1. Pieniądz jako kategoria ekonomiczna Uczeń powinien: 1. 1. Cele lekcji 1. a) Wiadomości wyjaśnić pojęcia: autarkia, tezauryzacja, parytet złota, rynek, komercjalizacja przedsiębiorstw, fiskalizm, akcja, obligacja, bank, budżet, podatek, inflacja, giełda, znać giełdy światowe i centra finansowe oraz główne instytucje gospodarcze świata. Uczeń potrafi: 2. b) Umiejętności dostrzec aktualne problemy rynku finansowego w Polsce i w świecie, rozróżniać podstawowe papiery wartościowe, zanalizować politykę banku centralnego w Polsce, opisać zjawiska pieniężne, scharakteryzować funkcjonowanie rynku pieniężnego w świecie i w Polsce, układać informacje według określonego kryterium, korzystać z danych statystycznych, tekstów popularnonaukowych, informacji podawanych przez media w celu opisu zjawisk gospodarczych, dokonywać oceny przydatności różnych źródeł wykorzystywanych do analizy omawianych zjawisk, dostrzegać aspekty problemów przedstawionych z różnych punktów widzenia, wymieniać działania zmierzające do rozwiązania problemów gospodarczych. 2. 2. Metoda i forma pracy Poster tematyczny, pogadanka, praca w grupach. 3. 3. Środki dydaktyczne Poster tematyczny, podręcznik, ksero artykułów prasowych, tabel statystycznych i innych informacji związanych z tematem lekcji. 4. 4. Przebieg lekcji 1. a) Faza przygotowawcza Nauczyciel z uczniami powtarza podstawowe wiadomości na temat zagadnień ekonomicznych (inflacja, bankowość, dochód narodowy). Odwołuje się do wiedzy uczniów na temat instytucji gospodarczych w świecie i w Polsce oraz wyjaśnia pojęcia: autarkia,
tezauryzacja, parytet złota, rynek, komercjalizacja przedsiębiorstw, fiskalizm, akcja, obligacja, bank, budżet, podatek, inflacja, giełda. 2. b) Faza realizacyjna Uczniowie uczestniczą w prezentacji posterów tematycznych przygotowanych przez zespoły uczniowskie, które w oparciu o zgromadzone materiały referują szczegółowe zagadnienia, wykonują notatki. Grupy otrzymują materiały ćwiczeniowe, wyszukują zagadnienia szczegółowe, grupują je zgodnie z przyjętymi kryteriami, np. popyt i podaż, charakterystyka systemu bankowego w Polsce, zjawiska pieniężne, giełda, papiery wartościowe, itp. Ustalają sposoby rozwiązania konkretnych problemów gospodarczych świata (inflacja i deflacja). Odwołując się do wiedzy uzyskanej z posterów tematycznych oraz z analizowanych materiałów, określają, jakie instytucje zajmują się obrotem pieniężnym w świecie, które instytucje gospodarcze udzielają pożyczek krajom członkowskim, jak funkcjonuje rynek pieniężny w świecie, gdzie znajdują się giełdy światowe i centra finansowe. 3. c) Faza podsumowująca Poszczególne grupy uczniów prezentują wyniki swoich prac i robią notatki. Ustalają, jak funkcjonuje Narodowy Bank Polski i Rada Polityki Pieniężnej. Określają, co zawiera budżet państwa i co wpływa na dochód narodowy. Na koniec zajęć uczniowie otrzymują test sprawdzający celem wypełnienia go jako pracy domowej (załącznik 1). 5. 5. Bibliografia 1. Dornbusch R., Begg D., Fisher S., Ekonomia, t.1-2, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1992. 2. Regulowana gospodarka rynkowa. Materiały do studiowania polityki gospodarczej, red. U. Kalina Prasznic, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003. 3. Samuelson P. A., Nordhaus W. D., Ekonomia, t.1-2, PWN, Warszawa 1996. 4. Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski, J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001. 6. 6. Załączniki załącznik 1. 1. a) Karta pracy ucznia Uzupełnij zadania. Wskaż prawidłowe odpowiedzi: 1. Autarkia to: a) niezależność polityczna b) odrębność kulturowa c) samowystarczalność gospodarcza 2. Gospodarki światowe odeszły od parytetu złota w:
a) 1951 b) 1961 c) 1971 3. Tezauryzacja to: a) deprecjacja b) gwałtowny spadek wartości akcji c) gromadzenie rezerw finansowych 4. Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych to: a) sprzedaż b) dotowanie przez państwo w celu zwiększenia rentowności c) przekształcenie w jednoosobowe spółki skarbu państwa 5. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określić: a) tymczasowe rozporządzenie Rady Ministrów b) ustawa o prowizorium budżetowym c) uchwała Rady Ministrów 6. Dokument stwierdzający dług instytucji, która go emituje to: a) akcja b) obligacja c) świadectwo depozytowe 7. Za wartość polskiego pieniądza odpowiada: a) Narodowy Bank Polski b) Sejm c) Rada Ministrów 8. Budżet RP określa: a) rozporządzenie b) zarządzenie c) ustawa 9. Podatek to:
a) zwrotne i przymusowe świadczenie na rzecz państwa b) bezzwrotne, przymusowe i odpłatne świadczenie na rzecz państwa c) bezzwrotne, przymusowe i nieodpłatne świadczenie na rzecz państwa 10. Budżet nie uchwalony i nie kontrolowany przez parlament to tzw. budżet: a) administracyjny b) prowizoryczny c) prezydencki 11. Termin fiskalizm oznacza: a) tendencję do nadmiernego opodatkowania ludności b) tendencję do nadmiernego drukowania pieniędzy c) bogacenie się społeczeństwa d) bogacenie się państwa kosztem społeczeństwa 12. Obecnie stawki podatku dochodowego od osób fizycznych wynoszą: a) 19, 30, 43% b) 19, 30, 40% c) 20, 30, 43% d) 20, 30, 40% 13. Państwowy dług publiczny nie może przekroczyć wartości rocznego produktu krajowego brutto w wysokości: a) 2/3 b) 3/5 c) 1/3 d) 1/4 14. Organami NBP są: a) prezes NBP b) zarząd NBP c) Rada Polityki Pieniężnej d) Premier e) Prezydent 15. Prezes NBP jest powoływany przez... na wniosek... na
lat... Obecnie funkcję tę pełni... 16. Osoby wchodzące w skład Rady Polityki Pieniężnej są powoływane w równej liczbie przez: a) Premiera b) Prezydenta c) Sejm d) Senat e) Zgromadzenie Narodowe f) Prezesa NBP 17. Wyspecjalizowaną agendą ONZ, która zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu najbardziej potrzebującym krajom członkowskim oraz przedsiębiorstwom publicznym (po otrzymaniu gwarancji rządowych) w zamian za pewne działania polityczne, jakie jak walka z korupcją, rozwój demokracji i rozwój sektora prywatnego, jest... 18. Kwestiami stabilizacji systemu ekonomicznego na świecie zajmuje się agenda ONZ -... 19. Instytucją odpowiedzialną za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii Europejskiej, zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej, funkcjonowanie systemów płatniczych, współpracę w zakresie regulacji rynków finansowych, jest... Ma on swoją siedzibę w... Na czele tej organizacji po charyzmatycznym Holenderze Wimie Duisenbergu stanął w 2003 roku Francuz... 20. Największym bankiem komercyjnym w Polsce, świadczącym usługi dla masowego klienta, jest... Pierwszym bankiem internetowym w Polsce, posiadającym obecnie ponad 1 mln użytkowników, jest... 2. b) Notatki dla nauczyciela Karta odpowiedzi 1. Autarkia to: a) niezależność polityczna b) odrębność kulturowa c) samowystarczalność gospodarcza 2. Gospodarki światowe odeszły od parytetu złota w:
a) 1951 b) 1961 c) 1971 3. Tezauryzacja to: a) deprecjacja b) gwałtowny spadek wartości akcji c) gromadzenie rezerw finansowych 4. Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych to: a) sprzedaż b) dotowanie przez państwo w celu zwiększenia rentowności c) przekształcenie w jednoosobowe spółki skarbu państwa 5. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określić: a) tymczasowe rozporządzenie Rady Ministrów b) ustawa o prowizorium budżetowym c) uchwała Rady Ministrów 6. Dokument stwierdzający dług instytucji, która go emituje to: a) akcja b) obligacja c) świadectwo depozytowe 7. Za wartość polskiego pieniądza odpowiada: a) Narodowy Bank Polski b) Sejm c) Rada Ministrów 8. Budżet RP określa: a) rozporządzenie b) zarządzenie c) ustawa 9. Podatek to:
a) zwrotne i przymusowe świadczenie na rzecz państwa b) bezzwrotne, przymusowe i odpłatne świadczenie na rzecz państwa c) bezzwrotne, przymusowe i nieodpłatne świadczenie na rzecz państwa 10. Budżet nie uchwalony i nie kontrolowany przez parlament to tzw. budżet: a) administracyjny b) prowizoryczny c) prezydencki 11. Termin fiskalizm oznacza: a) tendencję do nadmiernego opodatkowania ludności b) tendencję do nadmiernego drukowania pieniędzy c) bogacenie się społeczeństwa d) bogacenie się państwa kosztem społeczeństwa 12. Obecnie stawki podatku dochodowego od osób fizycznych wynoszą: a) 19, 30, 43% b) 19, 30, 40% c) 20, 30, 43% d) 20, 30, 40% 13. Państwowy dług publiczny nie może przekroczyć wartości rocznego produktu krajowego brutto w wysokości: a) 2/3 b) 3/5 c) 1/3 d) 1/4 14. Organami NBP są: a) prezes NBP b) zarząd NBP c) Rada Polityki Pieniężnej d) Premier e) Prezydent 15. Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta na lat 6. Obecnie
funkcję tę pełni Leszek Balcerowicz. 16. Osoby wchodzące w skład Rady Polityki Pieniężnej są powoływane w równej liczbie przez: a) Premiera b) Prezydenta c) Sejm d) Senat e) Zgromadzenie Narodowe f) Prezesa NBP 17. Wyspecjalizowaną agendą ONZ, która zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu najbardziej potrzebującym krajom członkowskim oraz przedsiębiorstwom publicznym (po otrzymaniu gwarancji rządowych) w zamian za pewne działania polityczne, jakie jak walka z korupcją, rozwój demokracji i rozwój sektora prywatnego, jest Bank Światowy. 18. Kwestiami stabilizacji systemu ekonomicznego na świecie zajmuje się agenda ONZ Międzynarodowy Fundusz Walutowy. 19. 19. Instytucją odpowiedzialną za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii Europejskiej, zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej, funkcjonowanie systemów płatniczych, współpracę w zakresie regulacji rynków finansowych, jest Europejski Bank Centralny. Ma on swoją siedzibę we Frankfurcie nad Menem. Na czele tej organizacji po charyzmatycznym Holenderze Wimie Duisenbergu stanął w 2003 roku Francuz Jean Claude Trichet. 20. Największym bankiem komercyjnym w Polsce, świadczącym usługi dla masowego klienta, jest PKO BP. Pierwszym bankiem internetowym w Polsce, posiadającym obecnie ponad 1 mln użytkowników, jest mbank. 7. 7. Czas trwania lekcji 45 minut ewentualnie 2 x 45 minut 8. 8. Uwagi do scenariusza Scenariusz może być realizowany podczas zajęć fakultatywnych dla grupy uczniów przygotowujących się do egzaminu maturalnego.