Społeczno-ekonomiczne zróŝnicowanie obszarów wiejskich a perspektywy rozwoju wsi

Transkrypt

1 INSTYTUT ROZWOJU WSI I ROLNICTWA POLSKIEJ AKADEMII NAUK KONFERENCJA pt. Społeczno-ekonomiczne zróŝnicowanie obszarów wiejskich a perspektywy rozwoju wsi POD PATRONATEM HONOROWYM Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Pana Dr. Marka SAWICKIEGO 16 czerwca 2010 r. Warszawa, ul. Nowy Świat 72, Pałac Staszica, Sala Lustrzana

2 Przestrzenne zróŝnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w Polsce a dynamika przemian Andrzej Rosner

3 Poziom rozwoju Społeczno-gospodarczego Dynamika rozwoju

4 Rozwój społeczno-gospodarczy: a. rozwój gospodarczy, b. rozwój społeczny.

5 Rozwój gospodarczy: poziom dezagraryzacji struktury gospodarczej; charakterystyka sektora rolniczego; charakterystyka sektora pozarolniczego; stopień zrównowaŝenia rynku pracy; zasobność i wyposaŝenie gospodarki; lokalnej.

6 Poziom dezagraryzacji struktury gospodarczej Odsetek gospodarstw domowych nie uŝytkujących gospodarstw rolnych (pow. 1 ha); Odsetek gospodarstw domowych utrzymujących się głównie z pracy poza rolnictwie; Odsetek indywidualnych gospodarstw rolnych w których prowadzona jest pozarolnicza działalność gospodarcza; Odsetek pracujących poza swoim gosp. rolnym (działką) wśród ogółu pracujących mieszkańców wsi; Odsetek pracujących poza rolnictwem i leśnictwem wśród ogółu pracujących mieszkańców wsi.

7 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Ma pa 6 S yntetyczny stopieñ dez agraryza cji s truktury gos poda rczej wed³ug me tody sum sta nda ryzowanych

8 Charakterystyka sektora rolniczego Odsetek gospodarstw indywidualnych (pow. 1 ha) produkujących głównie na rynek; Odsetek gospodarstw ogółem kierowanych przez osobę z wykształceniem rolniczym co najmniej średnim; Odsetek gospodarstw ogółem kierowanych przez osobę z wykształceniem rolniczym szkolnym; Odsetek gospodarstw z wykształceniem ogólnym co najmniej średnim; Średni obszar gospodarstw indywidualnych powyŝej 1 ha uŝytków rolnych.

9 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Mapa 13 S yntetyczny stopie ñ rozwoju funkcji rolniczej wed³ug metody sum sta nda ryz owanych

10 Charakterystyka sektora pozarolniczego: Odsetek zatrudnionych w usługach publicznych w zatrudnieniu pozarolniczym; Odsetek podmiotów świadczących usługi publiczne wśród podmiotów zarejestrowanych w REGON; Liczba podmiotów zarejestrowanych w REGON (sektor prywatny) na 1 tys. Ludności w wieku produkcyjnym.

11 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Mapa 18 Syntetyczny s topieñ rozwoju funkcji pozarolniczych wed³ug metody sum s tanda ryzowanych

12 Stopień zrównowaŝenia lokalnego rynku pracy: Stopa bezrobocia rejestrowanego; Pracujący wyłącznie lub głównie w rolnictwie (gospodarstwa indywidualne) na 100 ha uŝytków rolnych; Wskaźnik zatrudnienia ludności w wieku produkcyjnym.

13 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Mapa 23 S yntetyczny stopie ñ zrównowa enia rynku pracy wed³ug metody sum sta nda ryz owanych

14 Zasobność i wyposaŝenie gospodarki lokalnej Dochody własne budŝetu gminy na jednego mieszkańca; Dochody budŝetu gminy z udziału w podatku PIT i CIT na jednego mieszkańca; Odsetek mieszkań podłączonych do sieci wodociągowej; Odsetek mieszkań wyposaŝonych w ustęp spłukiwany z odprowadzeniem do sieci kanalizacyjnej; Klienci pomocy społecznej na 1000 mieszkańców.

15 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Mapa 30 Syntetyczny stopie ñ wyposa enia i zasobnoœci gospodarki loka lne j wed³ug metody sum standaryzowa nych

16 Rozwój gospodarczy Wagi % poziom dezagraryzacji struktury gospodarczej 20 charakterystyka sektora rolniczego 15 charakterystyka sektora pozarolniczego 20 stopień zrównowaŝenia rynku pracy; 20 zasobność i wyposaŝenie gospodarki; lokalnej 25

17 kwintyle Mapa 62 S yntetyczna oce na poziomu rozwoju gospoda rcz ego we d³ug me tody s um sta ndaryzaowanych COPYRIGHT IRWiR PAN

18 Rozwój społeczny Problemy edukacji Problemy struktury demograficznej Aktywność społeczna

19 Problemy edukacji Współczynnik skolaryzacji w wieku lata Odsetek osób z wykształceniem średnim i wyŝszym wśród ludności dorosłej Średni wynik na sprawdzianie kończącym szkołę podstawową

20 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Mapa 35 S yntetyczny stopie ñ oceny sytuacji w zakresie e duka cji wed³ug metody sum sta nda ryz owanych

