PROGNOZA CEN RYNKOWYCH PODSTAWOWYCH PRODUKTÓW ROLNO-ŻYWNOŚCIOWYCH

PROGNOZA CEN RYNKOWYCH PODSTAWOWYCH PRODUKTÓW ROLNO-ŻYWNOŚCIOWYCH W dniu 28 czerwca 2016 r. powołany przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego Zespół Ekspertów ds. Prognozowania Cen Podstawowych Produktów Rolniczych zaktualizował prognozy cen rynkowych podstawowych produktów rolno- -żywnościowych na drugą połowę 2016 r. W opracowaniu zaprezentowano prognozy cen: skupu: zbóż, trzody chlewnej, bydła i kurcząt, mleka, zbytu: odtłuszczonego mleka w proszku i masła, na tle przewidywanych czynników podażowo-popytowych wpływających na ich poziom. 2016.07.20

IX 2014 XII 2014 III 2015 VI 2015 IX 2015 XII 2015 III 2016 VI 2016 IX 2016 XII 2016 Rynek zbóż 1. RYNEK ZBÓŻ Sytuacja cenowa w drugim kwartale 2016 r. Po pierwszych optymistycznych prognozach tegorocznych zbiorów zbóż, w pierwszym kwartale 2016 r. ceny ziarna na rynku światowym systematycznie spadały. W kwietniu i maju 2016 r. niekorzystne warunki atmosferyczne, które mogły mieć negatywny wpływ na poziom zbiorów w różnych rejonach świata, jak również działania funduszy inwestycyjnych na rynkach terminowych, przyczyniły się do umiarkowanego wzrostu cen większości rodzajów zbóż 1. W Polsce, po słabych ubiegłorocznych zbiorach, ceny zbóż były wyższe niż rok wcześniej. Od początku 2016 r. pod wpływem sytuacji na rynkach zagranicznych zboże taniało. Jednak w końcu sezonu jedynie ceny pszenicy były niższe niż w tym samym okresie 2015 r. W krajowym skupie w maju 2016 r. cena pszenicy ukształtowała się na poziomie 625 zł/t, o 3% niższym niż rok wcześniej. Za żyto przeciętnie uzyskiwano 538 zł/t, o 8% więcej niż rok wcześniej. Największy wzrost cen w skali roku wystąpił w przypadku kukurydzy, której zbiory w 2015 r. były o 29% mniejsze niż w roku poprzednim. W maju 2016 r. średnia krajowa cena kukurydzy wyniosła 668 zł/t i była o 21% wyższa od niskiej ceny sprzed roku i o 7% wyższa od ceny pszenicy. 800 CENY SKUPU PSZENICY [zł/t] 800 750 MRiRW prognoza 750 700 700 650 650 GUS 600 600 Pszenica ogółem wg GUS Pszenica konsumpcyjna wg MRiRW Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS, MRiRW i prognozy Zespołu Ekspertów. 1 IERiGŻ PIB Rynek Zbóż Stan i Perspektywy, nr 50 (maj 2016 r.). 2

IX 2014 XII 2014 III 2015 VI 2015 IX 2015 XII 2015 III 2016 VI 2016 IX 2016 XII 2016 Rynek zbóż W czerwcu 2016 r. odnotowano dalszy niewielki wzrost cen zbóż. Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW przeciętna krajowa cena zakupu pszenicy konsumpcyjnej ukształtowała się na poziomie 647 zł/t, o 0,5% wyższym od notowanej przed miesiącem. W tym czasie średnia cena jęczmienia paszowego wzrosła o 1%, do 598 zł/t, a żyta konsumpcyjnego tylko nieznacznie (o 0,1%), do 529 zł/t. Za kukurydzę uzyskiwano 704 zł/t, o 5% więcej niż przed miesiącem. W Unii Europejskiej w czerwcu 2016 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i kukurydzy były wyższe niż w maju, a jęczmienia paszowego nieco niższe. W dniach 20 26 czerwca 2016 r. za pszenicę konsumpcyjną przeciętnie płacono 150 EUR/t (662 zł/t), za jęczmień paszowy 136 EUR/t (603 zł/t), a za kukurydzę 173 EUR/t (765 zł/t). W porównaniu z analogicznym okresem 2015 r. ceny pszenicy były niższe o 12%, jęczmienia o 16% niższe, natomiast kukurydzy o 12% wyższe. W Polsce w tym czasie średnia cena pszenicy konsumpcyjnej wyrażona w euro wyniosła 148 EUR/t i była o 7% wyższa niż na Węgrzech, o 4,5% wyższa niż na Słowacji i o 2% wyższa niż w Czechach, ale o 6% niższa niż w Niemczech. Pozostałe zboża również były tańsze niż w Niemczech, ale droższe niż u naszych południowych sąsiadów 2. 600 CENY SKUPU ŻYTA [zł/t] 600 GUS 550 550 500 prognoza 500 450 450 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS i prognozy Zespołu Ekspertów. 2 Według obliczeń ARR na podstawie danych KE. 3

Rynek zbóż Czynniki wpływające na poziom cen: światowe zapasy i produkcja 3 Produkcja zbóż na świecie od sezonu 2013/2014 jest większa od zużycia, co przyczynia się do wzrostu zapasów. Ocenia się, że globalne zapasy zbóż na początku sezonu 2016/2017 były o 5% większe niż na początku poprzedniego sezonu. Według lipcowej prognozy USDA światowa produkcja zbóż (bez ryżu) w bieżącym sezonie jest prognozowana na rekordowym poziomie 2 041 mln ton (z tego pszenicy 739 mln ton, a zbóż paszowych 1 302 mln ton), o 3% wyższym niż w poprzednim sezonie i o 0,4% wyższym od przewidywanego globalnego zużycia. W efekcie zapasy zbóż na koniec bieżącego sezonu mogą być jeszcze większe niż na początku tego sezonu (o 2%) i wynieść 496 mln ton. Tegoroczne zbiory zbóż w krajach WNP zostały oszacowane na 207 mln ton, o 3% powyżej zbiorów z poprzedniego roku. Z uwagi na małe zapasy zasoby zbóż 4, pomimo wzrostu zbiorów, będą niewiele większe (o 0,4%) niż przed rokiem. W krajach WNP spodziewany jest również wzrost zużycia zbóż o 2% w porównaniu z sezonem 2015/2016, do 136 mln ton. W tej sytuacji, przy dużej konkurencji na rynkach zagranicznych, eksport zbóż z WNP może ulec zmniejszeniu (o 5%, do 77 mln ton). Dużymi zasobami zbóż dysponuje m.in. UE. Tegoroczne unijne zbiory zbóż mogą być o 2% większe niż w bardzo dobrym 2015 r. i wynieść blisko 316 mln ton. Będą one znacząco (o 27 mln ton) większe od przewidywanego zużycia, co pozwoli na utrzymanie unijnego eksportu na wysokim poziomie. Wzrostowi eksportu będzie sprzyjał duży popyt na zboża ze strony krajów Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu (tj. tradycyjnych importerów). W tej sytuacji ocenia się, że konkurencja na rynkach zagranicznych i na rynku krajowym będzie duża. produkcja krajowa Powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi w 2016 r. jest większa (o 6%) od ubiegłorocznej i wynosi około 7,2 mln ha 5. Dużo większe niż w 2015 r. straty zimowe i wiosenne w areale upraw ozimych zostały z nadwyżką zrekompensowane większą powierzchnią zasiewów zbóż jarych. Biorąc pod uwagę wzrost areału zasiewów oraz przebieg warunków pogodowych, IERiGŻ PIB ocenia, 3 Zapasy oraz produkcja na świecie, w WNP i w UE według United States Department of Agriculture (USDA), lipiec 2016 r. 4 Zapasy plus zbiory. 5 Dane GUS Wiosenna ocena stanu upraw rolnych i ogrodniczych w 2016 r. 4

