy w systemie Hot Standby Redundancy. Oba sterowniki wykonują ten sam program, lecz tylko jeden z nich oddziałuje na moduły wyjściowe. Po każdym cyklu sterownika następuje syn- Operator 1 Technolog In ynier Kierownik Operator 2 PLC 1 PLC 2 1... 26 1... 7 HUB 1 HUB 3 HUB 2 DROP 21 DROP 22 DROP 31 DROP 32 DROP 41 DROP 42 DROP 43 Rys. 1. Ogólny schemat systemu sterowania SUW II Instalacje automatyki w Polsce Zastosowanie oprogramowania Wonderware InTouch w syste mie komputerowym służącym do nadzo ru i sterowania stacją uzdatniania wody umożliwiło bezproblemowe połączenie SUW z ogólnozakładową siecią informatyczną Elektrociepłowni. Z kolei wprowadze nie redundowanego systemu sterowa nia, opartego na sterownikach GE Fanuc 90 70 gwarantuje spraw ne i niezawodne działanie strate gicznej dla Elektrociepłowni instalacji. 7

Biuletyn Automatyki Rys. 2. Synoptyka sterowania zespołem akceleratorów 8 chronizacja danych, co umożliwia przejęcie pracy przez drugi sterownik w każdej chwili. Synchronizacja ta odbywa się przez łącze równoległe przy pomocy dwóch par modułów RCM711 i BEM713. W systemie wykorzystywane są dwa rodzaje komunikacji. Jedna z nich odbywa się przez systemową magistralę ETHERNET za pomocą protokołu komunikacyjnego TCP/IP i zapewnia łączność pomiędzy jednostkami CPU a stacjami operatorskimi. Każdy ze sterowników wyposażony jest w dwie niezależnie pracujące karty sieciowe Ethernet CMM741 (mające adres IP), połączone poprzez koncentratory sieciowe HUB1 i HUB2 do stacji operatorskich. Drugi rodzaj komunikacji wykorzystuje przemysłową sieć GENIUS oraz własny protokół Genius Bus Protocol. Wszystkie kasety rozszerzeniowe (jest ich 7) połączone są właśnie przy pomocy sieci GENIUS, gdzie zastosowano karty typu Remote I/O Scanner oraz Genius Bus Controller. Dzięki sieci GENIUS zastosowano również system oddalonych modułów wejść/wyjść Field Control (jest ich dokładnie 33), co pozwoliło na zdecentralizowanie systemu sterowania. Każdy z modułów Field Control ma jeden niepowtarzalny numer w sieci (1 32). Ze względu na wprowadzenie 33 kontrolerów trzeba było zastosować dwie niezależne magistrale sieci Genius. Niezależnie od sieci Ethernet i Genius jednostki CPU obu sterowników połączone są za pomocą łącza RS-485 z portem szeregowym komputera inżyniera. Łącze to wykorzystywane jest przez inżyniera systemu do komunikacji z PLC poprzez program narzędziowy. Oprócz dwóch stacji operatorskich do sieci dołączone są trzy dodatkowe komputery: inżyniera, technologa oraz kierownika. Wszystkie one połączone są ze sobą za pomocą koncentratora HUB3. Bezpośrednie połączenie ze sterownikami posiadają wyłącznie stacje operatorskie. Pozostałe stacje odczytują dane procesowe poprzez jedną ze stacji operatorskich. Stwierdzenie braku łączności z jedną stacją powoduje samoczynne skierowanie odczytu danych do drugiej stacji. Realizacja diagnostyki stanu komunikacji Ethernet i automatycznego wyboru połączeń komunikacyjnych możliwa była dzięki pomocy przedstawicieli firmy Abis s.c. z Krakowa. Na każdym z komputerów zainstalowane zostało oprogramowanie InTouch firmy Wonderware w wersji z maksymalną liczbą zmiennych (obecnie obsługuje 1584 DI, 1088 DO, 224 AI i 44 AO, nie licząc zmiennych wewnętrznych). W wykonanej aplikacji InTouch jest 27 podstawowych okien graficznych, które umożliwiają sterowanie całą instalacją SUW II. W aplikacji tej znajdują się też dodatkowe okna alarmów, trendów bieżących oraz historycznych. Uzdatnianie wody przez Elektrociepłownię jest ściśle powiązane z całym przedsiębiorstwem, tak więc po uruchomieniu instalacji przystąpiono do podłączenia jej systemu komputerowego do ogólnozakładowej sieci zbierania danych. Ponieważ sieć ta wykonana jest w oparciu o oprogramowanie Wonderware InTouch, zadanie to nie było trudne. W Elektrociepłowni jest zainstalowany serwer z oprogramowaniem InTouch, połączony linią światłowodową z centralnym serwerem sieci. Do tego właśnie serwera przekazywane są podstawowe dane o działaniu Stacji Uzdatniania Wody, udostępniane następnie wszystkim zainteresowanym. Dodatkowo, za pomocą specjalnej aplikacji napisanej przez pracowników Automatyki dane pobierane są także z systemu Westinghouse obsługującego kotły i turbiny. Zastosowanie systemu komputerowego do nadzoru i sterowania umożliwiło zgodnie z założeniami - rezygnację ze wszystkich wskaźników i sygnalizatorów (czyli tzw. tablicówek) a przy obecnych cenach klasycznych wskaźników i rejestratorów koszt systemu zwraca się już po zastąpieniu kilkudziesięciu pomiarów. Drugim pozytywnym efektem modernizacji jest ograniczenie powierzchni sterowni. Wybranie do wizualizacji właśnie systemu InTouch przyniosło jeszcze jedną bardzo istotną korzyść - bezproblemowe połączenie z ogólnozakładową siecią informatyczną. Sprawa nie jest błaha, ponieważ zwykle przemysłowe systemy komputerowe różnych firm w zakresie wymiany danych są dość hermetyczne; najczęściej brakuje też jakichkolwiek programów komunikacyjnych pozwalających na wymianę danych z innymi systemami. W zamian z reguły są proponowane specjalne stacje robocze, na których udostępniane są bazy danych SQL lub Oracle, lecz ceny takich stacji są zwykle zbyt wysokie, by opłacało się je stosować wyłącznie do przekazania kilku informacji. W tej sytuacji szczególnie wyraźnie uwidaczniają się zalety oprogramowania Wonderware InTouch otwartego na współpracę z różnymi typami oprogramowania. Kilka słów o eksploatacji Mimo iż system pracuje już kilka lat, nie wprowadzono praktycznie żadnych zmian w oprogramowaniu, co świadczy o tym, że w fazie projektowania i wykonywania aplikacji przewidziano wszystkie ważne funkcje, jakie musi spełniać system pomiarowo-regulacyjny. Ten pozytywny efekt przedsiębiorstwo zawdzięcza doświadczeniu służb technologicznych w pracy z systemami komputerowymi, najczęstszą bowiem przyczyną przeróbek oprogramowania już w trakcie eksploatacji systemu jest potrzeba dobudowania następnych funkcji. Dobrze określone potrzeby, zarówno ze strony technologa, jak i służb bezpośrednio obsługujących instalację pozwalają na ustalenie optymalnej konfiguracji systemu już na etapie samych założeń projektowych. Trzeba naturalnie znać możliwości systemu, aby wiedzieć, czego można od niego wymagać, ale przy dzisiejszym stanie techniki i oprogramowania jest coraz mniej funkcji, których nie daje się zrealizować przy pomocy komputera. Jeszcze kilkanaście lat temu, przy wprowadzaniu pierwszych przemysłowych systemów komputerowych, zarówno ilość, jak i rodzaj zainstalowanych funkcji w systemie zmieniała się w czasie pierwszego roku eksploatacji nawet o 50%. Teraz po uruchomieniu ilość pracy związanej z modyfikacjami jest bardzo niewielka, pozostaje wyłącznie bieżąca konserwacja systemu i aparatury pomiarowej. A że wszystkie elementy układów pomiarowych są coraz bardziej niezawodne, także i koszt eksploatacji jest coraz niższy. Opr.: Zakład Pomiarów i Automatyki AUTOMATYKA Sp. z o.o. ul. Kwiatkowskiego 8 33-101 Tarnów tel. (014) 637-37-93 www.automatyka.tarnow.pl

ASTOR 2/2003 (36) Zarządzanie oraz sterowanie rozproszonymi obiektami wodociągowymi na przykładzie PWK Kwidzyn Sp. z o.o. Przedsiębiorstwa wodociągowe to firmy powołane do spełnienia określonych celów, którymi są: ujmowanie, uzdatnianie i dostawa wody pitnej oraz odprowadzenia ścieków socjalno-bytowych lub przemysłowych od odbiorców indywidualnych i firm. Wymogi jakościowe dotyczące wody pitnej oraz stopień redukcji zanieczyszczeń na oczyszczalniach ścieków określone są w prawie wodnym i w ustawach dotyczących ochrony środowiska. W przypadku wody konieczna jest redukcja zawartości żelaza i manganu oraz utlenianie azotu amonowego. System dostarczania wody pitnej do użytkownika końcowego obejmuje stacje uzdatniania wody (SUW), przepompownie wody pitnej (hydrofornie) oraz sieci wodociągowe służące do jej przesyłania. Odprowadzanie ścieków odbywa się przy wykorzystaniu systemu kanalizacji sanitarnej, składającej się z przepompowni ścieków i oczyszczalni, na których następuje redukcja zanieczyszczeń (CHZT, BZT 5, azot ogólny, azot amonowy, zawiesina ogólna). Każdy z wyżej wymienionych obiektów posiada swoją specyfikę oraz wymagania w odniesieniu do systemów sterowania. Obecnie stosowane układy technologiczne wymagają przetworzenia przez systemy sterowania następujących sygnałów binarnych i analogowych: ciśnienia, poziomu, przepływu, kąta otwarcia przepustnic, itp. Wymaganiom tym mogą sprostać jedynie sterowniki swobodnie programowalne, które, realizując zadany