ZNACZENIE KOMUNIKACJI RYNKOWEJ W SYSTEMIE ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W POLSCE

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu ZESZYTY NAUKOWE nr 136, rok 2010 Arkadiusz Borowiec Politechnika Poznańska ZNACZENIE KOMUNIKACJI RYNKOWEJ W SYSTEMIE ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W POLSCE Wprowadzenie Rynek zamówień publicznych jest jednym z najszybciej i najlepiej rozwijających się rynków w Polsce. Na podstawie danych z rocznych sprawozdań Urzędu Zamówień Publicznych można oszacować, że jego wartość w roku 2008 wyniosła około 109,5 mld zł, co oznacza wzrost o ponad 6% w porównaniu z rokiem 2007 1. Oszacowana wartość tego rynku stanowiła około 8,6% PKB z roku 2008. Należy jednak podkreślić, że jego prawidłowe funkcjonowanie w dużej mierze zależy od sprawności przepływu informacji pomiędzy zamawiającym i oferentami. W systemie zamówień publicznych mamy do czynienia ze specyficznym rodzajem komunikacji rynkowej. Z jednej bowiem strony chodzi o efektywny przekaz informacji pozwalającej na sprawne i prawidłowe przeprowadzenie zamówienia publicznego, z drugiej zaś o odpowiednio skuteczne dotarcie do zainteresowanych poprzez dobór odpowiedniej formy tej informacji. Skuteczność informacji jest jedynym gwarantem uzyskania odpowiednio wysokiej konkurencyjności postępowania prowadzonego przez dysponenta środków publicznych. Leży to w interesie samego zamawiającego, jak również ma ogromne znaczenie społeczne, gdyż kontrakty publiczne finansowane są z pieniędzy podatników. Obecny system zamówień publicznych nie stwarza jednak najlepszych warunków do komunikacji rynkowej między podmiotami, które na nim działają. W literaturze przedmiotu brakuje również informacji na temat skutecznych narzędzi pozwalających na przepływ informacji rynkowej pomiędzy zamawiającym a oferentami w postępowaniach przetargowych. Brakuje również dogłębnej analizy 1 Sprawozdanie z funkcjonowania systemu zamówień publicznych w 2008 roku, Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa 2009, s. 20. pilarczyk ZN 136.indb 429 2010-03-30 10:02:46

430 Arkadiusz Borowiec już istniejących systemów komunikacji rynkowej pozwalającej na usprawnienie obowiązujących procedur. W związku z tym w artykule, opierając się na wynikach badań własnych, wskazano stan i metody komunikacji rynkowej obecnie stosowane na rynku zamówień publicznych oraz zaproponowano możliwości jej usprawnienia na podstawie funkcjonujących rozwiązań w innych krajach. Nadrzędnym celem artykułu jest przedstawienie znaczenia komunikacji rynkowej w systemie zamówień publicznych w Polsce. Komunikacja pomiędzy zamawiającym a oferentem w systemie zamówień publicznych w Polsce w świetle badań empirycznych Badania nad stanem komunikacji rynkowej pomiędzy zamawiającym a oferentem w systemie zamówień publicznych w Polsce przeprowadzono na 159 przedsiębiorstwach (zarówno po stronie zamawiających, jak i oferentów). Ostateczny, kwotowy dobór próby został dokonany ze względu na region i wielkość zatrudnienia w przedsiębiorstwach. Metoda kwotowa (celowa) zapewnia wystarczająco duży udział poszczególnych wybranych typów badanych obiektów w próbie, aby późniejsze analizy porównawcze, wnioski i obliczenia były istotne statystycznie. Badane przedsiębiorstwa zostały tak dobrane, aby zapewnić udział w próbie firm o różnej wielkości zatrudnienia. W celu weryfikacji wyników badań i określenia wybranych zależności zastosowano test niezależności χ 2. Według regulacji ustawowych obowiązujących w ustawie Prawo zamówień publicznych, niezbędnych informacji dotyczących przetargów powinno przedsiębiorstwo poszukać w Internecie 2. Na rysunku 1 przedstawiono liczbę firm korzystających ze stron internetowych Urzędu Zamówień Publicznych. Jak wskazują wyniki badań własnych, zdecydowana większość właścicieli zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw albo nie korzysta w ogóle z Internetu, albo nie ma świadomości, że można w nim znaleźć potrzebne informacje. Z tego punktu widzenia konieczność publikacji przez zamawiającego ogłoszenia o przetargu na