Rynek zbóż że zbiory zbóż w 2016 r. (łącznie z kukurydzą) mogą wynieść około 30 mln ton wobec 28 mln ton w 2015 r. 6 Ze względu na relatywnie duży eksport zbóż z Polski w sezonie 2015/2016, któremu sprzyjała dobra jakość krajowego ziarna oraz konkurencyjne ceny, zapasy zbóż na początku bieżącego sezonu (2016/2017) ukształtowały się na poziomie znacznie niższym niż przed rokiem. Tym samym zasoby zbóż w bieżącym sezonie mogą być niewiele większe niż w poprzednim. zużycie krajowe 7 Ocenia się, że do wzrostu popytu wewnętrznego na zboża w sezonie 2016/2017 przyczyni się przede wszystkim większa niż rok wcześniej produkcja żywca drobiowego, która zrekompensuje spadek zużycia zbóż wynikający z redukcji pogłowia trzody chlewnej. W efekcie, w całym sezonie spasanie zbóż prawdopodobnie wzrośnie o 0,5% i według analityków ARR może wynieść 16,2 mln ton. Przewiduje się również niewielki wzrost wykorzystania ziarna do siewu. Większa dostępność ziarna może skutkować wzrostem przemysłowego przerobu do 2,7 mln ton (z 2,3 mln ton w sezonie 2015/2016). Zużycie zbóż na cele konsumpcyjne prawdopodobnie ulegnie dalszemu niewielkiemu zmniejszeniu. Łączne krajowe zapotrzebowanie na zboże w sezonie 2016/2017 może wynieść 26,5 mln ton wobec 25,8 mln ton w poprzednim sezonie. polski handel zagraniczny 8 W sezonie 2015/2016 duża rywalizacja o zagraniczne rynki zbytu, przy mniejszych niż w poprzednim sezonie krajowych zbiorach, przyczyniła się do zmniejszenia eksportu zbóż z Polski. W okresie jedenastu miesięcy sezonu 2015/2016 (lipiec 2015 r. maj 2016 r.) z kraju wywieziono 5 mln ton ziarna zbóż, o 22% mniej niż w analogicznym okresie sezonu 2014/2015. Znacząco obniżył się eksport pszenicy (o 26%, do 3,2 mln ton) i żyta (o 15%, do 0,5 mln ton). Eksport produktów pierwotnego przetwórstwa był o 9% mniejszy niż przed rokiem, natomiast produktów wysokoprzetworzonych o 12% większy. Szacuje się, że w całym sezonie z kraju wywieziono 5,9 mln ton ziarna zbóż i przetworów zbożowych (w przeliczeniu na ekwiwalent ziarna), o 18% mniej niż rok wcześniej. 6 Rynek Zbóż Stan i Perspektywy, nr 50 (maj 2016 r.). 7 Według szacunków analityków ARR na podstawie danych GUS. 8 Wyniki polskiego handlu zagranicznego zostały obliczone przez analityków ARR na podstawie danych Ministerstwa Finansów, w tym danych wstępnych za rok 2015 i styczeń maj 2016 r. Obejmują wymianę z państwami UE i krajami trzecimi. 5

Rynek zbóż W sezonie 2016/2017 ze względu na mniejsze niż w poprzednim sezonie zapasy oraz dużą konkurencję na rynkach zagranicznych, przy nieco większym krajowym zużyciu, eksport zbóż z Polski może się obniżyć do 4,1 4,8 mln ton (łącznie z przetworami zbożowymi przeliczonymi na ziarno). Import zbóż do Polski w sezonie 2015/2016 był większy niż w poprzednim roku gospodarczym. Od 1 lipca 2015 r. do 31 maja 2016 r. import ziarna zbóż wyniósł 1,2 mln ton wobec 991 tys. ton przed rokiem. Zwiększył się przede wszystkim przywóz kukurydzy (o 83%, do 533 tys. ton), a także pszenicy (o 2%, do 516 tys. ton) i pszenżyta (o 63%, do 7,7 tys. ton), a zmniejszył pozostałych rodzajów zbóż podstawowych. Import produktów zbożowych pierwotnego przetwórstwa, w porównaniu z analogicznym okresem sezonu 2014/2015, był o 24% większy, a produktów wysokoprzetworzonych o 10% większy. Z uwagi na mniejsze niż przed rokiem zasoby zbóż w kraju, import ziarna w czerwcu br. mógł osiągnąć poziom znacząco wyższy niż w czerwcu 2015 r. Ocenia się, że w całym sezonie 2015/2016 do kraju (w ekwiwalencie ziarna) przywieziono 2,7 mln ton ziarna zbóż i przetworów zbożowych, o 54% więcej niż w tym samym okresie sezonu 2014/2015. W sezonie 2016/2017, z uwagi na konieczność uzupełnienia strukturalnych braków w podaży krajowego ziarna, niezbędny będzie import, który może być mniejszy od szacowanego na sezon 2015/2016 i wynieść 1,9 2,0 mln ton. Na obroty polskiego handlu zagranicznego duży wpływ będą miały relacje cen krajowych do notowanych w pozostałych państwach UE, zwłaszcza położonych najbliżej Polski. W sezonie 2016/2017 przewidywane większe niż w 2015 r. zbiory zbóż i mniejszy popyt eksportowy pozwolą na częściowe odbudowanie zapasów. Prognoza cen skupu zbóż do grudnia 2016 r. W Polsce niewiele większe niż przed rokiem zasoby będą wywierały presję na wzrost cen zbóż. Wzrost ten będzie jednak hamowany dużą dostępnością ziarna na rynku światowym. W związku z tym przewiduje się, że krajowe ceny zbóż do końca 2016 r. będą zbliżone do cen sprzed roku lub nieco niższe. 6

Rynek zbóż Zespół Ekspertów ocenił, że w Polsce ceny pszenicy i żyta do grudnia 2016 r. mogą kształtować się następująco: Wyszczególnienie j.m. wrzesień 2016 r. grudzień Pszenica ogółem 1) zł/t 620 650 640 680 Pszenica konsumpcyjna 2) zł/t 640 670 660 700 Żyto 1) zł/t 500 530 520 560 1) Dotyczy średniej ważonej ceny danego rodzaju zboża zarówno konsumpcyjnego, jak i paszowego. 2) Dotyczy średniej miesięcznej ceny pszenicy przeznaczonej na cele konsumpcyjne, notowanej w ramach Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW. 7

IX 2014 XII 2014 III 2015 VI 2015 IX 2015 XII 2015 III 2016 VI 2016 IX 2016 XII 2016 Rynek wieprzowiny 2. RYNEK WIEPRZOWINY Sytuacja cenowa w drugim kwartale 2016 r. Od końca kwietnia 2016 r. obserwuje się szybki wzrost unijnych, w tym krajowych, cen skupu trzody chlewnej. W maju 2016 r. (według GUS) żywiec wieprzowy skupowano średnio po 4,50 zł/kg, o 10% drożej niż w poprzednim miesiącu i o 6% drożej niż przed rokiem. W UE w maju 2016 r. (według KE) świnie rzeźne klasy E kupowano średnio po 136,85 EUR/100 kg masy poubojowej schłodzonej, o 7% drożej niż miesiąc wcześniej, ale o 4% taniej niż przed rokiem. Krajowa cena trzody chlewnej tej klasy w przeliczeniu na euro była zbliżona do ceny unijnej 9. 5,25 CENY SKUPU ŻYWCA WIEPRZOWEGO [zł/kg] 5,25 5,00 4,75 GUS 5,00 4,75 4,50 4,50 4,25 prognoza 4,25 4,00 4,00 3,75 3,75 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS i prognozy Zespołu Ekspertów. W dniach 27 czerwca 3 lipca 2016 r. zakłady mięsne objęte monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW za trzodę chlewną płaciły przeciętnie 5,23 zł/kg, o 8% więcej niż przed miesiącem i o 21% więcej niż rok wcześniej. W UE na przełomie czerwca i lipca 2016 r. za świnie rzeźne klasy E płacono przeciętnie 157,46 EUR/100 kg, o 8% więcej niż miesiąc wcześniej i o 10% więcej niż przed rokiem. Krajowa cena żywca wieprzowego tej klasy wyrażona w walucie unijnej wyniosła 156,23 EUR/100 kg. Niższe niż w Polsce ceny trzody chlewnej odnotowano w dziesięciu państwach UE, w tym w: Belgii, Danii, Holandii 9 Data odczytu: 29 czerwca 2016 r. 8

