Spis treści WIADOMOŚCI OGÓLNE................... 13 1. Rozwój czynności układu pokarmowego u dzieci Jerzy Socha, Piotr Socha. 13 Rozwój procesów trawienia i wchłaniania.............. 17 2. Wybrane zagadnienia z semiotyki Jerzy Socha, Piotr Socha...... 23 Wywiad i badanie fizykalne.................. 23 3. Testy laboratoryjne Jerzy Socha, Piotr Socha........... 29 ZESPOŁY CHOROBOWE................... 39 4. Wymioty Danuta Celińska-Cedro............... 39 5. Ostra biegunka Janusz Ksia żyk................ 53 6. Przewlekła biegunka.................... 61 Biegunka przewlekająca się Katarzyna Popińska, Jerzy Socha...... 61 Definicja....................... 61 Etiopatogeneza..................... 61 Charakterystyka wybranych zespołów chorobowych prowadzących do biegunki sekrecyjnej...................... 64 Charakterystyka wybranych zespołów chorobowych prowadzących do biegunki osmotycznej...................... 65 Diagnostyka biegunek przewlekłych (testy przesiewowe)....... 66 Leczenie....................... 67 Rokowanie...................... 73 Alergia i nietolerancje pokarmowe Jerzy Socha, Anna Stolarczyk.... 74 Alergia pokarmowa................... 75 Patogeneza i klinika alergii................. 76 Rozpoznawanie alergii pokarmowych.............. 78 7
8 Leczenie dietetyczne................... 79 Zapobieganie alergii................... 81 Nietolerancje pokarmowe................. 82 Metody diagnostyczne w nietolerancji węglowodanów........ 83 Leczenie dietetyczne nietolerancji............... 84 Pokarmowe reakcje pseudoalergiczne.............. 84 Celiakia Jolanta Rujner.................. 86 Epidemiologia..................... 87 Etiopatogeneza..................... 88 Objawy....................... 92 Rozpoznanie...................... 98 Leczenie....................... 102 Mukowiscydoza postać brzuszna Ewa Barra, Jerzy Socha...... 105 Trzustka....................... 108 Wątroba i drogi żółciowe................. 110 Odpływ żołądkowo-przełykowy............... 112 Żołądek....................... 113 Jelito........................ 113 Ekwiwalenty niedrożności smółkowej............. 114 Wypadanie odbytu.................... 114 Wgłobienie...................... 115 Diagnostyka i rozpoznanie................. 115 Leczenie....................... 116 Żywienie....................... 119 7. Bóle brzucha....................... 122 Bóle brzucha u dzieci Józef Ryżko, Jerzy Socha.......... 122 Charakterystyka bólówbrzucha................ 122 Nawracające bóle brzucha................. 126 Klinika bólów brzucha.................. 126 Postępowanie terapeutyczne................. 130 Zespół drażliwego jelita u dzieci Józef Ryżko........... 131 Etiopatogeneza..................... 131 Zmiany psychologiczne.................. 132 Klinika....................... 133 Leczenie....................... 135 Postępowanie dietetyczne................. 135 Leczenie farmakologiczne................. 136 Psychoterapia i inne techniki psychoterapeutyczne......... 137 Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka i choroba wrzodowa Danuta Celińska-Cedro.................... 138 Zapalenie błony śluzowej żołądka............... 138 Choroba wrzodowa................... 140 Leczenie przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka i choroby wrzodowej. 142 Rola Helicobacter pylori w przewlekłym zapaleniu błony śluzowej żołądka i chorobie wrzodowej................... 144
Zapalenie trzustki Ewa Barra, Jerzy Socha............ 149 Zewnątrzwydzielnicza czynność trzustki w warunkach fizjologicznych... 149 Ostre zapalenie trzustki.................. 152 Przewlekłe zapalenie trzustki................ 158 8. Krwawienia z przewodu pokarmowego Mikołaj Teisseyre, Józef Ryżko.. 163 Przyczyny krwawień, objawy kliniczne i podstawowe badania laboratoryjne... 163 Badania diagnostyczne.................... 167 Leczenie......................... 168 9. Nieswoiste zapalenie jelit u dzieci Józef Ryżko........... 171 Etiopatogeneza...................... 171 Obraz kliniczny...................... 172 Wrzodziejące zapalenie jelita grubego............... 175 Leczenie nieswoistego zapalenia jelit............... 177 Leczenie farmakologiczne................. 180 Leczenie chirurgiczne................... 181 10. Zaparcia stolca u dzieci Józef Ryżko.............. 184 Klinika zaparć....................... 185 Postępowanie lecznicze.................... 189 11. Dziecko niedożywione Małgorzata Łyszkowska........... 193 Objawy i skutki niedożywienia................. 195 Bilans energetyczny..................... 197 Zmiany składu ciała podczas procesu głodzenia............ 198 Leczenie żywieniowe.................... 199 12. Żółtaczka u dzieci Elżbieta Świa tkowska............. 203 Żółtaczki patologiczne z przewagą bilirubiny pośredniej......... 205 Hiperbilirubinemia pośrednia bez cech uszkodzenia komórki wątrobowej.. 206 Hiperbilirubinemia pośrednia z cechami uszkodzenia komórki wątrobowej. 210 Żółtaczki cholestatyczne................... 211 Cholestaza zewnątrzwątrobowa................ 214 Cholestaza wewnątrzwątrobowa............... 214 Niektóre przyczyny cholestazy wewnątrzwątrobowej......... 216 Rodzinne postacie cholestazy wewnątrzwątrobowej......... 218 Leczenie żółtaczek okresu noworodkowego i wczesnoniemowlęcego..... 219 Leczenie przyczynowe.................. 220 Leczenie objawowe................... 222 Rokowanie........................ 224 13. Przewlekłe zapalenie wątroby Marek Woynarowski......... 226 Definicja........................ 226 Objawy kliniczne...................... 226 Objawy laboratoryjne.................... 227 Obraz histopatologiczny.................... 228 9