stronie internetowej należy uznać za istotną, niemniej przepis ten nie pozwala w równej mierze dotrzeć do niego właścicielom małych i dużych przedsiębiorstw. W dużych firmach zdecydowanie częściej są specjalistyczne komórki do spraw zamówień publicznych. Wyniki badań przeprowadzonych przez Urząd Zamówień Publicznych wskazują, że zaledwie 26% przedsiębiorców z małych i średnich firm, odwiedzających witryny internetowe urzędów miast i gmin, szuka na nich informacji gospodarczych, między innymi o przetargach. Najczęściej poszukują tam danych na temat przetargów, informacji o ogólnym profilu gospodar- 2 A. Borowiec, Zamówienia publiczne jako instrument wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2008, s. 75. pilarczyk ZN 136.indb 430 2010-03-30 10:02:46

Znaczenie komunikacji rynkowej w systemie zamówień publicznych w Polsce 431 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 11 4 79 16 9 34 Rys. 1. Korzystanie przez przedsiębiorców ze stron internetowych UZP lub innych informatorów (w %) czym miasta, konkretnych firm oraz innych szczegółowych kwestii o charakterze gospodarczym, często dotyczących branży przedsiębiorcy. Badanie wykazało, że ponad połowa (53%) właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw odwiedza strony swoich urzędów miast od czasu do czasu albo tylko raz. Niepełna informacja na temat przetargów ogłaszanych przez zamawiających była jednym z najczęściej podnoszonych argumentów przez oferentów w procedurze zamówieniowej. Okazuje się również, że ogłoszenie o przetargu wywieszone w siedzibie zamawiającego nie trafia do zdecydowanej większości przedsiębiorców. Dzieje się to jak wskazują wyniki badań własnych głównie na skutek braku czasu i możliwości sprawdzenia, czy takie ogłoszenie zostało opublikowane przez zamawiającego. W ten sposób informacja na temat przetargu trafia do niespełna 4% oferentów, co należy uznać za wynik wysoce niezadowalający. Zestawiając przedstawiony wynik z analogicznym dotyczącym publikacji ogłoszeń w elektronicznym Biuletynie Zamówień Publicznych można stwierdzić, że komunikacja rynkowa pomiędzy zamawiającym a oferentem nie przebiega w prawidłowy i sprawny sposób. Czy można jednak system ten poprawić? W przypadku zamówień publicznych wybór kanału komunikacji jest ściśle zdeterminowany wymaganiami ustawowymi. Jak wiadomo, znacznie skuteczniejszym narzędziem od nieosobowej promocji są nieanonimowe osobiste kontakty z zainteresowanymi 3. W ten sposób unika się trafiania w próżnię, czyli docierania z komunikatem do osób niezainteresowanych ofertą i marnotrawienia środków 4. Niemniej jednak obowiązujący system zamówień publicznych nie stwarza 3 Marketing, red. K. Przybyłowski, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998, s. 471-477. 4 Ph. Kotler, Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Wydawnictwo Felberg, Warszawa 1999, s. 565. pilarczyk ZN 136.indb 431 2010-03-30 10:02:46

432 Arkadiusz Borowiec najmniejszych możliwości dotyczących porozumiewania się oferenta z zamawiającym drogą bezpośredniego kontaktu w sytuacji wszczynania postępowania przetargowego. Wynika to z art. 7 ustawy Prawo zamówień publicznych, który stanowi zasadę równości i uczciwej konkurencji. Zamawiający informując wybrane grono oferentów o planowanym zamówieniu publicznym, naraziłby się pozostałym wykonawcom na zarzut nieuczciwego ich potraktowania. Jak wynika jednak z przeprowadzonych badań własnych, duża część zamawiających korzysta z osobowych kanałów komunikacji, chcąc w ten sposób zapewnić odpowiednią konkurencyjność postępowań przez siebie prowadzonych. Odsetek takich podmiotów stanowi aż 65% i wydaje się wynikiem zaniżonym, gdyż jak wspomniano takie działanie nie jest dozwolone prawem. U jego podstaw leży analiza statystyk prowadzonych przez Urząd Zamówień Publicznych, według których w 2008 roku przeciętnie w jednym postępowaniu wpływało do zamawiającego statystycznie tylko 2,41 oferty (dla porównania w roku 2005 4,40). Bardzo często zamawiający nie ma więc wyboru i kierując się interesem publicznym i koniecznością wykonania usługi, dostawy