Wykrywanie i identyfikacja chorobotwórczych pałeczek jelitowych z rodziny Enterobacteriaceae w diagnostyce schorzeń jelitowych

Transkrypt

1 SEKCJA BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH PRACOWNIA DIAGNOSTYKI SCHORZEŃ JELITOWYCH Wykrywanie i identyfikacja chorobotwórczych pałeczek jelitowych z rodziny Enterobacteriaceae w diagnostyce schorzeń jelitowych r.

2 1. Wstęp 2. Charakterystyka rodziny Enterobacteriaceae 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Salmonella, Shigella, Yersinia, EPEC, EHEC 4. Podłoża i odczynniki 5. Przebieg badania 6. Potwierdzenie serologiczne 7. Sposób pobierania i transportu próbek do badań bakteriologicznych i wirusologicznych

3 1. Wstęp Wykaz badań wykonywanych w Pracowni Diagnostyki Schorzeń Jelitowych: badania w kierunku nosicielstwa pałeczek Salmonella i Shigella (branżowcy - do książeczki zdrowia) badania osób chorych lub z biegunką w kierunku Salmonella, Shigella, Yersinia, EHEC, EPEC (dzieci i dorośli) badania osób ze styczności, ozdrowieńców i nosicieli w kierunku Salmonella, Shigella potwierdzanie szczepu bakteryjnego Salmonella spp. Zgodnie z procedurą PB-01-EB wykrywanie rota i adenowirusów Zgodnie z procedurą PB-03-EB Na wszystkie badania posiadamy akredytację PCA.

4 2. Charakterystyka rodziny Enterobacteriaceae Pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae (pałeczki jelitowe) stanowią dużą grupę bakterii, na którą składa się czterdzieści rodzajów obejmujących ponad dwieście gatunków. Wiele rodzajów rodziny Enterobacteriaceae (np. Escherichia, Klebsiella, Enterobacter) zasiedla jelita zdrowych ludzi i zwierząt. Inne (Salmonella, Shigella, czy Yersinia) są bezwzględnymi patogenami wywołującymi choroby. Wszystkie bakterie wchodzące w skład rodziny są bardzo podobne do siebie pod względem morfologii komórek, morfologii kolonii, jak i metabolizmu. Są to gramujemne pałeczki. Wiele gatunków jest urzęsionych. Mają niewielkie wymagania odżywcze. Są to względne beztlenowce, które wyrastają zarówno w warunkach tlenowych, jak i beztlenowych. Wszystkie pałeczki mają wspólne cechy biochemiczne: fermentują glukozę i nie wytwarzają oksydazy cytochromowej.

5 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Salmonella Gram - ujemne, z reguły urzęsione pałeczki należące do rodziny Enterobacteriaceae nie fermentują laktozy (w większości przypadków) nie wytwarzają indolu wytwarzają H 2 S (w większości przypadków) wytwarzają gaz na podłożu Kliglera charakteryzują się dużą odpornością na warunki środowiskowe (w glebie mogą przeżyć do kilu miesięcy, w wodzie od kilku dni (w lecie) do kilku tygodni (w temp. poniżej 0 0 C)

6 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Salmonella Klasyfikacja pałeczek z rodzaju Salmonella: dwa gatunki: Salmonella enterica W obrębie tego gatunku wyróżnia się 6 podgatunków: o Salmonella enterica subsp. enterica (w tym podgatunku wyróżniono ponad 2500 odmian serologicznych) o Salmonella enterica subsp. salamae o Salmonella enterica subsp. arizone o Salmonella enterica subsp. diarizonae o Salmonella enterica subsp. houtenae o Salmonella enterica subsp. indica Salmonella bongori

7 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Salmonella Choroby wywołane przez pałeczki z rodzaju Salmonella szerzące się głównie drogą pokarmową: dur brzuszny (S.Typhi), dur rzekomy (S.Paratyphi) - naturalnym źródłem zakażenia jest chory człowiek lub nosiciel. Dur brzuszny choroba szerząca się tylko wśród ludzi. Człowiek jest jedynym rezerwuarem tych bakterii. Dur brzuszny rozwija się długo (10-14 dni), faza wysokiej gorączki związana jest z wysiewami bakterii do krwi. Występują objawy ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka lub zaparcie). Chorobie towarzyszy wysypka skórna durowa. Infekcja ta pozostawia czasem nosicielstwo tych pałeczek w jelicie, co stanowi zagrożenie dla osób z otoczenia. Łagodniejszą formą duru brzusznego jest dur rzekomy. W tym przypadku infekcja dotyczy tylko ludzi. Nosicielstwo tych pałeczek jest rzadsze.

