WNOZ - DIETETYKA 07.10.2013 ĆWICZENIE 1 PODSTAWOWE METODY STOSOWANE W BAKTERIOLOGII PODŁOśA I WARUNKI HODOWLANE METODY MIKROSKOPOWE MORFOLOGIA BAKTERII BAKTERIE GRAM-UJEMNE 1. Cel badań mikrobiologicznych 2. PodłoŜa stosowane do hodowli bakterii 3. Podstawowe kształty i układy komórek bakteryjnych 4. Rodzaje mikroskopów i ich zastosowanie 5. Metody barwienia bakterii 6. Bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne Do wykonania:!!! Zadania 1-4 wykonuje kaŝdy student 1. Opis kolonii bakteryjnej z posiewu powietrza metodą swobodnej sedymentacji na podłoŝu agar i agar z krwią (wielkość, kolor, brzegi, wypukłość, połysk, konsystencja) 2. Posiew redukcyjny na podłoŝe stałe (agar lub agar z krwią) wybranej kolonii 3. Samodzielne przygotowanie i wykonanie preparatu mikroskopowego dowolnie wybranej kolonii bakteryjnej oraz wybarwienie według metody Grama 4. Mikroskopowanie oraz wykonanie rysunków z gotowych preparatów barwionych metodą Grama: - pałeczek Gram-ujemnych (Escherichia coli) - ziarenkowców Gram-dodatnich (gronkowce) - ziarenkowców Gram-dodatnich (paciorkowce) - laseczek (Clostridium perfringens) - droŝdŝaków (Candida albicans)
BAKTERIE GRAM-UJEMNE ROSNĄCE TLENOWO I/LUB WZGLĘDNIE BEZTLENOWO PAŁECZKI GRAM-UJEMNE I. Enterobacteriaceae (pałeczki jelitowe) 1. Rodzaj: Salmonella Gatunki: S. enterica ponad 2500 serotypów (serowarów), waŝniejsze z nich to: S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Hadar, S. Infantis, S. Virchof, S. Choleraesuis, S. Typhi S. Paratyphi S. bongori Salmonella enterica serotyp Enteritidis oraz Salmonella enterica serotyp Typhimurium - powoduje salmonellozy, zakaŝenia i zatrucia pokarmowe. Są to serotypy odzwierzęce, np. dla S. enterica serotyp Enteritidis rezerwuarem jest drób, zwłaszcza kaczki. Choroba dotyczy raczej tylko przewodu pokarmowego (powinowactwo bakterii do tkanki limfatycznej), niekiedy moŝe ulec uogólnieniu. Bardzo częsta na całym świecie, w Polsce 20-30 tysięcy przypadków rocznie. Serotypy Salmonella zwyczajowo noszą nazwy, najczęściej związane z pierwotnym miejscem wyhodowania bakterii, a jeszcze wcześniej związane z chorobotwórczością lub Ŝywicielem zwierzęcym. Salmonella enterica serotyp Typhi pałeczka duru brzusznego. Dur brzuszny jest chorobą szerząca się drogą pokarmową, ale dotyczącą całego ustroju. śywicielem S. enterica serotyp Typhi jest tylko
człowiek, do zakaŝenia wystarczy spoŝycie ok. 100 bakterii. MoŜe występować długotrwałe nosicielstwo. W Polsce poniŝej 100 przypadków rocznie. Salmonella enterica serotyp Paratyphi pałeczka paraduru choroba klinicznie podobna do duru brzusznego, w Polsce występuje jeszcze rzadziej niŝ dur brzuszny. 2. Rodzaj: Shigella Gatunki: S. dysenteriae, S. flexneri, S. boydii, S. sonnei W Polsce występują tylko dwa gatunki: S. flexneri i S. sonnei. Ponad 95% przypadków spowodowanych jest u nas, podobnie jak w innych krajach Europy oraz w USA przez S. sonnei. Rocznie w Polsce notuje się kilkaset przypadków czerwonki bakteryjnej. 3. Rodzaj: Escherichia Gatunek: E. coli Stanowi składnik prawidłowej mikroflory jelita grubego. Występuje u około 100% populacji. Istnieją szczepy o podwyŝszonej chorobotwórczości lub wręcz chorobotwórcze. Najczęściej powoduje zakaŝenia układu moczowego (pęcherza i nerek), są to najczęściej szczepy uropatogenne (UPEC). MoŜe powodować roŝnego typu zakaŝenia w obrębie jamy brzusznej, zapalenie otrzewnej, po wydostaniu się na zewnątrz jelita. MoŜe to mieć miejsce, np. po operacjach brzusznych, ale nie tylko. E. coli moŝe równieŝ powodować zakaŝenia ran, posocznice, zakaŝenia innych układów, w tym układu oddechowego. Mogą zakaŝać noworodki w trakcie porodu. Wśród szczepów E. coli wyróŝnia się szczepy chorobotwórcze dla przewodu pokarmowego. Szczepy te powodują biegunki. Mogą to być biegunki niemowląt, biegunki podróŝnych oraz inne. NaleŜą tu następujące grupy: ETEC (enterotosynogenne E. coli) EPEC (enteropatogenne E. coli) EIEC (enteroinwazyjne E. coli) EHEC (enterokrwotoczne E. coli) i inne. Rodzaje: 4. Klebsiella 5. Enterobacter 6. Serratia 7. Citrobacter 8. Proteus