czy roboty budowlanej łamie świadomie prawo. Należy jednak podkreślić, że ustawa Prawo zamówień publicznych, daje przywilej zamawiającemu bezpośredniego kontaktu w oferentem w sytuacji, gdy trybem udzielenia zamówienia jest tzw. zamówienie z wolnej ręki. Wyniki badań własnych wskazują, że prawie co czwarty zamawiający (22,2%) korzystał w 2008 roku z tego trybu. Wynik ten potwierdza rolę, jaką kontakt bezpośredni może spełniać w systemie zamówień publicznych. Jest on jednak zaskakujący, gdyż tryb zamówienia z wolnej ręki jest najmniej konkurencyjnym i przejrzystym trybem w całym systemie i nie powinien być często stosowany. Poza przedstawionymi kanałami komunikacji dotyczącymi ogłaszania i wszczynania postępowania przetargowego zamawiający z oferentem komunikują się również w innych okolicznościach. Okolicznościami takimi mogą być przypadki zapytań ze strony oferentów dotyczących treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia czy też samego postępowania, przesyłania wniosków czy też zawiadomień przez oba rodzaje podmiotów. W tym wypadku najważniejszą zasadą wynikającą z systemu zamówień publicznych jest zasada pisemności postępowania. Wynika ona z art. 27 ust. 1 ustawy 5 i mówi, że w postępowaniach o udzielenie zamówienia oświadczenia, wnioski, zawiadomienia oraz informacje zamawiający i wykonawcy przekazują, zgodnie z wyborem zamawiającego, pisemnie, faksem lub drogą elektroniczną. Wybór sposobu komunikacji leży więc tylko i wyłącznie w gestii zamawiającego. Zgodnie z badaniami własnymi zapis ten również jest rozumiany dość elastycznie przez zamawiających. Okazuje się, że to co bywa ułatwieniem na etapie wymiany korespondencji między stronami, może stać się znacz- 5 Dz.U. z 2007 r. nr 223, poz. 1655, z 2008 r. nr 171, poz. 1058, nr 220, poz. 1420 i nr 227, poz. 1505, oraz z 2009 r. nr 19, poz. 101, nr 65, poz. 545 i nr 91, poz. 742. pilarczyk ZN 136.indb 432 2010-03-30 10:02:47

Znaczenie komunikacji rynkowej w systemie zamówień publicznych w Polsce 433 nym utrudnieniem w przypadku składania protestów lub odwołań przez oferentów. Jeśli bowiem zamawiający ustanowił możliwość porozumiewania się za pomocą faksu czy też poczty elektronicznej, stworzył tym samym oferentom możliwości wnoszenia protestów również tą drogą. A to skutkuje tym, że protest może wpłynąć do niego nawet po zakończeniu urzędowania w normalnych godzinach pracy. W badaniach własnych praktycznie wszyscy oferenci (87%) stwierdzili, że najwygodniejszą dla nich formą komunikowania się z zamawiającym jest forma faksu lub poczty elektronicznej. Wskazywali przy tym przede wszystkim na szybkość takiej formy porozumiewania się oraz redukcję kosztów. Nieco mniejszy był natomiast odsetek zamawiających preferujących tę formę, bo tylko 45% uznało ją za dominującą i najlepszą. Z punktu widzenia sprawnej komunikacji rynkowej w systemie zamówień publicznych warto przyjrzeć się wykorzystaniu w nim narzędzi elektronicznych 6. Do najważniejszych w tym zakresie należą aukcja i licytacja elektroniczna. Aukcja elektroniczna jest rodzajem dogrywki w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego możliwej do zastosowania w trybach przetargu nieograniczonego, ograniczonego lub negocjacji z ogłoszeniem. Może być ona zastosowana, jeżeli była przewidziana w ogłoszeniu o zamówieniu oraz zostały złożone przynajmniej trzy oferty niepodlegające odrzuceniu. Przebiega ona na platformie elektronicznej, a wykonawcy, którzy złożyli oferty w postępowaniu, mogą składać postąpienia korzystniejsze dla zamawiającego od przewidzianych w złożonej wcześniej ofercie. Wyniki badań własnych wykazują, że jest to jednak rzadko wykorzystywany instrument w komunikacji między zamawiającym a oferentami. Tylko 2% zamawiających wykorzystywało aukcję elektroniczną w swoich postępowaniach, a żaden z oferentów nie brał nigdy w niej udziału. Podobnie wygląda sytuacja z licytacją elektroniczną. Jest to tryb udzielenia zamówienia, w którym za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej, umożliwiającego wprowadzenie niezbędnych danych w trybie bezpośredniego