algorytm pracy, załączają i wyłączają urządzenia, otwierają przepustnice, zawory, regulują prędkość obrotową silników. W systemach sterowania tego typu konieczne jest też zapewnienie lokalnej komunikacji z użytkownikiem w celu odczytywania oraz zmiany istotnych parametrów pracy obiektu. Rolę swoistego interfejsu pomiędzy sterownikami a obsługą techniczną pełnią panele operatorskie. Sprawne działanie systemu warunkują także ciągłe monitorowanie poprawności pracy urządzeń technologicznych oraz ochrona obiektów wodociągowych. Znaczne odległości pomiędzy poszczególnymi obiektami sprawiają, iż w tym przypadku optymalnym rozwiązaniem są systemy łączności radiowej. Przekazywane drogą radiową dane najczęściej wprowadzane są na stanowisko operatorskie, gdzie zainstalowane jest oprogramowanie SCADA, umożliwiające nie tylko przekazywanie informacji o naruszeniu systemów ochrony lub występowania awarii urządzeń, lecz także pozwalające na podejmowanie operacji sterowniczych, archiwizację danych oraz tworzenie raportów pracy całego systemu. Przykładem opisanych rozwiązań technicznych jest układ sterowania oraz monitorowania użytkowany przez Przedsiębiorstwo Wodociągowo-Kanalizacyjne Kwidzyn Sp. z o.o. Relacje połączeń telemetrycznych przedstawiono na rys 1. Sieć radiowa obejmuje część eksploatowanych przez przedsiębiorstwo obiektów i podlega ciągłej rozbudowie. W celu powiązania niezależnych obiektów wodociągowych oraz kanalizacyjnych wykorzystano dwie sieci radiowe. Jedna z nich działa w paśmie 160 MHz z mocą wypromieniowaną 20 mw, druga zaś jest użytkowana na częstotliwości 433 MHz z mocą wypromieniowaną 1 W. Pierwsza z sieci, składająca się z urządzeń Satelcode i Satelnode, służy do przekazywania Instalacje automatyki w Polsce Proponowane roz wiązania są gwa rantem uzyskania niezawodności pracy systemu i znacznego skró cenie czasu reakcji służb technicznych w przypadku wystą pienia awarii. Dodatkowe zalety sytemu to obniże nie kosztów eks ploatacji oraz szyb sze wykrywanie wszelkich awarii, co zasadniczo zmniejsza straty przedsiębiorstw wodociągowych. Rys. 1. Schemat połaczeń telemetrycznych Hydrofornia Podzamcze 3AS SUW Rakowiec SUW Licze SATELNODE... VersaMax Stanowisko operatorskie SUW Sportowa 3AS VersaMax Micro + panel TIU50 3AS VersaMax Micro + panel TIU50 SATELCODE SATELCODE Przepompownia 1 Przepompownia n SATELNODE 3AS Przepompownia Wiœlana VersaMax 3AS Przepompownia Korzeniewo Satelline-3AS Retransmisja Wie a 3AS Oczyszczalnia Rakowiec VersaMax Micro + panel TIU110 3AS SUW Sza³winek VersaMax + panel TIU110 Przepompownia Górki I SATELCODE Przepompownia Grabowska SATELCODE Przepompownia Mareza 5 SATELCODE Przepompownia 1... SATELNODE SATELCODE Przepompownia m VersaMax 3AS Hydrofornia Piastowska 3AS VersaMax Micro + panel TIU50 3AS VersaMax Micro Przepompownia P3 3AS 3AS VersaMax Micro Przepompownia Górki II VersaMax Micro 9

Biuletyn Automatyki Rys. 2. Położenie geograficzne obiektów Rys. 3. Okno wizualizacyjne InTouch, obrazujące pracę SUW Szałwinek 10 informacji binarnych. Powyższe rozwiązanie umożliwia monitorowanie małych przepompowni ścieków: informacje przekazywane są w jednym kierunku, na niewielką odległość (do 3 km). Sieć ta nie wymaga zezwoleń z Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (URTiP), dzięki czemu unika się opłat za użytkowanie częstotliwości oraz konieczności opracowania projektu radiowego. Druga z sieci służy do łączności z obiektami oddalonymi o ponad 3 km lub niekorzystnie usytuowanymi w terenie. Sieć ta, o zasięgu do 30 km (zależnie od ukształtowania terenu), umożliwia dokonywanie operacji sterowniczych, m.in. załączanie i wyłączanie urządzeń. Wykonanie powyższej sieci wymagało uprzedniego dokonania pomiarów geograficznych położenia poszczególnych obiektów, a następnie opracowania projektu radiowego, na podstawie, którego uzyskano przydział częstotliwości z URTiP. Położenie geograficzne obiektów przedstawiono na rys. 2. Elementami składowymi omawianego systemu, przedstawionymi na rys. 1, są: Stanowisko operatorskie, wyposażone w oprogramowanie SCADA Wonderware InTouch: SUW Sportowa; Stacja retransmisyjna, umożliwiająca zwiększenie zasięgu sieci: Stacja retransmisyjna Wieża; Stacje uzdatniania wody, na których ujmuje się, uzdatnia oraz tłoczy wodę do sieci wodociągowej: SUW Sportowa, SUW Rakowiec, SUW Licze i SUW Szałwinek; Przepompownie wody pitnej: Hydrofornie Piastowska i Podzamcze; Przepompownie ścieków: Górki 1, Górki 2, P3, Korzeniewo, Grabowska i Mareza 5; Oczyszczalnia ścieków Rakowiec. Jednym z obiektów jest usytuowana w odległości ponad 20 km od siedziby firmy SUW w Szałwinku. Na SUW zainstalowane są dwie pompy głębinowe, ujmujące wodę ze złóż podziemnych i tłoczące ją do zbiornika retencyjnego przez układ trzystopniowej filtracji. Następnie zestaw pomp sieciowych tłoczy uzdatnioną wodę ze zbiornika do sieci. Stacja wyposażona jest także w dmuchawę napowietrzającą wodę surową w zbiorniku kontaktowym, co wspomaga proces redukcji żelaza i manganu na drugim i trzecim stopniu filtracji. W przypadku omawianej stacji problemem technologicznym było duże zapotrzebowanie na wodę w okresie letnim, przekraczające możliwości eksploatacyjne studni. Problem ten rozwiązano częściowo, dokonując połączenia sieci wodociągowej stacji z siecią miejską Kwidzyna oraz instalując dodatkową przepustnicę umożliwiającą napełnianie zbiornika retencyjnego w godzinach nocnych przy minimalnych rozbiorach. Wszystkie przepustnice wyposażono w napędy elektryczne, umożliwiając całkowitą automatyzację stacji łącznie z procesem płukania. Układ sterowania wyposażony został w sterownik GE Fanuc VersaMax z jednostką centralną CPU001. Modułowa konstrukcja sterownika pozwoliła na kilkuetapową rozbudowę systemu sterowania stacji. Sterownik wyposażono w dwa moduły wejść/wyjść analogowych ALG430 oraz w moduły wejść/wyjść binarnych MDD845. Do sterownika wprowadzono następujące informacje: rodzaj sterowania urządzeń technologicznych: ręczne lub automatyczne; potwierdzenia pracy; awarie urządzeń; stan przepustnic: otwarta zamknięta; przepływy z pomp głębinowych i na wyjściu stacji; poziom zbiornika; ciśnienie wyjściowe; spadki ciśnień na poszczególnych filtrach; włamanie do studni i budynku. Realizuje on następujący algorytm sterowania: załączanie pomp głębinowych w zależności od poziomu zbiornika retencyjnego; przeprowadzenie procesu płukania filtrów w zależności od spadku ciśnienia na filtrze; załączanie pomp sieciowych oraz regulacja prędkości obrotowej jednej z nich; odstawianie zestawu pomp sieciowych i napełnianie zbiornika retencyjnego z sieci miejskiej w godzinach nocnych; zabezpieczenie pomp sieciowych przed suchobiegiem; obliczanie wartości chwilowej przepływu z wodomierzy impulsowych; odstawianie pomp głębinowych w przypadku włamania do studni; dozowanie środków chemicznych do sieci. Na pulpicie szafy sterowniczej umiejscowiono panel operatorski TIU110, podłączając go do jednego z portów komunikacyjnych sterownika. Panel umożliwia odczytywanie oraz zmianę większości parametrów pracy stacji. Drugi z portów komunikacyjnych podłączono do radiomodemu Satelline-3AS, przekazującego dane drogą radiową przez stację retransmisyjną do siedziby firmy (rys. 1). Pozostałe stacje uzdatniania wody działają na podobnej zasadzie, a w mniejszych obiektach (np. Hydrofornia Piastowska) zastosowano sterowniki VersaMax Micro. Stanowisko operatorskie, umiejscowione w siedzibie firmy, wyposażono w oprogramowanie wizualizacyjne Wonderware InTouch. Oprogramowanie to umożliwia pełne monitorowanie pracy stacji oraz podejmowanie operacji sterowniczych. Zastosowanie opisanych powyżej rozwiązań technicznych ma swoje głębokie uzasadnienie ekonomiczne. Rozproszenie terytorialne obiektów znacznie utrudnia ciągłą kontrolę nad ich bezpieczeństwem oraz prawidłowym działaniem. Jak wiadomo, awarie systemów wodociągowych i kanalizacyjnych mogą też pociągnąć za sobą roszczenia ze strony odbiorców indywidualnych i firm, narażając przedsiębiorstwo na dodatkowe koszty. Proponowane rozwiązania są więc gwarantem uzyskania niezawodności pracy systemu i znacznego skrócenie czasu reakcji służb technicznych w przypadku wystąpienia awarii. Pozornie wysokie koszty inwestycji rekompensowane są obniżeniem kosztów eksploatacji związanych z transportem oraz z koniecznością zatrudniania dodatkowego personelu technicznego, a także szybszym wykrywaniem wszelkich awarii (np. sieci wodociągowej), co zasadniczo zmniejsza straty przedsiębiorstw wodociągowych. Powyższy system został opracowany i wdrożony przez firmę Automatyk s.c. Mariusz Rutkowski (Automatyk s.c.) www.automatyk.com.pl

Nowości SATEL Radiomodemy SATEL RAPORT Od czasu ukazania się poprzedniego raportu poświęconego radiomodemom firmy Satel minął ponad rok. W tym czasie w ofer cie firmy pojawiło się wiele nowych, ciekawych produktów. Także urządzenia, które są obecne na naszym rynku już od pewnego czasu, zyskały nowe funkcje, które przedstawiamy w niniejszym raporcie. Zachęcamy także do lektury artykułu dotyczącego eko nomicznego porównania różnych metod transmisji danych oraz do zapoznania się z ciekawym zastosowaniem radiomodemów Satelline 3AS w systemie monitoringu szybkiego tramwaju w aglo meracji śląskiej. Satelline-1870 i 3AS (869) Radiomodemy dla bezpłatnego pasma 868 870 MHz Od pewnego czasu w Polsce coraz większym zainteresowaniem cieszą się radiomodemy opi sywane jako urządzenia SRD (Short Range Devices), przeznaczone do wykorzystania w paśmie 868 870 MHz. Przypomnijmy, że od 6 sierpnia 2002 roku w Polsce obowiązuje roz porządzenie Ministra Infrastruktury w spra wie urządzeń radio wych nadawczych i nadawczo odbior czych, które reguluje warunki pracy na poszczególnych kana łach w wymienionym zakresie częstotliwo ści. Poszczególne pasma przeznaczone są do wykorzystania urządzeń SRD w tele metrii, telekomunika cji, telesterowaniu oraz w systemach alarmowych *. Każde pasmo definiowane jest przez podanie: częstotliwości granicznych; maksymalnej mocy wyjściowej, z jaką może pracować radiomodem; współczynnika obciążenia czasowego, definiującego procentowo czas w godzinie, w ramach którego pojedynczy radiomodem może nadawać dane. W paśmie 868 870 MHz mogą pracować dwa radiomodemy firmy Satel: Satelline 1870 oraz Satelline 3AS(869), działający w zakresie 869,400 869,650 MHz, a będący odpowied nikiem Satelline 3AS pracującego w zakresie 417,50 460,05 MHz. Oba te modele, podobnie jak pozostałe radio modemy z rodziny Satelline, są w pełni przezro Maj 2003 (SAT1) czyste dla stosowanego protokołu transmisji, dzięki czemu można je stosować do łączenia wszelkich urządzeń komunikujących się za pośrednictwem łączy szeregowych. Satelline 3AS (869) wyposażony jest w trzy standardy interfejsów: RS 232, RS 422 oraz RS 485, nato miast Satelline 1870 w interfejs RS 232. Zarówno Satelline 1870, jak i Satelline 3AS (869) przeznaczo ne są do transmisji danych w trybie half duplex (przesyłanie danych z szybkim prze łączaniem kierunku). Sposób definiowa nia sieci jest w obu radiomodemach bar dzo podobny umożli wia adresowanie połą czeń pomiędzy nadaj nikami oraz wykorzy stanie możliwości pracy każdego z radiomode mów jako stacji retransmisyjnej. Dodatkowo każdy z radiomodemów, działający jako retrans miter sygnału (repeater), może być przyłączony np. do sterownika PLC, umożliwiając wymianę danych z przyłączonym urządzeniem. W radiomodemach Satelline 1870 dodano funkcję pobierania adresu bezpośrednio z pro tokołu przesyłanego na port RS 232. Jeżeli radiomodemy wykorzystywane są do przesyłania protokołu zawierającego adresy lub pola, które mogą być traktowane jako adresy, radiomodem można skonfigurować do odczytu adresu z pro tokołu. Funkcja ta umożliwia przesłanie informa cji tylko do zdefiniowanego radiomodemu pracu jącego w sieci. Adres pobierany jest na podstawie zdefinio SPIS TREŚCI RAPORTU: Satelline 1870 i 3AS (869) Radiomodemy dla bezpłatnego pasma 868 870 MHz...I Konwerter ESERV 10S Radiowy Ethernet...II Moduły serii I Link Układy I/O dla radiomodemów Satel...III Czy stać Cię na tani system telemetrii? Porównanie najpopularniejszych metod transmisji danych przemysłowych...iv Szybki tramwaj na Śląsku Radiomodemy Satel usprawniają komunikację...vi Satelcode i Satelnode w systemie koordynacji sygnalizacji świetlnej w Katowicach...VII Bezprzewodowe sieci transmisji danych w elektrowniach wiatrowych...viii Radiomodem Satelline 3AS w automatycznej stacji pogodowej Vaisala...VIII I

RAPORT Nowości SATEL wanych parametrów, opisujących miejsce danych adresowych w protokole. Parametry te określa się poprzez podanie znaku rozpoczyna jącego protokół, a następnie opisanie odsunię cia części adresowej od znaku początkowego Sterownik PLC Komputer PC ESERV 10S to nowa wersja konwertera ESERV 10 *, wprowadzonego na rynek ponad rok temu. Konwerter ten, umożliwiający połączenie urządzeń wyposażonych w łącze szeregowe z siecią Ethernet, został wzbogacony o kilka nowych, ciekawych funkcji. Już w samej budowie ESERV 10S różni się od swego poprzednika. W jego obudowie znajduje się 9 pinowe gniazdo portu szeregowego, które może pracować we wszystkich trzech standar dach: RS 232, RS 422 oraz RS 485. Z drugiej strony obudowy umieszczony jest port Ethernet (RJ 45) pracujący w standardzie 10Base T (10 Mbit), a także diody diagnostyczne oraz prze łączniki służące do ustawienia standardu łącza szeregowego, zresetowania procesora oraz ini cjalizacji konfiguracji. Urządzenie jest zasilane prądem stałym o napięciu w przedziale od 7 do 24 V. Pobór prądu wynosi mniej niż 200 ma. Dostęp z poziomu sieci Ethernet Istota działania konwertera polega na umożli wianiu dostępu do urządzenia wyposażonego oraz podanie długości pola adresowego. Po otrzymaniu danych na port, radiomodem na podstawie zdefiniowanych parametrów wyszukuje i odczytuje adres radiomodemu, do Zaletą radiomodemów działających w paśmie 868 870 MHz jest możliwość pracy z mocą do 500 mw bez konieczności wykonywania projektu propagacji i występowania o przydział częstotliwości dla wykonywanej instalacji którego zostaną przesłane dane. Gdy adres odczytany z protokołu użytkownika jest popraw ny, radiomodem interpretuje go jako adres głów ny do nadawania. W efekcie wszystkie dane odebrane poprzez łącze szeregowe będą przesy łane z wykorzystaniem odczytanego adresu. Zmiana adresu do nadawania nastąpi w momencie przesłania w protokole ramki zawierającej kolejny adres. Konwerter ESERV-10S Ethernet Adres 01 Adres 02 Rys. 2. Pobieranie adresu z protokołu Rys. 2. Praca ESERV 10S w trybie Bridge (konfiguracja jeden do wielu) ESERV Tx1=01 Rx1=02 Tx1=02 Rx1=01 RS TCP/IP w port szeregowy z poziomu sieci Ethernet. Może to być realizowane na dwa sposoby, ponie waż konwerter może pracować w dwóch trybach. Tryb Bridge Pierwszy tryb pracy nosi nazwę Brigde. W takim układzie ESERV 10S działa jako prze kaźnik pomiędzy dwoma łączami. Po stronie sieci Ethernet może być wykorzystany zarówno Dzięki konwerterowi ESERV 10S dane z lokalnej sieci Ethernet można łatwo przesyłać drogą radiową na większą odległość protokół TCP, jak i UDP. W tym trybie urządzenie w zasadzie nie pełni funkcji konwertera, nato miast przesyła ramkę ethernetową (TCP lub UDP) łączem szeregowym. Możliwa jest komunikacja w konfiguracji jeden do jeden, a także jeden do wielu. W przypadku stosowania radiomodemów Satelline maksymalna ich liczba to 10. RS RS ESERV ESERV Sieæ Ethernet Ethernet Sieæ Ethernet Ethernet Oba omawiane modele radiomodemów zostały wyposażone w możliwość programowego pomia ru poziomu mocy sygnału odebranego. Pomiar ten dokonywany jest każdorazowo przy odbieraniu pakietu danych. Wynik można uzyskać wysyłając do radiomodemu z terminala komendę SL@R? w odpowiedzi radiomodem przesyła poziom mocy sygnału podany w formacie xxx dbm. Komenda ta jest bardzo przydatna przy urucha mianiu radiomodemów na obiektach docelowej pracy. Kontrolując poziom mocy sygnału odbiera nego, można podczas uruchomienia dobrać opty malną wysokość zawieszenia poszczególnych anten oraz kierunki ich zamocowania. Zaletą radiomodemów działających w paśmie 868 870 MHz jest możliwość pracy z mocą do 500 mw bez konieczności wykonywania projek tu propagacji i występowania o przydział często tliwości dla wykonywanej instalacji. Wyposaże nie opisanych urządzeń w różne interfejsy komu nikacyjne, możliwość wyboru częstotliwości pracy w różnych zakresach oraz dostępne zakre sy mocy umożliwią trafny dobór radiomodem do potrzeb instalacji różnego typu. Andrzej Sioma (Abis Kraków) * charakterystyka pasma publikowana była w Biulety nie Automatyki nr 31. Rys. 1. Konwerter ESERV 10S Tryb Standard W drugim trybie Standard, ESERV 10S pra cuje jako właściwy konwerter. Dane otrzymywa ne z portu szeregowego są przekształcane do postaci ramek (właściwych dla stosowanego protokołu) i wysyłane, natomiast dane otrzymy wane z sieci Ethernet są przesyłane na port sze regowy. W tym trybie konwerter jest przezroczy sty dla zastosowanego protokołu szeregowego i może być wykorzystany do przesyłania dowol nych danych. Podobnie jak w poprzednim trybie, po stronie sieci Ethernet wykorzystywany jest protokół TCP lub UDP. W tym trybie pracy możli wa jest wyłącznie komunikacja jeden do jeden. Dostęp przez Internet Podobnie jak w przypadku poprzednika, kolej nym sposobem wykorzystania ESERV 10S jest dostęp do urządzenia wyposażonego w port szeregowy za pośrednictwem protokołu HTTP, a więc za pomocą dowolnej przeglądarki inter netowej. Użytkownik ma możliwość stworzenia wirtualnego interfejsu dla urządzenia podłączo nego do portu szeregowego. Konwerter wyposa żony jest w konfigurowalny serwer WWW oraz w pamięć (130 kb Flash ROM) przeznaczoną na II (SAT1) Maj 2003

Nowości SATEL strony WWW. Dostęp do serwera odbywa się poprzez wpisanie w oknie przeglądarki adresu IP konwertera. Same strony mogą być zaprojekto wane za pomocą dowolnego przeznaczonego do tego narzędzia (np. Microsoft FrontPage), nato miast do wymiany informacji z urządzeniem pod łączonym do portu szeregowego ESERV 10S wykorzystuje się aplety napisane w języku Java, umieszczone na stronie WWW. Aplet to mały program, który jest ściągany z serwera do kom putera z przeglądarką i tam wykonywany. Może on nawiązać połączenie z portem konwertera ESERV 10S i w ten sposób zapisywać i odczyty wać informacje z portu szeregowego. Konfiguracja ESERV 10S może być konfigurowany za pomocą portu szeregowego z komputera PC i dowolnego programu terminalowego, np. HyperTerminal, SaTerm lub z wykorzystaniem specjalnego oprogramowania o nazwie Viola Configurator. Za pomocą tego oprogramowania RS użytkownik określa parametry portu szeregowe go, niezbędną konfigurację sieci Ethernet (m.in. numer IP i port wykorzystywany przez ESERV 10S), a także wprowadza do pamięci urządzenia własne strony WWW. Konwerter ESERV 10S jest produktem przy datnym w sytuacji, gdy istnieje konieczność włą czenia urządzenia wyposażonego w port szere Protokó³ szeregowy Rys. 3. Praca ESERV 10S w trybie Standard (konfiguracja jeden do jeden) RS ESERV RAPORT Ethernet Urz¹dzenie z ³¹czem Ethernet TCP/IP gowy do sieci Ethernet. Szczególnie interesują ca jest możliwość jego współpracy z radiomode mami Satel, dzięki czemu dane z lokalnej sieci Ethernet mogą być łatwo wysyłane drogą radio wą na większą odległość. Tomasz Michałek (ASTOR Kraków) * szerzej na ten temat w BA 31 (1/2002) Moduły serii I-LINK Układy I/O dla radiomodemów Satel Rys. 1. Moduł I LINK100 Moduł I LINK100, należący do nowej linii pro duktów firmy Satel, to układ I/O przeznaczony do zbierania i transmisji sygnałów dyskretnych i analogowych. Został on tak zaprojektowany, aby mógł współpracować z radiomodemami Satelline serii 2ASxE, 3AS(d) oraz 1870. I LINK100 jest układem wejść/wyjść rozpro szonych, co oznacza, że dane zbierane przez moduły są wysyłane przy użyciu interfejsu komu nikacyjnego do radiomodemu Satel transmitują cego otrzymane informacje drogą radiową do innego modułu lub do oprogramowania pracują cego na komputerze PC. Moduł odbiera dane tą samą drogą i na podstawie przesłanych para metrów ustawia stany i wartości wyjść. Taka budowa pozwala na zastosowanie I LINK100 w rozproszonych układach telemetrii, umożliwia jąc np. kontrolę poziomu wody, stężenia gazu czy też kontrolę stanu pracy urządzeń. Moduły te mogą również pracować w systemach sterowa nia, pozwalając użytkownikowi na regulowanie parametrów pracy urządzeń i kontrolę jakości ich pracy. W obudowie modułu I LINK100 znajduje się klasyczne gniazdo portu RS 232 (9 pinów) prze znaczone do przyłączenia radiomodemu, listwy zaciskowe wejść i wyjść oraz złącze dla modułów rozszerzających. Moduł wyposażony jest w 4 wejścia/wyjścia dyskretne oraz w 2 wej ścia/wyjścia analogowe. Moduły I LINK przeznaczone są do systemów telemetrycznych, systemów zdalnego sterowania oraz do kontroli pracy obiektu w systemach alarmowych Układ może zostać rozbudowany poprzez dołączenie modułów rozszerzających I LINK200 i I LINK300. Możliwe jest przyłączenie maksy malnie trzech modułów rozszerzający. I LINK200 wyposażony jest 2 wejścia/wyjścia analogowe i 4 wejścia/wyjścia dyskretne, a I LINK300 w 6 wejść/wyjść dyskretnych. W modułach zastosowano wejścia analogowe w standardzie 4 20mA oraz wyjścia przekaźniko we 250VAC/2A. Swoboda konfiguracji Moduły I/O mogą pracować w dwu trybach: jako połączenie jeden do jeden (Point to Point) oraz jako połączenie jeden do wielu (Point to Multipoint). W trybie pracy Point to Point moduły I/O przy łączone do radiomodemów wymieniają pomiędzy sobą informacje o stanie wejść. Informacje o sta nie wejść z pierwszej jednostki I LINK100 zostaną przesłane do jednostki drugiej i udostępnione na jej wyjściach. Sygnały dyskretne przesyłane są bezpośrednio po zmianie stanu na wejściach. Sygnały analogowe mogą być przesyła ne albo zgodnie z ustawionym czasem odczyty wania wejścia, albo przy zmianie wartości wej ścia. Transmisji towarzyszy zawsze kontrola poprawności przesyłania danych. Po przesłaniu informacji o stanie wejścia moduł I LINK100 ocze kuje na potwierdzenie poprawności przesłania sygnału. W przypadku, gdy moduł, do którego została przesłana informacja, nie potwierdza poprawnej transmisji,następuje ponowienie próby przesłania danych. W przypadku wystąpienia trzech kolejnych nieudanych prób transmisji sygnalizowany jest stan alarmu. Jeśli nastąpi prze kroczenie dopuszczalnego zakresu dla wejść i wyjść analogowych, diody sygnalizacyjne informują o tym użytkownika przechodząc w stan migania. W trybie pracy Point to Multipoint jednostka pracująca jako Master może obsługiwać do 127 urządzeń typu Slave. Jako Master w sieci może zostać wykorzystane przygotowane przez firmę Satel oprogramowanie Satel_ILink_PC. W takiej sieci każde z urządzeń Slave posiada unikalny adres, stąd możliwe jest przesłanie informacji tylko do wybranej jednostki. W tym trybie pracy z oprogramowania pracującego jako Master można przesyłać informacje dotyczące ustawień stanu i wartości wyjść poszczególnych jedno stek pracujących w systemie; możliwe jest rów nież odczytanie stanów i wartości wejść. Moduł I LINK100 został zaprojektowany do systemów telemetrycznych, systemów zdalnego sterowania oraz do kontroli pracy obiektu w sys temach alarmowych. Dzięki możliwości zwiększa nia liczby wejść i wyjść poprzez dołączanie modu łów rozszerzających można nie tylko bez kłopotu dopasować konfigurację zestawu do potrzeb two rzonego systemu, ale także łatwo rozbudować system pod kątem kolejnych pomiarów. Moduły serii I LINK niezależnie od modelu kosztują ok. 195 EUR. Andrzej Sioma (Abis Kraków) Maj 2003 (SAT1) III

RAPORT Nowości SATEL Czy stać Cię na tani system telemetrii? Porównanie najpopularniejszych metod transmisji danych przemysłowych Komunikacja między urządzeniami automaty ki jest jednym z najistotniejszych aspektów sys temów sterowania. W przypadku komunikacji kablowej o zasięgu od kilkuset metrów do jed nego kilometra istnieje wiele sprawdzonych roz wiązań (protokoły Modbus, Profibus, Genius, itp.). Problem pojawia się, gdy trzeba skomuni kować ze sobą wiele obiektów położonych w pro mieniu kilku, a nawet kilkudziesięciu kilome trów. W tym przypadku do wyboru jest kilka metod część z nich została już zweryfikowana przez rynek, część natomiast przechodzi aktual nie próbę praktyczną. Niniejszy artykuł ma na celu porównanie naj częściej stosowanych metod komunikacji na duże odległości, a w szczególności komunikacji: po łączach dzierżawionych; po łączach komutowanych; za pomocą technologii GSM; za pomocą technologii GPRS; radiomodemowej. Dla ułatwienia obliczeń załóżmy, że chcemy monitorować system przedstawiony na rys. 1. 10 km 6 km 4 km 5 km Rys. 1. Schemat systemu do kalkulacji Dodatkowo załóżmy, że obiekty muszą być odpytywane co godzinę (co daje 24 połączenia na dobę), przez 365 dni w roku. Przyjmujemy też komunikację na zasadzie zapytanie odpowiedź. Łącza dzierżawione Komunikacja po łączach dzierżawionych jest usługą oferowaną przez operatorów telefonii kablowej. Łącze, które otrzymujemy, zazwyczaj podzielone jest na odcinki pomiędzy kolejnymi centralami operatora, przez co komunikacja odbywa się nie tyle najkrótszą możliwą drogą, co drogą optymalną dla rozmieszczenia central. Na obu końcach przewodu trzeba zastosować modemy specjalizowane do łącz dzierżawionych. W przypadku awarii połączenia użytkownik łącza jest uzależniony od mobilności służb technicz nych operatora, przez co usunięcie usterki może potrwać nawet kilka dni. Zestawienie kosztów*: Wykupienie łącza na czas nieokreślony (przy dzielenie abonamentu) to 565 PLN za każdą linię. Abonament miesięczny to 29 PLN, dodat kowo trzeba wnosić opłaty za każdy kilometr łącza w wysokości 14 PLN/1km. Koszt pary modemów na linie dzierżawione to ok. 1200 PLN każda linia wymaga oddzielnej pary modemów. Opłaty początkowe: 565 x 4 + 1200 x 4 = 7060 PLN Roczne opłaty za użytkowanie sieci: (29 x 4 + (4+6+5+10)x14) x 12 = 5592 PLN Łącza komutowane Wraz ze wzrostem jakości połączeń telefo nicznych upowszechniła się komunikacja po łączach komutowanych. Szczególnie w terenie miejskim bez specjalnych uzgodnień z operato rem telefonii można zrealizować połączenia mię dzy obiektami. Wymaga to zastosowania mode mów telefonicznych. W tym sposobie transmisji znaczący jest czas potrzebny na zastawienie połączenia. Urządzenie nadrzędne w sieci Master musi wdzwonić się na numer telefo niczny danej jednostki Slave i zestawić połącze nie. Dopiero wtedy następuje wysłanie zapytania w danym protokole i odpowiedź na nie. Po wymianie wszystkich informacji może nastąpić zamknięcie kanału. Cała procedura może potrwać kilka minut. Zestawienie kosztów*: Jeżeli użytkownik systemu posiada już nume ry telefoniczne, to przyznanie kolejnego kosztuje 1 PLN. Do połączeń komutowanych stosuje się wysokiej klasy modemy zewnętrzne z portem RS 232. Koszt takiego urządzenia to ok. 600 PLN. Koszt abonamentu telefonicznego to aktu alnie ok. 35 PLN. Zakładamy 3 min. połączenia, przy czym 1 min. w godz. od 8 do 22 kosztuje 0.1 PLN a od 22 do 8 0.05 PLN. Projektanci systemów telemetrii i ich operatorzy często próbują redukować koszty, ograniczając znacznie liczbę połączeń na dobę wówczas system telemetrii staje się de facto tylko systemem powiadamiania o awariach Opłaty początkowe: 1 x 5 + 600 x 5 = 3005 PLN Roczne opłaty za użytkowanie sieci: 35 x 5 x 12 + (16 x 0.1 x 3 + 8 x 0.05 x 3) x 4 x 365 = 10860 PLN Technologia GSM Technologia ta jest wykorzystywana przede wszystkim do komunikacji za pomocą SMS ów. Wymaga ona zastosowania albo telefonów komórkowych z możliwością komunikacji po RS 232, albo innych urządzeń w technologii GSM zdolnych do wysyłania krótkich wiadomości tekstowych. Komunikacja może odbywać się dwukierunkowo, zatem możliwe jest zarówno zbieranie danych z obiektów, jak i zdalne stero wanie. Metoda ta umożliwia duży zasięg komu nikacji, natomiast nie daje gwarancji, że przesy łany SMS dotrze niezwłocznie, co może powo dować znaczne opóźnienia w wykrywaniu awarii na obiektach i ograniczać możliwości sterowa nia. Zestawienie kosztów: Zakup urządzeń oraz aktywacja numeru to zazwyczaj koszt ok. 100 PLN/szt. (przy uwzględ nieniu promocji). Koszt jednego SMS a to ok. 0.23 PLN. Abonament to ok. 32 PLN. Zakłada my wysłanie 2 SMS ów dla każdej stacji, co godzinę (jeden z zapytaniem, drugi z odpowie dzią) Opłaty początkowe: 100 x 5 = 500 PLN Roczne opłaty za użytkowanie sieci: 32 x 5 x 12 + (0.23 x 2 x 4) x 24 x 365 = 18038 PLN Technologia GPRS Kolejny krok w postępie komunikacji to sys tem GPRS, czyli pakietowy przesył danych. Zasadniczo różni się on od pozostałych metod tym, że opłaty są pobierane za ilość przesłanych danych, a nie za czas trwania połączenia, co jest to szczególnie cenne przy długotrwałych połączeniach. W przypadku systemów automaty ki ten sposób transmisji można wykorzystać np. do programowania sterowników na odległość. Jeżeli natomiast korzystając z systemu GPRS chcemy odpytywać sieć urządzeń, musimy każ dorazowo połączyć się z modemem GPRS na danym obiekcie. Oznacza to, że bez względu na ilość danych przesyłanych z obiektu operator pobierze opłatę za każdy rozpoczęty pakiet danych (np. 100 kb). Zestawienie kosztów**: W przypadku transmisji po GPRS konieczne jest posiadanie własnego numeru APN (Access Point Name jest to nazwa sieci, z która się łączymy korzystając z GPRS). Posiadanie wła snego numeru APN daje nam pewność, że komunikacja w takiej wydzielonej sieci nie zosta nie ograniczona przez innych (publicznych) użyt kowników transmisji GPRS. Koszt aktywacji numeru APN to 4000 PLN, a miesięczny abona ment 2000 PLN. W ramach abonamentu dostępne jest 5 MB przesyłu danych, co jak zakładamy wystarczy w naszej aplikacji. Koszt jednego modemu do transmisji GPRS wraz z aktywacją to ok. 2000 PLN. Dodatkowy koszt to miesięczny abonament za każdą kartę SIM ze stałym adresem IP ok. 30 PLN Opłaty początkowe: 4000 + 2000 x 5 = 14000 PLN Roczne opłaty za użytkowanie sieci: (2000 + 30 x 5) x 12 = 25800 PLN Komunikacja radiomodemowa Alternatywą dla opisanych wyżej metod trans misji jest komunikacja radiomodemowa. Jej podstawowe zalety to: niezależność od operatora; nieznaczne koszty eksploatacji; IV (SAT1) Maj 2003

Nowości SATEL możliwość obsługi dużej liczby urządzeń; łatwa diagnostyka sieci; duża prędkość odpytywania urządzeń; śledzenie obiektów w trybie on line. Zestawienie kosztów: Koszt jednego zestawu (radiomodem*** + antena) to ok. 6000 PLN. Wykonanie projektu radiowego dla 5 stacji nadawczych to koszt ok. 4500 PLN. Dodatkowo za przyznanie częstotli wości należy zapłacić 1900 PLN. Roczna opłata za użytkowanie częstotliwości to 350 PLN (w terenie zabudowanym do 100 tys. mieszkań ców, powyżej 100 tys. opłata wynosi 700 PLN). Opłaty początkowe: 6000 x 5 + 4500 + 1900 = 36400 PLN Roczne opłaty za użytkowanie sieci: 350 = 350 PLN Porównanie kosztów Jak widać z przedstawionego zestawienia, najtańszą w eksploatacji jest komunikacja radiomodemowa. Wymaga ona jednak zainwe stowania znacznej kwoty w urządzenia, warto zatem dokonać analizy czasu potrzebnego na zwrot kosztów inwestycji w radiomodemy w sto sunku do pozostałych wymienionych metod transmisji. Tylko system oparty na radiomodemach umożliwia zbieranie danych z obiektów w try bie on line oraz sterowanie w cza sie rzeczywistym. Umożliwia to optymalizację technologii obsługi wanego systemu i znajdowanie przyczyn awarii czyli redukcję kosztów przedsiębiorstwa Tabela 1 zawiera porównanie kosztów systemu komunikacji radiomodemowej z kosztami pozo stałych omówionych systemów. Jak widać (liczby oznaczone kolorem czerwonym), inwestycja w system radiomodemów w porównaniu z łączem: dzierżawionym zwraca się w 6 roku eks ploatacji, komutowanym zwraca się w 4 roku eks ploatacji, GSM zwraca się po 2 roku eksploatacji, RAPORT zaś system GPRS, przewyższający pod wzglę dem kosztów wszystkie pozostałe, jest nieopła calny już w pierwszym roku eksploatacji. Należy także wziąć pod uwagę, że zestawie nie kosztów nie uwzględnia tak istotnych czyn ników, jak niezawodność komunikacji i jej realizacja w czasie rzeczywistym. W przedstawionym przykładzie przyjęto wspól ne założenia dla wszystkich systemów. W prak tyce projektanci systemów i ich operatorzy pró bują redukować koszty, ograniczając znacznie liczbę połączeń na dobę. W takiej sytuacji sys tem telemetrii staje się de facto tylko systemem powiadamiania o awariach. Jedynie system oparty na radiomodemach umożliwia zbieranie danych z obiektów w trybie on line oraz stero wanie w trybie rzeczywistym, co pozwala opty malizować technologię obsługiwanego systemu i znajdować przyczyny awarii, czyli redukować koszty przedsiębiorstwa Mikołaj Feliński (ASTOR Gdańsk Sp. z o.o.) * wg cennika Telekomunikacji Polskiej SA ** wg oferty Plus GSM z dnia 12.05.2003 r. *** kalkulacja dla radiomodemu Satelline 3AS Tabela. 1. Zestawienie kosztów zakupu i eksploatacji poszczególnych typów łączy podsumowanie kalkulacji. Typ ³¹cza Koszty pocz¹tkowe + koszt w pierwszym roku eksploatacji Ca³kowite, inkrementalne koszty eksploatacyjne w kolejnych latach 2 3 4 5 6 Dzier awione Komutowane GSM (SMS) GPRS (oferta PLUS GSM) Radiomodem Satelline-3AS* 12 652 13 865 18 538 39 800 36 750 18 244 24 725 36 576 65 600 37 100 23 836 35 585 54 614 91 400 37 450 29 428 46 445 72 652 117 200 37 800 35 020 57 305 90 690 143 000 38 150 40 612 68 165 108 728 168 800 38 500 * kalkulacja dla radiomodemu Satelline 3AS, w przypadku radiomodemu Satelline 1870, podane kwoty są ponad dwukrotnie niższe (brak jest także opłat rocznych) W drugiej kolumnie tabeli podano koszt całkowity w pierwszym roku eksploatacji = koszty początkowe (zakupu) + roczny koszt eksploatacji. Teraz nowe, tañsze radiomodemy Satelline-1870 dla bezp³atnego pasma 868-870 MHz Satelline-1870 to najnowszy radiomodem z rodziny Satelline. Przeznaczony jest do pracy w paœmie 868-870 MHz, w którym mo na stosowaæ urz¹dzenia bez koniecznoœci starania siê o przydzia³ czêstotliwoœci. Radiomodem ten jest w pe³ni przezroczysty dla stosowanego protoko³u transmisji, dziêki czemu mo e byæ stosowany do po³¹czenia wszelkich urz¹dzeñ komunikuj¹cych siê za poœrednictwem ³¹czy szeregowych. Satelline-1870 ma nadajnik o mocy do 100 mw. Urz¹dzenie to ma czu³oœæ -120 dbm. Satelline-1870 ma wymiary 125 x 57 x 16 mm oraz wagê, zaledwie 125 g. Bezp³atne testy Zadzwoñ! GDAÑSK: tel. (058) 554 09 00 u KATOWICE: tel. (032) 201 95 16 u KRAKÓW: tel. (012) 428 63 40 u POZNAÑ: tel. (061) 871 88 00 u WARSZAWA: tel. (022) 569 56 50 Bia³ystok: PROMAR (085) 7433169 u Stargard Szczeciñski: INFEL (091) 5776995 u Wroc³aw: SOFTECHNIK (071) 3397262 http://www.astor.com.pl Maj 2003 (SAT1) V