8 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Salmonella Choroby wywołane przez pałeczki z rodzaju Salmonella szerzące się głównie drogą pokarmową: salmonellozy (odzwierzęce serotypy Salmonella) naturalnym źródłem zakażenia jest chore zwierzę lub zwierzę - nosiciel, rzadziej człowiek Choroba ma krótki czas wylęgania (6-48 godzin). Towarzyszą jej gorączka, bolesne skurcze jelit i biegunka. Choroba trwa 2-6 dni i na ogół, jeśli nie występują zaburzenia elektrolitowe, ustępuje bez leczenia. Rezerwuarem tych pałeczek są zwierzęta hodowlane (drób i jego jaja, bydło, trzoda), dzikie i rzadko człowiek. Drogi szerzenia się zakażenia u ludzi przez nośniki bezpośrednie: żywność pochodzenia zwierzęcego (jaj, drób, mięso, mleko inne), środowisko np. woda pitna; pośrednie: skażone sprzęty, maszyny używane przy produkcji, transporcie, magazynowaniu i sprzedaży żywności. Salmonellozy mogą powodować : zapalenie żołądkowo-jelitowe, zakażenia układowe (pozajelitowe), powikłania pozakaźne.

9 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Shigella Pałeczki Shigella są nieurzęsione. Cechą charakterystyczną rodzaju jest bardzo słabą aktywność biochemiczna, a w tym brak zdolności rozkładu laktozy (w większości przypadków). Różnicowanie biochemiczne gatunków w obrębie rodzaju Shigella jest trudne lub niemożliwe. Szczepy należące do podgrup A, B, C są bardzo do siebie podobne. Identyfikacja gatunków dokonuje się przede wszystkim metodami serologicznymi wykorzystującymi różnice w budowie antygenu somatycznego O.

10 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Shigella Klasyfikacja pałeczek z rodzaju Shigella: cztery gatunki: o Shigella dysenteriae o Shigella flexneri o Shigella boydii o Shigella sonnei Określane czasem jako podgrupy serologiczne A, B, C, D.

11 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Shigella Chorobotwórczość pałeczek Shigella związana jest ze zdolnością penetrowania i atakowania komórek warstwy nabłonka jelita. W cytoplazmie komórek bakterie te namnażają się i niszczą je powodując w ten sposób krwawiące owrzodzenia. Zakażenie jest ograniczone do komórek błony śluzowej i tkanek okrężnicy. Aktywność silnej toksyny jest przyczyną postępujących uszkodzeń nabłonka i może prowadzić do powstawania zespołu mocznicowo-hemolitycznego. Wszystkie gatunki Shigella są bezwzględnie patogenne i powodują czerwonkę bakteryjną. Objawy zespołu czerwonkowego to: podwyższona temperatura ciała osłabienie złe samopoczucie silne bóle brzucha bolesne parcia na stolec początkowo śluzowa, później krwista biegunka

12 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Yersinia Yersinia są to najmniejsze spośród pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae, a długość ich komórek nie przekracza 2 μm. Ich kształt często jest ziarenkowaty. Yersinia tworzy bardzo drobne kolonie, często osiągające średnicę 1mm. Optymalna temperatura ich wzrostu to C, ale wykazują one dużą tolerancję i mnożą się w niskich temperaturach (4-8 0 C) w temperaturze 25 0 C są ruchliwe, a w temperaturze 37 0 C są nieruchliwe różnicowanie odbywa się na podstawie fermentacji cukrów, dekarboksylacji ornityny i wytwarzania indolu

13 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Yersinia Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe: wyróżniono 60 typów serologicznych antygenu O znanych jest 7 grup biochemicznych: 1A, 1B, 2, 3, 4, 5, 6 szczepy chorobotwórcze to O3; O5,27; O8; O9

14 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Yersinia Dla człowieka chorobotwórcze są Yersinia enterocolitica subsp. enterocolitica pałeczka jersiniozy, Yersinia pseudotuberculosis subsp. pseudotuberculosis i Yersinia pestis pałeczka dżumy. Yersinia enterocolitica subsp. enterocolitica jest dość powszechna w środowisku (woda, gleba). Na podstawie zróżnicowania antygenu somatycznego O wyodrębniono 54 grupy serologiczne, spośród których infekcje u ludzi wywołują najczęściej O:3, O:8, O:9, O:5,27. Yersinia enterocolitica powoduje zakażenia przenoszone drogą pokarmową zapalenie jelit, częściej u niemowlaków i małych dzieci, ale także u dorosłych. Długotrwałe biegunki połączone z biegunką i zajęciem węzłów chłonnych w obrębie jamy brzusznej są często spowodowane spożyciem skażonego mleka i produktów mlecznych, ale także innych produktów.

15 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Yersinia Yersinia pseudotuberculosis subsp. pseudotuberculosis jest mniej rozpowszechniona w środowisku, a zakażenia rzadziej spotykane. Dochodzi do nich droga pokarmową. Najczęściej Yersinia pseudotuberculosis wywołuje zapalenie węzłów chłonnych krezki przypominające zapalenie wyrostka robaczkowego. Yersinia pestis wywołuje dżumę, chorobę o wysokiej śmiertelności, a jej rezerwuarem są gryzonie, szczególnie szczury. Choroba przenoszona jest na człowieka za pośrednictwem pcheł, przez kontakt z zakażonymi zwierzętami, a także droga kropelkową od chorych ludzi. Dżuma może wystąpić w dwóch postaciach: płucnej i dymieniczej z zapaleniem węzłów chłonnych.

16 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Escherichia Bakterie z rodzaju Echerichia są krótkimi prostymi pałeczkami. Najważniejsze cechy biochemiczne E.coli to zdolność fermentowania laktozy i rozkładania tryptofanu do indolu. Większość gatunków tego rodzaju wchodzi w skład fizjologicznej flory jelit ludzi i zwierząt i jest izolowana z próbek kału. Jednak kolonizująca organizm poza przewodem pokarmowym E.coli jest oportunistycznym patogenem. Najczęściej jest czynnikiem etiologicznym zakażeń dróg moczowych zapalenia pęcherza moczowego i ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Pałeczka okrężnicy może wywoływać także zapalenie opon mózgowo - rdzeniwych u noworodków, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie ucha środkowego i zapalenie płuc.

17 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Escherichia W obrębie gatunku E.coli spotykane są szczególnie, patogenne odmiany serologiczne serotypy. Serotypy patogenne podzielono na pięć wirotypów w zależności od patogenezy wywoływanych przez nie biegunek. Mają one różne cechy i są wyposażone w odmienne czynniki chorobotwórczości. Pałeczki E.coli wywołujące stany biegunkowe: enteropatogenne (EPEC) biegunki niemowląt enterokrwotoczne (EHEC) - w tym E.coli 0157:H7 enterotoksykogenne (ETEC) biegunki podróżnych enteroinwazyjne (EIEC) zakażenia podobne do czerwonki bakteryjnej enteroagregacyjne (EAEC)

18 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Escherichia Kliniczne objawy zakażenia pałeczkami EPEC: - wodnista biegunka - kał może zawierać śluz (bez krwi) - gorączka - złe samopoczucie - wymioty - nietolerancja pożywienia - odwodnienie - utrata wagi Choroba trwa 5-15 dni, ale może przejść w stan chroniczny. Dotyczy głównie dzieci do 2 lat.