połączenia z tą stroną, wykonawcy składają kolejne korzystniejsze oferty (postąpienia), podlegające automatycznej klasyfikacji. Ofertę składa się więc w postaci elektronicznej. Zgodnie z wynikami badań własnych ani jeden z zamawiających i tylko dwóch oferentów korzystało w swojej działalności z takiego rozwiązania. Potwierdzają to statystyki Urzędu Zamówień Publicznych prezentowane na rysunku 2, zgodnie z którymi licytacja elektroniczna była przedostatnim co do popularności wśród zamawiających trybem udzielania zamówień publicznych w roku 2008. W przypadku licytacji elektronicznej na uwagę zasługuje również przeciwdziałanie praktykom korupcyjnym 7. Związane jest to z co najmniej dwiema kwe- 6 Szerzej na temat wpływu Internetu na przyszłość handlu: B. Pilarczyk, Strategie marketingowe przedsiębiorstw handlowych, PWE, Warszawa 2001. 7 P. Wiśniewski, Korupcja w obszarze zamówień publicznych w Polsce, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2006, s. 4. pilarczyk ZN 136.indb 433 2010-03-30 10:02:47

434 Arkadiusz Borowiec 80 70 60 50 40 30 20 10 0 70,39 0,97 0,11 0,53 0,03 22,19 5,73 0,05 przetarg nieograniczony przetarg ograniczony negocjacje negocjacje bez dialog konkurencyjny zapytanie licytacja elektroniczna Rys. 2. Popularność trybów udzielania zamówień publicznych w Polsce w 2008 roku (w %) Źródło: opracowano na podstawie informacji o polskim rynku zamówień publicznych w 2008 roku, http:// www.uzp.gov.pl/zagadnienia-merytoryczne/analizy-systemowe/informacja-o-polskim-i-europejskim-rynkuzamowien-publicznych/rok-2008/bzp20081231 [dostęp 20.12.2009] stiami, po pierwsze dzięki narzędziom elektronicznym poziom uznaniowego podejmowania decyzji przez zamawiającego jest zminimalizowany, po drugie narzędzia elektroniczne sprzyjają realizacji zasady jawności, a ta sama w sobie jest znaczącą przeszkodą dla rozprzestrzeniania się korupcji. Tak nikły odsetek posługiwania się narzędziami elektronicznymi jest spowodowany słabo rozwiniętą infrastrukturą informatyczną, jak również bardzo drogim jak na warunki Unii Europejskiej dostępem do szerokopasmowego Internetu. Towarzyszy temu słaba reklama stosowania narzędzi elektronicznych jako szybkiego i ekonomicznego, a co ważne przeciwdziałającemu korupcji narzędzia codziennej pracy 8. Doświadczenia krajów europejskich we wprowadzaniu elektronicznych narzędzi komunikacji rynkowej między zamawiającym i oferentem w postępowaniach przetargowych Zamówienia publiczne wraz z procedurami elektronicznymi są w Polsce już niemal całkowicie zgodne z ustawodawstwem europejskim. Warto więc na tle 8 N. Lyer, M. Samociuk, Defraudacja i korupcja. Zapobieganie i wykrywanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. pilarczyk ZN 136.indb 434 2010-03-30 10:02:47

Znaczenie komunikacji rynkowej w systemie zamówień publicznych w Polsce 435 wybranych krajów przyjrzeć się skutkom wprowadzania najnowocześniejszych rozwiązań w zakresie komunikacji rynkowej. W Wielkiej Brytanii Rządowe Biuro ds. Handlu Office of Government Commerce jako jedno z pierwszych w Europie zaproponowało i wdrożyło system pozwalający na udzielenie zamówienia publicznego przez aukcje elektroniczną. Oszczędności sięgają nawet 20-25%. Średnia wartość oszczędności to około 500 mln funtów rocznie. IDeA:marketplace to z kolei portal zakupowy Marketplace Agencji Doskonalenia i Rozwoju. Za pomocą tej platformy lokalne samorządy dokonują codziennych zakupów. System wykorzystuje katalogi elektroniczne, w których znajdują sie produkty o określonym standardzie i cenie. Oszczędności uzyskiwane przy zakupach towarów i usług wynoszą średnio 8%, a obniżka kosztów obsługi zakupów 70%. IDeA:marketplace obsługuje około 25% wszystkich zakupów władz lokalnych. Duński Portal Zamówień Publicznych (DO-IP) jako pierwszy w Europie osiągnął pełną funkcjonalność na początku 2002 roku. Powstał w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (rząd stworzył podstawy prawne działania serwisu, ale go nie finansował, dlatego korzysta zeń na zasadach komercyjnych). Portal jest otwarty także dla dostawców z innych państw. System realizuje zamówienia na podstawie przetargu albo podpisywanych wcześniej umów ramowych. Obniżka kosztów zarówno zamawiających, jak i dostawców jest możliwa dzięki całkowitej lub częściowej automatyzacji przepływu informacji pomiędzy systemem e-zamówień, systemem realizacji zamówień u dostawcy oraz systemem płatności. Elektroniczne zamówienia publiczne w Niemczech są realizowane przez portale administracji rządowej, aukcje elektroniczne i elektroniczne rynki. Przejście na elektroniczny system zamówień publicznych daje oszczędności rzędu średnio 10%. Ciekawym projektem regionalnym jest Digital Ruhr (Niemcy, Północna Westfalia). Obejmuje lokalny system zamówień publicznych (PeP) i biuro meldunkowe (ema). W projekcie uczestniczy jedenaście miast Zagłębia Ruhry, firmy IT, banki, firmy ubezpieczeniowe i instytuty badawcze. Wartość zamówień publicznych w Finlandii wynosi około 19 mld euro, co stanowi 15% PKB. Ogłoszenia o zamówieniach publicznych wydaje przedsiębiorstwo państwowe Edita w biuletynie zamówień publicznych Julkiset Hankinnat. Przedsiębiorstwo to udziela także porad prawnych zamawiającym i oferentom, organizuje spotkania dla obu stron procesu przetargowego. Darmowe usługi w dziedzinie prawa zamówień publicznych (w tym doświadczenia) świadczy także Jednostka Doradcza ds. Zamówień Publicznych. System elektronicznych zamówień publicznych Sentteri jest zorganizowany przez państwową finlandzką izbę handlową. Sentteri odpowiada za cały proces e-zamówień publicznych, poczynając od ogłoszenia przetargu, poprzez zabranie ofert, ich ocenę, złożenie zamówienia, optymalizacje dostaw oraz dokonywanie elektronicznych płatności. pilarczyk ZN 136.indb 435 2010-03-30 10:02:47

436 Arkadiusz Borowiec Według szacunków izby, używanie systemu Sentteri może dać oszczędności rzędu 1,5 mld euro rocznie (około 8% wartości zamówień). Podsumowanie i wnioski Przyglądając się rozwiązaniom przyjętym w wielu krajach europejskich, a także funkcjonującym w Polsce, nietrudno oprzeć się refleksji, że sprawna komunikacja rynkowa ma ogromne znaczenie dla prawidłowego i skutecznego funkcjonowania systemu zamówień publicznych. Jej usprawnianie może się przyczynić do wielu korzyści natury ekonomicznej i społecznej. Wśród najważniejszych z nich są: oszczędności cenowe wynikające z agregacji popytu, odciążenie budżetów jednostek zamawiających, lepsza kontrola zakupów i wynikające z tego oszczędności związane z eliminowaniem marnotrawstwa, całkowita transparentność przeprowadzanych przetargów, eliminowanie korupcjogennych praktyk omijania ustawy, lepszy wizerunek administracji jako gospodarza pieniędzy publicznych. Polskie opóźnienie w wykorzystaniu nowych technologii teleinformatycznych przy obsłudze przetargów i zakupów w sektorze publicznym nie jest wcale duże. Większość rozwiniętych krajów znajduje się na początku drogi. Wszędzie cel jest taki sam: przeniesienie tych procesów na elektroniczną platformę zakupów. Naturalnym środowiskiem jest powszechnie dostępny Internet. Istotne różnice w podejściu poszczególnych krajów wysoko rozwiniętych wynikają przede wszystkim z odmiennego sposobu dokonywania zakupów na rzecz sektora publicznego. Praktycznie wszystkie kraje dysponują stosowną legislacją, regulującą kwestie dotyczącą wyboru dostawcy (zasadniczo poprzez wprowadzenie mechanizmu przetargów). Różnice dotyczą natomiast schematu, według którego są one realizowane. Na jednym biegunie znajduje się model zakupów scentralizowanych, gdzie wyspecjalizowana agencja dokonuje wyboru kontrahentów i realizuje zakupy na potrzeby administracji (model niemiecki). Na przeciwnym zaś decentralizacja poszczególne jednostki mają dużą autonomię, poruszając się w obszarze wyznaczonych reguł (model polski). Wprowadzenie giełd elektronicznych może w pewnym sensie połączyć te dwa światy, co ułatwiłoby wprowadzanie jednolitych standardów, a zarazem dałoby narzędzia do działania rozproszonego. Kierunek zmian wskazuje Unia Europejska. Jej dyrektywa, dotycząca rozwoju handlu elektronicznego z 8 czerwca 2000 roku, nakłada na wszystkie państwa członkowskie obowiązek elektronicznego publikowania wszystkich informacji na temat przetargów ogłaszanych na rzecz jednostek sektora publicznego. Taki przepis znalazł się już w polskiej ustawie o dostępie do informacji publicznych. pilarczyk ZN 136.indb 436 2010-03-30 10:02:47

Znaczenie komunikacji rynkowej w systemie zamówień publicznych w Polsce 437 W kontekście wyników badań empirycznych warto też się pokusić o skuteczne zmiany w zakresie świadomości urzędników państwowych. Służyć temu powinny szkolenia zawodowe oraz inne formy edukacji kształtujące system wiedzy w zakresie komunikacji rynkowej w zamówieniach publicznych. Jak wykazują badania często niewiedza pracowników administracji przyczynia się do zaburzeń w przepływie informacji rynkowej między nimi a przedsiębiorcami biorącymi udział w postępowaniach przetargowych. Jak wspomniano na początku, wartość rynku zamówień publicznych to około 8,6% polskiego PKB. Jest to niewiele w porównaniu z krajami Unii Europejskiej, gdzie średnia jest prawie dwukrotnie wyższa. W sytuacji opóźnień infrastrukturalnych oraz napływu środków z funduszy europejskich warto więc zadbać o to, aby w systemie zamówień publicznych funkcjonował sprawny i skuteczny system komunikacji rynkowej, który w dłuższej perspektywie zapewni większy udział sektora przedsiębiorców w procedurach zamówieniowych oraz pozwoli na zwiększenie ilości i jakości zawieranych kontraktów publicznych. Zamówienia publiczne są bardzo specyficznym miejscem przepływu informacji rynkowej. Komunikacja rynkowa może się odbywać ze względu na ograniczenia natury prawnej tylko i wyłącznie przez nieosobowe kanały komunikacji. Dlatego należy dołożyć wszelkich starań zarówno po stronie legislacyjnej, jak i wykonawczej, aby przepływ informacji był jak najbardziej skuteczny i efektywny 9. Zapewnić to może tylko naśladownictwo w zakresie najlepszych rozwiązań stosowanych w Europie i na świecie. Bibliografia Borowiec A., Zamówienia publiczne jako instrument wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2008. Kotler Ph., Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Wydawnictwo Felberg, Warszawa 1999. Lyer N., Samociuk M., Defraudacja i korupcja. Zapobieganie i wykrywanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. Pilarczyk B., Strategie marketingowe przedsiębiorstw handlowych, Wydawnictwo Naukowe PWE, Warszawa 2001. Kompendium wiedzy o marketingu, red. B. Pilarczyk, H. Mruk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. Marketing, red. K. Przybyłowski, Dom Wydawniczy ABC,Warszawa 1998. 9 Szerzej na ten temat: Kompendium wiedzy o marketingu, red. B. Pilarczyk, H. Mruk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. pilarczyk ZN 136.indb 437 2010-03-30 10:02:47

438 Arkadiusz Borowiec Sprawozdanie z funkcjonowania systemu zamówień publicznych w 2008 roku, Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa 2009. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 223, poz. 1655, z 2008 r. nr 171, poz. 1058, nr 220, poz. 1420 i nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. nr 19, poz. 101, nr 65, poz. 545 i nr 91, poz. 742). Wiśniewski P., Korupcja w obszarze zamówień publicznych w Polsce, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2006. THE IMPORTANCE OF MARKETING COMMUNICATION IN THE PUBLIC PROCUREMENT SYSTEM IN POLAND Summary This article presents the importance of marketing communication in the public procurement system in Poland. Public procurement is one of the fastest and best growing markets in Poland. Its right functioning depends largely on the efficiency of information between the contracting authority and bidders. The current public procurement system, however, does not create the best conditions for communication between market entities that act on it. Article based on the results of its own research indicated the state of the market and methods of communication currently used in public procurement markets, and proposed the possibility of its improvement based on the operating practices in other countries. pilarczyk ZN 136.indb 438 2010-03-30 10:02:47