21 Charakterystyka struktury demograficznej Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym Liczba kobiet na 100 męŝczyzn w wieku lata Odsetek osób w starszym wieku produkcyjnym wśród ogółu osób w wieku produkcyjnym

22 klasa bardzo niska niska œrednia wysoka bardzo wysoka COPYRIGHT IRWiR PAN Ma pa 41 Klasy synte tycznego stopnia oceny sytua cji w zakres ie struktur de mograficznych wed³ug TMR

23 Aktywność społeczna Frekwencja w I turze wyborów prezydenckich w 2005 roku; Odsetek radnych z wykształceniem średnim i wyŝszym Odsetek radnych z wykształceniem wyŝszym i policealnym

24 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Mapa 45 Synte tyczny stopie ñ oce ny sytuacji w zakres ie a ktywnoœci spo³eczne j wed³ug metody sum standaryzowanych

25 Rozwój społeczny Problemy edukacji 45 Problemy struktury demograficznej 40 Aktywność społeczna 15

26 kwintyle Mapa 64 S yntetyczna oce na poziomu rozwoju spo³ecznego we d³ug me tody s um sta ndaryzaowanych COPYRIGHT IRWiR PAN

27 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Mapa 66 S yntetyczna oce na poziomu rozwoju spo³eczo-gospoda rczego we d³ug me tody s um sta ndaryzaowanych

28 Dynamika przemian Zmiany gęstości zaludnienia w okresie ; Zmiany liczby bezrobotnych w okresie ; Atrakcyjność migracyjna (migracje wewnętrzne, średnia z lat ; Odsetek mieszkań wybudowanych w latach ; Dynamika wydatków budŝetu gminy na 1 mieszkańca w okresie ; Relacja liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym do ludności w wieku poprodukcyjnym; Dynamika liczby podmiotów zarejestrowanych w REGON w okresie ; Dynamika dochodów własnych budŝetu gminy na 1 mieszkańca w okresie

29 kwintyle COPYRIGHT IRWiR PAN Ma pa 55 S ynte tyc zny stopieñ oce ny dyna miki zmian spo³eczno-gospodarczych we d³ug metody sum sta ndaryza owanych

30 ZaleŜności korelacyjne Poziom rozwoju Społeczno-gospodarczego +0,608 (0,499) Dynamika rozwoju Bez nawiasów rezultaty według metody SS, w nawiasach TMR

31 Czynniki brane pod uwagę przy tworzeniu typologii Poziom rozwoju gospodarczego Poziom rozwoju społecznego Dynamika przemian Aktywność władz lokalnych

32 Typologia nie hierarchiczna > < > < > < > < CLASS NUM x1 x2 x3 x ~ ~ + + ~ ~ ~~ ~ ~ ~ ~ OVERALL PROFILE

33 -, -, -, - =, +, =, =, -, -, =, + +, ++, +, = COPYRIGHT IRWiR PAN Mapa 101 (dane: we rsja1.txt) Typologia na podstawie 4 wskaÿników we d³ug metody TMR (-0.5; -0.1; 0.1; 0.5)

34 Wnioski Przodują w poziomie rozwoju i dynamice gminy połoŝone wokół największych miast, mogące korzystać z sąsiedztwa rynków miejskich. Strefy podmiejskie powstają wokół największych miast, a takŝe wokół miast średnich o rozwiniętej strukturze funkcji miejskich. Nie powstają wokół miast monofunkcyjnych. Obszary zapóźnione i o niskiej dynamice rozwoju występują w obszarach połoŝonych peryferyjnie w stosunku do sieci głównych miast. Częściej występują w Polsce wschodniej niŝ zachodniej. Spośród dwóch czynników określających przestrzenne zróŝnicowanie obszarów wiejskich: połoŝenia w kategoriach opisu centrum-peryferie oraz zaszłości historyczne (rozbiorowe i związane z przesunięciem granic po II wojnie światowej) czynnik pierwszy obecnie odgrywa większą rolę.

35 Wnioski c.d. Regiony są wewnętrznie silnie zróŝnicowane. ZróŜnicowanie analizowane według regionów spłaszcza rzeczywistą jego skalę. WyróŜnić moŝna przynajmniej trzy strefy wokół duŝych ośrodków centralnych: podmiejską, korzystającą z sąsiedztwa rynków miejskich pośrednią, która w ograniczonym stopniu korzysta z rynków miejskich, ale wykazuje relatywnie lepsze wskaźniki niŝ strefa kolejna peryferyjną, oddaloną od ośrodków centralnych, wykazującą cechy depopulacji i regresu cywilizacyjnego w stosunku do pozostałych.

36 Wnioski c.d. Tocząca się obecnie dyskusja nad rozwojem obszarów wiejskich wyróŝnia trzy zasadnicze jego kierunki: migracyjny, migracji wahadłowych oraz wsi wielofunkcyjnej. Wydaje się, Ŝe w kaŝdej z powyŝszych stref naleŝy promować inne proporcje poszczególnych kierunków. Problem polega równieŝ na tym, Ŝe obszary peryferyjne, jednorodne typologicznie, często są przecinane granicą regionów, a powinny być poddane analogicznemu oddziaływaniu polityki wsparcia. Stwarza to problemy związane ze sposobem zarządzania programami.