19 3. Charakterystyka pałeczek z rodzaju Escherichia Objawy kliniczne zakażenia pałeczkami EHEC: - silne skurczowe bóle brzucha - wodnista biegunka (na ogół bez lub z niewielką gorączką) - krwawe stolce pojawiają się 2-3 dnia choroby - czasami zakażeniu towarzysza wymioty Okres wylęgania 3-4 dni. Średni czas trwania choroby niepowikłanej 6-8 dni.

20 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne A. Agarowe podłoża wybiórczo różnicujące do posiewów wstępnych MacConkey pożywka słabo wybiórcza do izolacji pałeczek gramujemnych. Zawartość soli żółciowych i fioletu krystalicznego hamuje wzrost bakterii gramdodatnich. Zawartość laktozy pozwala na różnicowanie pałeczek laktozododatnich z tymi, które nie rozkładają laktozy. W obecności zawartego w podłożu wskaźnika czerwieni obojętnej, kolonie bakterii rozkładające laktozę laktozododatnie zabarwiają się na kolor różowy i są otoczone różową strefą (np. Escherichia coli). Szczepy, które nie rozkładają laktozy laktozoujemne, mają bezbarwne kolonie (np. Salmonella, Shigella).

21 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne wzrost Escherichia coli na MC wzrost Salmonella spp. na MC

22 wzrost Shigella MC wzrost Yersinia - MC

23 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne MacConkey z sorbitolem podłoże wybiórcza do wykrywania enterokrwotocznej pałeczki E.coli (EHEC) O157. Podłoże to zamiast laktozy zawiera sorbitol, telluryn i cefiksym, rozkładany przez pałeczki okrężnicy, z wyjątkiem EHEC, które tworzą na nim bezbarwne kolonie (z beżowym środkiem). wzrost O157 na MC z sorbitolem

24 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne Hektoen (He) wybiórcze podłoże do izolacji pałeczek Salmonella i Shigella. Obecne w pożywce sole żółciowe uniemożliwiają wzrost bakteriom gramdodatnich i hamują wzrost fizjologicznej flory gramujemnej. Różnicowanie pałeczek jelitowych opiera się na zdolności fermentowania zawartej w pożywce laktozy, sacharozy i salicyny oraz wytwarzaniu H 2 S. Pałeczki nie fermentujące laktozy występują w postaci zielonych kolonii (Shigella). Pałeczki nie fermentujące laktozy, ale wytwarzające H 2 S mają zielono-niebieskie kolonie z lub bez czarnego środka (Salmonella). Pałeczki fermentujące laktozę tworzą kolonie żółte, a strefa wzrostu w ich pobliżu jest różowołososiowa do jasnopomarańczowej (Escherichia, Enterobacter, Klebsiella).

25 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne wzrost Salmonella spp. Na He wzrost Shigella spp. na He

26 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne wzost Escherichia coli na He

27 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne Podłoże SS podłoże wybiórcze do izolacji pałeczek Salmonella i Shigella. Zawarta w podłożu laktoza pozwala odróżnić kolonie pałeczek laktozododatnich, w tym najliczniej występującej w kale E.coli. Tiosiarczan sodowy jest źródłem siarki gwarantującym wykrycie szczepów wytwarzających H 2 S. Pałeczki Salmonella (nie wytwarzające H 2 S ) i Shigella tworzą kolonie bezbarwne, a szczepy Salmonella wytwarzające H 2 S bezbarwne z zaczernionym środkiem.

28 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne wzrost Salmonella spp. na SS wzrost Shigella spp. na SS

29 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne Podłoże Wilsona-Blaira (WB) podłoże do izolacji pałeczek Salmonella. Związki bizmutu i soli żelaza powodują charakterystyczny wzrost Salmonella. Umożliwia ono wykrycie szczepów laktozododatnich. Pałeczki Salmonella tworzą czarne kolonie z czarną strefą wokół koloni, z metalicznym połyskiem i podłożem pod kolonią zabarwionym na czarno. Wzrost innych pałeczek jelitowych jest silnie zahamowany. Pałeczki Shigella w ogóle nie rosną tym podłożu.

