Wykład VI Ekonomiczne i społeczne aspekty I wojny światowej. Sytuacja na ziemiach polskich
Przyczyny wojen 1. Psychologiczne (instynkt agresji, rywalizacji między jednostkami i grupami). 2. Polityczne 3. Ekonomiczne (walka o bogactwa i czynniki produkcji: ziemię, pracę, kapitał) ( wszystko inne to tylko casus belli) Czy wojny opłacają się bardziej niż pokój?
Poglądy i działalność Jana G. Blocha (1836-1902) Przyszła wojna pod względem technicznym, ekonomicznym i politycznym Meritum i przesłanie dzieła jest proste: Wojna we współczesnym kształcie nie ma sensu, nie będzie w niej zwycięzców i zwyciężonych. Wysiłek w nią włożony wyczerpie walczące kraje pod względem ekonomicznym oraz zdestabilizuje je politycznie i społecznie. Wojna wywołana przez Niemcy równałaby się w istocie samobójstwu. Pozbawiłaby ona miliony ludzi codziennego kawałka chleba, o normalnym więc poborze podatków dla zaspokojenia potrzeb budżetowych mowy być by nie mogło. Tymczasem dla milionowej armii, jaką by wystawiły Niemcy, na konieczne wydatki, potrzeba by dziennie więcej niż 20 milionów marek. Żywiołowo rozwijająca się gospodarka amerykańska, poszukująca zaborczo nowych nabywców, jeśli nie napotka zdecydowanego oporu w osłabionej wojną Europie, zdoła ją wyprzeć nawet z jej własnych rynków, wywołując szkody ekonomiczne nie do odrobienia.
I wojna światowa Ekonomiczne przyczyny wojny (sprzeczności interesów na tle ekspansji ekonomicznej Niemiec) Poszukiwanie nowych rynków zbytu i surowców. Zdobywanie nowych kolonii (Kamerun, Togo, Afryka Południowo Zachodnia, Tanganika). Desant w Chinach Desant w Maroku Budowa Kolei Bagdadzkiej Wyścig zbrojeń (szczególnie na morzu) Koncepcje Mitteleuropy i GRW
I wojna światowa ENTENTA PAŃSTWA CENTRALNE 44 mln żołnierzy 25 mln żołnierzy OGÓŁEM 34 PAŃSTW 2/3 MIESZKAŃCÓW ŚWIATA
Państwa zaangażowane w I wojnę światową (kolor niebieski Ententa; kolor czarny p. Centralne)
Front zachodni i wschodni I ws
Wojna totalna a dawne wojny Charakter wojny (potencjał ludzki i materialny) Środki techniczne wojny dające ogromne możliwości zniszczeń Zmiany strukturalne gospodarek (70% przemysłu zaangażowano w prod. zbrojeniową / degradacja i dekapitalizacja innych gałęzi ) Zmiany instytucjonalne gospodarek w okresie wojny (interwencjonizm państwa / koncentracja kapitału i monopolizacja gosp.)
Wpływ wojny na gospodarkę światową Straty ludzkie (8 mln zabitych i 40 mln rannych) i materialne Degradacja i spadek produkcji rolnictwa europejskiego Spadek inwestycji zagranicznych Zakłócenia w stosunkach handlowych Perturbacje w zakresie międzynarodowych rozliczeń (długi wojenne 12 mld USD i reparacje 132 mld marek) Załamanie budżetów, zjawiska inflacyjne
Efekty długookresowe I wojny światowej Zmiana układu sił w gospodarce światowej (SPADEK ZNACZENIA EUROPY) Modyfikacja międzynarodowego systemu walutowego Zmiana w krajach kolonialnych i zależnych Powstanie Rosji Radzieckiej Nowy ład w Europie (???)
Sytuacja na ziemiach polskich W armiach zaborczych walczyło ok. 3 mln Polaków / zginęło ok. 400 tys. 90% powierzchni Polski objęte wojną 22% pow. to wojna pozycyjna Zniszczenie substancji mieszkalnej 18% Rolnictwo sytuacja tragiczna! (spadek plonów: zabór austriacki 70%; pruski 84%; rosyjski niewielkie straty. W dziedzinie hodowli: rogacizna 20-25%; nierogacizna 50%; konie 30-40%)
Sytuacja na ziemiach polskich Przemysł KP (zostało 10% stanu sprzed wojny!) zniszczenia wojenne, ewakuacja fabryk, odcięcie od rynków zbytu, brak surowców, spadek siły nabywczej Przemysł Galicji po wyparciu Rosjan odbudowa przemysłu (Krajowy Urząd Odbudowy) szczególnie przemysł naftowy Przemysł Prus brak zniszczeń wojennych, brak gosp. rabunkowej, ruch inwestycyjny
Wydatki wojenne państw centralnych 1914 1918 r. w USD Niemcy 62% Austro-Węgry 34% Turcja 2% Bułgaria 1% Razem 100%
Żołnierze powołani pod broń 1914-1918 r. Ententa Rosja 5 971 000 Francja 4 017 000 Wielka Brytania 975 000 Włochy 1 251 000 Stany Zjednoczone 200 000 Japonia 800 000 Rumunia 290 000 Serbia 200 000 Belgia 117 000 Grecja 230 000 Portugalia 40 000 Czarnogóra 50 000 Państwa Centralne Niemcy 4 500 000 Austro-Węgry 3 000 000 Turcja 210 000 Bułgaria 280 000 RAZEM 22 131 000
Udział bloków wojskowo-politycznych w produkcji światowej w czasie I wojny światowej 30 25 20 15 10 Produkcja (w%) 5 0 Państwa centralne Entente cordiale
Koszty i straty poniesione w okresie I wojny światowej (w mld dolarów) 273 199 74 26 2 ogółem państw a koalicji państw a centralne Francja Polska