inne RóŜne zakaŝenia, zakaŝenia układu moczowego, zakaŝenia uogólnione, zakaŝenia ran, zakaŝenia w obrębie jamy brzusznej. Mogą wchodzić w skład prawidłowej mikroflory jelita. 9. Rodzaj: Plesiomonas zakaŝenia układu pokarmowego 10. Rodzaj: Yersinia Gatunki: Y. pestis pałeczka dŝumy. W Polsce obecnie nie występuje. Y. enterocolitica powoduje choroby biegunkowe. Y. pseudotuberculosis pałeczka rodencjozy. II. Pałeczki niefermentujące 1. Rodzaj: Pseudomonas Gatunek: P. aeruginosa Rodzaje: 2. Stenotrophomonas 3. Burkholderia 4. Acinetobacter 5. inne Pałeczki niefermentujące występują w środowisku, np. w wodzie, mogą niekiedy kolonizować ludzi (przewód pokarmowy). Szczególnie chorobotwórcze są dla ludzi z obniŝoną odpornością. Mogą zakaŝać rany (często pooparzeniowe). P. aeruginosa jest groźny w zakaŝeniach oka. Ponadto odgrywa szczególną rolę w zakaŝeniach u ludzi z mukowiscydozą. Pałeczki niefermentujące są przyczyną zakaŝeń szpitalnych, poniewaŝ charakteryzują się często duŝą opornością na antybiotyki i inne czynniki przeciwbakteryjne (środki dezynfekcyjne). Łatwo namnaŝają się w środowisku wilgotnym (krany, umywalki, wazony z kwiatami). Szczególnie niebezpieczne na oddziałach intensywnej terapii. 1. Rodzaj: Haemophilus III. Inne pałeczki
Gatunek: H. influenzae zakaŝenia ucha, zatok, oskrzeli, zapalenie nagłośni, zapalenie spojówek, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 23. Bordetella pertussis - krztusiec 4. Brucella bovis brucelloza choroba odzwierzęca 5. Francisella tularensis tularemia choroba odzwierzęca 6. Legionella pneumophila legionelloza, zapalenie płuc 7. Aeromonas zakaŝenia układu pokarmowego i pozapokarmowe. PRZECINKOWCE 1. Rodzaj: Vibrio Gatunek: V. cholerae - cholera V. parahaemolyticus zakaŝenia układu pokarmowego 2. Rodzaj: Campylobacter Gatunek: C. jejuni zakaŝenia układu pokarmowego 3. Rodzaj: Helicobacter Gatunek: H. pylori zapalenie błony śluzowej Ŝołądka, choroba wrzodowa, zwłaszcza dwunastnicy. KRĘTKI 1. Rodzaj: Treponema Gatunek: T. pallidum krętek blady - kiła 2. Rodzaj: Leptospira Gatunek: L. interrogans leptospirozy, choroby odzwierzęce 3. Rodzaj: Borrelia Gatunek: B. burgdorferi borelioza z Lyme. Choroba odzwierzęca przenoszona przez kleszcze. Rezerwuarem są gryzonie i inne ssaki. B. recurrentis dur powrotny. Przenoszona przez wszy ludzkie, rezerwuarem jest człowiek. ZIARENKOWCE GRAM-UJEMNE 1. Rodzaj: Neisseria
Gatunek: N. meningitidis dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych N. gonorrhoea dwoinka rzeŝączki 2. Rodzaj: Branhamella Gatunek: B. catarrhalis zapalenie górnych i dolnych dróg oddechowych ROSNĄCE BEZWZGLĘDNIE BEZTLENOWO PAŁECZKI GRAM-UJEMNE Rodzaje: Bacteroides Porphyromonas Prevotella Fusobacterium Wszystkie te rodzaje stanowią składnik normalnej mikroflory, ale mogą równieŝ powodować zakaŝenia, najczęściej o pochodzeniu endogennym. ZIARENKOWCE GRAM-UJEMNE Rodzaj: Veillonella Normalna mikroflora, rzadko udział w zakaŝeniach mieszanych.. Moraxella zapalenie ucha, zatok, oskrzeli, spojówek