10 Etiologia........................ 228 Diagnostyka różnicowa przewlekłych zapaleń wątroby.......... 229 Wirusowe zapalenia wątroby................ 229 Autoimmunologiczne zapalenie wątroby............. 234 Zapalenie wątroby w chorobach metabolicznych.......... 234 Leczenie przewlekłych zapaleń wątroby.............. 236 Leczenie objawowe................... 236 Leczenie przyczynowe.................. 238 Powikłania i rokowanie.................... 241 Zapobieganie przewlekłym zapaleniom wątroby............ 241 14. Dziecko z hepatosplenomegalią Mikołaj Teisseyre.......... 243 Zespoły chorobowe przebiegające z hepatosplenomegalią......... 243 Diagnostyka hepatosplenomegalii................ 249 Wywiad....................... 249 Badanie przedmiotowe.................. 250 Badania laboratoryjne................... 250 Diagnostyka obrazowa.................. 251 Lecznicze aspekty hepatosplenomegalii............... 252 15. Nowotwory wątroby Andrzej Prokurat............. 254 Częstość występowania oraz podział............... 254 Etiologia i patogeneza.................... 255 Objawy kliniczne oraz postępowanie............... 256 Złośliwe nowotwory wątroby.................. 259 Zmiany pochodzenia nabłonkowego: hepatoblastoma i hepatocarcinoma.. 260 Zmiany pochodzenia mezenchymalnego: mesenchymoma malignum.... 260 Łagodne nowotwory wątroby.................. 261 Zmiany pochodzenia mezenchymalnego: hemangioma, hemangioendothelioma, hamartoma...................... 261 Zmiany pochodzenia nabłonkowego: gruczolak z komórek wątrobowych, gruczolak z nabłonka dróg żółciowych.............. 262 Nienowotworowe guzy wątroby: hiperplazja guzkowa ogniskowa (HGO), hiperplazja segmentarna kompensacyjna, płat dodatkowy............. 262 Torbiele wątroby...................... 263 Leczenie guzów wątroby u dzieci................ 263 Leczenie guzów złośliwych................. 264 Chemioterapia w złośliwych nowotworach wątroby u dzieci...... 265 Leczenie chirurgiczne nowotworów złośliwych wątroby u dzieci..... 265 Leczenie guzów łagodnych i torbieli wątroby............. 266 Transplantacja wątroby w przypadku guzów złośliwych u dzieci...... 268 16. Przewlekła niewydolność wątroby................ 269 Wprowadzenie Joanna Pawłowska............... 269 Objawy kliniczne.................... 272 Badania laboratoryjne................... 273
Encefalopatia wątrobowa Irena Jankowska............ 281 Definicja....................... 281 Patogeneza...................... 282 Wodobrzusze Joanna Pawłowska............... 294 Definicja....................... 294 Patogeneza...................... 294 Objawy....................... 295 Diagnostyka różnicowa.................. 298 Leczenie....................... 299 Żylaki przełyku Mikołaj Teisseyre............... 303 Definicja nadciśnienia wrotnego............... 303 Czynniki ryzyka wystąpienia krwotoku z żylaków przełyku...... 304 Zapobieganie i leczenie krwotoków z żylaków przełyku....... 304 Rokowanie u chorych z żylakami przełyku............ 311 Splenomegalia i hipersplenizm Mikołaj Teisseyre.......... 312 Wybór metody leczniczej................. 312 Splenektomia postępowanie przed i po zabiegu......... 313 ZASADY LECZENIA..................... 315 17. Farmakoterapia Kazimierz Kozłowski, Jerzy Socha......... 315 Izomeria optyczna.................... 323 Charakterystyka farmakologiczna wybranych leków......... 325 Farmakokinetyka antybiotyków................ 325 Farmakodynamika antybiotyków............... 329 Somatostatyna farmakokinetyka.............. 329 Leki prokinetyczne.................... 330 18. Zasady leczenia żywieniowego Janusz Ksia żyk, Jerzy Socha...... 333 Żywienie drogą przewodu pokarmowego............ 333 Żywienie pozajelitowe.................. 337 19. Charakterystyka preparatów do żywienia pozajelitowego Janusz Ksia żyk. 344 Węglowodany..................... 344 Lipidy........................ 345 Aminokwasy...................... 345 Elektrolity i preparaty wapnia i fosforu............. 346 Pierwiastki śladowe................... 346 Witaminy....................... 347 20. Preparaty do żywienia enteralnego Jerzy Socha.......... 348 Grupy preparatów do żywienia enteralnego, w zależności od stopnia hydrolizy i wskazań....................... 349 SKOROWIDZ........................ 353 11