RAPORT W ramach centralnej inwestycji, mającej na celu poprawę komunikacji miejskiej na Śląsku, przeprowadzono modernizację linii tramwajowej 6/41, przebiegającej przez teren trzech miast: Katowic, Chorzowa i Bytomia. Inwestorem było Przedsiębiorstwo Komunikacji Tramwajowej PKT Katowice (od 01.01.2003r Tramwaje Śląskie S.A), a generalnym wykonawcą Alstom. Jednym z podwykonawców Alstomu było Przedsiębior stwo Projektowania Realizacji i Wdrożeń BPK Katowice, którego zadaniem było wykonanie Systemu Nadzoru Ruchu SNR. Dla wykonania zadania PPRiW BPK Katowice współpracowało z firmą R&G Mielec oraz SPAI Katowice. W ramach inwestycji zmodernizowano tabor poprzez zakup 17 niskopodłogowych pojazdów tramwajowych typu CITADIS. Realizacja inwestycji rozpoczęła się w 1999 r. i została przerwana w roku 2002. Obecnie Tramwaje Śląskie S.A. kon tynuują pozostałe zadania przerwanej inwestycji. Architektura systemu SNR Na rys. 1 przedstawiono architekturę syste mu nadzoru ruchu SNR, przyjętą w koncepcji modernizacji linii 6/41 i zrealizowaną w ramach inwestycji. Szczegółowo opisany zostanie pod system sterowania rozjazdami oraz prioryte tem na skrzyżowaniach, w którym dla łączności radiowej krótkiego zasięgu wykorzystano radio modemy Satelline 3AS. Pozostałe podsystemy przedstawione zostaną informacyjnie. Centrum nadzoru ruchu Umożliwia lokalizację oraz wizualizację tram wajów Citadis na linii. W skład Centrum Nadzo ru Ruchu (CNR) wchodzą następujące elementy: komputer obsługi transmisji danych radio wych; komputer wizualizacji danych; wieloprocesorowy serwer systemowy; drukarka wydruków bieżących; radiotelefon ORION SCAN (łączność radio wa dalekiego zasięgu). Łączność radiowa dalekiego zasięgu To system EDACS, który jest systemem tran kingowej łączności radiotelefonicznej typu dys pozytorskiego, z możliwością przesyłania głosu i danych. Tramwaje wyposażone są w radiotele fony SCAN, które pełnią rolę terminali przewoź nych obsługujących transmisję danych i głosu. Pojazdy Citadis Dla potrzeb systemu SNR każdy tramwaj CITADIS wyposażony został w następujące ele menty: komputer pokładowy SRG 3000P; radiomodem SATELLINE 3AS; radiotelefon ORION SCAN; interfejs radiotelefonu SRG 3000R; interfejs radiomodemu SRG 3000J; odbiornik podczerwieni SRG 3000IO. Słupy Informacji Przystankowej (SIP) Są one elementem systemu wizualnej informa cji podróżnych o czasie odjazdu tramwajów z dane go przystanku. Dla potrzeb systemu SNR każdy słup wyposażony został w następujące elementy: Nowości SATEL Szybki tramwaj na Śląsku Radiomodemy Satel usprawniają komunikację autokomputer SRG 3000P; radiotelefon ORION SCAN; interfejs radiotelefonu SRG 3000R. Na wyświetlaczu podróżni mogą znaleźć aktu alizowany na bieżąco czas odjazdu najbliższych czterech tramwajów z danego przystanku. Satelline 3AS w systemie sterowania rozjazdami i priorytetem na skrzyżowaniach Centrum Nadzoru Ruchu CNR S³upy Informacji Przystankowej SIP Rys. 1. Ogólna struktura systemu SNR ¹cznoœæ radiowa dalekiego zasiêgu Pojazdy CITADIS SRG 3000 Odbiornik podczerwieni SRG 3000IN Rozjazdy MSR Skrzy owania MSD Nadajnik podczerwieni SRG 3000IN Jednym z zasadniczych założeń przy opracowy waniu koncepcji modernizacji linii 6/41 było skrócenie czasu przejazdu tramwaju. Przy nie zmienionej liczbie przystanków, krótkich odcin kach pomiędzy przystankami, długich odcinkach jazdy na niewydzielonym torowisku szczególnie dużego znaczenia nabiera szybki przejazd przez rozjazdy oraz skrócenie czasu oczekiwania na przejazd przez skrzyżowanie. Aby to uzyskać, przyjęto koncepcję wykorzystującą cyfrową łącz ność radiową krótkiego zasięgu z decentralizacją sterowania. Dla uzyskania bezpiecznej transmisji danych drogą radiową pomiędzy modułem stero wania urządzenia wykonawczego (sterownik napędu zwrotnicy, sterownik sygnalizacji drogo wej) a komputerem pokładowym pojazdu, zasto sowano radiomodemy Satelline 3AS firmy Satel. Sieć radiowa składa się z punktów stacjonar nych (radiomodemy znajdujące się w szafach sterowniczych rozjazdów i szafach sterowniczych sygnalizacji drogowych) oraz z punktów rucho mych (radiomodemy znajdujące się w pojaz dach). System transmisji danych zaprojektowa ny został w formie sieci Master Slave. Modułem nadrzędnym typu Master jest zawsze radiomo dem punktu stacjonarnego, a modułami typu Slave radiomodemy punktów ruchomych, znaj dujących się w zasięgu nadawania danego modułu Master. Moduł podrzędny Slave (pojazd) może komunikować się z modułem nad VI (SAT1) Maj 2003

Nowości SATEL Rys. 2. Szafa sterownicza rzędnym Master (moduł sterowania rozjazdem lub sygnalizacją drogową) tylko w czasie przy dzielonym modułowi podrzędnemu przez moduł nadrzędny. Aby strefy nadawania poszczegól nych punktów stacjonarnych nie pokrywały się, radiomodemy pracują z mocą nadajnika wyno szącą 10mW. Monitorowanie rozjazdów i skrzyżowań za pomocą radiomo demów Satel pozwala na zbieranie danych statystycznych, diagnosty kę oraz predykcję usterek Ponadto dla bezkolizyjnej pracy całej sieci wykorzystuje się następujące elementy: inteligentny pojazd o jednoznacznym, nie powtarzającym się adresie, wyposażony w komputer pokładowy z zapisaną mapą trasy przejazdu, szczególnie dokładnie w pobliżu punktów stacjonarnych sieci (roz jazdy i sygnalizacje drogowe), przyrządy mie rzące odległość w oparciu o tachometr, układ pozwalający stwierdzić zatrzymanie się pojazdu na przystanku (np. poprzez otwarcie i zamknięcie drzwi); Z analizy zebranych danych wyni ka, że zysk czasu przejazdu przez rozjazd wynosi około 10 sekund, a przez skrzyżowanie około 30 sekund czujniki inicjujące transmisję radiową z punktów stacjonarnych rozjazdu (wjazd do strefy rozjazdu i kończących transmisję radiową (opuszczenie strefy rozjazdu); punkty kalibracji i korekcji błędów odnośnie pozycji pojazdu na podstawie mapy trasy i zmierzonej odległości przez komputer pokładowy (czujnik aktywny nadający do pojazdu na podczerwieni); bezpieczną transmisję przez radio na krótką odległość; inteligentne urządzenia ste rujące dla rozjazdów i sygnalizacji drogowych. Aktualnie na linii zamontowa nych jest dwanaście modułów radiowych sterowania rozjazda mi (MSR) oraz cztery moduły radiowe sterowania prioryte tem na skrzyżowaniach (MSD). Pierwszy moduł MSR został uru chomiony w sierpniu 2000 r., a ostatni w lutym 2003 r., nato miast dla modułów MSD odpo wiednio w październiku 2000 r. i kwietniu 2003 r. Praca wszystkich modułów radiowych jest monitorowana. Do odczytu zdarzeń zachodzą RAPORT cych na rozjeździe i skrzyżowaniu, a zapamięta nych w buforze zdarzeń, wykorzystywany jest radiomodem zamontowany w szafie sterowni czej oraz radiomodem połączony z laptopem wyposażonym w odpowiedni program monitoru jący. Odczytu można dokonywać z samochodu znajdującego się w pobliżu rozjazdu lub skrzyżo wania z odległości około 500 m, co jest bardzo wygodne. Monitorowanie rozjazdów i skrzyżowań pozwa la na zbieranie danych statystycznych, diagno stykę oraz predykcję usterek. Z analizy zebra nych danych wynika, że zysk czasu przejazdu przez rozjazd wynosi około 10 sekund, a przez skrzyżowanie około 30 sekund. Paweł Wiechuła Przedsiębiorstwo Projektowania Realizacji i Wdrożeń BPK Katowice ul. Wolnego 12, 40 857 Katowice tel. 032 257 57 12, e mail: bpk_ts@onet.pl Rys. 3. Monitoring pracy systemu w samochodzie obsługi Satelcode i Satelnode w systemie koordynacji sygnalizacji świetlnej w Katowicach Układ koordynacji sygnalizacji świetlnych dzia ła w Katowicach w ciągu ulicy Chorzowskiej. Został on zrealizowany w celu ograniczenia postoju samochodów na czerwonym świetle na kolejnych skrzyżowaniach. Zasadniczym założeniem systemu było dopro wadzenie do takiej sytuacji, aby maksymalna liczba samochodów wjeżdżających na pierwsze skrzyżowanie przejechała wszystkie koordynowa ne skrzyżowania bez zatrzymywania się, co zwiększa przepustowość drogi i ogranicza emi sję spalin (dotyczy to przede wszystkim ruszają cych samochodów ciężarowych). Całość systemu obejmuje pięć skrzyżowań. Koordynacja sygnalizacji realizowana jest za pomocą nadajnika Satelcode z czterema wej ściami cyfrowymi, podłączonego do sterownika na pierwszym skrzyżowaniu, oraz czterech odbiorników Satelnode, zamontowanych na następnych skrzyżowaniach. Odstępy czasowe realizowane są przez sterowniki sygnalizacji ulicznej. Opisane rozwiązanie okazało się znacznie tańsze niż ułożenie kabla sygnalizacyjnego mię dzy skrzyżowaniami w gęsto uzbrojonym terenie. System działa sprawnie już od dwóch lat i w pełni realizuje postawione przed nim zadania. Pomysłodawcami systemu są Jarosław Tużański z FHU Awis i Krzysztof Domino z ZiR Bytom. Doborem i dostawą urządzeń, jak rów nież ustawieniem parametrów zajęła się firma AWIS, natomiast Zakład Inżynierii Ruchu Bytom dopasował urządzenia Satel do sterowników sygnalizacji świetlnej oraz uruchomił całą insta lację. Jarosław Tużański (FHU AWIS) Krzysztof Domino (ZIR Bytom) Odbiornik na drugim skrzy owaniu Nadajnik na pierwszym skrzy owaniu Odbiornik na pi¹tym skrzy owaniu Odbiornik na trzecim skrzy owaniu Odbiornik na czwartym skrzy owaniu Rys. 1. Poglądowy schemat systemu koordynacji sygnalizacji świetlnej Maj 2003 (SAT1) VII

RAPORT Nowości SATEL Bezprzewodowe sieci transmisji danych w elektrowniach wiatrowych Rys. 1. Elektrownie wykorzystujące energię wiatru będą coraz częstszym elementem krajobrazu Odcinają się od horyzontu niczym sięgające nieba palmy, a ich estetyka i wkład w ochronę środowiska są przedmiotem zaciętych dyskusji. Czy nam się to podoba czy nie, elektrownie wykorzystujące energię wiatru będą coraz częst szym elementem krajobrazu. Wiele krajów europejskich, a także Stany Zjednoczone, inwestują duże pieniądze w budo wę elektrowni wiatrowych, zaś każda powstająca farma wiatrowa jest wyzwaniem rynkowym dla firm projektujących sieci przesyłu danych pod klucz. Farmy wiatrowe są zwykle zlokalizowane w słabo zaludnionych, wietrznych rejonach takich jak wzgórza, wąskie doliny lub nadmor skie klify. Wspólną cechą tych lokalizacji jest słaby dostęp do sieci komunikacyjnych. Na mniejszym obszarze działania najodpowiedniejszym rozwiązaniem jest stworzenie sieci opartej na radiomodemach Satelline 3AS, zaś na obszarze rozległym na radio modemach Satelline 3AS EPIC Jednocześnie z racji swojej natury wyproduko wana energia nie może być gromadzona i musi być wykorzystana w momencie wytworzenia, dla tego też farmy wiatrowe są przeważnie połączo ne z ogólną siecią energetyczną zwykle za pośrednictwem transformatora. Transformator podnosi napięcie wytworzonej przez generatory energii, która, po wykonaniu pomiarów mocy dla celów rachunkowych, jest przesyłana do sieci. Często z jedną elektrownią współpracuje kilku sprzedawców (producentów energii elektrycznej z wiatru), z których każdy posiada swoją podsta cję. Podstacje te zwykle mieszczą się na końcu świata i ze względów estetyczno środowisko wych są ukryte. Praca poszczególnych generato rów, tak jak każdego skomplikowanego techno logicznie urządzenia, musi być starannie stero wana i monitorowana. Co więcej, ekipy serwisu jące muszą mieć ze sobą kontakt, będąc w tere nie. Często konieczna jest też komunikacja pomiędzy szczytem wieży i jej podnóżem, między wieżą a sterownią, itp. Czasem niezbędne jest również przesłanie sygnałów video. W przypadku mniejszego obszaru działania najodpowiedniejszym rozwiązaniem jest stwo rzenie sieci opartej na radiomodemach Satelline 3AS, jeśli zaś obszar jest znaczny, wówczas w systemie transmisji danych lepiej zastosować radiomodemy Satelline 3AS EPIC. Opr. na podst. Application Notes firmy Satel Rys. 2. Na pierwszym planie maszt antenowy do radiomodemu Satelline 3AS Radiomodem Satelline-3AS w automatycznej stacji pogodowej Vaisala W naszym codziennym życiu istnieje szereg sytuacji, w których znajomość warunków meteoro logicznych jest bardzo istotna dla naszego bezpie czeństwa, dla jakości życia oraz dla wydajności naszego przedsiębiorstwa wystarczy przypo mnieć choćby katastrofalną powódź w roku 1997 w Polsce. Często jednak pomiary meteorologicz Rys. 1. Radiomodem Satelline 3AS w dodatkowej obudowie zainstalowany na stacji MAW301 ne, w tym pobieranie danych z odległych miejsc, uważane są za czasochłonne, drogie i zbyt skom plikowane, by stosować je powszechnie. Automatyczna stacja pogodowa MAWS301M Tacmet firmy Vaisala * całkowicie zaprzecza takim poglądom. Jest to przenośna stacja pogo dowa nowej generacji, służąca do taktycznych obserwacji meteorologicznych, zaprojektowana specjalnie do wykorzystania w miejscach, gdzie brakuje sieci komunikacyjnych lub też są one zbyt drogie. Elementem tego systemu jest radio modem Satelline 3AS, używany do stałego prze syłu danych do przenośnego urządzenia termi nalowego i/lub laptopa PC. MAWS301 jest niewielką, funkcjonalną, prostą w obsłudze i przyjazną dla środowiska stacją na niskie napięcie, dostarczającą nieprzerwanie wia rygodne dane dotyczące szeregu parametrów meteorologicznych i hydrologicznych. Wykorzystuje ona najnowsze osiągnięcia technologiczne, zarów no w dziedzinie pomiarów, jak i komunikacji; może współpracować z różnymi urządzeniami telekomu nikacyjnymi takimi jak modemy PSTN i GSM oraz radiomodemy i przekaźniki satelitarne. Jej dodat kową zaletą są niskie koszty eksploatacji. Dane wykorzystywane do prognozowania pogo dy oraz do ostrzegania o jej załamaniach i zmia nach nierzadko pobierane są z odległych rejonów, gdzie nie docierają usługi telekomunikacyjne. Miejsca te są często poza zasięgiem sieci telefo nów komórkowych, np. w dolinach zasłoniętych przez góry. W sytuacjach kryzysowych, takich jak pożar lasu czy powódź, liczy się przede wszystkim niezawodność komunikacji. W takich przypadkach komunikacja z użyciem radiomodemów okazała się najbardziej opłacalnym i pewnym sposobem przesyłu cennych danych meteorologicznych. W systemach MAWS Vaisala wykorzystała radiomodemy Satelline 3AS firmy Satel. Dla wygodniejszego użycia firmy Vaisala i Satel opra cowały wspólnie lekką, lecz odporną na czynniki meteorologiczne obudowę radiomodemu, dzięki czemu sprzętu można używać nawet w trudnych warunkach pogodowych. Przy użyciu radiomodemów w sieciach stacji pogodowych dane mogą być przesyłane wielu użytkownikom praktycznie za darmo. Jedna sta cja pogodowa może przekazywać dane innym stacjom, poszerzając zakres komunikacji o dzie siątki kilometrów. Nowoczesne radiomodemy, takie jak Satelline 3AS mogą być stosowane również tam, gdzie do zasilania pracy stacji pogodowej wykorzystuje się energię słoneczną. Opr. na podst. Application Notes firmy Satel * Vaisala czołowy światowy producent systemów do pomiarów meteorologicznych i środowiskowych. VIII (SAT1) Maj 2003

ASTOR 2/2003 (36) Ekonomika licencjonowania a wykorzystanie modułu SQL Access oprogramowania Wonderware InTouch Przy zakupie oprogramowania wizualizacyjnego dla obsługi baz danych istotnym - z ekonomicznego punktu widzenia - zagadnieniem jest właściwe dopasowanie liczby zmiennych licencji do tworzonego projektu oraz prawidłowe zarządzanie nimi. Posiadanie licencji o dużej liczbie zmiennych posiada swoje zalety, gdyż jest wygodne, a projektujący aplikację posiada pełną swobodę w zarządzaniu zmiennymi. Rozwiązanie to ma również wady jest zdecydowanie droższe. Obsługa modułu SQLAccess jest czasochłonna i skłania do generowania dużej ilości kodu w skryptach. Nałożenie na to wymagań użytkownika i stworzenie prostego i funkcjonalnego interfejsu zarządzającego informacjami zdecydowanie wydłuża czas realizacji projektu. Wykorzystując funkcje, skrypty oraz standardowe elementy bibliotek oprogramowania InTouch możemy stworzyć moduły, które usprawnią pracę, zminimalizują liczbę błędów pojawiających się podczas testowania aplikacji, a przede wszystkim zaoszczędzą zmienne. Usprawnienie pracy aplikacji polega na zastosowaniu uniwersalnych metod szybkiej i efektywnej obsługi bazy danych, opartych na: zmiennych globalnych dla list powiązań; zmiennych lokalnych w skryptach i funkcjach; własnych funkcjach typu QuickFunction; skryptach typu DataChange; elementach kontrolnych typu WindowsControls. Zmienne globalne dla list powiązań Wonderware InTouch ma możliwość wykorzystania zmiennych wewnętrznych (typu Memory) do budowania list powiązań z odpowiednimi polami bazy danych. Wykorzystując je, możemy użyć tych samych zestawów zmiennych do budowania różnych list powiązań. np. nazywając zmienne typu Message P1M, P2M,..,P10M