Rynek wieprzowiny i we Francji 10. W ciągu ostatnich dwóch miesięcy znacząco wzrosły również ceny trzody chlewnej w USA i Kanadzie, kształtując się na poziomie zbliżonym do średniej unijnej 11. Czynniki wpływające na poziom cen skupu: pogłowie trzody chlewnej oraz produkcja żywca wieprzowego w Polsce i UE Utrzymujące się niekorzystne dla producentów żywca wieprzowego relacje cen spowodowały redukcję krajowego pogłowia trzody chlewnej, które w marcu 2016 r. liczyło 10,2 mln sztuk, o 11,5% mniej niż przed rokiem. Spadek liczebności nastąpił we wszystkich grupach wiekowo-użytkowych, przy czym największy był w przypadku loch (o 16%), zwłaszcza loch prośnych (o 17%). Znacząco zmalało też pogłowie prosiąt (o 13%), warchlaków (o 12%) i tuczników (o 9%) 12. Biorąc pod uwagę zmiany liczebności poszczególnych grup, analitycy ARR przewidują, że w kolejnych miesiącach w Polsce dojdzie do pogłębienia spadku liczby świń. Zmiany w pogłowiu zapowiadają także zmniejszenie krajowej produkcji żywca wieprzowego w 2016 r. Uwzględniając stan i strukturę pogłowia trzody chlewnej, IERiGŻ PIB ocenia, że w pierwszej połowie 2016 r. krajowa produkcja żywca wieprzowego mogła wynieść około 1 090 tys. ton (849 tys. ton mpc. 13 ), o 8% mniej niż w analogicznym okresie 2015 r. W drugiej połowie 2016 r. produkcja może ukształtować się na poziomie około 1 050 tys. ton (822 tys. ton mpc.), o 10% niższym niż w tym samym okresie 2015 r. Unijne pogłowie trzody chlewnej w końcu 2015 r. (zgodnie z danymi Eurostatu) było nieco (o 0,4%) większe niż przed rokiem. Wzrosła jedynie liczba warchlaków (o 1,2%) i tuczników (tylko o 0,1%). Zmalało natomiast pogłowie prosiąt (o 0,2%) oraz loch (o 2%), zwłaszcza loch prośnych (o 2,4%) 14. Według danych KE w pierwszym kwartale 2016 r. uboje trzody chlewnej w UE były tylko o 0,3% większe niż w tym samym okresie 2015 r. Biorąc pod uwagę odnotowane w UE zmiany w pogłowiu, zwłaszcza spadek liczebności loch i prosiąt, analitycy ARR oceniają, że w kolejnych miesiącach 2016 r. unijna produkcja żywca wieprzowego może być mniejsza niż rok wcześniej. 10 Data odczytu: 7 lipca 2016 r. 11 Committee for the Common Organisation of the Agricultural Markets 23 June 2016. 12 Opracowanie sygnalne Pogłowie świń według stanu w marcu 2016 roku, GUS, 20 maja 2016 r. 13 Mpc. masa poubojowa ciepła. 14 Dane z 21 państw członkowskich, tj. nieobejmujące Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Luksemburga, Węgier, Rumunii i Szwecji. 9

Rynek wieprzowiny Prywatne przechowywanie wieprzowiny Na początku 2016 r. ze względu na niskie ceny trzody chlewnej, KE po raz kolejny uruchomiła mechanizm dopłat do prywatnego przechowywania wieprzowiny 15. W całej UE mechanizmem objęto 90 tys. ton wieprzowiny, w tym w Polsce 5,9 tys. ton. W Unii Europejskiej pierwsze partie wieprzowiny przechowywanej z dopłatą (łącznie 2 tys. ton) zostały wycofane w marcu. W kwietniu wycofano 24,2 tys. ton, a w maju 26,2 tys. ton 16. Tak więc na okres czerwiec lipiec do wycofania pozostało 37,6 tys. ton. W Polsce w drugim kwartale br. wycofano 3,7 tys. ton wieprzowiny, a w lipcu pozostałe 2,2 tys. ton. Nadzwyczajne wsparcie w sektorze wieprzowiny Komisja Europejska zgodnie z rozporządzeniem delegowanym (UE) 2015/1853 uruchomiła tymczasową nadzwyczajną pomoc dla rolników w sektorach hodowlanych 17. W sektorze wieprzowiny o nadzwyczajne wsparcie mogli ubiegać się rolnicy, którzy: według danych zawartych w rejestrze zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt 30 września 2015 r. posiadali nie więcej niż 2 tys. świń, w okresie 1 października 2015 r. 7 stycznia 2016 r. co najmniej 5 świń sprzedanych przez tych producentów zostało poddanych ubojowi w rzeźni; w okresie 1 października 31 grudnia 2015 r. zbyli z przeznaczeniem do uboju co najmniej 5 i nie więcej niż 2 tys. świń objętych kodem CN 0103 92 19 lub loch objętych kodem CN 0103 92 11 18.. Do udzielenia wsparcia finansowego w ramach tymczasowej nadzwyczajnej pomocy dla producentów trzody chlewnej zakwalifikowało się 63,1 tys. wniosków, najwięcej z woj. wielkopolskiego (19 tys.), kujawsko-pomorskiego (10 tys.) i łódzkiego (7 tys.). Liczba świń zakwalifikowanych do wsparcia wynosi 2,2 mln szt. w przypadku chowu zamkniętego oraz 1,6 mln szt. w przypadku chowu otwartego. Wysokość wsparcia przysługującego do jednej świni utrzymywanej w cyklu zamkniętym wyniosła 40,21758 zł, natomiast w cyklu otwartym 20,10879 zł. 15 Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/ 2334 z 14 grudnia 2015 r. wprowadzające prywatne przechowywanie wieprzowiny oraz ustalające z góry stawkę dopłat. 16 Committee for the Common Organisation of the Agricultural Markets 20 July 2016. 17 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/1853 z dnia 15 października 2015 r. ustanawiające tymczasową nadzwyczajną pomoc dla rolników w sektorach hodowlanych. 18 Rozporządzenie Rady Ministrów z 22 stycznia 2016 r. w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem tymczasowej nadzwyczajnej pomocy dla rolników w sektorach hodowlanych (Dz. U. 2016 poz. 141). 10

Rynek wieprzowiny Agencja Rynku Rolnego w ramach tymczasowej nadzwyczajnej pomocy w sektorach hodowlanych przekazała na rachunki producentów świń około 123 mln zł. handel światowy Departament Rolnictwa USA (USDA) ocenia, że w 2016 r. globalna produkcja wieprzowiny może być o około 1% mniejsza niż w 2015 r. Ograniczenie produkcji może nastąpić nie tylko w UE, ale też w Chinach (o 2,5%), które w 2015 r. posiadały 50% udział w światowym rynku. Zwiększenie produkcji jest natomiast przewidywane u pozostałych czołowych globalnych producentów: w USA, Brazylii, Rosji, Wietnamie, Kanadzie, na Filipinach, w Meksyku, Japonii i Korei Południowej. USDA prognozuje na 2016 r. wzrost globalnego popytu importowego wobec notowanego w roku poprzednim. Import zwiększą głównie kraje Dalekiego Wschodu: Chiny, Japonia, Tajwan, Hongkong, Korea Południowa i Filipiny. Zmaleje natomiast przywóz wieprzowiny do Rosji 19. handel UE z krajami trzecimi Niższe niż na początku 2015 r. unijne ceny wieprzowiny przyczyniły się do wzrostu eksportu tego mięsa z UE. W okresie pierwszych czterech miesięcy 2016 r. z UE wywieziono (w ekwiwalencie tusz 20 ) 1,3 mln ton produktów wieprzowych, o 35% więcej niż w tym samym okresie 2015 r. Najwięcej wieprzowiny wyeksportowano do Azji Południowo-Wschodniej: do Chin (44% unijnego eksportu tego mięsa, blisko dwa razy więcej niż przed rokiem), Hongkongu (9%, o 46% więcej), Japonii (9%, o 23% więcej) i na Filipiny (6%, o 35% więcej) 21. Na cały 2016 r. KE przewiduje wzrost wywozu asortymentu wieprzowego z UE na poziomie 18%. Import wieprzowiny do UE w roku 2016, pomimo przewidywanego wzrostu, nadal będzie znikomy 22. polski handel zagraniczny W wyniku ożywionego popytu zagranicznego oraz relatywnie niskich cen krajowych eksport żywca, mięsa, tłuszczów i przetworów wieprzowych z Polski w okresie styczeń maj 2016 r. był o 8% większy niż w tym samym okresie 2015 r. i w ekwiwalencie tusz wyniósł 274 tys. ton. W tym czasie do Polski sprowadzono 19 Livestock and Poultry: World Markets and Trade, USDA, kwiecień 2016 r. 20 Termin ekwiwalent tusz/tuszek jest odpowiednikiem pojęcia ekwiwalent mięsa. 21 Committee for the Common Organisation of the Agricultural Markets 23 June 2016. 22 Short-Term Outlook for EU arable crops, dairy and meat markets in 2016 and 2017, KE, czerwiec 2016 r. 11

Rynek wieprzowiny 339 tys. ton asortymentu wieprzowego, o 1% więcej niż przed rokiem 23. Analitycy ARR oceniają, że w kolejnych miesiącach 2016 r., w miarę pogłębiającego się spadku produkcji, polski eksport produktów wieprzowych może ulec ograniczeniu i w całym 2016 r. może ukształtować się na poziomie około 660 tys. ton, podczas gdy w 2015 r. wyniósł 647 tys. ton. Import może natomiast ulec zwiększeniu do około 865 tys. ton z 829 tys. ton w 2015 r. W efekcie spadek podaży wieprzowiny na rynku krajowym w 2016 r. może być nieco mniejszy niż spadek produkcji. krajowe spożycie W 2016 r. krajowe spożycie wieprzowiny może ukształtować się na poziomie około 40 kg na mieszkańca, a więc niższym niż w 2015 r., kiedy mogło wynieść 41,7 kg 24. Będzie jednak ono większe niż w 2014 r., kiedy (według GUS) wyniosło 39,1 kg na mieszkańca. Prognoza cen skupu żywca wieprzowego do grudnia 2016 r. Prognozowany na 2016 r. spadek produkcji żywca wieprzowego w Polsce i w innych państwach UE będzie skutkował wzrostem cen trzody chlewnej. Dodatkowym czynnikiem stymulującym wzrost cen będzie przewidywane ożywienie popytu eksportowego. Zespół Ekspertów przewiduje, że do września br. ceny skupu żywca wieprzowego będą rosły. W czwartym kwartale 2016 r. przewidywany jest sezonowy spadek cen, jednak ich poziom będzie o 17 20% wyższy niż w analogicznych miesiącach 2015 r. Zespół Ekspertów ocenił, że w Polsce ceny skupu żywca wieprzowego do grudnia 2016 r. mogą kształtować się następująco: Wyszczególnienie j.m. wrzesień 2016 r. grudzień Żywiec wieprzowy zł/kg 4,90 5,10 4,50 4,80 23 Obliczenia analityków ARR na podstawie wstępnych danych Ministerstwa Finansów. 24 Rynek Mięsa Stan i Perspektywy, nr 50 (maj 2016 r.), IERiGŻ PIB, ARR, MRiRW. 12

IX 2014 XII 2014 III 2015 VI 2015 IX 2015 XII 2015 III 2016 VI 2016 IX 2016 XII 2016 Rynek wołowiny i cielęciny 3. RYNEK WOŁOWINY I CIELĘCINY Sytuacja cenowa w drugim kwartale 2016 r. W 2016 r., na skutek większej produkcji wołowiny zarówno na świecie, jak i w UE ceny unijnego bydła kształtują się poniżej ubiegłorocznych. W maju 2016 r. w UE przeciętna cena zakupu bydła rzeźnego klasy R3 wynosiła 361,63 EUR/100 kg masy poubojowej schłodzonej i była o 6% niższa niż przed rokiem. W Polsce cena bydła tej klasy wynosiła 300,02 EUR/100 kg masy poubojowej schłodzonej, o 0,7% mniej niż w kwietniu br. oraz o 6,5% mniej niż przed rokiem. W Polsce na skutek deprecjacji złotego spadek cen wyrażonych w złotych był zdecydowanie mniejszy. W maju 2016 r. (według GUS) bydło ogółem (bez cieląt) skupowano po 6,09 zł/kg, o 0,6% taniej niż przed rokiem, a bydło młode po 6,39 zł/kg, o 1% drożej. W czerwcu średnia krajowa cena skupu żywca wołowego była nieznacznie (o 0,2%) wyższa niż w poprzednim miesiącu. Na przełomie czerwca i lipca (według Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW) za bydło płacono 6,17 zł/kg, nieco (o 0,5%) więcej niż przed rokiem. W tym czasie średnia cena polskiej wołowiny klasy R3 wyrażona w euro wynosiła 298,83 EUR/100 kg masy poubojowej schłodzonej i była o 17% niższa od średniej unijnej (358,77 EUR/100 kg). CENY SKUPU ŻYWCA WOŁOWEGO [zł/kg] 6,75 GUS prognoza 6,75 6,50 6,50 6,25 6,25 6,00 6,00 5,75 5,75 5,50 5,50 Bydło ogółem (bez cieląt) Młode bydło rzeźne Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS i prognozy Zespołu Ekspertów. 13

Rynek wołowiny i cielęciny Czynniki wpływające na poziom cen skupu: pogłowie bydła oraz produkcja żywca wołowego W Polsce utrzymuje się spadkowa tendencja w pogłowiu krów. Rośnie natomiast pogłowie pozostałego bydła. W efekcie w 2015 r. udział krów w pogłowiu bydła wyniósł 40% wobec 60% w 2003 r., co wskazuje na rosnące znaczenie mięsnego kierunku chowu bydła. W grudniu 2015 r. krajowe pogłowie bydła liczyło około 5,8 mln szt., o 1,8% więcej niż przed rokiem. Najbardziej zwiększyła się liczba cieląt poniżej 1 roku (o 11,5%) i młodego bydła w wieku 1 2 lat (o 6%). Natomiast bydła w wieku 2 lat i więcej było o 5,5% mniej, co wynikało m.in. z 4% zmniejszenia ogółu pogłowia krów 25. Szacuje się, że w grudniu 2016 r. pogłowie bydła ogółem, tak jak przed rokiem, prawdopodobnie wyniesie około 5,8 mln szt. 26. W 2016 r., przy dalszym wzroście liczebności bydła opasowego, skala redukcji pogłowia krów będzie mniejsza niż w drugim półroczu 2015 r. W rezultacie, w ocenie IERiGŻ PIB, produkcja żywca wołowego w całym 2016 r. może wynieść około 878 tys. ton (460 tys. ton mpc.), o 3% mniej niż w 2015 r. Unijna produkcja wołowiny w 2016 r. może być o 2% większa niż w 2015 r. i wynieść blisko 7,9 mln ton 27. handel UE z krajami trzecimi Rosnący popyt na wołowinę, zwłaszcza ze strony krajów azjatyckich oraz Turcji, spowodował, że w okresie styczeń kwiecień 2016 r. unijny eksport tego mięsa był o 12% większy niż w tym samym okresie 2015 r. i wyniósł 204 tys. ton. Najwięcej produktów wołowych i cielęcych z UE wywieziono do Turcji (9% unijnego eksportu, o 81% więcej niż przed rokiem). Większy niż przed rokiem był wywóz wołowiny również do mniejszych odbiorców, tj. do Libii, na Filipiny i do Rosji 28. Ważnymi kierunkami eksportu pozostał Hongkong (8% udziału), Liban (7%) i Izrael (6%). W tym czasie import wołowiny do UE wyniósł 109 tys. ton i był o 3% mniejszy niż przed rokiem. Wołowinę przywożono głównie od największych światowych eksporterów, tj. z Brazylii, Urugwaju, Argentyny i Australii. 25 Zwierzęta gospodarskie w 2015 r., GUS, Warszawa 2016 r. 26 Rynek Mięsa Stan i Perspektywy, nr 50 (maj 2016 r.), IERiGŻ PIB, ARR, MRiRW. 27 Short-Term Outlook for EU arable crops, dairy and meat markets in 2016 and 2017, KE, lipiec 2016 r. 28 Beef & Veal Market Situation, CMO Committee z 23 czerwca 2016 r. 14