30 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne B. Płynne podłoża wybiórczo namnażające Podłoże SF jest to wybiórczo - namnażajace płynne podłoże do wzbogacania próbek zawierających pałeczki jelitowe. Przeznaczone jest do wybiórczego namnażania pałeczek Salmonella. Czynnikiem wzmagającym ich wzrost jest zawarty w pożywce selenin sodowy.

31 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne C. Podłoża do identyfikacji biochemicznej: - p. Kliglera, - woda peptonowa z tryptofanem, - p. z mocznikiem wg Chistensena - p. z 10% laktozą, - p. z cyjankiem potasu, - p. z malonianem sodu, - p. do wykrywania ruchliwości szczepu, - p. do wykrywania fermentacji cukrów i alkoholi (woda peptonowa z mannitolem, dulcytolem, sorbitolem, arabinoza, ramnoza, sacharozą, ksylozą, maltozą), - p. do dekarboksylacji lizyny ornityny, argininy, - p. z cytrynianem wg Christensena, - p. Simmonsa, - p. Clarka, - p. z fenyloalaniną

32 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne D. Niewybiórcze podłoża namnażające - półpłynny agar odżywczy - bulion mózgowo sercowy - agar adżywczy - agar tryptozowo - sojowy

33 4. Podłoża bakteriologiczne i odczynniki diagnostyczne E. Odczynniki diagnostyczne: do wykonywania testów lateksowych - do wykrywania antygenów Salmonella - do wykrywania antygenów EPEC - do wykrywania antygenów EHEC surowice odpornościowe do aglutynacji szkiełkowej - do wykrywania antygenów Salmonella - do wykrywania antygenów Shigella

34 5. Przebieg badania PB-01-EB Wykrywanie i identyfikacja pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae w diagnostyce schorzeń jelitowych Metoda polega na posiewie badanych próbek na selektywne i różnicujące podłoża bakteriologiczne, inkubacji w optymalnej temperaturze, posiewie charakterystycznych kolonii na podłoża umożliwiające identyfikację biochemiczną drobnoustrojów oraz serologicznym potwierdzeniu chorobotwórczych drobnoustrojów rodzaju Salmonella, Shigella, EPEC i EHEC.

35 5. Przebieg badania Posiew wstępny badanych próbek Inkubacja podłoży posiewów wstępnych w temp C ±1 0 C Czas inkubacji uzależniony od rodzaju podłoża: SF : h MC, MC-S, He : 18-24h SS : 24-48h WB : 42-48h Wykonanie testu lateksowego na wykrycie obecności antygenów Salmonella Klasyfikacja i izolacja kolonii do dalszej identyfikacji po inkubacji ocenia się hodowlę na podłożach i wyznacza do dalszego badania najczęściej dwie kolonie podejrzane o przynależność do chorobotwórczych pałeczek z rodzaju Salmonella, Shigella, Yersinia.

36 5. Przebieg badania Morfologiczny obraz kolonii Salmonella, Shigella, Yersinia izolowanych z podłóż posiewu wstępnego

37 5. Przebieg badania Posiew na szeregi biochemiczne Różnicowanie biochemiczne w zależności od podłoża, z którego się izoluje kolonie opiera się na metodzie jedno- lub dwuetapowej - izolacja z MC metoda dwuetapowa I etap szereg krótki II etap szereg długi, dobór podłoży zależy od wyników reakcji uzyskanych po 18-24h hodowli na podłożach szeregu krótkiego - izolacja z SS, He, WB metoda jednoetapowa szereg wydłużony Inkubacja szeregów w temp C ±1 0 C przez godziny Identyfikacja biochemiczna Potwierdzenie serologiczne badanych szczepów

38 5. Przebieg badania szereg krótki Escherichia coli szereg długi Escherichia coli

39 5. Przebieg badania szereg krótki i długi Salmonella spp.

40 szereg wydłużony Salmonella szereg wydłużony - Shigella

41 6. Potwierdzenie serologiczne Wyizolowane szczepy na podstawie właściwości biochemicznych określone jako Salmonella i Shigella poddaje się serologicznemu potwierdzeniu metodą odczynu aglutynacji szkiełkowej przy użyciu surowic odpornościowych. Identyfikacja wszystkich odmian serologicznych rodzaju Salmonella odbywa się na drodze serologicznej. Postępowanie dotyczącej pełnej identyfikacji serowarów z użyciem zestawów surowic z przeciwciałami dla antygenów rzęskowych (H) i somatycznych (O) jest wyznaczone przez schemat Kauffmana-White a. Schemat wykorzystuje budowę antygenową powierzchni pałeczek Salmonella, uwzględniając antygeny: O (somatyczny), H (rzęskowy) i Vi. Podział serowarów na grupy wynika z budowy antygenu O. Zdecydowana większość serowarów izolowanych z materiałów klinicznych od ludzi należy do grup A, B, C 1, C 2, D i E. Odmiany serologiczne różnią się swoistością antygenów rzęskowych.

42 6. Potwierdzenie serologiczne Badanie przeprowadza się wykonując szereg aglutynacji szkiełkowych. Szczep powinien tworzyć homogenie zmętnienie w 3 % roztworze NaCl. Przygotowuje się gęstą, mleczną zawiesinę szczepu w kropli surowicy. Aglutynacje przeprowadza się na szkiełku podstawowym z odpowiednimi surowicami w odpowiedniej kolejności. - najpierw surowica HM zawierająca przeciwciała dla wszystkich antygenów rzęskowych Salmonella. Aglutynacja świadczy o przynależności do Salmonella. - surowice grupowe zawierające mieszaninę przeciwciał dla antygenów somatycznych w obrębie poszczególnych grup: kolejno AO, BO, CO, DO, EO. Aglutynacja świadczy o przynależności do określonej grupy serologicznej. - surowice w obrębie danej grupy mieszanin antygenów rzęskowych fazy 1. Aglutynacja świadczy o przynależności do określonego serowaru. W przypadku trudności w oznaczeniu szczep jest wysyłany do NIZP-PZH celem dalszej identyfikacji.

43

44

45

46 Wykrywanie EPEC: Z podłoże MC izoluje się 10 różowych (laktozododatnich kolonii) i każdą posiewa na wodę peptonową z tryptofanem i malonian sodu. Po godzinnej inkubacji w temp C ± 1 0 C - hodowle malonianoujemne poddaje się testowi lateksowemu na obecność antygenów EPEC wykorzystując hodowlę w wodzie peptonowej z tryptofanem. Dodatni wynik potwierdza się szeregiem biochemicznym wykorzystując hodowlę w malonianie sodu - hodowle malonianododatnie wyklucza EPEC

47

48 Wykrywanie O157: Z podłoża MC-S wybiera się 10 koloni sorbitoloujemnych, czyli jasnych z beżowym środkiem i każdą posiewa na wodę peptonową z tryptofanem i malonian sodu. Po godzinnej inkubacji w temp C ± 1 0 C - hodowle malonianoujemne poddaje się testowi lateksowemu na obecność antygenów O157 wykorzystując hodowlę w wodzie peptonowej z tryptofanem. Dodatni wynik potwierdza się szeregiem biochemicznym wykorzystując hodowlę w malonianie sodu - hodowle malonianododatnie wyklucza O157

49

50 Rotawirusy są jednym z czynników etiologicznych stanów biegunkowych małych dzieci. Wywołują one zachorowania głównie jesienią i zimą. Są wydalane z kałem osób chorych. Okres wylęgania wynosi 1-3 dni, choroba trwa zwykle 4-10 dni. Główne objawy zakażenia to: biegunka, wymioty, gorączka. Wykrycie rotawirusów jest najbardziej prawdopodobne, kiedy próbka pobrana jest w okresie ostrych objawów choroby. Pobranie próbek po ustąpieniu ostrych objawów biegunki, ilość antygenów może być niewystarczająca do wystąpienia pozytywnej reakcji. Wykrywanie obecności rotawirusów i adenowirusów w próbce kału odbywa się za pomocą szybkiego testu immnunochromatograficznego. Jest to jakościowy test opierający na reakcji immunologicznej antygen przeciwciało i wystąpieniu reakcji barwnej.

