Teorie przemian kulturowych we współczesnym świecie
Główne teorie globalizacji kultury Roland Robertson glokalizacja Ulf Hannerz - globalna ekumena Shmuel Eisenstadt - wielość nowoczesności Arjun Appadurai - etnokrajobrazy Ryszard Kapuścińśki - kolaż kultur
I. Roland Robertson - glokalizacja Termin zaczerpnięty z japońskiego słowa dochakuka, który początkowo oznaczał dostosowywanie tchnik w rolnictwie do lokalnych uwarunkowań W świecie biznesu japońskiego oznacza ono strategię marketingową dostosowanie produktu lub usługi do lokalnego rynku, na którym są one sprzedawane ur. 1938
Glokalizacja = globalne + lokalne Dwa procesy homogenizacja (ujednolicanie) i heterogenizacja (różnicowanie) zachodzą równocześnie Oba wymiary globalny i lokalny są nierozerwalne Inne określenia: konwergencja + dywergencja
Wiele przykładów: Th. Friedman Lexus I drzewo oliwne. Zrozumieć globalizację (2001)
II. Ulf Hannerz globalna ekumena TEZA 1 Zamiast patrzeć na konkretne kultury jako na autonomiczne byty, trzeba patrzeć na przepływy przepływy elementów kultury (języka, idei, symboli, wartości,wzorów zachowań) Globalna ekumena = zbiór relacji i oddziaływań kulturowych na świecie.
Hannerz Polska diaspora na świecie (2008) TEZA 2 Współczesne kultury wykraczają poza Konkretne ramy czasowe i przestrzenne Tradycje kulturowe powstawały w zamkniętych wspólnotach Dziś dochodzi do wymiany treści w obszarze kultury na skalę światową
Hannerz TEZA 3 Przepływy kulturowe są asymetryczne PERYFERIE CENTRUM PERYFERIE
Istnieją (nieliczne) wyjątki, np.:
TEZA 4: W każej epoce pojawiają się centra wyspecjalizowane. Np. obecnie: US: technologie, nauka, kultura popularna Włochy: kultura życia codziennego, kuchnia popularna Francja: wyrafinowana kuchnia, elitarna moda Niemcy: kultura pracy Japonia: kultura organizacyjna
TEZA 5: są też centra regionalne Frankofonia
Jaka będzie przyszłość kultury? TEZA 6: Są 4 scenariusze rozwoju globalnej ekumeny 1. globalna homogenizacja 3. deformacja kulturowa: a) filtrowanie b) adaptacja 2.nasycenie kulturowe 4. amalgamacja kulturowa > kreolizacja (hybrydyzacja)
Globalna homogenizacja i nasycenie kulturowe
Deformacja kulturowa Filtrowanie Kultura Zachodu jest przyjmowana na świecie po przefiltrowaniu i eliminacji wyższych wartości i wyrafinowanych treści
Deformacja kulturowa Adaptacja : zniekształcanie przyjmowanych wartości w celu dostosowania ich do lokalnego kontekstu
Amalgamacja kulturowa (kreolizacja) Równorzędny dialog między kulturami centrum i peryferii Zderzenie kultur prowadzi do kreatywności po obu stronach Wzbogacają się zarówno kultury peryferii jak I centrum
III. Shmuel Eisenstadt wielość nowoczesności Zajmował się porównawczą analizą cywilizacji TEZA 1. Cywilizacje nieustannie się zmieniają (pod wpływem wewnętrznej dynamiki I kontaktu z innymi cywilizacjami)
TEZA 2 Nie ma jednej,,nowoczesnej'' cywilizacji Zachodu polemika z autorami tj. Francis Fukuyama
TEZA 3 Ekspansja Zachodu wywołuje różne efekty na świecie Nie ma 1 wzorca narzucania wartości zachodnich światu. Różne są rekacje kultur lokalnych; zależnie od: a) momentu wyjścia społeczności z izolacji (np. Wpływy brytyjskie w Indiach, francuskie w Afryce równikowej) b) poziomu rozwoju c) siły lokalnych wizji i znaczenie elit d) sposobu rekacji na zmianę społeczną (poziom tradycyjnalizmu i ksenofobii)
IV. Arjun Appadurai - etnokrajobrazy Teoria globalnych przepływów kulturowych Wybrane tezy: 1. Globalizacja wymusza rewizję pojęć stosowanych do opisu świata (trzeba odrzucić wiele terminów tj. naród, kultura regionalna, gdyż są one związane z określonym miejscem) Zjawisko deterytorializacji (oderwanie kultur od konkretnego terytorium), które warunkują 2 czynniki: rozwój mediów elektronicznych oraz masowe migracje
2. Globalizacja nie oznacza westernizacji. Kultura zachodnia ulega przekształceniom indygenizacja: ulokalnienie Globalna kultura jest przystosowywana do lokalnych kontekstów (procesy interpretacji, mutacji, adaptacji treści globalnych) Dotyczy do muzyki, sztuki, wzorów mieszkania, wzorów konsumpcji, polityki I in.
3. W wielu miejscach na świecie zagrożeniem nie jest amerykanizacja, ale ekspansja regionalnych centrów 4. Diaspory I wielokulturowość są wyzwaniem dla państw narodowych 5. Współczesny świat tworzą tzw. etnokrajobrazy (nowego typu wspólnoty międzykulturowe). 6. Metropolie stają się pełne etnokrajobrazów,,kultur peryferyjnych
Etnokrajobrazy Ludność karaibska w Londynie Notting Hill Festival w Londynie
V. Ryszard Kapuściński - Świat jako kolaż kultur Podjął polemikę z najważniejszymi teoretykami kultury (Fykuyamą, Huntingtonem, McLuhanem) Wybrane tezy: 1. problemem naszych czasów jest kryzys wyobraźni 2. mimo częstoch kontaktów międzykulturowych, dominuje dziś postawa,,odrzucenia Obcego 3. pasja poznawania innych kultur nie jest powszechna
4. Historię relacji Europejczyków z,,innymi'' można podzielić na 4 okresy: epokę kupców i posłów - do XV w. epokę wielkich odkryć geograficznych: grabieży i podbojów epokę humanizmu - otwarcia na Innych epokę zapoczątkowaną przez Oświecenie. e.
Teza 5. Cywilizacja Zachodu dobiega końca - eksplozja demograficzna w krajach rozwijających się - przedstawiciele innych cyzilizacji stają się częśćią o Europy
Podsumowanie Zjawiska kulturowe w erze globalizacji: 1. homogenizacja kultur 2. wzrost znaczenia lokalnych kultur 3. wzajemna zależność czynników globalnych i lokalnych 4. deterytorializacja kultur 5. transnarodowa przestrzeń społeczna
Bibliografia Sztompka, Socjologia, 2002, rozdz. 26 Globalizacja Robertson, R. (1992) Globalization: Social Theory and Global Culture Hannerz, U. (1989) Notes on the global ecumene,,,public culture'', t.1, nr 2, s. 66-75. Eisenstadt, S. (2011),,Utopia i nowoczesność. Porównawcza analiza cywilizacji, Oficyna Naukowa, 2011. Appadurai, A. (2005) Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji.