Zróżnicowanie struktur demograficznych na obszarach wiejskich Dr Monika Stanny Polska Akademia Nauk Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa 26 listopada 2012 r. 1
Czynniki pozademograficzne Czynniki demograficzne Procesy demograficzne: przyrost naturalny + przyrost migracyjny Struktury demograficzne Starzenie się społeczeństwa ZMIANY STRUKTURALNE zmiany podaży pracy P r o g n o z a 2
Procesy demograficzne 3
Urodzenia i zgony na wsi oraz w mieście (1946-2035) Źródło: Opracowanie własne, Rocznik Demograficzny 2009, GUS, Warszawa, Prognoza ludności Polski na lata 2008-2035, Departament Badań Demograficznych, GUS, 2009. 4
Migracje wewnętrzne ludności (na pobyt stały) w latach 1950-2003 5
Przyrost naturalny Saldo migracji wewnętrznych poni ej -3-3 - -1-1 - 1 1-3 powy ej 3 wspó³czynnik w promilach 2008-2010 poni ej -5-5 - -1-1 - 1 1-5 powy ej 5 wspó³czynnik w promilach 2008-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDR, GUS. 6
Dynamika liczby ludności wiejskiej w latach 2002-2010 (w%, 2002=100%) w latach 2010-2035(w%, 2010=100%) 112 97 103 91 85 100 108 99 94 90 99 91 92 zmiana 2002-2010 rok 96 29-97 97-100 100-103 103-160 ralacja w latach 2010-2035 2010 rok=100% znacz¹ cy ubytek ludnoœci ubytek liczby ludnoœci przyrost liczby ludnoœci 106 99 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDR, GUS. 7
Prognoza zmian strukturalnych. Starzenie sięspołeczeństwa 8
Piramida wieku ludności w 2008roku w 2035roku miasto wieś 9
w % Rzeczywisty i prognozowany udziałludności wiejskiej według ekonomicznych grup wieku w latach 1950-2030 Źródło: opracowanie własne na podstawie: I. Frenkel, 2003, Ludność, zatrudnienie i bezrobocie na wsi, s. 78; Prognoza ludności Polski na lata 2008-2035, Departament Badań Demograficznych, GUS, 2009 10
Odsetek osób w wieku produkcyjnym (potencjał zasobów pracy) Odsetek osób w starszym wieku produkcyj. wśród ogółu osób w wieku produkcyj. (problem starości zasobów pracy) przedzia³y równoliczne w % 45-60 60-61 61-63 63-64 64-70 w % 39-44 44-46 46-48 48-50 50-56 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDR, GUS. 11
Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym (problem starości populacji) Odsetek osób w starszym wieku produkcyj. wśród ogółu osób w wieku produkcyj. (problem starości zasobów pracy) przedzia³y równoliczne w % 8-13 13-15 15-17 17-19 19-43 w % 39-44 44-46 46-48 48-50 50-56 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDR, GUS. 12
Prognoza podaży pracy 13
Roczne przyrosty/ubytki ludności w wieku produkcyjnym Źródło: opracowanie własne na podstawie BDR 1996-2008 oraz Prognoza GUS do 2035 roku, www.stat.gov.pl. 14
Szacunek przyrostów i ubytków ludności w wieku produkcyjnym (wariant bezmigracyjny) w latach: 2013 2018 2023 2013; 2008=100 do -3.0-3.0 - -1.0-1.0-1.0 1.0-3.0 od 3.0 2018; 2008=100 2023; 2008=100 do -3.0-3.0 - -1.0-1.0-1.0 1.0-3.0 od 3.0 do -3.0-3.0 - -1.0-1.0-1.0 1.0-3.0 od 3.0 Przesunięcie generacyjne Źródło: obliczenia A. Rosner, M. Stanny na podstawie GUS, BDR 2008. 15
Rzeczywista i prognozowana liczba ludności w wiejskiej w wieku produkcyjnym i ludności pracującej (1950-2035) Źródło: obliczenia I. Frenkel, M. Stanny na podstawie GUS 1954, 1965, 1967, 1980, 1990, 1996, 2009, 2010. 16
Starzenie się społeczeństwa ZMIANY STRUKTURALNE zmiany podaży pracy Implikacje przyszłych przemian struktur ludności 17
Starzenie się społeczeństwa ZMIANY STRUKTURALNE zmiany podaży pracy ZMIANY ZALEŻNE Mobilność wahadłowa Rynek usług publicznych System zabezpieczenia emerytalnego Elastyczny rynek pracy Usług opiekuńczowychowawczych Usług opiekuńczomedycznych? 18
Uwagi końcowe: - Wieś rezerwuar dla miejskiego rynku pracy. - Rezerwy zasobów pracy są w rolnictwie (jakie?). Jak uruchomić i w jakim kierunku? Pożądane i oczekiwane zmniejszenie zatrudnienia rolniczego transfer zasobów pracy do działów nierolniczych. Odp.: wielofunkcyjność i/lub migracje (proporcja). Bardzo duże zróżnicowanie regionalne procesów i struktur demograficznych jest faktem i będzie się pogłębiać centrum-peryferia; widoczny wpływ zaszłości historycznych + efekt pomigracyjny. Na ile realne jest zachowanie zasobów ludzkich na wsi peryferyjnej? - Wielofunkcyjność. Jak ją pobudzić, jak dokonać alokacji ludność do pozarolniczej działalności, pozostawiając jąna wsi? 19
Zachodząprocesy globalne i generująproblemy (lokalne), które musząbyćrozwiązywane regionalnie. 20