możemy stworzyć dwie różne listy powiązań powiązane z dwiema różnymi tabelami o 10 polach, obsługiwane w dwóch różnych oknach. Warunkiem takiego rozwiązania jest to, że okna obsługujące wyświetlanie danych dla wspomnianych list powiązań muszą być tematycznie odseparowane od siebie. Wynik oszczędności: mając przykładowo 10 list powiązań, gdzie w każdej liście wykorzystujemy po 10 zmiennych, tworzymy tylko 10 zmiennych typu Memory Message zamiast 10 x 10 =100 zmiennych (oszczędzamy w ten sposób 90 zmiennych). Zmienne lokalne w skryptach i funkcjach InTouch umożliwia wykorzystanie zmiennych lokalnych we wszelkiego rodzaju skryptach do przechowywania wyników pośrednich oraz do przeprowadzania złożonych obliczeń. Dzięki temu liczba zmiennych nie jest zwiększana, natomiast poprawia się efektywność programu. W samym skrypcie istnieje jednoczesna możliwość definiowania zmiennych lokalnych i standardowych zmiennych. Zmienne lokalne doskonale nadają się do tworzenia sparametryzowanych zapytań SQL. Pozwala to na zaoszczędzenie około dwóch zmiennych globalnych dla krótkich zapytań (do 262 znaków) lub około siedmiu dla długich (do 917 znaków). Ponadto można wykorzystać je do obsługi liczników pętli iteracyjnych. Funkcje QuickFunction Funkcje skryptowe QuickFunction są skryptami, które wywołujemy z poziomu innych skryptów bądź połączeń animacyjnych. Pozwala to na wielokrotne wykorzystanie tego samego kodu skryptu oraz zmniejsza czasochłonność tworzenia aplikacji. Kod źródłowy jest pamiętany w jednym miejscu, zaś jego edycja umożliwia wprowadzenie zmian we wszystkich oknach, w których funkcja taka jest pamiętana. Przykładem własnej funkcji służącej do obsługi dowolnej instrukcji SQL (o maksymalnie 262 znakach) w połączeniu z bazą MS SQL jest SQLRetrive: Skrypty typu DataChange Skrypt zmiany wartości zmiennej typu DataChange, połączony ze zmienną, jest wykonywany w momencie, gdy wartość zmiennej lub pola zmiennej zostanie zmodyfikowana o wartość większą od wartości nieczułości (wprowadzonej w czasie definiowania zmiennej na liście zmiennych). Ten rodzaj skryptu możemy wykorzystać do odczytywania danych z bazy w przypadku, gdy zmienna ta jest parametrem dla innej, alternatywnej instrukcji SQL. W ten sposób uzyskujemy wygodny interfejs do obsługi tablic bazy danych w oknach oprogramowania InTouch, gdzie, przykładowo, zmienna elementu kon- To warto wiedzieć Wykorzystując funkcje, skrypty oraz standardowe elementy bibliotek oprogramowania InTouch można stworzyć moduły, które usprawnią pracę, zminimalizu ją liczbę błędów podczas testowania aplikacji, a przede wszystkim zaosz czędzą zmienne DIM Where AS Message; Dim Append1 AS Message; Dim Append2 AS Message; Dim Append3 AS Message; Where = SELECT substring(convert(varchar, data1,121),1,19) + : + substring(convert(varchar, data1, 121), 21,3) data,parametr1,parametr2,urzadzenie ; Append1 = FROM Runtime.WonderwareAdmin.Badania Z, Runtime.WonderwareAdmin.Urzadzenia M ; Append2 = WHERE data > dateadd(day,-30,getdate()) AND data <=getdate() ; Append3 = AND Z.idurzadzenie=M.idurzadzenie ORDER BY databad DESC, idurzadzenie ASC ; DIM ResultCode AS INTEGER; DIM Error AS MESSAGE; DIM Where AS Message; DIM Append AS Message; Przykład 1: Zapytanie SQL z wykorzystaniem zmiennych lokalnych IF Connected==1 THEN ResultCode=SQLSetStatement(ConnectionID, Where); ResultCode=SQLAppendStatement(ConnectionID, Append); ResultCode=SQLPrepareStatement(ConnectionID, SQLHandle); ResultCode=SQLExecute( ConnectionID,BindList, SQLHandle); Error=StringLeft(SQLErrorMsg(ResultCode), 200); ENDIF; Przykład 2: Własna funkcja SQLRetrive typu QuickFunc tion do odczytu danych. 11

Biuletyn Automatyki Przykładowy ekran oprogra mowania InTouch z wyko rzystaniem elementów kon trolnych do odczytu danych z bazy To warto wiedzieć Rodzina separatorów ET we współpracy ze sterownikami PLC GE Fanuc 90 30 jest dobrą alterna tywą dla podatnych na uszkodzenia mechaniczne syste mów opartych na przekaźnikach trolnego typu listbox jest jednocześnie parametrem dla instrukcji SQL. Elementy WindowsControls Zawarte w pakiecie InTouch standardowe elementy typu WindowsControls doskonale nadają się do uelastycznienia obsługi i wizualizacji danych pozyskiwanych z bazy. W tym przypadku wykorzystać możemy 3 elementy: element typu: listbox tu możemy odczytać rekordy tablicy danych i wpisać je do niego; element typu radiobutton jego przykładowe wykorzystanie polega na dynamicznej ekstrakcji żądanych rekordów z bazy w zależności do wybranej opcji; element rozwijalny typu combobox może być zastosowany analogicznie do elementu typu listbox. Do elementu tego można przypisać Budując system automatyki lub system nadzoru staramy się, aby był on maksymalnie niezawodny. Zasadnicze znaczenie ma tu stopień pewności sygnałów wejściowych do układu oraz pewność realizacji sygnałów sterujących. Z tego powodu w wielu działach przemysłu oraz energetyki jako napięcia pomocnicze obwodów wejściowych oraz napięcia sterujące przyjęto napięcia wysokie (z punktu widzenia sterowników PLC), czyli 110 VDC lub 220 VDC (AC). Stosowanie napięć na takim poziomie ma swoje głębokie uzasadnienie, poparte doświadczeniem obiektowym, zarazem jednak obwody takie wymagają lepszej izolacji i takiej konstrukcji połączeń, która utrudnia dostęp do napięcia, jako że napięcia na tym poziomie stanowią zagrożenie dla zdrowia. Rys.1. Widok sterownika układu wyprowadzenia mocy generatora w Elektrowni Skawina wyposażonego w moduły MDL655 połączone z separatorami SI, co umożliwia podłącze nie 224 sygnałów wejściowych zmienną typu Memory Message, która będzie parametrem instrukcji SQL. Opisane metody wykorzystania podstawowych narzędzi Wonderware InTouch nie wyczerpują tematu obsługi baz danych. Z pewnością spośród dostępnych możliwości istnieją inne, alternatywne do powyższych, które w równym stopniu powodują wzrost efektywności podczas tworzenia i obsługi aplikacji bazodanowych. Niemniej jednak przemyślane zastosowanie standardowych możliwości pakietu powoduje obopólne korzyści: dla projektanta, bo usprawnia pracę, skraca czas wykonywania aplikacji i czas testowania, oraz dla klienta, gdyż przynosi korzyść ekonomiczną w postaci tańszego pakietu licencji InTouch oraz funkcjonalnego interfejsu użytkownika. Krzysztof Chojnacki APS sp. z o.o., Białystok, ul. Gen. Andersa 3 tel: (85) 654-97-56 wew. 39 krzysztof.chojnacki@aps.pl APS Automatyka Pomiary Sterowanie Sp. z o.o. jest Certyfikowanym Integratorem oprogramowania Wonderware InTouch 7.11 Autor artykułu jest Certyfikowanym Twórcą Aplikacji w zakresie Wonderware InTouch 7.11. Separatory rodziny ET dla sterowników PLC GE Fanuc 90 30 Dodatkowo, aby uniknąć problemów związanych z różnicami potencjałów masy, zakłóceniami i przepięciami, konieczna jest izolacja galwaniczna pomiędzy źródłem sygnału a jego odbiornikiem. Ponieważ znakomita większość produkowanych sterowników PLC jest skonstruowana tak, że jako standardowe napięcia w tych obwodach stosuje się napięcia niskie 24 VDC, powstaje problem dopasowania poziomów napięć wejść i wyjść dwustanowych sterowników do poziomów napięć obwodów sygnalizacyjnych i sterowniczych. Dotychczas najczęściej stosuje się w tym celu proste przekaźniki pomocnicze. Zastosowanie przekaźników pomocniczych jest rozwiązaniem najprostszym, ale posiada kilka poważnych niedogodności. Przekaźnik zawiera elementy mechaniczne, które ze swej natury podlegają naturalnemu powolnemu zużyciu, co powoduje konieczność jego okresowej wymiany. Jednocześnie moment, w którym ulegnie on uszkodzeniu, jest trudny do przewidzenia, dlatego zwykle uszkodzenie przekaźnika wiąże się z nieplanowym postojem urządzenia czy linii produkcyjnej. Jeśli do tego dodamy dodatkowe opóźnienie sygnału spowodowane przez przekaźnik oraz konieczności precyzyjnego zaprojektowania na etapie inwestycyjnym obwodów cewek i styków, a także ich drobiazgowego wykonania i sprawdzenia okaże się, że stosowanie przekaźników pomocniczych jest stosunkowo kosztowne, mimo iż pojedyncze przekaźniki są tanie i łatwo dostępne. Alternatywą dla przekaźników jest stworzona przez Energotest-Energopomiar rodzina separatorów wejściowych do modułów wejściowych MDL655 sterowników GE Fanuc 90-30. Ich zastosowanie upraszcza projektowanie oraz przyspiesza proces prefabrykacji i uruchomienia urządzeń automatyki opartych na sterownikach PLC. Separatory są skonstruowane jako moduł do montażu na typowej szynie TS (DIN Rail). Po stronie obwodów obiektowych wyposażone są w zaciski bez- 12