Rynek wołowiny i cielęciny polski handel zagraniczny Konkurencyjność cenowa polskiej wołowiny na rynku unijnym sprzyja wzrostowi eksportu z Polski. W okresie pierwszych pięciu miesięcy 2016 r. z kraju wywieziono 173 tys. ton żywca, mięsa oraz przetworów wołowych i cielęcych (w ekwiwalencie tusz), o 2% więcej niż w analogicznym okresie 2015 r. Głównymi odbiorcami wołowiny z Polski są kraje UE (w szczególności Włochy, Niemcy i Holandia), a spośród krajów nienależących do UE m.in. Bośnia i Hercegowina, Izrael oraz Uzbekistan. Przewidywany spadek produkcji wołowiny w drugim półroczu 2016 r. może przyczynić się do ograniczenia również jej eksportu. W efekcie w całym 2016 r. wielkość eksportu wołowiny może być zbliżona do uzyskanej w 2015 r. i wynieść około 435 tys. ton. Import wołowiny i cielęciny do Polski jest niewielki. W okresie styczeń maj br. wyniósł 18 tys. ton, o 2% więcej niż przed rokiem. Wzrost importu był efektem zwiększonego przywozu mięsa (o 1,3 tys. ton). Zmniejszył się natomiast import żywca (o około 6 tys. szt.), w tym cieląt (o 4,7 tys. szt.). Prognozuje się, że import asortymentu wołowego i cielęcego może wzrosnąć z 43 tys. ton w 2015 r. do 47 tys. ton w 2016 r. spożycie W 2015 r., tak jak w 2014 r., konsumpcja wołowiny ukształtowała się na poziomie 1,6 kg na mieszkańca wobec 1,5 kg w 2013 r. 29. W pierwszym półroczu 2016 r. ceny detaliczne tego gatunku mięsa nieznacznie wzrosły (o 0,2%) w porównaniu z tym samym okresem 2015 r., podczas gdy ceny mięsa wieprzowego i drobiowego obniżyły się. Według oceny IERiGŻ PIB pod koniec 2016 r. ceny detaliczne wołowiny mogą być wyższe niż przed rokiem, a bilansowe spożycie mięsa wołowego prawdopodobnie zmniejszy się do 1,5 kg na mieszkańca. Prognoza cen skupu bydła do grudnia 2016 r. Przewidywany wzrost unijnej produkcji będzie równoważony większym jej eksportem. Czynnikiem sprzyjającym zwiększeniu eksportu będzie otwarcie rynku tureckiego i japońskiego na import wołowiny z Unii Europejskiej 30. Wzrost popytu jest możliwy także ze strony innych krajów azjatyckich oraz afrykańskich. Tak więc oce- 29 Rynek Mięsa Stan i Perspektywy, nr 50 (maj 2016 r.), IERiGŻ PIB, ARR, MRiRW. 30 W 2014 r. Japonia zniosła embargo na import wołowiny z Polski, a w 2015 r. Turcja ponownie otworzyła rynek na import mięsa wołowego z UE z zerową stawką celną. 15

Rynek wołowiny i cielęciny nia się, że ceny w UE będą oscylowały wokół poziomu z 2015 r. Z uwagi na duży udział eksportu w zagospodarowaniu krajowej produkcji ceny żywca wołowego w Polsce są w dużej mierze zależne od poziomu cen w UE oraz od kursu złotego. Biorąc pod uwagę deprecjację złotego oraz przewidywany spadek krajowej produkcji, przewiduje się, że po sezonowym spadku jesienią br. w ostatnim kwartale ceny skupu bydła w Polsce mogą wzrosnąć, ale będą kształtować się na poziomie zbliżonym do notowanego rok wcześniej. Uwzględniając wahania sezonowe, Zespół Ekspertów prognozuje, że do grudnia 2016 r. ceny skupu żywca wołowego (bez cielęcego) mogą kształtować się następująco: Wyszczególnienie j.m. wrzesień 2016 r. grudzień Bydło ogółem zł/kg 5,90 6,20 6,00 6,40 Młode bydło rzeźne zł/kg 6,10 6,40 6,20 6,60 16

IX 2014 XII 2014 III 2015 VI 2015 IX 2015 XII 2015 III 2016 VI 2016 IX 2016 XII 2016 Rynek drobiu 4. RYNEK DROBIU Sytuacja cenowa w drugim kwartale 2016 r. W okresie styczeń czerwiec 2016 r. na rynku krajowym ceny skupu kurcząt brojlerów, pomimo wzrostu, pozostawały na poziomie niższym niż przed rokiem. Niski poziom cen był warunkowany dynamicznym wzrostem krajowej produkcji przy wolniejszym tempie wzrostu konsumpcji. Według danych z zakładów drobiarskich objętych monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW w czerwcu 2016 r. kurczęta brojlery skupowano średnio po 3,43 zł/kg, o 4,5% taniej niż przed rokiem. Ceny skupu indyków w ciągu pierwszych sześciu miesięcy 2016 r. wykazywały tendencję spadkową. W czerwcu br. indyki skupowano po 5,15 zł/kg, o 11% taniej niż na początku roku oraz o 12% taniej niż rok wcześniej. W okresie pierwszych pięciu miesięcy 2016 r. średnia cena skupu żywca drobiowego ogółem (wg GUS) kształtowała się na poziomie niższym niż przed rokiem. W maju br. za drób płacono przeciętnie 3,72 zł/kg, o 4% mniej niż przed rokiem. CENY SKUPU KURCZĄT BROJLERÓW [zł/kg] 3,80 3,80 3,70 MRiRW prognoza 3,70 3,60 3,60 3,50 3,50 3,40 3,40 3,30 3,30 3,20 3,20 3,10 3,10 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych MRiRW i prognozy Zespołu Ekspertów. Tuszki kurcząt w czerwcu 2016 r. zbywano po 5,35 zł/kg, o 7% drożej niż na początku br., ale o 8% taniej niż w czerwcu 2015 r. Krajowe tuszki kurcząt są jednymi z najtańszych w Unii Europejskiej. Zgodnie z danymi Komisji Europejskiej w maju br. średnia cena sprzedaży tuszek kurcząt w Polsce wyrażona w walucie unijnej wyniosła 17