51 5. Sposób pobierania i transportu próbek do badań bakteriologicznych i wirusologicznych Nosicielstwo pałeczek z rodzaju Salmonella i Shigella W celu wykonania badania na nosicielstwo należy pobrać 3 próbki kału przez 3 kolejne dni. Każdego dnia używamy jednego kompletu probówki z podłożem transportowym Amies. Sposób pobierania próbek kału do badania - wyjąć z jednego opakowania probówkę z wymazówką - trzymając wymazówkę za korek pobrać końcem z watą odrobinę kału - włożyć wymazówkę do probówki - upewnić się, że korek wymazówki szczelnie zamyka probówkę - probówkę podpisać: imieniem i nazwiskiem, datą i godziną pobrania - każdego z trzech kolejnych dni powtórzyć czynności opisane powyżej - probówki przechowywać w temperaturze pokojowej

52 5. Sposób pobierania i transportu próbek do badań bakteriologicznych i wirusologicznych Nosicielstwo pałeczek z rodzaju Salmonella i Shigella W przypadku problemu z pobraniem próbki wymazu z kału można wykonać wymaz z odbytu w taki sposób, aby na wymazówce widoczny był wyraźny ślad kału. Transport próbek do laboratorium Wszystkie 3 próbki dostarczyć razem, najpóźniej w ciągu 72 godzin od pobrania pierwszej próbki do Punktu Przyjmowania Próbek Epidemiologicznych. Wraz z próbkami należy dostarczyć wypełnione zlecenie na badanie - Formularz F1/IT-07-EB/PO-14.

53 5. Sposób pobierania i transportu próbek do badań bakteriologicznych i wirusologicznych Osoby chore, ozdrowieńcy, nosiciele, osoby ze styczności Czas pobrania : - w okresie objawowym, na początku choroby - przed rozpoczęciem antybiotykoterapii - w momencie nawrotu objawów (biegunka) - w przypadku kontroli po leczeniu, nie wcześniej niż po upływie trzech dni od zakończenia antybiotykoterapii Sposoby pobierania próbek: - kał oddać do czystego, suchego naczynia - w przypadku niemowlęcia, materiał pobrać z jałowej pieluszki - jeżeli w kale znajdują się nabłonki, krew, śluz, należy pobrać próbki z tych miejsc

54 5. Sposób pobierania i transportu próbek do badań bakteriologicznych i wirusologicznych Osoby chore, ozdrowieńcy, nosiciele, osoby ze styczności Rodzaj próbki : próbka świeżego kału - kał uformowany (grudka wielkości orzecha laskowego) pobrać jałową łopatką do jednorazowego pojemnika, a następnie zamknąć szczelnie pokrywką w przypadku kału płynnego pobrać około 2-3 ml wymaz z próbki kału - pobrać za pomocą wymazówki z kilku miejsc, uwzględniając miejsca patologiczne i umieszczamy w probówce z podłożem transportowym głęboki wymaz z odbytu - wprowadzić wymazówkę poza zwieracz zewnętrzny do odbytnicy, w taki sposób, aby na waciku widoczny był wyraźny ślad kału i umieścić w probówce z podłożem transportowym. Jest on najlepszym materiałem przy zakażeniu wywołanym przez pałeczki Shigelli. W przypadku badań w kierunku rotawirusów i adenowirusów należy pobrać wyłącznie próbkę świeżego kału.

55 5. Sposób pobierania i transportu próbek do badań bakteriologicznych i wirusologicznych Osoby chore, ozdrowieńcy, nosiciele, osoby ze styczności Przechowywanie i transport próbek do laboratorium: - świeży kał: dostarczyć do laboratorium w ciągu 2-3 godzin - wymaz z próbki kału lub wymaz z odbytu nie dłużej niż w ciągu 72 godzin, do czasu transportu do laboratorium, próbki przechowywać w temperaturze pokojowej Do pobranych próbek dołączyć wypełnione zlecenie na badania mikrobiologiczne - Formularz F1/IT-07-EB/PO-14.

56 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