Społeczeństwa i kultury w Europie Globalizacja a regionalizacja

Transkrypt

1 Społeczeństwa i kultury w Europie Globalizacja a regionalizacja dr Wojciech Lewandowski Instytut Europeistyki WNPiSM UW

2 Globalizacja Czym jest globalizacja?

3 Globalizacja

4 Globalizacja Wielowymiarowy proces zmiany warunków życia ludzi, grup społecznych i społeczeństw w skali całego świata (globu), która obejmuje sferę świadomości i wzorce zachowań, reguły funkcjonowania wszelkich instytucji społecznych, w tym państwa, a także stosunki między nimi

5 Globalizacja proces wielowymiarowy procesy globalizacji postrzegane przez poszczególne narody w sposób zróżnicowany spoiwem różnych obliczu procesów globalizacji = przestrzeń geograficzna rozszerzanie poziomych interakcji społecznych

6 Globalizacja zmniejszanie się rangi granic politycznych, gospodarczych, kulturowych i innych między państwami zmiana znaczenia tradycyjnie rozumianej przestrzeni geograficznej jako zbioru punktów i linii na powierzchni globu ziemskiego

7 Globalizacja Proces integrowania gospodarek rynków dzięki rozszerzaniu, pogłębianiu oraz intensyfikowaniu powiązań (handlowych, inwestycyjnych, kooperacyjnych, informacyjnych), które prowadzą do tworzenia się współzależności w wymiarze globalnym

8 Globalizacja kompresja czasoprzestrzeni

9 Mechanizmy kompresji odterytorialnienie transnarodowa przestrzeń społeczna wizja świata jako jednego miejsca wzajemne warunkowanie lokalne - globalne

10 Odterytorialnienie n uruchomienie interakcji i więzów bez dystansów(relatywne oderwane od konkretnej lokalizacji) n dotyczy to zwłaszcza: n przepływów w zakresie finansów, kapitału, informacji n globalnych, transgranicznych problemów ekologicznych

11 Transnarodowa przestrzeń społeczna n zanegowanie istnienia i działania jednostek i społeczeństw w zamkniętej przestrzeni państw narodowych n granice państw stają się mniej istotne dla zachowań w ramach obszarów życia społecznego, podlegających globalizacji n informacja, kapitał, wartości kulturowe, zagrożenia ekologiczne itd. przecinają granice tak, jak gdyby one nie istniały n transnarodowy styl życia

12 Świat jako jedno miejsce n globalizacja = zmiany sposobów myślenia o życiu społecznym n świat jako pojedyncza wspólnota" (single community) - ludzie, którzy nigdy się nie poznali, lecz mimo to właściwe jest im poczucie wzajemnych więzi (dzięki możliwości komunikowania się) n telewizja satelitarna oraz internet elementy kształtowania takiej wspólnoty

13 Lokalne i globalne n globalizacja = przestrzenna reorganizacja produkcji, finansów i innych obszarów życia społecznego, co sprawia, że lokalne decyzje społeczne mają globalne reperkusje n życie codzienne lokalnych społeczności warunkowane jest przez wydarzenia globalne

14 Płaszczyzny globalizacji gospodarcza informacyjna kulturowa polityczna ekologiczna

15 Płaszczyzna gospodarcza n wymiana handlowa, usług n przepływy kapitału i technologii n gospodarka transnarodowa turbokapitalizm n wzrastająca rola korporacji transnarodowych

16 Płaszczyzna informacyjna n adekwatne środki komunikacji (zniesienie dystansu terytorialnego) n rozwój infostrady n kształtowanie współzależności informacyjnych n cyberterroryzm

17 Płaszczyzna kulturowa n dwa aspekty: 1. tendencje do homogenizacji zachowań konsumpcyjnych 2. eksponowanie wielokulturowości i różnorodności n społeczeństwo pomasowe zmiana świadomości i zachowań społecznych

18 Płaszczyzna polityczna n zmiana roli państwa w globalizującym się świecie n interesy globalne państw (zdolność do podejmowania działań w celu ich realizacji) n kształtowanie struktur globalnego zarządzania (global governance)

19 Płaszczyzna ekologiczna n zagrożenia ekologiczne wymagają współpracy globalnej ze względu na ich charakter n rozwój i działalność pozarządowych organizacji ekologicznych

20 Globalizacja kultury

21 Globalizacja kultury kontakty z innymi kulturami nie mają już charakteru: n jednostkowego n lokalnego n przypadkowego

22 Globalizacja kultury n przepływ wartości niematerialnych n napływ elementów innej kultury tworzy nową przestrzeń kulturową n wchodzenie w nową przestrzeń rodzi reakcje psychologiczne: n pozytywne n negatywne

23 Globalizacja kultury n może integrować społeczeństwa: usuwa bariery kulturowe n kontakty między różnymi kulturami mogą rodzić sytuacje konfliktowe

24 Globalizacja kultury sfery dynamicznego wzrostu procesów globalizacji: n obieg informacji n turystyka n zjawiska kulturalne i artystyczne

25 Globalizacja kultury globalizacja a uniwersalizacja

26 Uniwersalizacja zawiera: n celowość n dążenie do wprowadzenia określonego porządku n nadzieję wprowadzenie porządku na skalę uniwersalną, prawdziwie globalną

27 Kultura uniwersalna W.D. Coplin trzy grupy wartości: n kultura technologiczna n międzynarodowa kultura polityczna n światowa kultura społeczna

28 Kultura uniwersalna S. P. Huntington n wartości elementarne n elementy wspólne cywilizowanym społeczeństwom n przekonania, wartości i doktryny n rozpowszechnianie się podobnych wzorców konsumpcji oraz kultury masowej

29 Uniwersalizm zachodu? n kultura zachodnioeuropejska wniosła do wspólnego dziedzictwa wiele uniwersalnych wartości n nie muszą one mieć charakteru globalnego

30 Kultura globalna K. Krzysztofek n komercjalizacja n liberalizacja n prywatyzacja n promocja bądź innowacja n działanie jako aktor globalny n kreacja nowych potrzeb n przekładanie wszystkiego na obraz i spektakl n zwalczanie piractwa intelektualnego

31 Globalizacja kultury Zmiana geokulturowa: n nowy obieg kultury w skali światowej (bez dominacji wielkich kultur) n hierarchiczną relacja: kultury centralne - kultury peryferyjne n globalna relacja: kultura globalna - kultury lokalne

32 Kultura globalna n nie będzie w pełni wewnętrznie jednorodna n społeczeństwo globalne nie będzie w pełni solidarne i zintegrowane n kultura globalna = wąskie znaczenie: produkt, który można sprzedać

33 Skutki globalizacji kultury n możliwość poznawania innych kultur n nauka tolerancji n sprzyja kształtowaniu się społeczeństwa otwartego n sprzyja odradzaniu się i kultywowaniu dawnych tradycji n zjawisko fragmentacji (rozwój regionalizmu)

34 Zagrożenia wynikające z globalizacji kultury n możliwość konfliktów na granicach cywilizacyjnych n powstawanie nowych granic: między bogatymi i biednymi, czy też (określenie Zygmunta Bauman): n turystami n włóczęgami

35 Turyści n uprzywilejowani n poruszają się lub nie, ale jest to tylko ich decyzja; n bardzo dobrze adaptują się do wszelkich zmian

36 Włóczędzy n niezależnie od własnych chęci nigdzie nie pozostaną dłużej, gdyż nigdzie nie są miłymi gośćmi n trudno się adaptują do nowej rzeczywistości n milionowe rzesze migrantów

37 Reakcja na globalizację S. P. Huntington n westernizacja (sfera wartości) n modernizacja: bardziej zróżnicowane i złożone struktury zawodowe zamożność industrializacja urbanizacja wysoki poziom wykształcenia powszechna umiejętność czytania i pisania

38 Reakcja na globalizację Trzy strategie n odrzucanie westernizacji i modernizacji (Japonia przed epoką Meiji) n akceptowanie westernizacji i modernizacji (Kemalizm w Turcji) n strategia mieszana: odrzucanie westernizacji, przyjmowanie modernizacji (Japonia po epoce Meiji)

39 Adaptacja do globalizacji K. Krzysztofek cztery scenariusze adaptacyjne: n n n n kompradorska bifurkacja całkowite otwarcie nowa jakość: łączenie tradycji z nowymi wpływami odrzucenie

40 Kompradorska bifurkacja n enklawy nowoczesności n równoczesne istnienie obszarów kultury tradycyjnej n elity przejmują przyjęte w krajach bogatych wzorce konsumpcji i styl życia (adaptacja do kultury rynkowej) n większość społeczeństwa nadal odczuwa różnice kulturowe n polaryzacja społeczna

41 Całkowite otwarcie n adaptowanie wszystkich wzorców napływających z zewnątr n przyjmowaniu ich jako swoich n źródło: przekonanie, że rodzima kultura nie jest korzystna dla dalszego rozwoju n nowoczesność góruje nad tradycją

42 Reformizm Kreolizacja / Hybrydyzacja n społeczeństwo adaptuje nowe wzorce n jednocześnie stara się je dopasować do swoich własnych n zaimportowanie obcych elementów nie oznacza przyjęcia ich znaczenia n modyfikacja i tworzenie się nowej jakości

43 Odrzucenie n brak adaptacji do zmian i nowych bodźców n ochrona obywateli przed obcymi wpływami i penetracją n strategia blokady n wybierana przez państwa przekonane o wyższości swojej kultury n strategia mało racjonalna

44 Regionalizm Wszelkiego rodzaju formy współpracy międzynarodowej w postaci sojuszów i związków integracyjnych państw położonych blisko geograficznie, której podstawą są wspólne interesy państw wynikające z ich bliskiego sąsiedztwa, podobieństwa ustrojów społeczno-politycznych, komplementarności lub zbliżonego poziomu rozwoju gospodarek oraz innych wspólnych cech, takich jak: język, kultura, tradycje historyczne, religia (E. Haliżak)

45 Etapy regionalizacji Pojawienie się świadomości regionalnej wśród elit i społeczeństw państw sąsiadujących w regionie Ujawnienie się wspólnoty potrzeb i interesów społeczeństw zamieszkujących region Ilościowy i jakościowy wzrost interakcji między państwami i społeczeństwami regionu Integracja regionalna w wymiarach: politycznym i gospodarczym

46 Etapy regionalizacji Etap 1 Pojawienie się świadomości regionalnej wśród elit i społeczeństw państw sąsiadujących w regionie Tempo i zakres kształtowania się świadomości regionalnej zależy od: stopnia homogeniczności etnicznej, rasowej, językowej, religijnej i kulturowej ludności istnienia poczucia wspólnoty losów historycznych doświadczeń współpracy z przeszłości

47 Etapy regionalizacji Etap 2 Ujawnienie się wspólnoty potrzeb i interesów społeczeństw zamieszkujących dany region skutek rozwoju świadomości regionalnej odzwierciedlony w uzasadniających i afirmujących taki stan rzeczy programach, koncepcjach i doktrynach politycznych formułowanych przez tworzące się ruchy regionalne

48 Etapy regionalizacji Etap 3 Ilościowy i jakościowy wzrost interakcji między państwami i społeczeństwami regionu Potrzeba regulowania i instytucjonalizacji wzajemnych oddziaływań poprzez m.in. system stałych konsultacji i konferencji regionalnych, czy normy prawa międzynarodowego o zasięgu regionalnym

49 Etapy regionalizacji Etap 4 Integracja regionalna najbardziej zaawansowany etap regionalizacji realizuje się w najczęściej dwu podstawowych wymiarach: politycznym gospodarczym

50 Pojęcie integracji Integracja (Integratio) oznacza proces scalania, łączenia się kilku elementów w całość Jest to transformacja kilku mniejszych całości w nowe, większe struktury W procesie tym zanika odrębność części, które stają się częściami składowymi nowej, większej całości źródło: Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 3, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 67

51 Integracja Definicja Stopniowy proces, w toku którego uczestnicy życia politycznego w danych państwach decydują się na przenoszenie swojej lojalności, oczekiwań i aktywności politycznej do nowego i większego centrum, którego instytucje nabierają zwierzchniej jurysdykcji nad państwami narodowymi (E. Haas)

52 Rodzaje integracji Polityczna Militarna Integracja Ekonomiczna Mieszana