Rynek drobiu 129,49 EUR/100 kg i była o 52 EUR/kg niższa od średniej ceny w UE (181,83 EUR/kg) oraz o 31 EUR/kg niższa od ceny w Wielkiej Brytanii, będącej głównym konkurentem Polski na unijnym rynku mięsa drobiowego. Czynniki wpływające na poziom cen skupu: produkcja i skup żywca drobiowego Produkcja żywca drobiowego w Polsce w 2015 r. wzrosła o 7% w porównaniu z 2014 r. i wyniosła 2,8 mln ton (około 2 mln ton mpc.). Równocześnie, zgodnie z danymi GUS, o 7% (do 2,7 mln ton) zwiększył się skup drobiu. Do wzrostu produkcji przyczyniły się: proces inwestowania w nowe kurniki, relatywnie niskie ceny pasz oraz możliwości zwiększania eksportu. W okresie styczeń maj 2016 r. skup żywca drobiowego był o 23% większy niż przed rokiem, co świadczy o utrzymaniu wysokiej dynamiki wzrostu produkcji. W drugiej połowie roku tempo wzrostu produkcji może ulec osłabieniu. Przewiduje się, że w całym 2016 r. produkcja żywca drobiowego w Polsce wzrośnie o 11%, do 3,1 mln ton (2,2 mln ton mpc.). Zgodnie z prognozami KE unijna produkcja mięsa drobiowego w 2016 r. będzie się rozwijać wolniej niż w 2015 r. Wolniejsze będzie także tempo przyrostu konsumpcji 31. handel zagraniczny Eksport żywca, mięsa i przetworów drobiowych (w ekwiwalencie tuszek) w 2015 r. wyniósł 1,03 mln ton i był o 18% większy niż w poprzednim roku. Krajowe mięso drobiowe znajdowało nabywców głównie w krajach UE zwłaszcza w Niemczech, Wielkiej Brytanii oraz we Francji i w Czechach. W okresie od stycznia do maja 2016 r. z Polski wyeksportowano 457 tys. ton asortymentu drobiowego, o 12% więcej niż przed rokiem. W całym 2016 r. przewiduje się wzrost eksportu drobiu do 1,15 mln ton. Przesłankami do prognozowania wzrostu eksportu są: przewaga cenowa polskiego drobiu na rynku unijnym, przewidywany wzrost konsumpcji drobiu w UE oraz rozwój unijnego eksportu drobiu stymulowany rosnącą konsumpcją globalną. Równocześnie ograniczająco na dynamikę wzrostu eksportu będzie wpływać duża konkurencja ze strony Brazylii. Trwające dwustronne negocjacje pomiędzy UE a USA, Kanadą, Tajwanem, Chinami, RPA i Arabią Saudyjską, dotyczące zwiększenia handlu drobiem mogą 31 Short-Term Outlook for EU arable crops, dairy and meat markets in 2016 and 2017, KE, lipiec 2016 r. 18

Rynek drobiu przyczynić się do dalszej dywersyfikacji kierunków eksportu i wzrostu krajowego eksportu drobiu. W 2015 r. do Polski zaimportowano 116 tys. ton drobiu (o 8 tys. ton więcej niż w roku poprzednim). Rosnąca produkcja krajowa oraz osłabienie złotego wpływają ograniczająco na import drobiu w 2016 r. W ciągu pierwszych pięciu miesięcy br. do kraju sprowadzono 46 tys. ton drobiu, o 1% mniej niż przed rokiem. Przewiduje się, że w całym 2016 r. import drobiu do Polski będzie nieco mniejszy niż w roku 2015. Podobnie jak w poprzednich latach import będzie miał charakter uzupełniający dla oferty krajowej. spożycie Zgodnie z szacunkiem IERiGŻ PIB w 2015 r. konsumpcja mięsa drobiowego w Polsce wzrosła tylko nieznacznie (o 0,1 kg), do 28,3 kg na mieszkańca 32. Tak mały wzrost konsumpcji drobiu był m.in. efektem szybszego niż cen drobiu spadku detalicznych cen wieprzowiny. Ograniczająco na wzrost konsumpcji oddziaływała także bariera popytu wynikająca z osiągniętego już wysokiego poziomu spożycia mięsa drobiowego. Zgodnie z prognozą IERiGŻ PIB bilansowa konsumpcja mięsa drobiowego w 2016 r. wzrośnie do 28,8 kg na mieszkańca. Wzrost konsumpcji drobiu będzie uwarunkowany spodziewanym wzrostem cen mięsa wieprzowego, wynikającym ze spadku jego podaży. Prognoza cen skupu do grudnia 2016 r. Na skutek rosnącej produkcji ceny skupu kurcząt brojlerów do końca 2016 r. będą kształtować się na relatywnie niskim poziomie. Przewidywany wzrost produkcji drobiu będzie równoważony popytem eksportowym oraz utrzymującą się wysoką konsumpcją krajową. Biorąc pod uwagę wahania sezonowe, Zespół Ekspertów przewiduje następujące poziomy średnich krajowych cen skupu kurcząt brojlerów: Wyszczególnienie j.m. wrzesień 2016 r. grudzień Kurczęta brojlery zł/kg 3,50-3,70 3,20-3,40 32 Rynek Drobiu Stan i Perspektywy, nr 49 (maj 2016 r.), IERiGŻ PIB, ARR, MRiRW. 19

IX 2014 XII 2014 III 2015 VI 2015 IX 2015 XII 2015 III 2016 VI 2016 IX 2016 XII 2016 Rynek mleka i produktów mleczarskich 5. RYNEK MLEKA I PRODUKTÓW MLECZARSKICH Sytuacja cenowa w drugim kwartale 2016 r.: mleko surowe Na rynku światowym w drugim kwartale 2016 r. utrzymała się spadkowa tendencja cen mleka. W Nowej Zelandii w maju 2016 r. producenci za mleko uzyskiwali 20,11 EUR/100 kg, a w USA 28,26 EUR/100 kg, w obu przypadkach o 14% mniej niż rok wcześniej 33. Również w Unii Europejskiej ceny surowca były o 14% niższe niż rok wcześniej i w czerwcu br. wyniosły 25,87 EUR/100 kg 34. W Polsce (według GUS) w czerwcu br. za mleko płacono przeciętnie 99,97 zł/hl, o 9% mniej niż przed rokiem. W przeliczeniu na walutę unijną cena skupu mleka wyniosła 23,16 EUR/100 kg i była o 11% niższa niż średnio w UE 35. CENY SKUPU MLEKA [zł/hl] 130 130 125 125 120 GUS prognoza 120 115 115 110 110 105 105 100 100 95 95 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS i prognozy Zespołu Ekspertów. masło w blokach i odtłuszczone mleko w proszku (OMP) Na skutek ożywienia globalnego popytu na produkty mleczarskie w maju 2016 r. przerwana została spadkowa tendencja ich cen w UE. Na przełomie czerwca i lipca 33 Dane CLAL data odczytu 12.07.2016 r. 34 Milk Market Observatory data odczytu 20.07.2016 r. 35 Dane ZSRIR MRiRW raportowane do Komisji Europejskiej. 20

IX 2014 XII 2014 III 2015 VI 2015 IX 2015 XII 2015 III 2016 VI 2016 IX 2016 XII 2016 Rynek mleka i produktów mleczarskich 2016 r. unijni producenci za masło przeciętnie uzyskiwali 2,97 EUR/kg, o 7% więcej niż miesiąc wcześniej. Odtłuszczone mleko w proszku zbywano po 1,70 EUR/kg, o 1% drożej. Jednak w odniesieniu do cen sprzed roku masło było tańsze o 1%, a OMP o 5%. W Polsce w maju 2016 r. (dane GUS) przeciętna cena masła w blokach wyniosła 12,13 zł/kg (z VAT) i była o 1% niższa niż miesiąc wcześniej i o 9,5% niższa niż przed rokiem. Cena OMP ukształtowała się na poziomie 7,30 zł/kg (z VAT) i była zbliżona do notowanej w kwietniu br., ale o 10% niższa niż w maju 2015 r. W czerwcu 2016 r. odnotowano wzrost cen masła 36. Na przełomie czerwca i lipca 2016 r. przeciętnie za masło w blokach płacono 12,01 zł/kg (bez VAT), o 16% więcej niż miesiąc wcześniej i o 2% więcej niż przed rokiem. Na niskim poziomie utrzymują się natomiast ceny OMP. Za produkt ten uzyskiwano 7,02 zł/kg (bez VAT), o niecały 1% mniej niż na przełomie maja i czerwca br. oraz o 6% mniej niż rok wcześniej. 15,00 14,00 13,00 12,00 CENY ZBYTU MASŁA I ODTŁUSZCZONEGO MLEKA W PROSZKU [zł/kg] z podatkiem VAT 15,00 14,00 13,00 12,00 11,00 10,00 GUS prognoza 11,00 10,00 9,00 9,00 8,00 8,00 7,00 7,00 Masło w blokach Odtłuszczone mleko w proszku Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS i prognozy Zespołu Ekspertów. Czynniki wpływające na poziom cen: produkcja mleka na świecie Na rynku światowym trwa nieprzerwany wzrost produkcji mleka. W 2016 r. może 36 Ceny według danych MRiRW z zakładów objętych monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej. 21

Rynek mleka i produktów mleczarskich ona osiągnąć poziom 816 mln ton 37, o 1,6% wyższy od szacowanego na rok 2015. Do wzrostu globalnej produkcji mleka przyczyni się znaczący wzrost produkcji w Azji (o 3%), a szczególnie w Indiach (o 5%). Produkcja wzrośnie także w obu Amerykach oraz w Europie, natomiast w Oceanii może ulec niewielkiemu obniżeniu. pogłowie krów, produkcja i dostawy mleka w Polsce Na skutek niskich cen skupu mleka i spadku opłacalności produkcji, w Polsce przyspieszeniu uległ proces redukcji pogłowia krów mlecznych. W grudniu 2015 r. (według danych GUS) ich liczba była o 5,1% (o blisko 114 tys. szt.) mniejsza niż rok wcześniej i wyniosła 2 134 tys. szt. Zdaniem ekspertów IERiGŻ PIB w grudniu 2016 r. pogłowie krów mlecznych może ukształtować się na poziomie 2 080 tys. szt., o 2,5% niższym niż rok wcześniej. W 2017 r. dynamika spadku liczby krów prawdopodobnie utrzyma się na poziomie około 2% 38. Przewidywany dalszy wzrost mleczności krów nie zrekompensuje spadku pogłowia. IERiGŻ PIB ocenia, że w 2016 r. wydajność mleka od jednej krowy osiągnie poziom 5 940 litrów, o 3,8% wyższy niż 2015 r., a produkcja surowca może być o niecały 1% mniejsza niż w 2015 r. i wynieść 12,8 mld litrów 39. W okresie styczeń maj 2016 r. (według GUS) dostawy surowca były o ponad 7% większe niż w tym samym okresie 2015 r. i ukształtowały się na poziomie 4,6 mld litrów. Przewiduje się, że w drugim półroczu skup będzie mniejszy niż w porównywalnym okresie 2015 r. W efekcie, w całym 2016 r. dostawy mleka do skupu mogą być zbliżone do zrealizowanych w 2015 r. i wynieść około 10,6 mld litrów. produkcja odtłuszczonego mleka w proszku i masła Zwiększona podaż mleka powoduje wzrost unijnej produkcji artykułów mleczarskich. Wzrostowi produkcji OMP sprzyjają możliwość jego sprzedaży na zapasy interwencyjne oraz względnie długi okres przechowywania. Do wzrostu produkcji masła przyczynia się natomiast rosnący popyt na ten produkt na rynku USA (w związku z zakazem stosowania tłuszczów trans zawartych przede wszystkim w utwardzonych tłuszczach roślinnych). Według danych Komisji Europejskiej w okresie pierwszych czterech miesięcy 2016 r. w UE wyprodukowano 571 mln ton OMP, 37 Prognoza FAO Food Outlook Biannual report on global food markets June 2016 Milk and milk products. 38 Rynek Mleka Stan i Perspektywy, nr 50 (kwiecień 2016 r.), IERiGŻ PIB, ARR, MRiRW. 39 W 2015 r. produkcja mleka wyniosła 12 859 mln litrów dane GUS Mały Rocznik Statystyczny Polski 2016 r. 22

Rynek mleka i produktów mleczarskich o 18% więcej niż w porównywalnym okresie 2015 r. Jednocześnie unijna produkcja masła wzrosła o 12% i osiągnęła poziom 783 mln ton 40. W Polsce w okresie styczeń maj 2016 r. wyprodukowano 92 tys. ton masła i 79 tys. ton OMP, w obu przypadkach o 17% więcej niż rok wcześniej 41. Analitycy ARR przewidują, że ogółem w 2016 r. produkcja odtłuszczonego mleka w proszku może ukształtować się na rekordowo wysokim poziomie z 2014 r., tj. 180 tys. ton, o około 13% wyższym niż w roku 2015 r. Produkcja masła może być o 11% większa niż w 2015 r. i wynieść 210 tys. ton. interwencja na rynku mleka Komisja Europejska, w celu łagodzenia skutków utrzymującej się od 2014 r. dekoniunktury na światowym rynku mleka, wspiera unijnych producentów mleka poprzez realizację zakupów interwencyjnych OMP i masła oraz mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania OMP, masła i niektórych serów. Unijne ceny odtłuszczonego mleka w proszku, pomimo wzrostu, od początku czerwca 2016 r. oscylują wokół ceny interwencyjnej (169,80 EUR za 100 kg). W efekcie unijni przedsiębiorcy są zainteresowani sprzedażą tego produktu na zapasy interwencyjne. W 2016 r. (do 10 lipca) złożono wnioski o interwencyjny zakup prawie 308 tys. ton OMP, z tego w ramach limitu dla całej UE (350 tys. ton) 229,4 tys. ton oraz przetargów 78,5 tys. ton. Polska pod względem wolumenu OMP zgłoszonego na zapasy interwencyjne (34,5 tys. ton) jest piątym beneficjentem tego mechanizmu po Niemczech, Francji, Belgii i Irlandii 42. Jednocześnie rynkowe ceny masła znacząco przewyższają poziom ceny interwencyjnej tego produktu (221,75 EUR/100 kg). W tej sytuacji unijni przedsiębiorcy nie oferowali masła do sprzedaży na zapasy interwencyjne UE. W 2016 r. w UE do prywatnego przechowywania (do 10 lipca) zgłoszono 110 tys. ton masła i 33,8 tys. ton OMP. W Polsce według stanu na 15 lipca br. ARR podpisała z przedsiębiorcami umowy na prywatne przechowywanie 3,9 tys. ton masła i 0,4 tys. ton OMP 43. 40 Produkcja OMP i masła na podstawie Milk Market Obserwatory data odczytu 15 lipca 2016 r. 41 Produkcja przemysłowa OMP i masła w Polsce dane meldunkowe GUS. 42 W UE - ilości zgłoszonego do interwencji OMP i produktów objętych prywatnym przechowywaniem (data odczytu - 14.07.2016 r.) według European Milk Market Observatory. 43 Dane ARR. 23

Rynek mleka i produktów mleczarskich Wyżej wymienione mechanizmy interwencyjne, zgodnie z obowiązującymi regulacjami, mogą być realizowane w UE do końca września 2016 r. KE zapowiada wydłużenie terminów realizacji interwencyjnego skupu OMP i dopłat do jego prywatnego przechowywania do końca lutego 2017 r. tymczasowe nadzwyczajne wsparcie w sektorze mleka Utrzymujący się od 2014 r. kryzys na światowym rynku mleka powoduje zakłócenia równowagi w sektorze mleka i przetworów mleczarskich. W tej sytuacji Komisja Europejska zgodnie z rozporządzeniem delegowanym (UE) 2015/1853 uruchomiła tymczasową nadzwyczajną pomoc dla rolników w sektorach hodowlanych 44. W sektorze mleka wsparcie przysługiwało rolnikom, którzy w roku kwotowym 2014/2015 wprowadzili do obrotu mleko w ilości nie mniejszej niż 15 tys. kg oraz w dniu złożenia do ARR wniosku posiadali co najmniej 3 krowy typu użytkowego: mleczny lub kombinowany, w wieku przekraczającym 24 miesiące, zgłoszone do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt 45. Wysokość wsparcia zależała m.in. od ilości mleka wprowadzonego do obrotu przez producenta w roku kwotowym 2014/2015 (jednak nie większej niż 300 tys. kg). Po przeprowadzonej weryfikacji wszystkich wniosków Agencja Rynku Rolnego na rachunki bankowe 91,5 tys. producentów mleka przekazała 122,7 mln zł. handel zagraniczny Niskie światowe ceny produktów mleczarskich prawdopodobnie przyczynią się do dalszego wzrostu popytu (w szczególności ze strony Chin). W konsekwencji handel zagraniczny tymi artykułami ulegnie zwiększeniu. Według prognozy FAO w 2016 r. światowy eksport produktów mleczarskich osiągnie poziom 73 mln ton (w ekwiwalencie mleka), o 1,5% wyższy od szacowanego na 2015 r. Według analityków ARR w 2016 r., pomimo deprecjacji złotego oraz konkurencyjnych cen polskich produktów mleczarskich, eksport tych artykułów będzie zbliżony do notowanego w 2015 r. Jednocześnie, przy niskich cenach importowych, przywóz produktów mleczarskich może wykazywać tendencje wzrostowe. 44 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/1853 z dnia 15 października 2015 r. ustanawiające tymczasową nadzwyczajną pomoc dla rolników w sektorach hodowlanych. 45 Rozporządzenie Rady Ministrów z 22 stycznia 2016 r. w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem tymczasowej nadzwyczajnej pomocy dla rolników w sektorach hodowlanych (Dz. U. 2016, poz. 141). 24

Rynek mleka i produktów mleczarskich odtłuszczone mleko w proszku Unijny wywóz odtłuszczonego mleka w proszku w okresie pierwszych pięciu miesięcy 2016 r. wyniósł 268,5 tys. ton i był o 12% mniejszy niż rok wcześniej. W tym czasie eksport OMP z Polski ograniczono o 30%, do 35 tys. ton. Na skutek znacząco niższych niż w 2015 r. cen uzyskiwanych w eksporcie (przeciętnie o 12%) oraz możliwości sprzedaży na zapasy interwencyjne, krajowy eksport OMP prawdopodobnie będzie mniejszy niż w 2015 r. Analitycy ARR przewidują, że w 2016 r. wywóz tego produktu może wynieść 80 tys. ton wobec 108 tys. ton w 2015 r. Jednocześnie, przy przewidywanym dalszym wzroście krajowego zużycia, przywóz OMP może się zwiększyć. W okresie pierwszych pięciu miesięcy 2016 r. do kraju zaimportowano 11 tys. ton tego produktu, o 27% więcej niż rok wcześniej. OMP w 100% pochodziło z krajów członkowskich UE głównie z Niemiec (81% przywozu). Ocenia się, że w całym 2016 r. import OMP ukształtuje się na poziomie 30 tys. ton, o 20% wyższym niż w roku 2015. masło i tłuszcze mleczne Zwiększone zapotrzebowanie na masło ze strony USA, krajów Bliskiego Wschodu oraz Afryki Północnej stymuluje wywóz tego produktu z UE. W okresie styczeń maj 2016 r. poza obszar celny UE wyeksportowano 79 tys. ton masła, o 36% więcej niż rok wcześniej. Jednocześnie polscy eksporterzy wywieźli 21 tys. ton tego produktu, o 12% więcej niż w okresie pierwszych pięciu miesięcy 2015 r. Przy przewidywanym utrzymaniu się światowego popytu na masło, jego eksport z Polski prawdopodobnie ulegnie dalszemu zwiększeniu. Analitycy ARR oceniają, że w całym 2016 r. wywóz masła może być o 15% większy od zrealizowanego w 2015 r. i wynieść 47 tys. ton. Przywóz natomiast może się zmniejszyć o 12%, do 11 tys. ton. spożycie mleka i jego przetworów W 2016 r. przewidywana poprawa sytuacji dochodowej ludności, niskie ceny produktów mleczarskich oraz wzrost cen wieprzowiny mogą przyczynić się do wzrostu krajowego spożycia mleka. Bilansowa konsumpcja mleka i jego przetworów według szacunków IERiGŻ PIB może być o 1% większa niż w 2015 r. i wynieść 207 litrów na mieszkańca. Utrzymujący się od początku 2016 r. spadek cen detalicznych masła może wpływać stymulująco na wzrost konsumpcji tego produktu. W okresie pierwszych pięciu miesięcy br. masło w detalu było o blisko 8% tańsze niż rok wcześniej (dane 25

mleko w litrach masło w kg Rynek mleka i produktów mleczarskich GUS). IERiGŻ PIB przewiduje, że w 2016 r. konsumpcja tego produktu może osiągnąć poziom 4,5 kg na 1 mieszkańca, o ponad 2% wyższy od poziomu szacowanego na 2015 r. 250 KONSUMPCJA MLEKA I MASŁA NA 1 MIESZKAŃCA 8,00 240 7,44 230 6,88 220 6,31 210 5,75 200 5,19 190 4,63 180 4,06 170 3,50 Mleko (łącznie z mlekiem przeznaczonym na przetwory, bez mleka przerobionego na masło) Masło *szacunek IERiGŻ - PIB, **prognoza IERiGŻ - PIB Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS i IERiGŻ PIB. Prognoza cen skupu mleka oraz zbytu masła i OMP do grudnia 2016 r. W efekcie notowanego od maja 2016 r. globalnego ożywienia popytu na produkty mleczarskie, w Polsce w drugim półroczu 2016 r. ceny zbytu tych artykułów oraz ceny skupu mleka mogą stopniowo rosnąć, jednak do końca 2016 r. będą prawdopodobnie niższe niż w porównywalnych okresach 2015 r. Zespół Ekspertów ocenia, że do końca 2016 r. ceny skupu mleka w Polsce mogą być do 8% niższe niż rok wcześniej i w grudniu kształtować się w granicach 104 111 zł/hl. Ceny zbytu odtłuszczonego mleka w proszku we wrześniu i w grudniu 2016 r. prawdopodobnie będą zbliżone do niskiego poziomu notowanego rok wcześniej, a ceny masła w blokach mogą być o 5 11% niższe. 26

Rynek mleka i produktów mleczarskich Zespół Ekspertów, uwzględniając wahania sezonowe, przewiduje następujący poziom cen skupu mleka oraz cen zbytu przetworów mleczarskich: Wyszczególnienie j.m. wrzesień 2016 r. grudzień Mleko surowe zł/hl 100 105 104 111 Masło w blokach* zł/kg 12,20 12,70 12,40 13,20 Odtłuszczone mleko w proszku* *ceny zbytu z podatkiem VAT zł/kg 7,30 7,60 7,40 7,90 27

Prognoza cen skupu (bez VAT) określona przez Zespół Ekspertów na posiedzeniu 28 czerwca 2016 r. Wyszczególnienie j.m. Ceny w maju 2016 r. (wg GUS) Prognozowane ceny na: Wskaźnik cen analogiczny okres poprzedniego roku = 100 IX 2016 XII 2016 IX 2016 XII 2016 pszenica ogółem 1) zł/t 625 620-650 640-680 95-99 94-100 pszenica konsumpcyjna 2) zł/t 644 640-670 660-700 95-100 96-102 żyto ogółem 1) zł/t 538 500-530 520-560 95-100 94-102 żywiec wieprzowy zł/kg 4,50 4,90-5,10 4,50-4,80 106-111 117-125 bydło ogółem zł/kg 6,09 5,90-6,20 6,00-6,40 101-106 97-104 młode bydło rzeźne zł/kg 6,39 6,10-6,40 6,20-6,60 99-104 96-102 kurczęta brojlery 3) zł/kg 3,43 3,50-3,70 3,20-3,40 97-102 101-107 mleko surowe zł/hl 100,19 100-105 104-111 92-97 92-98 masło w blokach 4) zł/kg 12,13 12,20-12,70 12,40-13,20 91-95 89-95 odtłuszczone mleko w proszku (OMP) 4) zł/kg 7,30 7,30-7,60 7,40-7,90 97-101 98-104 1) dotyczy średniej ważonej ceny danego rodzaju zboża zarówno konsumpcyjnego, jak i paszowego 2) dotyczy średniej miesięcznej ceny pszenicy przeznaczonej na cele konsumpcyjne notowanej w ramach Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW 3) ceny kurcząt brojlerów notowane w ramach Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW 4) ceny zbytu z podatkiem VAT 28